Uluslararası Hazar Bilimsel Araştırmalar Kongresi 18-20 Eylül 2020, Bakü, Azerbaycan, Hazar Üniversitesi “COVID-19 Pandemisinin Ekonomik Etkileri Üzerine Bir Literatür İncelemesi”

1. COVID-19 Pandemisinin Ekonomik Etkileri Üzerine Bir Literatür İncelemesi
A Literature Review on the Economic Effects of COVID-19 Pandemic
Dr. Öğr. Üyesi H. Vedat AKMAN
Beykent Üniversitesi, İİBF, Bankacılık ve Finans Bölümü
İstanbul, Türkiye
vedatakman@beykent.edu.tr
https://orcid.org/0000-0001-9950-8223
Özet
Bu çalışmanın amacı, COVID-19'un ekonomik sonuçları hakkında ortaya çıkan ve hızla
büyüyen ekonomi literatürünü incelemek ve çok sayıda çalışmadan ortaya çıkan içgörüleri
sentezlemektir. Bu çalışma COVID-19 pandemisinin ekonomik sonuçları hakkındaki güncel
literatürü özetlemektedir. Literatürde, COVID-19'un küresel ekonomiyi ciddi şekilde
etkileyeceği, dünyanın küresel durgunluğa yöneldiğini öne süren birçok görüş mevcuttur.
Literatür, yaygın olarak COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisi üzerinde önemli bir
olumsuz etkisi olduğunu ortaya koymaktadır. Literatürde, ayrıca COVID-19 kaynaklı küresel
ekonomik krizden geri kazanım sağlayabilecek süreçlerin önemini vurgulayan çalışmalarda
bulunmaktadır.
Literatür’de COVID-19 pandemisinin ortaya çıkarttığı ekonomik etkiyi birçok araştırmacı
tarihsel bir perspektiften düşünmeye çalışmıştır. Ancak, mevcut COVID-19 salgınının yakın
tarihte yaşanan salgınlarla bir paralelliği bulunmadğı görülmektedir. Ludvigson ve diğerleri
(2020), lineerliği olmayan oldukça muhafazakâr bir senaryoda, COVID-19 gibi pandemilerin,
çok büyük ekzojen şoklara eşdeğer olduğunu öngörmüşlerdir. Literatür’de 1918 İspanyol
Gribi, 1958 Asya Gribi, 1968 Hong Kong gribi ve 2002 SARS salgını gibi önceki
pandemilerden farklı olarak COVID-19 pandemisinde ekonomik toparlanmanın doğrudan ve
hızlı olması beklenmediği vurgulanmaktadır. Dünya ekonomilerinin COVID-19 pandemisine
verdikleri tepki ve alınan önlemlerin boyutunun dünya tarihinde bir eşi benzeri
bulunmamaktadır. Bunun nedeni, sosyal uzaklaşma önlemleri ve kapanmalar nedeniyle
salgının olduğu tüm ülkelerde istihdamın üzerindeki olumsuz etkilerin çok daha büyük

2. olmasının beklenmesidir. Ayrıca, Çin'in küresel ekonomide bir oyuncu olarak önemi ve dünya
üretiminin burada toplanmasının dünya ekonomisi üzerindeki yarattığı ekzojen şok etkisi
gayet olumsuz olmuştur. Literatür taramasında COVID-19 pandemisine ülke ekonomilerin
tepkilerini ve pandeminin ülke ekonomileri üzerindeki etkilerini araştıran en popüler veri
kaynaklarına yer verilmiştir. Pandeminin şokunun çok yönlü doğası, ekonomik sistem
üzerindeki nihai etkisinin tahmininin çok zor olduğunu göstermektedir. Günümüzde giderek
büyüyen bir literatür COVID-19 krizinin ekonomik etkisine ışık tutmaya çalışmaktadır.
Anahtar Kelimeler: COVID-19, Dünya Ekonomisi, Küresel Ekonomik Kriz, Salgın
Hastalıklar, Ekonomik Büyüme, Resesyon ve Çin
Abstract
The aim of this study is to examine the rapidly growing literature emerging about the
economic consequences of COVID-19 and to synthesize insights from numerous studies. This
paper shortly summarizes the current literature on the economic consequences of the COVID-
19 pandemic. There are many opinions in the literature suggesting that COVID-19 will
seriously affect the Global economy and that the world is turning towards Global recession.
The literature reveals that the COVID-19 pandemic has a significant negative impact on the
world economy. In the literature, there are also studies emphasizing the importance of some
economic processes that can help the recovery process from the Global economic crisis
originating from COVID-19.
In the literature, many researchers have tried to consider the economic impact of the COVID-
19 pandemic from a historical perspective. However, it seems that the current COVID-19
does not have any similarity or relationship to past outbreaks. In a highly conservative
scenario without linearity, Ludvigson et al., (2020) predicted that pandemics such as COVID-
19 are equivalent to very large exogenous shocks. In the literature, unlike previous pandemics
such as 1918 Spanish Flu, 1958 Asian Flu, 1968 Hong Kong flu and 2002 SARS epidemic, it
is emphasized that economic recovery is not expected to be direct and fast from COVID-19
pandemic. The size of the response and measures taken by the world economies to the
COVID-19 pandemic is unmatched in world history. This is because the negative effects on
employment are expected to be much greater in all countries where there is an outbreak due to
social distance measures and closings. In addition, the importance of China as a player in the
Global economy and the exogenous shock effect on the Global production chain has been
quite negative. The versatile nature of the COVID-19 pandemic's shock indicates that its

3. ultimate impact on the World economic system is very difficult to predict. Today, a growing
literature is trying to shed light on the economic impact of the COVID-19 crisis.
Keywords: COVID-19, World Economy, Global Economic Crises, Pandemics, Economic
Growth, Recession and China
Giriş
Carlsson-Szlezak ve arkadaşları (2020), COVID-19 pandemisinin potansiyel olumsuz
ekonomik etkilerini anlamak için ilk olarak, mal ve hizmet tüketiminin azalmasıyla oluşan,
talepte ki azalmadan kaynaklı olumsuz ekonomik etkisine bakmıştır. Pandemi sürecinin
uzaması ve artan sosyal uzaklaştırma önlemleri, tüketicilerin güvenini azaltarak onların
ihtiyari harcamalara karşı daha dikkatli olup ve de uzun vadede daha kötümser ekonomik
beklentiler içine girmelerine neden olmaktadır. İkinci olarak, arz tarafında oluşan, tedarik
zincirlerini olumsuz etkileyecek üretimde ki durgunluğun, olumsuz ekonomik etkisine
bakmışlardır. Böylece, COVID-19 pandemisinin yarattığı üretimdeki ekonomik arz ve talep
şokunu incelemişlerdir.
Özellikle, Baldwin (2020), COVID-19 kaynaklı ekonomide ki belirsizliklerden dolayı, dünya
genelinde ekonomide ki katılımcıların “bekle ve gör” tutumuna dair bir inceleme
yapmışlardır. Yazarlar özetle, COVID-19 kaynaklı ekonomik şok dalgasına tüketici ve
firmaların verdiği bu tepkinin neden ve etkilerini tanımlamaya çalışmışlardır. Literatürde,
COVID-19'un küresel ekonomiyi ciddi şekilde etkileyeceği, dünyanın küresel durgunluğa
yöneldiğini öne süren birçok görüş bulunmaktadır. Küresel durgunluk, küresel sanayi
üretiminin düşeceği ve küresel ticaret faaliyetlerinin ekonomik durgunluktan büyük ölçüde
olumsuz etkileneceği anlamına gelmektedir. (Euro New, 2020, s.1) Bu tartışmayı adeta
destekler şekilde dünya merkez bankaları faiz oranlarını rekor seviyelere indirmişlerdir.
Baret ve arkadaşları (2020), COVID-19 pandemisinin dünya ekonomileri üzerinde önemli
olumsuz etkileri olduğunu savunmuşlardır. Son zamanlarda, dünya genelinde hisse senedi,
petrol ve tahvil piyasalarında yaşanan ciddi düşüşler, COVID-19 pandemisinin dünya
ekonomileri üzerindeki olumsuz etkilerinin adeta bir göstergesidir. (Baret ve arkadaşları,
2020)
Gourinchas (2020, s.33) çalışmasında şöyle özetlemektedir: “Modern bir ekonomi,
çalışanların, firmaların, tedarikçilerin, tüketicilerin ve finansal aracıların birbirine bağlı
olduğu karmaşık bir örümcek ağıdır. Herkes bir başkasının çalışanı, müşterisi ve ya

4. alacaklısıdır.” Üreticilerin yüksek derecede birbirine bağlanabilirliği ve uzmanlaşması
nedeniyle, tedarik zincirlerinde ki bir arızanın ve bu akışa basamaklı bir etkisi olacaktır.
Baldwin (2020), COVID-19 pandemisinin ülke ekonomilerindeki gelir akışları üzerindeki
etkisini açıklamaktadır. Buna göre, ilk olarak ücretlerdeki düşüş tüketim ve tasarruf
seviyelerinde düşüşü tetiklemektedir. Sonra, tasarruflardaki azalma yatırımları azaltmakta ve
dolayısıyla sermaye stoklarını eritmektedir. Bu da, ithalat taleplerinin azalması ve de birçok
ülkede ihracatında azalması demektir. Yaşanan talep / arz şokları iç ve dış tedarik
zincirlerinde aksamalara neden olmaktadır. Bu durumda üretimde düşüşe yol açarak,
ekonomik durgunluğa yol açmaktadır. (Dünya Bankası, 2020)
COVID-19 ve Ekonomik Krizin Alfabesi (V, W, U, I ve L)
Literatürde, COVID-19 kaynaklı ekonomik krizlerden geri kazanım sağlayan süreçlerin
önemini vurgulayan çalışmalar bulunmaktadır. Örneğin, Carlsson-Szlezak ve diğ. (2020)
“Şok Geometrisi” kavramı ile ekonomik şoklardan sonra farklı toparlanma türlerini
açıklamaktadır. Ekonomik iyileşmelerin önem derecelerine göre üç senaryosu mevcuttur.
Birincisi, 'V-şeklinde'ki en iyimser senaryodur. Bu durumda resesyona giren ülke ekonomileri
durgunluğun dibini gördükten sonra hızla bu durumdan çıkarak, ekonomik teşviklerin
etkisiyle sağlanan ekonomik canlılıkla kriz öncesi seviyelerine yani normale doğru dönmeye
başlamaktadırlar. Burada ülkelerin toplam çıktıları yer değiştirir ve ülke ekonomileri kriz
öncesi durumuna geri dönmektedir. İkinci olarak, çıktının hızlı bir şekilde düştüğü, ancak kriz
öncesi durumuna dönmediği bir 'U-şekilli' senaryo bulunmaktadır. Bu durumda ülke
ekonomileri dibi gördükten sonra hemen toparlanmak yerine bir süre daha dipte kalacaktır ve
daha sonra toparlanma başlayacaktır. Kısaca, bu senaryoya göre ülke ekonomilerinin
toparlanması ancak 2020 yılının sonunda başlacak ve tam normale dönüş süreci 2021 yılının
ikinci yarısında hayat bulacaktır. Başka bir deyişle "U" tipi grafik, reel ekonomi ve finansal
piyasalarda sert düşüşün ardından toparlanmanın, uzun bir zamana yayılacağı, dipte en az
birkaç çeyreğin geçmesinin ardından gerçekleşeceği beklentilerini yansıtmaktadır. Üçüncü
olarak, çok korkunç 'L şeklinde' bir senaryo söz konusudur. "L" tipi toparlanma
senaryosununda büyümede çok sert düşüş ve çok geç bir toparlanma süreci olmasıdır.
(Petersen, 2020) Bu senaryonun gerçekleşmesi için küresel koronavirüs salgınının yayılmaya
devam etmesi ve karantinaların uzun süreli olması bulunmaktadır.
Literatürde henüz anılmayan ama gözlemciler arasında popüler olan diğer senayolar ise “W”
ve “I” senaryolarıdır. "W" senaryosunda gözlemciler virüs'ün mütasyona uğrayarak tekrar

5. ortaya çıkacağı öngörülmektedir. "W" tipi senaryoda, ekonominin çift dip yapması
beklenmektedir. Bu senaryoda koronavirüs sürecinde yaşanan ilk dip seviyesinde koruyucu
önlemlerin bırakılması ve ülkelerin kısıtlayıcı tedbirlerini gevşetmesinin ardından hızlı bir
toparlanma yaşanıyor gibi olsa da, ekonomide yeniden ikinci bir dibe vuruş dalgasının
yaşanacağı varsayılmaktadır. "I" senaryosu olabilecek en kötümser tahmindir. Bu tanımı
dünyaca ünlü ekonomist Nouriel Roubini kullanmıştır. (Roubini, 2020) bu senaryo da ülke
ekonomilerinde ki sert düşüşün ardından yeniden bir çıkış beklenmemektedir.
Özellikle, Carlsson-Szlezak ve arkadaşları (2020), 1918 İspanyol Gribi, 1958 Asya Gribi,
1968 Hong Kong gribi ve 2002 SARS salgını gibi önceki pandemilerden sonra ekonomilerin
“V şeklinde” iyileşmeler yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ancak, COVID-19 pandemisinde
ekonomik toparlanmanın doğrudan olması beklenmemektedir. Bunun nedeni, sosyal
uzaklaşma önlemleri / kilitlenmeler nedeniyle istihdam üzerindeki etkilerin çok daha büyük
olmasının beklenmesidir. (Dünya Bankası, 2020)
Gourinchas'a göre (2020), kısa bir süre içinde dünya genelinde çalışan nüfusun yüzde 50 oranı
kadarı iş bulamayabilir. COVID-19 pandemisi ekonomik belirsizliğe yol açarak, tüketici ve
üreticide bir panik havası yaratacak, ülkelerde ekonomik durgunluğun körüklendiği bir ortam
ortaya çıkacaktır. (Gourinchas, 2020)
Tarihsel Bir Perspektiften Pandeminin Ekonomik Etkileri
COVID-19 pandemisinin ortaya çıkartığı ekonomik etkiyi birçok araştırmacı tarihsel bir
perspektiften düşünmeye çalışmıştır. Ludvigson ve diğerleri (2020), lineerliği olmayan
oldukça muhafazakâr bir senaryoda, COVID-19 gibi pandemilerin, çok büyük ekzojen şoklara
eşdeğer olduğunu bulmuşlardır. Örneğin, 2020 yılında dışsal (ekzojen) dezenflasyonist bir
gelişme olarak (petrol fiyatlarında anormal bir düşüş) yaşanmıştır. (Dünya Bankası, 2020)
Jordà ve diğerleri (2020) 14. yüzyıldan 2018 yılına kadar olan reel faiz oranının getirisini
analiz etmişler ve teorik olarak, bir pandeminin reel faiz oranı üzerinde aşağı yönlü negatif bir
şok yaratması gerektiğini öngörmüşlerdir. Baker ve arkadaşları (2020), COVID-19 küresel
ekonomik belirsizlikte büyük artışa neden olmuştur ve yakın tarihle bir paralelliği
bulunmadığını tespit etmişlerdir. Virüsün evriminin hızı ve virüs hakkında ki verilerin
zamanında gereksinimi nedeniyle, yazarlar COVID-19 pandemisinin ekonomiye olan etkisini
belirlemek için ileriye dönük belirsizlik tedbirlerinin kullanılmasına ihtiyaç olduğunu öne
sürmektedir. Gerçek iş döngüsü teorisi, iş döngüsü dalgalanmalarının büyük ölçüde gerçek

6. şoklarla açıklanabileceği yeni klasik makroekonomik modeller sınıfıdır. İşte, gerçek bir iş
döngüsü (RBC) modeli kullanan Baker ve arkadaşları (2020), COVID-19 şokunun 2020
yılının 4 üncü çeyreğinde ülke ekonomilerinin yıllık GSYİH'nın ortalama yüzde 11 oranında
daralmasına yol açtığını bulmuştur. Yazarlara göre, bu ekonomik daralmanın yarısından
fazlası COVID-19 tarafından uyarılan ekonomik belirsizlikten kaynaklanmaktadır. (Dünya
Bankası, 2020)
Literatürdeki diğer araştırmacılar yaşadığımız bu COVID-19 kaynaklı ekonomik krizinde
küresel tedarik zincirlerinin rolünü incelemişlerdir. Bonadio ve diğerleri (2020), küresel
tedarik zincirlerindeki aksaklıkların, reel GSYH'da yaşanan düşüşle birlikte ekonomik
faaliyetlerdeki daralmada büyük bir payının olduğunu bulmuşlardır. Elenev ve diğerleri
(2020) COVID-19 pandemisinin ülkelerde işçi verimliliğini, işgücü arzını ve şirket gelirlerini
olumsuz etkilediğini bulmuşlardır. Bu durumda gelirlerde yaşanan düşüş ve bu durumu
müteakip borç yükümlülüklerinin geri ödenmemesi, finansal aracıları kurumsal bir temerrüt
dalgası içine düşürebilmektedir. Céspedes ve diğerleri (2020), COVID-19 pandemisinin
üretkenlik kaybına yol açtığı minimalist bir ekonomik model formüle etmişlerdir. Yazarlar,
daha düşük teminat değerlerinin ve üretkenlik kaybının tetiklediği kısır döngüyü öngörmüş,
bu durumun da borçlanma miktarını sınırlandırdığını ve istihdamın azalmasına yol açtığını
bulmuşlardır. Böylece COVID-19 şoku bir 'işsizlik ve varlık fiyat dezflasyonu kıyamet
döngüsü' ile birlikte büyütülmektedir. (Dünya Bankası, 2020)
Pandemik Şokların Ekonomik Etkileri
Pandemi gibi şokların ekonomik etkisi genellikle endüstriyel üretim, GSYİH büyümesi,
işsizlik oranı ve diğerleri gibi toplam zaman serisi verileriyle ölçülmektedir. Bununla birlikte,
bu veri kümeleri yalnızca belirli bir gecikmeden sonra genellikle aylar veya çeyreğin sonuna
kadar kullanılabilmektedir. Öte yandan, COVID-19 pandemisinden kaynaklanan ekonomik
şoklar gerçek zamanlı olarak meydana gelmektedir. Ekonomik etkiyi daha sık analiz
edebilmek için Lewis ve ark. (2020), COVID-19 pandemisinin ABD'deki ekonomik etkisini
izlemek üzere on farklı ekonomik değişken kullanarak haftalık bir ekonomik endeks (WEI)
geliştirmişlerdir. Araştırmaya göre, 21 Mart ve 28 Mart 2020 tarihleri arasında WEI endeksi
yüzde 6,19 oranında azalmıştır. Bu oran, tüketici güvenindeki düşüş, yakıt satışlarındaki
düşüş, işsizlik sigortası (UI) taleplerindeki artış ve diğer değişkenlerden kaynaklanmıştır.
Benzer şekilde Demirguc-Kunt ve arkadaşları (2020), sosyal uzaklaşma önlemlerinin
ekonomik etkisini üç yüksek frekanslı etken (elektrik tüketimi, azot dioksit emisyonları ve

7. hareketlilik kayıtları) yoluyla tahmin etmişlerdir. Yazarlar, sosyal uzaklaştırma tedbirlerinin
Ocak 2020 ve Nisan 2020 ayları arasında Avrupa ve Orta Asya ülkelerinde ekonomik
aktivitede (elektrik kullanımı ve emisyonlarla ölçülen) yüzde 10 oranında bir düşüşe yol
açtığını bulmuşlardır.
Mulligan (2020), COVID-19 pandemisinin makroekonomik etkisini belgelemek için
“kapatma” fırsat maliyetini değerlendirmektedir. Pandemi şoklarından kaynaklanan tüketim
kalıpları ve borç tepkileri COVID-19 salgınından önce analiz edilmemiştir. (Baker ve
arkadaşları, 2020). Baker ve diğerleri (2020), hanehalklarının perakende ve gıda harcamaları
gibi belirli sektörlerde ilk dönemde harcamalarının keskin bir şekilde artırdığını bulmuşlardır.
Ancak bu artışları, toplam harcamalardaki düşüş izlemiştir. Binder (2020), 500 ABD
tüketicisinin COVID-19 ile ilgili endişelerini ve yanıtlarını anlamak için çevrimiçi bir anket
gerçekleştirmiştir ve bu da az çok onların harcama yaptıkları tüketim kalemlerini göstermiştir.
Ankete katılanların yüzde 28'inin gelecekteki seyahat planlarını ertelediğini ve yüzde 40'ının
gıda alımlarını öngördüğünü buldular. İlginç bir şekilde, Binder (2020) anketlerden
tüketicilerin COVID-19 ile ilgili yüksek orandaki endişelerinin daha yüksek enflasyonist
beklentilerle, “kötümserlik” veya “kötü zamanlar” olduğu düşünülen bir durumla
ilişkilendirme eğiliminde olduklarını bulmuşlardır.
Literatür’de COVID-19 pandemisinin kilitlenme önlemlerinin (sosyal uzaklaşma dahil)
sosyoekonomik sonuçlarını belgeleyen çalışmalarda, işgücü piyasalarının, zihinsel sağlığın ve
refahın, ırksal eşitsizliğin ve cinsiyet rollerinin olumsuz etkilendiğini bulmuşlardır. Bu
çalışmalarda bazı çevresel çıkarımların olumlu olması muhtemel olmakla birlikte, dikkatli bir
analiz yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
Küresel Salgın Kaynaklı Krizler ve Çin Ekonomisi
Maffioli E.M. (2020) çalışmasında Çin'in küresel ekonomide bir oyuncu olarak önemini ve
hükümetlerin ve uluslararası toplumun mevcut COVID-19 ve 2014 Batı Afrika Ebola
salgınına tepkisinde ki benzerlikleri ve farklılıklarını açıklamaktadır. Yazar COVID-19
pandemisine verilen yanıtın hızının ve ölçeğinin, Çin'in küresel ekonomide oynadığı önemli
rolden etkilendiği görüşünü ifade etmektedir. Buna karşılık, 2014 Ebola salgını sırasında
başlangıçta Batı Afrika ülkelerinde oldukça yetersiz önlem ve eylemler gerçekleştirilmiştir.
Çalışma, artık tüm ülkelerde küresel salgınlara hazırlıklı olmanın ve bunlara müdahalenin
neden küresel sağlık gündeminde öncelik haline gelmesi gerektiğini belirtmektedir.

8. Literatürde, Çin finansal piyasalarının mevcut COVID-19 salgınına rağmen güçlü ve istikrarlı
kaldığını ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır. (Xinhuan, 2020, s.1) COVID-19 pandemisi
dolayısıyla Çin'den mal ithalatına bağlı olan çok sayıda ülke otomatik olarak krizden olumsuz
etkilendiği görülmüştür. (Larry, 2020, s.1) Çin'e yapılan ithalatta yaşanan olumsuzluklar
diğer ülkelerin ihracat ekonomisini de doğrudan etkilemektedir. (Larry, 2020) Finansal
piyasaların Literatürde, COVID-19 salgınına dünya piyasalarının tepkisinin yatırımcıların
aşırı endişesi olduğuna inanlarda mevcuttur. (Segal ve Gerstel, 2020, s.1)
Baum ve Henry (2020), Lewandowski (2020), Qiu ve arkadaşları (2020), COVID-19
vakalarının Çin'de “şehirlerarası” yayılmasının “şehir içi” yayılımına göre çok daha küçük
olduğunu bulmuşlardır. Daha yüksek gelir düzeyine sahip şehirlerin daha fazla sosyal
etkileşim ve daha yüksek ekonomik aktivite nedeniyle daha yüksek bulaşma oranlarına sahip
olma olasılığı olduğunu ve bu şehirlerde yasaklamaların gerekliliğni vurgulamışlardır.
Sonuç
Bu çalışmanın amacı, COVID-19 ile ilgili sayıları giderek artan çalışmaların sonuç ve
içgörüleri üzerine yeni literatürü incelemektir. Bu çalışmanın odağı COVID-19 ekonomisi ile
ilgili araştırmaları nispeten kısa sürede ele alarak güncel tartışmalara ve daha ileri
araştırmalara yardımcı olmaktır. Literatür taramasında COVID-19 pandemisine ülke
ekonomilerin tepkilerini ve pandeminin ülke ekonomileri üzerindeki etkilerini araştıran en
popüler veri kaynaklarına yer verilmiştir.
Pandeminin şokunun çok yönlü doğası, ekonomik sistem üzerindeki nihai etkisinin
tahmininin çok zor olduğunu göstermektedir. Günümüzde giderek büyüyen bir literatür
COVID-19 krizinin ekonomik etkisine ışık tutmaya çalışmaktadır. Bu çalışmada literatür
hakkında kısa bir özet sunulmuştur.
Literatür, COVID-19 pandemisinin dünya ekonomisi üzerinde önemli bir olumsuz etkisi
olduğunu ortaya koymuştur. Ekonomi uzmanları COVID-19 pandemisinin genel olarak sosyal
refah ve ekonomi üzerindeki etkilerini, özellikle finansal piyasa gelenekleri, ithalat ve ihracat,
üretim ve petrol fiyatlarını, temel alarak analiz etmişlerdir. (Shambaugh, 2020, s.1)

9. Kaynaklar
Bachman, D. (2020, March 3). The economic impact of COVID-19 (novel coronavirus).
Deloitte. Retrieved from https://www2. deloitte.com/us/en/insights/economy/covid-
19/economic-impactcovid-19.html
Bank, W. (2020), Global Economic Prospects June 2020, World Bank, Washington D.C.,
https://www.worldbank.org/en/publication/global-economic-prospects#a.
Congressional Research Service (2020). Global Economic Effects of COVID-19. Retrieved
from https:// fas.org/sgp/crs/row/R46270.pdf
Duffin, E. (2020, April 3). Impact of the coronavirus pandemic on the global economy -
Statistics & Facts. Statista. Retrieved from https:// www.statista.com/topics/6139/ covid-19-
impact-on-the-globaleconomy/
Gormsen, N. J., & Koijen, R. S. J. (2020). Coronavirus: Impact on Stock Prices and Growth
Expectations. University of Chicago, Becker Friedman Institute for Economics Working
Paper No. 2020-22. Retrieved from https:// papers.ssrn.com/sol3/papers.
cfm?abstract_id=3555917
Horn, S., C. Reinhart and C. Trebesch (2020), Coping with disasters: Lessons from two
centuries of international response, Vox CEPR Policy Portal, https://voxeu.org/article/coping-
disasters-lessons-two-centuries-international-response.
Kapoor, S. and W. Buiter (2020), To fight the COVID pandemic, policymakers must move
fast and break taboos (blog), VOX CEPR Policy Portal, https://voxeu.org/article/fight-covid-
pandemic-policymakers-must-move-fast-and-break-taboos.
IIF (2020), Weekly Insight: COVID-19 hammers equity valuations (blog), Institute of
International Finance, Washington D.C., https://www.iif.com/Publications/ID/3836/Weekly-
Insight-COVID-19-hammers-equity-valuations.
IMF (2020), The IMF’s response to COVID-19 (website), International Monetary Fund,
Washington D.C., https://www.imf.org/en/About/FAQ/imf-response-to-covid-19.
International Monetary Fund (n.d.). Policy Responses to COVID-19. Retrieved from https://
www.imf.org/en/Topics/imf-andcovid19/Policy-Responses-toCOVID-19#U

10. OECD (2020), COVID-19 and Africa: Socio-economic implications and policy responses,
OECD Publishing, Paris, http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-and-
africa-socio-economic-implications-and-policy-responses-96e1b282.
OECD (2020), COVID-19 crisis response in Central Asia,
http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-crisis-response-in-central-asia-
5305f172/.
OECD (2020), COVID-19 crisis response in MENA countries,
http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-crisis-response-in-mena-
countries-4b366396/.
OECD (2020), COVID-19 crisis response in South East European economies, OECD
Publishing, Paris, http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-crisis-
response-in-south-east-european-economies-c1aacb5a/#tablegrp-d1e2853.
OECD (2020), COVID-19 in emerging Asia: Regional socio-economic implications and
policy priorities, OECD Publishing, Paris, http://www.oecd.org/coronavirus/policy-
responses/covid-19-in-emerging-asia-regional-socio-economic-implications-and-policy-
priorities-da08f00f/.
OECD (2020), COVID-19 in Latin America and the Caribbean: Regional socio-economic
implications and policy priorities, OECD Publishing, Paris,
http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-in-latin-america-and-the-
caribbean-regional-socio-economic-implications-and-policy-priorities-93a64fde/.
OECD (2020), Foreign direct investment flows in the times of COVID-19, OECD Publishing,
Paris, https://read.oecd-ilibrary.org/view/?ref=132_132646-g8as4msdp9&title=Foreign-
direct-investment-flows-in-the-time-of-COVID-19.
OECD (2020), Investment promotion agencies in the time of Covid-19, OECD Publishing,
Paris, http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/investment-promotion-agencies-in-
the-time-of-covid-19-50f79678/.
OECD (2020), OECD investment policy responses to COVID-19, OECD Publishing, Paris,
https://read.oecd-ilibrary.org/view/?ref=129_129922-gkr56na1v7&title=OECD-Investment-
Policy-Responses-to-COVID-19.

11. OECD (2020), Six decades of ODA: insights and outlook in the COVID-19 crisis, OECD
Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/5e331623-en.
OECD (2020), Tax and fiscal policy in response to the coronavirus crisis: Strengthening
confidence and resilience, OECD Publishing, Paris, https://read.oecd-
ilibrary.org/view/?ref=128_128575-o6raktc0aa&title=Tax-and-Fiscal-Policy-in-Response-to-
the-Coronavirus-Crisis.
OECD (2020), Tax policy responses to covid-19 (database), OECD Centre for Tax Policy and
Administration, https://www.oecd.org/tax/covid-19-tax-policy-and-other-measures.xlsm.
OECD (forthcoming), Global Outlook on Financing for Sustainable Development 2021,
OECD Publishing, Paris, http://www.oecd.org/dac/financing-sustainable-development/.
OECD (forthcoming), Impact of the COVID-19 and the global oil prive shock on oil-
exporting developing countries, OECD Publishing, Paris.
OECD (2020 forthcoming), Sustainable Ocean for All: Harnessing the benefits of sustainable
ocean economies for developing countries.
OECD (forthcoming, 2020), What have been development co-operation responses to recent
epidemics and pandemics?, OECD Publishing, Paris.
OECD et al. (2020), Revenue Statistics in Latin America and the Caribbean 2020, OECD
Publishing, Paris, https://dx.doi.org/10.1787/68739b9b-en-es.
OECD Library (2020, March 2), OECD Economic Outlook, Interim Report. Retrieved from
https:// read.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-outlook/ volume-2019/issue-
2_7969896ben#page1
OECD Library (2020, March 2), OECD Economic Outlook, Interim Report. Retrieved from
https:// www.oecd.org/berlin/publikationen/Interim-Economic-Assessment-2-March-2020.pdf
Mahler, D. et al. (2020), The impact of COVID-19 (Coronavirus) on global poverty: Why
Sub-Saharan Africa might be the region hardest hit (blog), World Bank Group, Washington
D.C., https://blogs.worldbank.org/opendata/impact-covid-19-coronavirus-global-poverty-
why-sub-saharan-africa-might-be-region-hardest.

12. Segal, S., & Gerstel, D, (2020, March 10). The Global Economic Impacts of COVID-19,
Center for Strategic and International Studies, Retrieved from https://www.csis.
org/analysis/global-economicimpacts-covid-19
Semuels, A. (2020, March 18), As COVID-19 Crashes the Economy, Workers and Business
Owners Wonder If Anything Can Save Them From Financial Ruin, TIME, Retrieved from
https://time. com/5805526/coronavirus-economy-layoffs/
UNCTAD (2020), The Covid-19 shock to developing countries: Towards a “whatever it
takes” programme for the two-thirds of the world’s population being left behind,
https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/gds_tdr2019_covid2_en.pdf?user=1653.
UNWTO (2020), International tourist numbers could fall 60-80% in 2020 (press release),
United Nations World Tourism Organization, Madrid, https://www.unwto.org/news/covid-19-
international-tourist-numbers-could-fall-60-80-in-2020.
World Bank (2020), Remittances in times of the coronavirus – keep them flowing (blog
article), https://blogs.worldbank.org/psd/remittances-times-coronavirus-keep-them-flowing.
World Bank (2020), World Bank Group Increases COVID-19 Response to $14 Billion To
Help Sustain Economies, Protect Jobs (press release), World Bank Group, Washington D.C.,
https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2020/03/17/world-bank-group-increases-
covid-19-response-to-14-billion-to-help-sustain-economies-protect-jobs.
World Bank (2020), World Development Indicators (database),
https://datacatalog.worldbank.org/dataset/world-development-indicators.
WTO (2020), The covid-19 pandemic and trade-related developments in LDCs, World Trade
Organisation, Geneva, https://www.wto.org/english/tratop_e/covid19_e/ldcs_report_e.pdf.
WTO (2020), Trade set to plunge as COVID-19 pandemic upends global economy, World
Trade Organization, Geneva, https://www.wto.org/english/news_e/pres20_e/pr855_e.htm.