Een wereld te winnen sociale media en de politie, een eerste verkenning

Eenwereldtewinnen.....
www.politieacademie.nl
Een wereld te winnen....
Sociale media en de politie, een eerste verkenning
11-142
www.politieacademie.nl/masterclasssocialmedia
www.politieacademie.nl/eenwereldtewinnen
Gerard Snel en Pieter Tops (red.)
POLITIEACADEMIE
POLITIEACADEMIE

Een wereld te winnen.....
sociale media en de politie, een eerste verkenning

Een wereld te winnen.....
sociale media en de politie, een eerste verkenning
Politieacademie
Gerard Snel en Pieter Tops (red.)
Apeldoorn, september 2011

Inhoudsopgave
Ten geleide 7
Inleiding
Sociale media: bronnen van collectieve wijsheid en sociale verstoring 11
Stavros Zouridis en Pieter Tops
Met mijn I-Phone.... 21
Eddy Lassche en Cees Sprenger
Sociale media: dubbele kansen voor intelligence 31
Mariëlle den Hengst
Sociale media in de opsporing 45
Nicolien Kop
Sociale media en crisisbeheersing 59
Menno van Duin
Over de auteurs 79
Colofon 83

7Ten geleide
Ten geleide
Bij de opening van het academisch jaar 2011-2012 biedt de Politieacademie u
een boekje aan waarin de relatie tussen politie en sociale media centraal
staat. Het onderwerp is actueler dan ooit en heeft belangrijke consequen-
ties voor blauw vakmanschap. Recente gebeurtenissen laten zien dat
sociale media een steeds belangrijkere rol gaan spelen in het politiewerk,
of dat nu de opsporing, de wijkgerichte politiezorg of de handhaving
betreft. Bij de grote brand in Moerdijk, bijvoorbeeld, hebben sociale me-
dia een belangrijke rol in de crisiscommunicatie gespeeld, wijkagenten
twitteren er inmiddels lustig op los en opsporingsinstanties gebruiken
sociale media om burgers bij de opsporing te betrekken.
In dit boekje wordt een aantal aspecten van het gebruik van sociale me-
dia nader verkend. We spreken nadrukkelijk over een eerste verkenning.
Er is immers nog veel onderzoek en durf nodig om de mogelijkheden
van sociale media ten volle te benutten, maar ook om de gevaren en
risico’s in hun volle omvang te leren kennen. Het boekje schetst een
aantal relevante ontwikkelingen maar heeft niet de pretentie volledig te
zijn. Een aantal werkvelden van de politie komen nu niet aan bod, zoals
de twitterende wijkagent, maar zullen in vervolgverkenningen worden
beschreven.
In deze eerste verkenning beschouwen Stavros Zouridis en Pieter Tops
de betekenis van sociale media vanuit twee perspectieven; als bron van
collectieve wijsheid, maar ook als bron van sociale verstoring. Beide
doen zich tegelijkertijd voor.
Cees Sprenger en Eddy Lassche doen verslag van een verkenning in
Zeist waar zij met burgers meekeken met politiemensen in de uit-
voering van het werk. Samen zagen zij tal van nieuwe mogelijkheden om
door middel van sociale media effectiever en herkenbaarder te werken.
Mariëlle den Hengst wijst op consequenties van sociale media, zoals het
ontstaan van nieuwe vormen van criminaliteit, maar ook van nieuwe
communicatiemiddelen en een ongekende hoeveelheid informatie, die
input is voor het intelligenceproces.

8 Een wereld te winnen
Nicolien Kop schetst de kansen voor de opsporingspraktijk. Zij belicht
de diverse mogelijkheden van sociale media om burgers een rol in op-
sporingsprocessen te laten spelen.
Menno van Duin richt zich tenslotte op de rol van sociale media bij het
ontstaan maar ook het beteugelen van crises.
Dit boekje maakt duidelijk dat sociale media in het politiewerk een
steeds belangrijker rol spelen en dat onderzoek daarnaar nog slechts
in de kinderschoenen staat. Tegelijkertijd kunnen we ook constateren
dat er al veel in gang is gezet en dat er talloze praktische toepassingen
zijn ontwikkeld. Belangrijk is deze initiatieven ook met elkaar te delen.
Ook hierbij kunnen sociale media een nuttige rol spelen, maar ook een
boekje als dit (ook al is het een ‘oud medium’). Uiteraard is de tekst van
dit boekje ook online via PKN beschikbaar.
Met de komst van sociale media is een dimensie aan het politievak toe-
gevoegd die niet genegeerd kan en mag worden, maar waar tegelijkertijd
nog een wereld te winnen valt…
Gerard Snel
Pieter Tops

Inleiding
Sociale media:
bronnen van collectieve
wijsheid en sociale verstoring

Inleiding
Sociale media: bronnen van collectieve wijsheid
en sociale verstoring
2011 kan gerust het jaar worden genoemd van de definitieve door-
braak van sociale media voor het grote publiek. Enkele gebeurtenissen op
wereldschaal hebben daar een beslissende rol in gespeeld. De opstanden
in de Arabische wereld aan het begin van 2011 werden mede gevoed door
sociale media; zij worden daarom ook wel als de Facebook-revolution
aangeduid. Via onder andere Facebook en Twitter kwamen burgers in
verzet tegen ondemocratische regimes. De relatieve onbeheersbaarheid
van sociale media door autoriteiten bleek daarbij een belangrijke eigen-
schap. De politie kon daardoor bijvoorbeeld minder gemakkelijk greep
op de gebeurtenissen krijgen. De feitelijke betekenis van sociale media
moet wellicht niet worden overschat (aldus Morozov in The Net-delu-
sion uit 2011), maar in de beeldvorming hebben ze een belangrijke rol
gespeeld. Pogingen van autoriteiten om het gebruik van de sociale media
te beperken en te censureren, werden kritisch bediscussieerd.
In Engeland sloeg begin augustus de vlam in de pan nadat via Blackberry
en Twitter werd opgeroepen tot plunderingen en rellen; er werd daarom
ook wel van Blackberry riots gesproken. De autoriteiten waren zeker
aanvankelijk niet tegen de mede door sociale media ingegeven dynamiek
van de gebeurtenissen opgewassen. Het sociale media verkeer van de
relschoppers werkte beter dan het centrale communicatiesysteem van
Scotland Yard. In Engeland brak daarna een flinke discussie uit over de
rol van sociale media. Premier Cameron wilde laten bekijken of sociale
media tijdelijk kunnen worden ‘uitgezet’ om georganiseerde rellen te
voorkomen. Ook daarover ontstond stevige discussie. Tegengas werd
onder meer gegeven door de korpschef van de politie in Manchester.
Volgens hem was Twitter juist een heel waardevolle bron van informatie
voor de politie geweest.
Wat zich op het wereldtoneel afspeelde, heeft zich in bescheidener vorm
ook in Nederland voorgedaan. Wat de politie betreft is 2011 de grote door-

braak van de twitterende wijkagent geweest. Meer en meer wijkagenten
maken gebruik van Twitter om met de burgers in hun wijk te communi-
ceren; het zijn er inmiddels zeker enkele honderden. Het ‘schietdrama’
in Alphen aan den Rijn liet zien dat in de nasleep van zo’n gebeurtenis
de communicatie en geruchtenvorming via sociale media voor de poli-
tie een nieuwe opgave vormen. Rondom de neergeschoten politieman
in Baflo deed zich hetzelfde voor; de geruchtenstroom daarover kwam
mede op gang via een uit de Verenigde Staten verzonden tweet (!). Ook
in rechercheprocessen is de betekenis van sociale media doorgedrongen.
Interessant is bijvoorbeeld de ontwikkeling van digitale PD’s, waarin een
overzicht kan worden aangemaakt van het Twitter-verkeer rondom een
plaats delict; daardoor kunnen mogelijke getuigen snel worden opge-
spoord. De politie kan door sociale media echter ook onder vuur komen
te liggen. De discussie rondom de politieaanpak in de zaak Millie Boele,
met name rond de inzet van politiehonden, is daar een voorbeeld van.
Sociale media: waar hebben we het dan over?
1. Sociale netwerk sites: Hyves, Facebook, LinkedIn
2. Bottom up ‘broadcasting’: Twitter, You Tube
3. Interactieve blogs over publieke kwesties:
geenstijl.nl; fok.nl; joop.nl
4. Online samenwerking en creatie van ‘content’: wikipedia
5. Object georganiseerde ervaringen: booking.com voor hotels,
iens.nl voor restaurants
Sociale media beschikken over enkele bijzondere kenmerken, die afzon-
derlijk niet nieuw zijn, maar die in combinatie en in hun intensiteit wel
heel specifieke effecten kunnen hebben.
In de eerste plaats is dat het zwerm- of schoolpotentieel van de sociale
media. Grote groepen van mensen kunnen er spontaan maar wel ge-
coördineerd door in actie komen, vergelijkbaar met een zwerm bijen of
een school vissen. Zowel Noord-Afrika/het Midden-Oosten als Engeland
zijn daar interessante voorbeelden van. Grootschalige gecoördineerde
actie zonder sturing van bovenaf, is een interessant fenomeen. Het stelt
organisaties die in hun kern functioneren volgens het patroon van een
piramidale hiërarchie voor bijzondere opgaven.
In de tweede plaats is er het explosiepotentieel van sociale media. Door
allerlei acceleratoren en multipliers (denk aan de retweet-functie in

13 Inleiding Sociale media: bronnen van collectieve wijsheid en sociale verstoring
Twitter) die in de sociale media zijn ingebouwd, kunnen betrekkelijk
kleine of lokale zaken al nel uitgroeien tot grootschalige kwesties met
een bovenlokale (of mondiale) uitstraling. De tweet van districtschef
Gerda Dijksman over de dood van twee mensen in Meppel is daar een
voorbeeld van.
In de derde plaats is er het synergiepotentieel van sociale media. Door de
logica van samenvoeging van op zichzelf kleine onderdelen of bijdragen
kan er een werkelijkheid ontstaan die groter en invloedrijker is dan al
die kleine onderdelen samen. Inderdaad is hier dan de som groter dan
het geheel van de delen. Mooi voorbeeld daarvan zijn de discussies die
burgers aanslingeren over alternatieve scenario’s voor misdrijven op
www.politieonderzoeken.nl. Maurice de Hond paste deze werkwijze al eens
toe om alternatieve interpretaties rond het forensisch onderzoek van de
Deventer Moordzaak te ontwikkelen. In de interactie tussen burgers
kan dus ook voor de politie relevante synergie ontstaan. Een voorbeeld
van een geheel andere orde is het mooie initiatief om via sociale media
geld in te zamelen voor de Maleisische student die tijdens de Engelse
rellen werd beroofd (en een hit op Youtube werd). In no time heeft dit
zo’n 25.000 euro opgeleverd. Bekkers en Meijer onderscheiden in dit
verband in hun boek Cocreatie in de publieke sector (2010) de burger
als rechercheur (meehelpen met opsporing) van de burger als wijkagent
(signaleren, corrigeren, gemeenschappen bouwen, enzovoort).
De betekenis van sociale media toegespitst op de politie is ten minste op
drie manieren te duiden.
In de eerste plaats: de digitale werkelijkheid, waarvan de sociale media
een steeds belangrijker onderdeel zijn, voegt een nieuwe dimensie toe
aan onze wereld, met eigen kenmerken en nieuwe kansen en mogelijk-
heden. Daar gebeuren goede dingen en daar gebeuren slechte dingen.
In ieder geval moet daar ook een soort van orde georganiseerd en ge-
handhaafd worden. Dat is de core-business van de politie. Daar moet de
politie dus ook bij zijn. De veronder-stelling dat die orde in de werkelijk-
heid van de sociale media wel aan de zelforganisatie van betrokkenen
kan worden overgelaten, lijkt ons betrekkelijk naïef.
In de tweede plaats: sociale media bieden nieuwe mogelijkheden tot
interactie en communicatie. Daar is niet iedereen meteen ten volle van
overtuigd geweest, maar het is een steeds minder te negeren werkelijk-

heid. Als de gebeurtenissen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten en
in Engeland iets hebben laten zien, dan is het dit wel. Beeldvorming over
wat er in onze samenleving aan de hand is, vindt in toenemende mate
ook in sociale media plaats, en dat beïnvloedt het feitelijke doen en laten
van velen. Daarin dient de politie ten volle aanwezig te zijn.
In de derde plaats: de ontwikkeling van sociale media biedt nieuwe
mogelijkheden voor vernieuwing van het politiewerk. Laten we enkele
voorbeelden noemen. Versterking van de heterdaadkracht van de politie
is een van de meest beloftevolle manieren om zowel de effectiviteit van
de politie als haar legitimiteit te verhogen. Afhandeling op heterdaad
brengt immers veel minder administratief gedoe met zich mee (1 dag
versus 14 dagen) en het verhoogt de zichtbaarheid van de politie voor
burgers. Tussen heterdaadkracht en sociale media zit een grote verwant-
schap: een kenmerk van sociale media is immers dat een gebeurtenis
zelf en de berichtgeving over die gebeurtenis vrijwel samenvallen. Van
die mogelijkheid kan nog veel meer gebruik gemaakt worden. Maar
tegelijkertijd ligt misbruik op de loer; hoe immers vast te stellen of een
tweet niet gebruikt wordt om iemand in diskrediet te brengen of de poli-
tie op een dwaalspoor te zetten?
Tweede voorbeeld: handhaving van de openbare orde bij ingrijpende ge-
beurtenissen is in toenemende mate ook het beïnvloeden en sturen van
publieke menings- en geruchtenvorming, zoals bijvoorbeeld Alphen aan
den Rijn heeft laten zien. In de snelheid die daarbij nodig is, is het niet
eenvoudig om steeds de goede afwegingen te maken.
Laatste voorbeeld: sociale media bieden mogelijkheden om informatie
onder burgers te mobiliseren. Bijvoorbeeld door beeldmateriaal via
Youtube de wereld in te brengen, of informatie over cold cases publiek
te maken. Maar ook hier geldt dat sociale media niet alleen maar voor-
delen hebben: wat zijn getuigenverklaringen bijvoorbeeld nog waard als
iedereen via sociale media al uitgebreid kennis heeft kunnen nemen van
ooggetuigenverslagen van anderen.
Deze voorbeelden wijzen ook op de inherente ambiguïteit van dit soort
ontwikkelingen. Sociale media zijn zowel dragers van collectieve wijs-
heid (van de wisdom of the crowds) als dragers van nieuwe vormen van

ondermijning en sociale verstoring. Ook deze werkelijkheid moeten
we ten volle onder ogen zien. Dat is geen enkele reden om niet met de
ontwikkeling mee te gaan, maar wel een sterke motivator om steeds die
wezenlijke dubbelzinnigheid van de ontwikkelingen op het netvlies te
hebben. Laten we hier wat uitgebreider op ingaan.
Soms kunnen sociale media fungeren als een bron van collectieve wijs-
heid, waarin het uitgangspunt dat grotere groepen van burgers wijzer
zijn dan een kleine groep van experts inderdaad opgaat. In die context
kan de publieke opinie fungeren als een belangrijke bron van informatie
voor de politie. Er zal sprake zijn van een sociale orde die zelforgani-
serend en zelf-correctief is, waardoor de sociale orde vooral horizontaal
georganiseerd kan worden, zonder veel directe inmenging van de politie.
De politiestrategie kan er dan een zijn van ambient policing, die op een
natuurlijke manier kan voortbouwen en aansluiten op bestaande vor-
men van sociale orde. Verbinding met sociale media is vanzelfsprekend,
gebruikers daarvan zijn een verlengstuk van de politie (en hebben daar
geen problemen mee), bij het voorkomen en oplossen van criminele
zaken wordt actieve betrokkenheid van burgers georganiseerd. Dit is de
positieve visie op de betekenis van sociale media voor de politie.
Maar sociale media kunnen ook fungeren als een vehikel van sociale
verstoring. Dan worden zij gedomineerd door vormen van zelforgani-
satie waarin geen corrigerende mechanismen bestaan. Ondermijning
van herkenbare sociale orde kan er het gevolg van zijn. Politie en auto-
riteiten worden op een verkeerd spoor gezet en hebben moeite om zich
te verhouden tot de door de sociale media geïndiceerde ontwikkelingen.
Het gaat daarbij niet alleen om openbare ordeverstoring; de verstorende
werking van sociale media kan ook uit het creëren van desinformatie en
verkeerde informatie bestaan. Geruchten (over wat er misgegaan zou
kunnen zijn), mensen die hun angsten projecteren (bijvoorbeeld over
vaccinatie), opinies zonder feiten- of kennisbasis en misverstanden zijn
ook bij sociale media aan de orde. Soms vindt filtering plaats in discus-
sies, maar hardnekkige ‘frames’ en ‘gepercipieerde feiten’ komen ook
voor, worden lang niet altijd op dezelfde virtuele plaats gecorrigeerd (en
dus blijft de valse informatie op die plaats onweersproken) of de discus-
sie blijft onbeslist (en blijft de valse en correcte informatie tegenover
elkaar staan).

Ook in de zin van desinformatie, valse sporen en discutabel bewijsmate-
riaal kunnen sociale media dus een hardnekkige verstoring zijn.
In zo’n context worden sociale media vooral een object voor politieonder-
zoek, in plaats van een werkelijkheid waarmee het zich kan verbinden.
Het al dan niet tijdelijk ‘uitschakelen’ van sociale media wordt dan een
onderdeel van het public order management. Er moet een strategie ont-
wikkeld worden om te kunnen omgaan met de vermoedelijk continue
stroom van onjuiste informatie, eenzijdige duiding van gebeurtenissen
en een exploderend publiek debat over individuele cases en incidenten.
De feitelijke impact van sociale media zal vooral afhangen van de mate
waarin de processen op de sociale media reflexief, deliberatief of kritisch
kunnen zijn. In sommige omstandigheden zullen de sociale media
vooral een bericht of een boodschap verrijken of verifiëren, in andere
omstandigheden zullen zij deze vooral vermenigvuldigen of versterken.
Voor de impact van sociale media is dat cruciaal. In andere woorden
uitgedrukt: in het eerste geval kan de wisdom of the crowds worden
gemobiliseerd, in het tweede geval zijn de sociale media vooral een vehi-
kel van sociale verstoring. Deze ambiguïteit zit in de werkelijkheid zelf
en wordt door sociale media niet opgeheven. De perceptie van de mate
waarin zij zich voordoet, hangt mede af van de normatieve voorkeuren
en de positionele belangen van degenen die er mee te maken krijgen.
Vanuit de positie van de machthebbers in Egypte, was het gebruik van
de sociale media vooral een kwestie van eenzijdige verstoring van de
gevestigde orde. In Engeland was dat niet veel anders, maar toch is onze
appreciatie ervan totaal verschillend. In de sociale media zelf is niets wat
deze ambiguïteit voorkomt, zoals soms wel eens te gemakkelijk wordt
verondersteld.
We concluderen dus dat het niet óf óf, maar én én is en dat beide sce-
nario’s aan de orde zijn. De opgave waarvoor de politie dan staat is de
collectieve wijsheid aan te boren en tegelijkertijd de verstoring zo veel
mogelijk te voorkomen dan wel te bestrijden. Dat betekent in de eerste
plaats dat de politie niet voor sociale media moet weglopen, maar deze
juist actief moet benutten. Het betekent in de tweede plaats dat de politie
door actief de interactie via sociale media te voeden (met informatie,
beelden, vragen, enz.) en waar nodig te re-framen of bij te sturen kan
proberen het positieve potentieel te benutten en de keerzijde te bestrij-

den. Daarvoor zal vooral het corrigerende mechanisme in sociale media
moeten worden gestimuleerd en waar nodig worden aangeslingerd. Ten
derde zal de politie moeten erkennen dat het lastig zo niet onmogelijk
is om de combinatie van het zwerm- en explosiepotentieel te beheersen;
het is in ieder geval jarenlang als effectief bekend staande dictators (in
bijvoorbeeld het Midden-Oosten) niet gelukt. Het grote voordeel van
sociale media is dan in ieder geval de openbaarheid ervan, waardoor
publieke ordeverstoringen, van welke aard dan ook, veel tijdiger in het
vizier van de politie kunnen komen.

Cees Sprenger en Eddy Lassche
Met mijn I-Phone ....

Met mijn I-Phone
heb ik sneller een kenteken opgevraagd
Eddy Lassche en Cees Sprenger
Op vrijdag 1 april waren 5 burgers uitgenodigd bij het team Zeist van
de politie Utrecht. Het waren geen ‘gewone’ burgers, maar een groep
‘verkenners in netwerken informatiesamenleving’, met onder meer
Martijn Aslander en Nils Roemen. Martijn en vrienden vinden goed
politiewerk iets van burgers en politie samen. Zij willen dan ook graag
meedenken hoe politiewerk slimmer kan, ondermeer door burgers
actief bij politiewerk te betrekken. Martijn zegt dat hij nog nooit een
gewone baan heeft gehad. Wel werkt hij graag in en met zijn netwerk:
o.a. 9000 volgers op twitter en een druk bezochte weblog. Hij weet heel
veel mensen te mobiliseren die elkaar inspireren en ‘’het werk’’ samen
slimmer aanpakken. Zo organiseert hij al ruim anderhalf jaar ‘standup
inspiration’ (#sui) bijeenkomsten in Amsterdam en Groningen: ieder-
een met een goed idee krijgt kort ‘’het podium’’ en de kans anderen
op te roepen om mee te werken. Veel van die ideeen zijn inmiddels al
in praktijk gebracht, zoals bijvoorbeeld Tientjes.net. Tientjes, Talent en
Toekomst is een initiatief van drie vrouwen met een bijstandsuitkering
en voedselbankindicatie. Zij bieden mensen met een laag inkomen (be-
neden €1640,- netto per maand) de mogelijkheid om voor een tientje
hún eigen ding in de wereld te zetten.
Een ander mooi initiatief komt van Nils Roemen: Durf te vragen.
Het concept is kinderlijk eenvoudig. Zet een man of tien die een
hulpvraag, droom of wens hebben bij elkaar in een ruimte. Laat ze
vragen die ze hebben vrijuit delen, maar houdt het vooral praktisch.
In no time heb je tientallen contacten en ideeën erbij en kun je verder.
Op www.durftevragen.nl is meer informatie te vinden over waar en wan-
neer er bijeenkomsten zijn. Ook op Twitter is #durftevragen een gevleu-
geld begrip geworden dat dagelijks honderduizenden mensen bereikt.

Wijkteam Zeist durft te vragen ….
Het wijkteam uit Zeist durfde ook te vragen aan deze groep om
eens met een lekker open blik te kijken naar het politiewerk. Op 1 april
heeft deze groep van 5 burgers meegelopen met allerlei verschillende
werkzaamheden van de politie. Het wijkteam, de recherche, intake- en
service en de noodhulp. Op die manier deden ze indrukken op van
het politiewerk in Binnensticht. De frisse blik leidde al snel tot nieuwe
mogelijkheden en ideeën voor politiewerk. Het bleek dat nieuwsgierige,
betrokken en onderzoekende burgers - die veel mensen kennen en goed
met internet kunnen omgaan - makkelijk een goede bijdrage kunnen
leveren aan politiewerk.
Het mooiste voorbeeld was misschien wel het moment waarop de wijk-
agent een verdacht voertuig zag en even het kenteken wilde opvragen
wegens vermeende diefstal via de meldkamer. Martijn zat naast de
wijkagent en wist met behulp van zijn Iphone met de app ‘kenteken
opzoeken’ veel sneller dan de wijkagent - ‘’ik sta even in de wacht’’ - de
benodigde informatie op te sporen. De auto bleek niet gestolen. Natuur-
lijk kon Martijn minder zien met zijn app dan de politie informatie,
maar voor deze controle was de info ‘’niet gestolen’’ al genoeg. Daar zit
een belangrijke les in!
Op een andere plek assisteerde de noodhulp bij een aanrijding. Het
betrof een forse botsing tussen twee voertuigen, waarbij één van de
bestuurders licht gewond was geraakt. De ambulance werd opgeroepen
en de takelwagen geïnformeerd. Nog voordat de takel was gearriveerd
kwam er al een journalist met filmcamera namens de regionale omroep
Utrecht de situatie ‘opnemen’. ‘Lastig’ zijn we gewend te denken bij de
politie, nieuwsgierige blikken die ook nog in de weg staan. Later op de
dag bedachten we dat de camerabeelden wellicht ondersteunend kunnen
zijn bij het vastleggen van het ongeluk. Daarnaast was er veel wachttijd
op straat: ‘’waarom die al niet benutten om een deel van de actie vast te
leggen?’’. Ja, als dat zou kunnen!
Bij de wijkrechercheur spraken de gasten met een medewerker van het
project woninginbraken. Hij vertelde dat er in Zeist vorig jaar zo’n 800
woninginbraken zijn geregistreerd, al weet hij de precieze aantallen

23 Met mijn I-Phone heb ik sneller een kenteken opgevraagd
niet. Het aantal delicten dat opgelost wordt weet hij ook niet, wel dat het
landelijk gaat om slechts 6 à 7 %. Dat betekent 50 van de 800, rekenden
we snel uit. Ofwel 750 niet opgelost! Wat zouden burgers kunnen doen
om mee te werken aan hun zaak? De recherche verwijst vooral naar
Marktplaats om de gestolen goederen terug te vinden als mensen echt
zelf iets willen doen. Vragen we door dan blijkt het eigenlijk meer een
doekje voor het bloeden dan een serieuze samenwerking met burgers.
Als we doordenken beseffen we dat burgers vaak een grote bereidheid
hebben om zelf mee te speuren, maar dat vraagt wel echt samenwerken
en informatie delen. Het zou helpen als de politie de burger kan vertellen
waar je kans hebt welke goederen terug te vinden. Hoe je moet zoeken
en wat te doen als je iets vindt. Zoals in samenspraak een schijnkoop te
doen bijvoorbeeld.
Politie en burgers: samen optrekken
Na afloop van het meelopen met de verschillende politiemensen
eten we een broodje en praten door. Barbara Bannink, de teamchef in
Zeist, geeft aan dat ze het leuk vindt dat er nu zoveel mensen met andere
ideeën en een open houding rondlopen. Het geeft een heel andere sfeer,
het inspireert iedereen om met meer focus samen te denken over en
werken aan beter politiewerk. Terwijl we de broodjes verorberen komt
het gesprek weer even op het samen met burgers opsporen. Er blijken
een aantal interessante nieuwe websites te zijn waarop burgers infor-
matie vinden over inbraken met een kaart van misdrijven in je eigen
buurt (www.stopdecriminaliteit.nl), en één waar burgers goederen kun-
nen checken of ze gestolen zijn (www.stopheling.nl). Het blijkt dat de
meeste politiemensen deze sites ook nog niet kennen – en zo is ‘’hoe
deel je informatie intern’’ ook meteen een item.
Werken met app’s
We blikken terug op de ervaringen tijdens het meelopen. We doen
dat in een brainstormsessie over politiewerk. Uitgangsvraag van de
brainstorm: Hoe zouden we als burgers het politiewerk aanpakken als

we het zelf helemaal mochten inrichten? De leden van het team in Zeist
zitten eromheen en luisteren mee: model ‘vissenkom’.
Het gesprek komt als eerste op de ICT: o.a. de Basisvoorziening Hand-
having (BVH). Het is iedereen opgevallen dat dit thema in bijna alle
ontmoetingen als eerste opduikt en een soort treurigheid en apathie
oproept. Het lijkt wel alsof de dienders die we vandaag gezien hebben
bijna gretig zijn om te laten zien wat het systeem allemaal niet kan! Zo
vertellen ze dat je tot voor kort geen verdachte situaties in het systeem
kon inbrengen (nu wel), je geen foto’s kunt opslaan, dat als je schakelt
tussen de verschillende toepassingen je lang moet wachten. En wil je
een afloopbrief schrijven naar een burger dan duurt dat 8 minuten
om de standaard brief te maken omdat je iedere keer om een adres te
wijzigen door de hele brief moet! Ergerlijk is dat medewerkers het idee
hebben dat er naar hun klachten zo slecht wordt geluisterd. Ook deze
groep burgers ziet de problemen en roept in koor: er moet een nieuw
systeem komen. Er volgt wel meteen een waarschuwing: ze zijn al in veel
andere grote organisaties geweest, zoals verzekeringsmaatschappijen,
belastingdienst, ziekenhuizen en overal lijkt het hetzelfde. Deze organi-
saties streven naar allesomvattende systemen. Systemen die gericht zijn
om alle werkprocessen te regelen, om informatie in- en uit te voeren en
goede management informatie te genereren. Dit levert altijd logge en
inflexibele systemen op. Het effect is ook dat de mensen die er praktisch
mee moeten werken in de logica van het grote systeem worden geduwd
en niet gehoord worden in hun opmerkingen hoe ze het handig kunnen
gebruiken. De conclusie is al snel: bouw alsjeblieft geen groot nieuw
systeem, maar ga werken met allerlei bestaande, kleine mogelijkheden.
Bouw vanuit de praktijk steeds eenvoudige, nieuwe toepassingen.
We zouden app’s kunnen maken die agenten kunnen gebruiken om
eenvoudig informatie in te voeren. Bijvoorbeeld om melding te doen van
ongevallen, verdachte situaties, woninginbraken, overvallen, etc. Lastig
punt is dat bij de politie vaak vertrouwelijke informatie wordt gebruikt
die goed afgeschermd moet worden. Bijvoorbeeld persoonsgegevens
van daders of specifieke gegevens die naspeurbaar zijn. De groep is het
snel met elkaar eens: je kunt heel veel ‘’gewone’’ informatie invoeren
in eenvoudige, gebruiksvriendelijke systemen op een laag veiligheids-
niveau, terwijl je de kritieke informatie wel rechtstreeks in het beveiligde

systeem invoert – door die informatie anders te labelen en op systeem
niveau te filteren. Je maakt dan een technische knip in het systeem. Nu
is alles zwaar beveiligd en moet je zelfs voor niet kritische informatie alle
‘kluisdeuren’ van beveiliging door. Het zou een omkering betekenen van
het ontwerpprincipe achter het systeem: in plaats van ‘gesloten tenzij’
werkt het systeem met ‘open tenzij’ als credo.
Niet alles in één groot systeem, maar meerdere databases
We werken een voorbeeld nog wat verder uit. Stel er is een inbreker
genaamd Piet H. Zijn Modus Operandi is steeds hetzelfde: hij klimt
langs de regenpijp naar boven en vindt op die manier een plek in huis
om naar binnen te komen. De politie zou een landelijk toegankelijke
database kunnen maken waarin alle MO’s zijn terug te vinden, zoals
deze ‘regenpijpinbreker’. Piet H staat er met zijn MO onder code in –
bijvoorbeeld verdachte XY1234. Je kunt die database dan gewoon voor
iedereen toegankelijk maken, zodat ook burgers die geïnteresseerd zijn
zelf kunnen nazoeken hoe de dief het bij hun huis heeft aangepakt en
zo mee rechercheren. Ze kunnen dan ook data invoeren over hun eigen
inbraak of opsporingsinformatie toevoegen ‘’a la Wikipedia’’ over aller-
hande zaken die zij belangrijk vinden of weten. In een aparte database,
dat zou ook BVH kunnen zijn, is de ‘mission critical’ informatie wel te
vinden.
Creatieve ideeën voor politiewerk
Een ander thema is: vertrouwen en gezag voor de politie. Het gaat
bij de politie zo vaak om het negatieve, is de opmerking. ‘Een heel an-
dere invalshoek is om positieve acties te ontketenen voor de burgers.
Bijvoorbeeld twee keer in het jaar een dag waarin we alleen positieve
interventies doen. Contact met burgers zonder dat daar een negatieve
aanleiding voor is. Bijvoorbeeld iedereen belonen die zich aan de regels
houdt’.
Een mooi voorbeeld van een ludieke actie is dat de politie gele voetjes
neerlegt in huizen die niet goed zijn afgesloten. Op de opzichtige gele

voetjes staat geschreven: hier had ook een inbreker kunnen staan. Dat
nodigt burgers uit om zelf meer verantwoordelijkheid te nemen.
We zouden om de politieorganisatie te helpen veranderen een heleboel
‘I-pet’s’ moeten loslaten. Dus niet een I-pad, maar een op informatie
vragen en delen gerichte politiemens (‘informatie-brooker’) die daar
een aantal slimme toepassingen voor bij de hand heeft, bijvoorbeeld
met eenvoudige app’s. Zij laten zien dat veel politiewerk eenvoudiger
en zonder grote bureaucratie kan en overtuigen daarmee hun collega’s.
Op die manier wordt iedereen nieuwsgierig en zal de I-pet willen vol-
gen. Het demotiverende van logge bureaucratische systemen ben je dan
kwijt, agenten raken gemotiveerd om zelf weer vanuit hun zoeken en
nieuwsgierigheid op te treden. Stimuleer ondernemerschap!
Wat door de burgers steeds maar weer benadrukt wordt in dit alles: dit is
allemaal niet ingewikkeld en hoeft niet veel te kosten. Martijn zegt: als
ik iemand die verstand heeft van app’s bouwen een dag mee laat lopen
met jullie heeft hij aan het einde van de dag een nieuwe app gebouwd die
je meteen kunt toepassen. Doe dat een week, een maand en je hebt een
nieuw systeem! Dat gelooft niemand, of toch?
Eigen I-phones en I-pad’s
Na de brainstorm komt de groep in gesprek met de teamleden. Het
blijkt dat meerdere politiemensen een eigen I-phone of I-pad hebben.
Zelf gekocht, omdat ze er veel meer mee kunnen dan met de appara-
tuur die ze van de politie hebben gekregen. ‘Het is ook wel een beetje
‘toys-for-boys’ vergoelijkt een van de dienders. De burgers zijn onder de
indruk van de motivatie om het werk zo goed mogelijk te doen en dat
deze mensen daar zelfs vanuit eigen zak voor bereid zijn te investeren.
Ze constateren ook wel braafheid omdat politiemensen blijkbaar geen
eigen app’s en databases hebben ontwikkeld, zeer tot verassing van de
groep burgers die dat zelf zeker wel gedaan zou hebben!
Wat de teamleden ook opvalt is dat eigenlijk veel meer gebruik gemaakt
zou kunnen worden van de kennis of motivatie van boeven zelf. Vragen
als : Waarom doen ze wat ze doen, wat is de ratio erachter? We vragen
bij de politie wel naar zaaksinhoudelijke informatie, maar meer crimino-
logisch doen we er niet zoveel mee.

Martijn stelt voor dat we een inbrekersacademie gaan oprichten. Boeven
geven daar les over de wijze waarop ze hun inbraak plegen aan poli-
tiemensen. Ook zou je wel – net als bij computernetwerken – hackers
kunnen uitnodigen om aan te geven hoe ze inbraken kunnen plegen.
Dat zou kunnen helpen om burgers bewust te maken, maar ook om
patronen te herkennen in de wijze waarop inbrekers opereren.
Kennisdelen: maak het aantrekkelijk te vragen!
Zouden we niet meer kunnen doen met alle politieagenten die goede
ideeën hebben, die steeds willen vernieuwen en voorop lopen bij inno-
vaties. Zijn die bekend bij jullie, vraagt een lid van de groep? Ze zijn
voor een deel wel bekend, maar over het algemeen niet bij mensen die
dagelijks in de operatie aan de slag zijn. Ook vandaag valt weer op dat
mensen op het niveau van teamchef of districtschef veel meer van dat
soort ideeën op het netvlies hebben dan de dienders zelf. De kennis-
uitwisseling tussen dienders is niet zo groot, dat zou veel sterker kun-
nen! Maar dan niet via mails of via nieuwsbrieven – maak ook die info
aantrekkelijk en makkelijk toegankelijk.
De eenvoud van het informatiedelen zoals dat vandaag naar voren komt,
inspireert veel van de dienders. De meesten wisten niet dat er zoveel
simpele en aantrekkelijke mogelijkheden ‘’op het web’’ zijn om aan
informatie te komen of zelf informatie door te geven. Kunst is die van
het verleiden: politiemensen en burgers moeten uitgedaagd worden om
kennis zelf te gaan zoeken. Dat is veel effectiever dan het klassiek zen-
den van alsmaar meer informatie naar iedereen en hen er vervolgens op
te wijzen dat ze er maar weinig mee moeten doen.
Het zou daarin helpen om verhalen op te tekenen en te verspreiden van
politiemensen die dit al doen - de snelle adapters – en hun succes uit te
vergroten. Om op die manier iedereen te inspireren dat zelf ook meer te
gaan doen. Verhalen vertellen (#SUI) is een simpele vorm om iedereen
bij elkaar te betrekken en elkaar te informeren op een prettige en mak-
kelijke manier.

Verder ontwerpen
Als het einde van de dag is genaderd, blijkt al snel dat het hier niet
bij blijft. De burgers en de politiemensen willen hier meer van weten.
We spreken af dat we verder gaan zoeken naar een mogelijkheid om
de komende tijd een aantal van deze ideeën ook daadwerkelijk in de
praktijk te brengen. Binnen de politie gaan we op zoek naar een ‘ontwik-
kelbudget’ hiervoor. Het hoeft niet veel te zijn, maar het zou zonde zijn
om nu niet verder samen te werken. Hoe vaak treffen we burgers die
zeggen: de politie is ook van ons, laten we het samen beter maken!
. Dit artikel wordt gepubliceerd in het Tijdschrift voor Politie jg. 73/nr 7/2011 rond 15 septem-
ber 2011 uitgegeven door Reed Business Amsterdam

Sociale media: dubbele
kansen voor intelligence

Sociale media:
dubbele kansen voor intelligence
Wanneer we het hebben over sociale media en de politie hebben we
het bijna altijd over sociale media in de maatschappij, de virtuele wereld
als onderdeel van of naast de fysieke wereld. De wereld waarin de politie
de veiligheid waarborgt en die door deze virtuele component nieuwe
dimensies krijgt. De vraag is dan altijd hoe met deze nieuwe dimensies
om te gaan, welke kansen bieden deze nieuwe dimensies. Dit artikel
richt zich, na wat algemene voorbeelden, met name op de dimensies die
van invloed zijn op het intelligenceproces van de politie.
Een voorbeeld van een nieuwe dimensie is het ontstaan van nieuwe, digi-
tale vormen van criminaliteit, of van bestaande vormen van criminaliteit
die nu op een nieuwe, digitale manier ondersteund en vergemakkelijkt
worden. Woninginbrekers, bijvoorbeeld, kunnen niet alleen meer aan
de woning zien dat bewoners op vakantie zijn, maar kunnen hiervoor
nu ook signalen oppikken via de sociale media. Bijvoorbeeld omdat er
getwitterd wordt van een zonnige bestemming in het zuiden. Of omdat
er juist een hele tijd niet meer getwitterd wordt, terwijl er anders dage-
lijks een tweet over het werk wordt verzonden. Hoewel het gebruik van
internet bij het plegen van delicten al lang niet meer nieuw is, is de ver-
wachting dat de met internet verweven criminaliteit de komende jaren
toeneemt (SCP 2004). Sociale media spelen een belangrijke rol in deze
zogenaamde cybercrime. Enkele voorbeelden van cybercrime zijn net-
werken platleggen, bestanden met muziek, films of software verspreiden
zonder toestemming van de maker, identiteitsfraude, internetgebruikers
digitaal oplichten (denk bijvoorbeeld aan het bestellen en betalen van
goederen via internet bij een nep-bedrijf waarna de goederen niet wor-
den geleverd), gestolen goederen verkopen via internet, verspreiden van
kinderporno en radicale uitingen doen. De vraag is hoe de politie zicht
krijgt op deze digitale vormen van criminaliteit en hoe ze hier tegen kan
optreden.

Een ander voorbeeld van een nieuwe dimensie is het hebben van een
nieuw communicatiekanaal richting de burgers. Hoe kan de politie in
deze nieuwe, virtuele wereld communiceren? Het gebruik van bijvoor-
beeld twitter door communicatie-afdelingen van politiekorpsen, door
wijkagenten en door andere politiemedewerkers is volop onderwerp
van gesprek, experimenten en onderzoek. Welke informatie kan je wel
en welke niet communiceren, welk effect heeft je communicatie op de
burgers, zijn er protocollen nodig voor communiceren via sociale media,
welke meerwaarde heeft het voor de politietaak? Zo maar een kleine
greep uit de vragen waar de politie antwoord op zoekt.
Sociale media leveren ook nieuwe dimensies op die direct van invloed
zijn op het intelligenceproces van de politie. Voor de hand liggend is
natuurlijk de ongekende hoeveelheid aan informatie die via de sociale
media gecreëerd en uitgewisseld wordt. Volgens onderzoeksbureau IDC
is er in 2007 281 miljard gigabytes aan informatie digitaal opgeslagen
(Gantz et al. 2008). In 2009 is dat volgens onderzoeksbureau IDC al
gegroeid naar 800 miljard gigabyte en de voorspelling is dat in 2011
1800 miljard gigabyte aan data gefabriceerd zal worden (Silva 2011). Een
vergelijkbare, niet-lineaire groei is terug te vinden in sociale netwerksi-
tes zoals LinkedIn, Twitter, Facebook en Hyves. Twitter bijvoorbeeld is
in het najaar van 2006 gestart (Freiert 2008). Begin 2007 werden er
5500 twitter-berichten per dag verstuurd. Eind 2009 waren dat er 40
miljoen per dag. Nu, halverwege 2011, stijgt dat aantal al uit boven de 155
miljoen berichten per dag (twittermania.nl). De uitdaging voor de politie
is om deze enorme informatiestroom als bron efficiënt en effectief te
benutten. Hoe kan de politie betekenis geven aan deze enorme stroom
aan informatie? Hoe kan de politie deze hoeveelheid aan informatie in
analyses betrekken?

33 Sociale media: dubbele kansen voor intelligence
Nieuwe vormen van interne samenwerking bij de politie worden door
sociale media mogelijk gemaakt, juist voor het intelligenceproces is
dit van belang. Dit is een nieuwe dimensie van het gebruik van sociale
media waar tot nu toe minder aandacht voor is. Het intelligenceproces
bestaat uit drie deelprocessen: (1) het ontsluiten van informatie en ken-
nis, zowel in technische zin als het delen van de informatie en kennis
in de hoofden van de agenten, (2) het analyseren van deze informatie
en kennis, en (3) het beslissen op basis van deze geanalyseerde infor-
matie en kennis (den Hengst 2010). Het intelligenceproces wordt pas
succesvol door wederkerige interactie en dus samenwerking tussen deze
drie deelprocessen (den Hengst 2010, Klein en Adelman 2005). Samen-
werken met anderen en kennis delen is door sociale media makkelijker
geworden: met meer mensen, waar en wanneer je maar wilt. Sociale
media bieden hiermee nieuwe kansen voor het intelligenceproces van de
politie. Bovendien kán het intelligenceproces niet meer zonder sociale
media. De onderwerpen die centraal staan in het intelligenceproces gaan
breder dan de informatie- en kennispositie van een enkele regionale een-
heid of een enkele analist. Hiervoor is samenwerking over de regionale
grenzen heen noodzakelijk.
Sociale media bieden dus dubbele kansen voor het intelligenceproces.
Enerzijds als informatiebron, anderzijds als nieuwe werkwijze. In dit
artikel werken we beide kansen verder uit.
1.1 Sociale media als informatiebron
Intelligence wordt gedefinieerd als ‘geanalyseerde informatie en
kennis op grond waarvan beslissingen over de uitvoering van de politie-
taak worden genomen’ (SBGI 2008). De politietaak moet hierbij breed
worden opgevat en beslaat zowel de opsporing, als de handhaving en de
noodhulp. Als gevolg van sociale media is er een enorme hoeveelheid
informatie digitaal beschikbaar die als bron kan dienen in het intelli-
genceproces. Sociale media als informatiebron voor het intelligence-
proces hebben voor iedere politietaak, opsporing, handhaving of nood-
hulp, specifieke karakteristieken.

Opsporing, handhaving, noodhulp
Deze specifieke karakteristieken beschrijven we aan de hand van de
wijze waarop sociale media worden ingezet. Dit kan op reactieve wijze,
op actieve wijze en op proactieve wijze. Deze drie wijzen zijn niet één op
één te koppelen aan de drie politietaken, maar alle drie de politietaken
kennen wel een overheersende wijze. De reactieve wijze is vooral van
toepassing bij opsporing. Er is een misdaad gepleegd en terug in de tijd
zoeken we naar bewijzen, signalen in sociale media die ons verder kun-
nen helpen in het onderzoek. Wanneer iemand bijvoorbeeld locatiebepa-
ling in zijn twitter-applicatie op zijn mobiel aan heeft staan en op een
bepaald moment een twitter-bericht heeft verzonden, dan weten we op
welke locatie deze persoon op dat moment was. Een ander voorbeeld
is wanneer er op de sociale media over een misdaad gecommuniceerd
wordt. Niet alleen de inhoud van de communicatie is dan interessant,
ook de personen die daarover communiceren zijn wellicht relevant voor
het onderzoek, zij het als dader, slachtoffer of getuige.
Proactief worden sociale media vooral ingezet in de handhaving: kun-
nen we signalen oppikken dat er onrust op komst is. Bijvoorbeeld of bij
een voetbalwedstrijd mensen van plan zijn iets te gaan ondernemen.
Daar waar bij het op reactieve wijze gebruiken van sociale media de
misdaad al is begaan en men bij wijze van spreken alle tijd heeft om
terug te kijken, kenmerkt de proactieve wijze zich juist door de hoge
mate van actualiteit en snelheid. Het kan een kwestie van minuten zijn
tussen signalen op de sociale media dat men iets van plan is en de daad-
werkelijke uitvoering daarvan. Een voorbeeld hiervan is een demonstra-
tie die volgens plan verloopt, maar waar tijdens de demonstratie via soci-
ale media een ander plan ontstaat. Alleen door alert en actueel de sociale
media rond de demonstratie te volgen, kan de politie hier adequaat en
proactief op handelen.
Voor de noodhulp kunnen sociale media op actieve wijze ingezet wor-
den. Er is een melding binnengekomen en om de aanrijdende agenten
met een zo compleet mogelijk beeld naar de melding te sturen, kunnen
we op sociale media zien wat er in die buurt of door betrokken personen
zoal gecommuniceerd wordt. Als er bijvoorbeeld een melding van een
overval binnenkomt en je ziet via de sociale media dat iemand een straat

verderop bericht dat ‘hij van z’n sokken wordt gereden door een idioot’,
is dat misschien wel een hint voor de vluchtweg en vervoerswijze van de
overvaller, wellicht ook een getuige voor het onderzoek. Ook voor deze
actieve wijze is actualiteit en snelheid een kenmerkend aspect.
Naast deze specifieke karakteristieken voor het reactief, actief of pro-
actief inzetten van sociale media zijn er ook een aantal overstijgende
vraagstukken die bij alle drie de wijzen terugkomen. Deze bespreken
we hieronder verdeeld naar de verschillende deelprocessen in het intel-
ligenceproces: ontsluiten, analyseren en beslissen.
Ontsluiten, analyseren, beslissen
Ongeacht of sociale media nu proactief, actief of reactief worden
ingezet, de politie heeft twee mogelijke strategieën om informatie op de
sociale media te verzamelen en ontsluiten. De eerste verzamelstrategie
is passief. De berichtenstroom op sociale media wordt gevolgd zonder
interactie van de zijde van de politie. Hier ligt een grote uitdaging voor
het omgaan met de hoeveelheid informatie. Alles volgen en handmatig
lezen is niet te doen. Alleen op twitter al verschijnen wereldwijd 1600
berichten per seconde. Door te filteren op bepaalde woorden, op bepaal-
de personen en op bepaalde locaties wordt de informatiestroom al inge-
kaderd. Er zijn op internet allerlei applicaties beschikbaar die deze vor-
men van filteren ondersteunen. Dan nog blijven er vaak vele duizenden
berichten over die op het scherm voorbij scrollen. De tweede verzamel-
strategie leidt tot beduidend minder berichten. Op interactieve wijze,
door gericht vragen te stellen op de sociale media, ontstaat een zeer
gerichte informatiestroom die in omvang waarschijnlijk nog wel te ver-
werken is. Met deze interactieve verzamelstrategie moet de politie er wel
op bedacht zijn dat je de mensen in de community ook beïnvloedt met de
vragen die je stelt. Bij beide verzamelstrategieën, passief en interactief, is
de uitdaging voor de politie om de juiste filters te leren definiëren en de
juiste vragen te leren stellen, zodanig dat de juiste informatie verzameld
wordt zonder daarbij de informatieverzameling onnodig groot te maken.
Dit vraagt om onderzoek naar de filters en de vragen die waardevol zijn
en om opleiding en training in het uitleren van het definiëren van deze
filters en vragen.

De volgende stap in het intelligenceproces, analyseren, heeft tot doel de
verzamelde berichten uit de sociale media te duiden: welke conclusies
over de veiligheid kunnen we trekken en welke acties zijn mogelijk om
op effectieve en efficiënte wijze de veiligheid te waarborgen. Analyse
is daarmee de schakel tussen het ontsluiten van informatie en het op
basis daarvan beslissen over het handelen. Vooral bij het op actieve en
proactieve wijze inzetten van sociale media is snelheid hierbij geboden.
Zou je bij het op reactieve wijze inzetten van sociale media nog de tijd
kunnen nemen om handmatig berichten te lezen, bij de proactieve en
actieve wijze ontbreekt de tijd hiervoor. En tegelijkertijd zijn er heel
wat vragen die beantwoord moeten worden voordat je daadwerkelijk
conclusies kan trekken. Type in twitter maar eens ‘doodsbedreiging in’.
De berichten in de virtuele wereld vliegen je om de oren; gelukkig wordt
99% of meer van deze berichten niet in de fysieke wereld ten uitvoer
gebracht. Hoe haal je als politie nu die ene eruit waar je wel waarde aan
moet hechten? Of neem een bericht tijdens een voetbalwedstrijd als ‘we
gaan vak F in de fik steken’. Hoe schat je de waarde hiervan in als politie,
wanneer ga je hiertegen wel en wanneer niet optreden? Daarvoor is het
belangrijk dat je de bron weet te achterhalen. Welke persoon stuurt dit
bericht? Soms is dit eenvoudig, maar ook vaak zijn mensen onder alias-
sen actief op de sociale media en is het niet zonder meer duidelijk wie
daar bij hoort. Vervolgens is het belangrijk de betrouwbaarheid van de
bron te achterhalen. Wat voor (crimineel) verleden heeft deze persoon?
De politiesystemen kunnen hiervoor ingezet worden, maar vooral ook
de sociale media zelf geven hiervoor input. Heeft deze persoon al vaker
vergelijkbare uitingen gedaan en wat is er toen gebeurd? Ook het bereik
dat een bericht heeft, is belangrijk om conclusies te kunnen trekken.
In het voorbeeld van de bedreiging bij een voetbalwedstrijd zal de
conclusie nogal verschillen wanneer de verzender van het bericht 100
mensen in zijn netwerk heeft, die het bericht niet doorsturen en waar-
van bovendien 60% niet in de buurt van het voetbalstadion is (bereik
100), dan wanneer de verzender van het bericht 100 mensen in zijn
netwerk heeft, waarvan 70% in de buurt van het voetbalstadion is en
het bericht doorstuurt in hun eigen netwerken (aannemende dat er veel
overlap in de netwerken zit, maar dat iedereen toch 20 unieke mensen
in zijn netwerk heeft, is het bereik bij één keer doorsturen al 1500). Ook
de omvang van vergelijkbare berichten, of juist afwijkende berichten
(hoeveel mensen berichten ongeveer hetzelfde zonder deze berichten

van elkaar overgenomen te hebben), kan belangrijke input zijn voor het
trekken van conclusies. Om al dit soort vragen snel en adequaat te kun-
nen beantwoorden is handmatige verwerking ontoereikend. Applicaties,
deels al beschikbaar en deels nog te ontwikkelen, zijn nodig om hierin
te ondersteunen.
Als de informatie op sociale media is verzameld en door analyse beteke-
nis heeft gekregen, is de volgende stap het gebruiken van deze informa-
tie in de besluitvorming. En dit lijkt niet vanzelfsprekend te gebeuren.
Informatie verkregen via sociale media kunnen we zien als informatie
verkregen in de community. Kleiven (2007) en Bullock (2010) tonen aan
dat community-informatie lager wordt gewaardeerd door beslissers bij
de politie in de UK dan andere informatie. Community-informatie lijkt
in de UK wel gebruikt te worden wanneer het een bestaand beeld aan-
vult, maar geeft zelden de doorslag. En wanneer het nog niet aansluit bij
lopende zaken of aandachtsgebieden speelt de community-informatie
zelfs helemaal geen rol (Keane en Kleiven, 2009). Meer voorspellende
community-informatie vindt nauwelijks zijn weg binnen de politie.
Een bericht dat twee mannen een dvd hebben gemaakt over hoe een
bom te maken en deze in te zetten tegen Amerika wordt pas interes-
sant wanneer deze twee mannen een zelfmoordaanslag in de metro van
Londen hebben gepleegd. De vraag is dan dus hoe de informatie wel
gebruikt kan worden in de besluitvorming. Dit is geen vraag naar ap-
plicaties en ICT, maar vooral naar inzicht in het gebruik van informatie
in de besluitvorming. Onderzoek hiernaar in de Nederlandse situatie
is nodig om dit in kaart te brengen en om, wanneer blijkt dat ook in
Nederland community-informatie van ondergeschikt belang is in de
besluitvorming, te komen tot suggesties ter verbetering hiervan.
Sociale media bieden als informatiebron dus nieuwe kansen voor het
intelligenceproces. Om deze kansen ook te benutten is opleiding, onder-
zoek en ontwikkeling van applicaties nodig voor de processen ontsluiten,
analyseren en beslissen. Daarbij pleit ik ervoor om met onderzoek naar
beslissen te starten. Immers, alle investeringen in het ontsluiten en
analyseren zijn overbodig wanneer de informatie uit de sociale media
uiteindelijk niet in de besluitvorming tot hun recht komen.

1.2 Sociale media als werkwijze
Veel vraagstukken die in het intelligenceproces worden uitgewerkt,
kunnen niet meer vanuit één enkele analist of één regionale eenheid
worden opgepakt. De complexiteit van de vraagstukken en de grens-
overstijgende criminaliteit maken dat samenwerking tussen analisten
hiervoor nodig is. Bovendien biedt samenwerking tussen analisten
kansen om kennis met elkaar te delen, het vakgebied verder te ontwik-
kelen en zo het intelligenceproces verder te verbeteren. Samenwerking
in specifieke projecten, bijvoorbeeld de taskforce Hennep in Brabant,
vindt wel plaats. Ook periodieke fysieke bijeenkomsten voor analisten
vinden wel plaats. Maar in het dagelijkse werk is samenwerking tussen
analisten over de regiogrenzen heen nog geen gemeengoed. Om naast
de fysieke bijeenkomsten en de projectmatige samenwerking, de samen-
werking in het dagelijkse werk te faciliteren, bieden sociale media volop
de mogelijkheid. Tegelijkertijd, zo signaleren Sprenger et al. (2010), is
het gebruik van sociale media in het politiewerk geen vanzelfsprekend-
heid. Het lectoraat Intelligence, het landelijke Programma Intelligence
Politie Nederland en een kleine groep analisten enthousiast voor het
idee, hebben daarom expertise en energie gebundeld en zijn een initia-
tief gestart om een succesvolle Community of Intelligence op te zetten.
Een Community of Intelligence (CoI), een begrip dat Sprenger et al.
(2010) hebben geïntroduceerd en dat is afgeleid van Communities of
Practice, is een groep mensen die interesse voor het intelligencevak met
elkaar delen en door voortdurende interactie met elkaar de expertise op
dit onderwerp verder verdiepen; interactie die zowel fysiek als virtueel
plaatsvindt (Wenger en Snyder, 2000). Hieronder wordt beschreven hoe
tot deze CoI is gekomen en wat de kracht van de CoI is voor het intel-
ligenceproces.
Op weg naar een Community of Intelligence
In de zomer van 2010 is door middel van een workshop met de initiatief-
nemers een eerste inventarisatie gemaakt van de wensen voor een CoI,
en zijn de drijfveren en barrières voor een dergelijke CoI in kaart ge-
bracht. Door middel van een enquête is deze inventarisatie tevens breed
uitgevoerd onder de potentiële deelnemers in de doelgroep: analisten,

docenten en andere geïnteresseerden in het analysevak. Belangrijkste
wensen zijn vooral het delen van kennis en informatie over methoden
en technieken (bijvoorbeeld sociale netwerkanalyse of mindmapping) en
over criminaliteitsvormen (bijvoorbeeld overvallen of woninginbraken).
Dit door met elkaar in discussie te gaan, documenten te delen, feedback
op elkaars werk te kunnen geven en samen aan stukken te kunnen wer-
ken. In mindere mate leeft de wens om via de CoI een zakelijk netwerk
op te bouwen, inhoud is leidend. Redenen voor mensen om niet deel te
nemen aan de CoI zijn een te laag gebruiksgemak, te veel tijd vergend en
te weinig inhoud op de CoI.
Op basis van deze inventarisatie is in het najaar van 2010 op PKN een
virtueel kantoor ingericht, dat, na een aantal iteratieslagen, voldoende
functionaliteiten lijkt te bieden om de CoI technisch te ondersteunen
(https://politiekennisnet.politieacademie.nl/vk/rhcboards/os/coi). In het vir-
tueel kantoor kunnen documenten gedeeld worden, feedback op elkaars
documenten gegeven worden, kunnen discussies gevoerd worden, blogs
gepost worden, en door middel van wiki-functionaliteit samen aan stuk-
ken gewerkt worden. Een mappenstructuur maakt het geheel overzich-
telijk: alles over bepaalde criminaliteitsvormen of bepaalde methoden en
technieken wordt bij elkaar geplaatst. Bovendien laat het hoofdscherm
de meest actuele toevoegingen op de CoI zien, zodat de gebruiker altijd
in één oogopslag nieuwe inhoud zichtbaar heeft.

In de winter van 2010/2011 wordt door de initiatiefnemers inhoud gege-
ven aan het virtuele kantoor, zodat ook anderen geprikkeld worden om
het virtuele kantoor van de CoI te bezoeken. Een virtueel kantoor dat nog
leeg is, nodigt gebruikers immers niet uit om deel te nemen. Documen-
ten worden verzameld en op het virtuele kantoor geplaatst. Het virtuele
kantoor wordt klaar gemaakt voor echt gebruik.
In het voorjaar van 2011, op 10 mei, wordt het virtuele kantoor dan of-
ficieel geopend met een fysieke bijeenkomst voor alle potentiële deelne-
mers aan de CoI. Eind juni 2011 hebben zich 460 leden aangemeld bij
het virtuele kantoor en zijn er gemiddeld 34 aanvragen per dag (uitge-
zonderd de weekenden).
De kracht van de Community of Intelligence
De CoI heeft met gebruikmaking van sociale media (PKN in dit ge-
val) niet alleen een fysieke kant, maar ook een virtuele kant gekregen.
Fysieke ontmoetingen blijven een belangrijk onderdeel van de CoI vor-
men. Zo was er eind mei nog een landelijke bijeenkomst voor analisten
waar de thema’s van de Nationale Intelligence Agenda centraal stonden.
Deze fysieke ontmoetingen zijn niet alleen nodig om kennis met elkaar
uit te wisselen. Dergelijke ontmoetingen spelen ook een belangrijke rol
in het leren kennen van elkaar en het opbouwen van een vertrouwens-
band. Het elkaar kennen en vertrouwen is een belangrijke voorwaarde
om ook virtueel succesvol te kunnen samenwerken. Fysieke ontmoe-
tingen zijn dus nodig om virtuele samenwerking mogelijk te maken.
En virtuele samenwerking is nodig om dagelijkse samenwerking te faci-
literen; daartoe zijn fysieke bijeenkomsten alleen ontoereikend.
Het virtueel kantoor maakt dagelijkse samenwerking tussen analisten,
docenten en andere geïnteresseerden in het intelligencevak mogelijk.
Op het virtueel kantoor worden in discussies veel vragen aan elkaar
gesteld, over methoden en over criminaliteitsvormen. Zo is er onlangs
gevraagd naar ervaringen met mindmapping om onderzoeken te pre-
senteren en is er een vraag gesteld over het verschijnsel dat campings
de nieuwe vrijplaatsen voor criminaliteit lijken te zijn. Dergelijke vragen
leveren interessante discussies op tussen de deelnemers van de CoI

en meestal tussen deelnemers die elkaar op andere wijze nooit gevon-
den zouden hebben. Ook de mogelijkheid op het virtueel kantoor om
documenten uit te wisselen wordt veel gebruikt. Dit zijn bijvoorbeeld
handleidingen voor het toepassen van bepaalde methode en technieken,
maar ook bijvoorbeeld analyserapporten op bepaalde criminaliteits-
vormen. Deze documenten worden vaak geraadpleegd als naslagwerk
om ideeën en suggesties op te doen voor eigen onderzoek. Een enkele
keer worden rapporten gedeeld met het expliciete verzoek aan de com-
munity hier commentaar op te geven. Op basis van de terugontvangen
reviews krijgt de eigenaar van het rapport expliciet suggesties en tips om
het rapport verder te verbeteren. Twee functionaliteiten van het virtueel
kantoor die nog nauwelijks gebruikt worden zijn de mogelijkheid om
samen aan stukken te werken door een wiki en om blogs te schrijven.
De CoI, de combinatie van fysieke ontmoetingen en virtuele samenwer-
king, faciliteert dagelijks samenwerking tussen analisten. De dagelijkse
samenwerking is voor het intelligenceproces noodzakelijk om de on-
derwerpen die breder gaan dan de informatie- en kennispositie van een
enkele analist of regionale eenheid op te pakken. Bovendien biedt dit
kansen om de kwaliteit van intelligenceproducten te verbeteren, direct
door de review-mogelijkheid in het virtuele kantoor en door het kunnen
stellen van vragen en indirect door het opdoen van ideeën na het zien
van andere, vergelijkbare rapporten en handleidingen. Veel minder voor
de hand liggend, maar zeker ook een belangrijke kracht van de CoI is dat
investeringen in het intelligenceproces door de CoI versneld en verdub-
beld worden. Ervaringen en best practices met bijvoorbeeld een nieuwe
analysetool in de ene regio worden via de CoI snel gedeeld en uitgeleerd
aan anderen. Dit komt de kwalitatieve verbetering van het intelligence-
proces ten goede.
Sociale media bieden als werkwijze dus nieuwe kansen voor het intel-
ligenceproces van de politie. Een eerste belangrijke stap in het benutten
van deze kansen is gezet met de oprichting van de Community of Intel-
ligence. Fysiek en virtueel werken analisten met elkaar samen, bijna op
dagelijkse basis. De uitdaging die er nu ligt is om deze samenwerking
vast te houden en verder uit te breiden. Het gevaar van iedere commu-
nity is dat de activiteit in de loop van de tijd terugloopt. In het begin
biedt de community veel meerwaarde en informatie. Als de inhoud op

het virtuele kantoor niet voortdurend verandert en vernieuwt, wordt de
deelnemer niet meer voldoende geprikkeld om naar de community toe
te gaan. De komende tijd wordt er daarom door de initiatiefnemers in
projectvorm nog steeds geïnvesteerd in het prikkelend en vernieuwend
houden van de Community of Intelligence.
Meer informatie over Community of Intelligence vind je op
http://politiekennisnet.politieacademie.politie.nl/vk/rhcboards/os/Pages/coi.aspx
Referenties
Bullock, K. (2010). Generating and using community intelligence: the case of neighbourhood
policing. International Journal of Police Science & Management, 12(1), 1-11.
Den Hengst, M., Informatierijk en tochkennisarm!?, Lectorale rede, Politieacademie, Apeldoorn, 2010
Freiert, M., Twitter Traffic Explosion: Who’s behind it all?,
http://blog.compete.com/2008/05/15/twitter-traffic-growth-usage-demographics/, 2008.
Keane, N., &Kleiven, M. E. (2009). Risky intelligence. International Journal of Police, Science &
Management, 11(3), 324-333.
Klein, G.L. en L. Adelman, ‘A collaboration evaluation framework’, Proceedings of the International
Conference on Intelligence Analysis, 2005.
Kleiven, M. E. (2007). Where’s the intelligence in the National Intelligence Model.
International Journal of Police Science & Management, 9(3), 257-273.
SBGI. (2008). Waakzaam tussen wijk en wereld. Nationaal Intelligence Model. Sturen op en met
informatie: StrategischeBeleidsgroep Intelligence.
SCP (Sociaal Cultureel Planbureau), In het zicht van de toekomst,
Giethoorn ten Brink, Meppel, 2004.
Silva, V.C., “Hoeveelheid data verdubbelt elke twee jaar”, Computerworld, 26-07-2011.
Sprenger, C., Teeuwisse, E., Pragt, E., Bhansing, G., &Dinkelmans, A. (2010). Bouwen aan een
Community of Intelligence. Succesvolle samenwerking rond Intelligence Gestuurd Politiewerk.
Apeldoorn: Politieacademie.
Wenger, E.C. en W.M. Snyder, ‘Communities of Practice: the organizational frontier’,
Harvard Business Review, vol. 78, p139, 2000

Nicolien Kop
Sociale media
in de opsporing

Sociale media in de opsporing
Nicolien Kop
Inleiding
De politie is voor de opsporing van daders van misdrijven vaak
afhankelijk van de medewerking van de burger. Dat is eigenlijk nooit
anders geweest, burgerparticipatie bij het politiewerk is van alle tijden.
Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat burgers de belangrijkste suc-
ces-factor zijn voor effectief en efficiënt opsporen (o.a. Maquire, 2008).
De kwaliteit en kwantiteit van informatie die burgers direct na een mis-
daad aan de politie geven, bepaalt in belangrijke mate of een misdaad
al dan niet wordt opgelost. Het betreft zowel informatie verkregen van
slachtoffers als van getuigen. Eén van de achterliggende gedachten bij
het betrekken van burgers bij een opsporingsonderzoek is het zoge-
naamde wisdom of the crowds; het principe dat een grote groep mensen
ongeacht hun achtergrond bij veel beslissingen een betere keuze maakt
dan experts (gebaseerd op Surowiecki, 2004). Een andere wetenswaar-
digheid die het betrekken van burgers op deze manier ondersteunt,
is dat in de helft van de onopgeloste moorden en doodslagen naast de
dader ook iemand anders op de hoogte is van zijn identiteit (Baardewijk
& Hoogenboom, 2011). De politie heeft de informatie nodig om aan het
werk te gaan, echter de manier waarop de burger bij het opsporings-
proces wordt betrokken is aan verandering onderhevig. Binnen de politie
wordt voortdurend geëxperimenteerd met innovatieve manieren om de
burger bij het oplossen van misdrijven te betrekken. De snelle techno-
logische ontwikkelingen zijn daarbij leidend (Kop & Struijs, 2010; van
Leiden & Ferwerda, 2011). Met de digitalisering van de maatschappij zijn
de mogelijkheden voor communicatie en informatie-uitwisseling enorm
uitgebreid, denk alleen al aan de mobiele telefoon en het internet, twee
belangrijke communicatiemiddelen in de informatierevolutie die gaande
is. Dit artikel gaat over de bijdrage van sociale media aan de opsporing
en de opsporingspraktijk.

Een van de unieke kenmerken van sociale media is de hoge snelheid
waarmee informatie wordt uitgewisseld. Illustratief voorbeeld hier-
van is dat er bij de meldkamer van Amsterdam-Amstelland een vraag
binnenkomt van een medewerker van de regionale omroep AT5.
De vraag die wordt gesteld is ‘wat er gaande is op een groot en be-
kend plein’ in Amsterdam. De medewerker van de meldkamer weet
van niets, er waren immers (nog) geen meldingen binnen gekomen
van een incident op de genoemde locatie. De AT5 medewerker vertelt
dat ze via Twitter berichten hebben opgepikt dat er een schietpartij
gaande zou zijn. Hoewel er (nog) geen telefonische melding is bij
de meldkamer worden politiecollega’s naar het genoemde plein
gestuurd. (Medewerker meldkamer)
Van media naar sociale media
Eén van de bekendste televisieprogramma’s waarin de politie een beroep
doet op (oplettende) burgers en hen vraagt informatie te leveren omtrent
misdrijven, is het al meer dan 25 jaar bestaande televisieprogramma
‘Opsporing Verzocht’. Naast de televisie en schrijvende pers worden
media als internet (zoals Buurtlink, stop de criminaliteit) en telefonie
(SMS-alert) steeds vaker door de politie benut ter verkrijging van rele-
vante informatie van burgers. Hoewel er in eerste instantie enige terug-
houdendheid lijkt te zijn, en de politie met name blijft investeren in de
meer klassieke opsporingsmiddelen, worden de nieuwe (digitale) tech-
nieken en mediakanalen steeds vaker als opsporingsstrategie door de
politie ingezet (Kop, Snel & van der Wal, 2011; Van de Boogaard, 2010).
De keuze voor internet als middel om burgers te bereiken is min of meer
onvermijdelijk. In een onderzoek naar tijdsbesteding aan verschillende
media, blijkt dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking dagelijks
gebruik maakt van internet, cijfers variëren van 68 procent volgens TNS-
NIPO tot 82 procent volgens het CBS (Van Deursen & Van Dijk, 2010).
Ter vergelijking: 64 procent van de bevolking kijkt elke dag tv, 52 procent
luistert elke dag naar de radio en 40 procent leest elke dag een krant.1
De meerwaarde van informatieverzameling op deze wijze is duidelijk,
daarbij zijn burgers in het algemeen geïnteresseerd in opsporing, willen
burgers de politie wel ‘meehelpen’ én zij kunnen een wezenlijke bijdra-
ge leveren aan een opsporingsonderzoek. Spanning en sensatie spelen

47 Sociale media in de opsporing
een rol bij de motivatie om te participeren (Bekkers & Meijer, 2010).
Daarbij voelen burgers zich serieus genomen wat een positief effect heeft
op de relatie tussen politie en burgers (Van der Vijver, Johannink, Overal,
Slot, Vermeer, Van der Werff, Willekens & Wisman, 2009). Cornelissen
& Ferwerda (2010) onderscheiden op basis van de huidige politiepraktijk
vier categorieën van vernieuwende vormen van burgerparticipatie in de
opsporing. Ten eerste, getuigenoproep op heterdaad. Hierbij gebruikt de
politie burgers als ‘extra ogen en oren’ om de pakkans bij heterdaad te
vergroten, voorbeelden hiervan zijn: Burgernet, sms-alert, Amber-alert
en Twitter. Via deze kanalen kan op een snelle manier een oproep wor-
den gedaan aan burgers, maar kan ook en masse informatie verstrekt
worden. Ter illustratie het Amberalert systeem, hiermee kan de politie
bij ontvoering of vermissing van een kind met één druk op de knop heel
Nederland waarschuwen – dit geschiedt cross mediaal via onder andere
radio, tv, e-mail, SMS en via internet, Hyves, Twitter, maar ook via ver-
keersinformatieborden –. Ten tweede onderscheiden zij getuigen op-
roepen buiten heterdaad. Hierbij gaat het om methoden die de politie
toepast om burgers op te roepen een bijdrage te leveren als getuige
in lopende opsporingsonderzoeken (denk bijvoorbeeld aan burgers
attenderen via flyers, billboards, sms-bommen en het presenteren van
een informatie-website waarop dringend gezochte personen worden
geplaatst). Dit kan worden gezien als een verlengstuk van reguliere op-
sporingsmethoden. Ten derde, het plaatsen van oproepen voor (beeld)
materiaal van delicten. Hierbij roept de politie burgers op om foto- en
filmmateriaal van delicten aan te leveren. Dit kan via mobiele telefoons,
via multimedia messaging service (MMS) of via internet. Het doel
hiervan is het verzamelen van (ondersteunend) bewijsmateriaal van
lopende opsporingsonderzoeken (zie voor actueel voorbeeld pagina-81).
De laatste variant is de inzet van burgers bij opsporingsactiviteiten.
Hierbij stellen de auteurs dat het gaat om de daadwerkelijke inzet van
burgers bij concrete opsporingsactiviteiten zoals het meedenken bij
opsporingsonderzoeken, het aandragen van suggesties en het verlenen
van medewerking aan bijzondere opsporingsmethoden. Burgers worden
met andere woorden binnen de opsporing ingezet voor het uitvoeren
van politiewerk. Een voorbeeld hiervan is het uitvoeren van een pseu-
dokoop door een burger. Deze burger neemt dan in een strafrechterlijk
onderzoek goederen af van een verdachte ten behoeve van de opsporing.
Andere manieren die in de praktijk door de politie worden toegepast om

burgers in te zetten bij opsporingsactiviteiten verlopen via internet. Het
betreft websites onder de regie van de politie waarop informatie over
actuele of vastgelopen opsporingsonderzoeken wordt gepresenteerd.
Burgers worden via deze websites aangespoord actief mee te denken bij
de opsporing.
Een voorbeeld hiervan is www.politieonderzoeken.nl of de variant hierop
die momenteel in ontwikkeling is, sociale gaming (zie kader pag 51).
Politie Groningen is een van de koplopers wat betreft de inzet van
sociale media. Plaatsvervangend korpschef Erik van Zuidam: “Via
YouTube kunnen we beelden van bijvoorbeeld overvallen of brand-
stichting snel bij de burgers krijgen. Die beelden ontvangen we via
webcams en camera’s op straat. Zo kunnen we de opsporing van
daders versnellen. Via Twitter ontvangen we weer tips en kunnen
we de berichten supersnel bij onze followers krijgen. Naast de
gewone persberichten, gebruiken we Twitter zelf ook om burgers op
de hoogte te houden en bijvoorbeeld door te linken naar YouTube”
(Weeda, 2011, p.40).
Sociale media en de opsporingspraktijk
Er is tot nu toe in beperkte mate onderzoek beschikbaar naar het gebruik
van sociale media in de opsporing. De recente verkenning van Van de
Boogaard (2010) is hierop een uitzondering. In 25 politieregio’s onder-
zocht hij het gebruik van sociale media door de politie in Nederlandse
opsporingsonderzoeken. Hierbij onderscheidt hij enerzijds het gebruik
van de technische middelen en anderzijds de sociale middelen van so-
ciale media, waarbij het woord ‘middel’ is gekozen omdat de inzet van
sociale media het middel is om het (opsporings)doel te kunnen bereiken.
Met de technische middelen worden de meer fundamentele, gedeeltelijk
zichtbare ICT tools bedoeld die het mogelijk maken (faciliteren) om aan
sociale behoeften te voldoen. De bekeken technische middelen zijn de
RSS feed2
, widget3
, API4
en social bookmarking5
. De sociale middelen
zijn daarentegen de zichtbare platforms waarop interactie en het de-
len van diverse soorten content plaatsvindt tussen politie en burgers.
De onderzochte sociale middelen zijn Twitter6
, wiki7
, blog8
, beeld/geluid

delen en sociale netwerken9
. Deze middelen zijn geselecteerd op basis
van populariteit en vertegenwoordigen slechts een deel van alle sociale
media. Op basis van zijn onderzoek concludeert Van de Boogaard (2010)
dat op de wiki en social bookmarking na, alle onderzochte middelen wor-
den ingezet binnen de opsporing door de politie, echter de mate waarin
verschilt per korps. Er zijn korpsen die voorop lopen in het gebruik van
sociale media, Brabant Zuid-Oost, Hollands-Midden, Utrecht, Groningen
en Haaglanden, binnen deze korpsen zijn vaak adviseurs aangesteld
op het gebied van digitale c.q. nieuwe media, waardoor het argument
‘onbekend met de mogelijkheden van sociale media’ niet meer geldig
is. Om meer zicht te krijgen op het gebruik van sociale media in de
opsporingspraktijk wordt op een viertal bevindingen van de sociale
middelen dieper ingegaan.
- Blogs. Binnen een zevental korpsen worden blogs gebruikt, maar bij
verdere bestudering hiervan blijkt dat deze eigenlijk geen betrekking
hebben op de opsporing (maar veelal op handhaving). De enige toe-
passing van een blog die in opsporingsonderzoeken wordt gebruikt
is de website www.politieonderzoeken.nl, waar vastgelopen onder-
zoeken naar ernstige delicten (cold cases) worden geplaatst.
- Twitter. Per maart 2010 zijn er 12 korpsen die actief gebruik maken
van Twitter. Boogaard concludeert echter wel dat het gebruik en toe-
passing ervan divers is. Zo worden bijvoorbeeld in Friesland foto’s
met de tweets meegestuurd via tweetphoto, in Brabant Z-O worden
er Video-alerts verstuurd (met een link naar een specifieke passage
van een op televisie uitgezonden opsporingsbericht), in Groningen
worden Twitter-volgers verzocht te reageren via direct message (een
bericht dat alleen kan worden gelezen door degene aan wie het be-
richt is gestuurd, de politie in dit geval) en in Limburg-Noord zijn
rechercheurs actief op Twitter binnen een opsporingsonderzoek naar
aanleiding van een overval.
- Beeldmateriaal. Binnen de 25 korpsen wordt op verschillende ma-
nieren gebruik gemaakt van het inzetten van beeldmateriaal in de
opsporing. De meest gebruikte wijze is het door de politie publiceren
van beeldmateriaal op politie.nl of op een regionale opsporingssite.
Het onderzoek van Van de Boogaard (2010) noemt zes websites10
waarop beeldmateriaal binnen opsporingsonderzoeken beschikbaar
wordt gesteld aan burgers, dit wordt mede veroorzaakt door het feit
dat de landelijke site politie.nl onvoldoende mogelijkheden hiertoe

biedt. Op de regionale websites kunnen zowel onbekende als be-
kende verdachten en ontvluchte veroordeelden en niet-gedetineerde
onherroepelijk veroordeelden onder wisselende voorwaarden on-
der de aandacht van de burger gebracht worden. Veertien korpsen
maken gebruik van één van deze websites. Tien korpsen plaatsen
beeldmateriaal op een eigen YouTube kanaal, soms gekoppeld aan
een regionaal tv-opsporingsprogramma en de website van Limburg-
Zuid (pit.tv) is de enige waarop burgers hun beeldmateriaal via de
computer en telefoon kunnen uploaden.
- Sociale netwerken. Tot slot blijkt dat weinig korpsen gebruik maken
van het in contact treden met de burger via sociale netwerken. Face-
book wordt bijvoorbeeld in 2010 (nog) helemaal niet gebruikt binnen
de Nederlandse opsporing, Hyves is door vier korpsen een aantal
keer ingezet in opsporingsonderzoeken.
De bevindingen overziend ontstaat het beeld dat –met hier en daar en
uitzondering– sociale media (nog) in beperkt mate worden gebruikt in
de opsporingspraktijk. De resultaten van het onderzoek zijn uit 2010,
wellicht dat het gebruik is toegenomen, maar het lijkt erop dat de ken-
nis en kunde van de inzet van sociale media vooral ligt bij de afdeling
communicatie van de korpsen. De vraag is dan ook of de gemiddelde
rechercheur zich voldoende bewust is van de mogelijkheden die sociale
media kunnen bieden in de opsporing. In Utrecht blijkt bijvoorbeeld
dat de rechercheurs op de afdeling Zware Criminaliteit van mening zijn
dat in hun onderzoeken te weinig gebruik wordt gemaakt van inter-
net (Hensen, 2009). De onbekendheid met de mogelijkheden die het
internet de opsporing kan bieden en de hieraan gekoppelde procedures,
blijkt hiervoor een belangrijke oorzaak te zijn. Sinds 2009 wordt de (uit
de Verenigde Staten afkomstige) cursus 23-opsporingsdingen aan me-
dewerkers van de politieregio’s en Politieacademie aangeboden om de
onbekendheid met het internet en de sociale media te verkleinen en de
kansen ervan te vergroten.

Innovatief: Social gaming
Eén van de mooie initiatieven die momenteel wordt ontplooid op het
gebied van sociale media is de inzet van social games in de politiële
opsporing. Bos (2010) komt in haar onderzoek binnen de politieregio
Noord-Oost Gelderland tot de conclusie dat ‘social games (= een
eenvoudig te spelen maar wel ‘serious’ internetgame) door hun
alternatieve, laagdrempelige vorm van communicatie en interactie,
een sterkere burgerparticipatie bewerkstelligen dan de huidige
websites en online initiatieven van diverse Nederlandse korpsen’ (Bos
& Broer, 2011, p. 93-94) De combinatie van de competitieve dimensie
van een serious game met de sociale dimensie van online sociale
netwerken maakt de toepassing van internetgames in de opsporing
zeer kansrijk. Het gebruik van social games kan dus op deze wijze
een bijdrage leveren aan het versterken van de rol van de politie als
intelligencegestuurde politie (Kop & Klerks, 2009). De veronderstel-
ling lijkt gerechtvaardigd dat de inzet van social games kunnen
bijdragen aan het presterend vermogen van een korps en met name
van de recherche (Bos & Broer, 2011).
Kansen en bedreigingen van sociale media in de opsporing
Sociale media kunnen proactief, actief of reactief door de politie wor-
den ingezet. In eerste instantie is er de neiging om de inzet van sociale
media in de opsporing als reactief te duiden aangezien in het woord
opsporing een reactieve handeling schuilt (er is een misdrijf gepleegd en
de dader moet opgespoord worden), dus het ligt voor de hand om daar
dan ook sociale media voor te gebruiken. In de eerdergenoemde ver-
deling van Cornelissen en Ferwerda (2010) is een viertal reactieve moge-
lijkheden reeds op een rij gezet. Toch zijn er voorbeelden te noemen
waarbij de inzet van sociale media vanuit de opsporing vorm krijgt die
wellicht eerder als proactief of actief kan worden geduid. Denk bijvoor-
beeld aan het proactief, via de sociale media afgeven van een boodschap
dat er bij een groot evenement actief op bepaalde criminaliteitsvormen
wordt gecontroleerd c.q. opgespoord? Of de uitvoering van proactieve in-
ternetsurveillances om heling op te sporen of om aanbieders van kinder-
porno op internet te vinden? Voor het laatste surveilleert de politie in-
tussen al vele jaren virtueel op specifieke nieuwsgroepen en in sociale

netwerken, actief wordt geprobeerd het downloaden en de verspreiding
van kinderporno onmogelijk te maken. Een ander voorbeeld om sociale
media actief te gebruiken is het verzenden van de zogenaamde spionage
sms-jes of om onmiddellijke (schadelijke) gevolgen van een incident te
beperken. Ter illustratie het volgende voorbeeld. Door een ongelukkige
samenloop van omstandigheden valt een man van vier hoog uit het
raam. In rap tempo worden er door buurtgenoten allerlei berichten via
sociale media (Twitter) uitgezet, volgens deze berichten is de betreffende
man geliquideerd, terwijl dit niet het geval is. De actie die de recherche
vervolgens onderneemt is het plaatsen van een tweet met het bericht dat
het een ongeval (en geen liquidatie) betreft. De geruchtenstroom wordt
op dat moment ingedamd en de onrust neemt af.
De discussie of de opsporing nu vooral proactief, actief of reactief ge-
bruik maakt c.q. kan maken van sociale media hoeft nu niet te worden
beslecht. Het gaat tenslotte om de kansen en mogelijkheden die er bin-
nen de opsporing aanwezig zijn. Cornelissen en Ferwerda (2010) wijzen
op een aantal randvoorwaarden voor het succesvol toepassen van burger-
participatie in de opsporing. Hun geopperde randvoorwaarden hebben
in de kern te maken met borging, communicatie, het maken van een
zorgvuldige (tactische) afweging met betrekking tot de doelgroep en de
inhoud van de informatie, en tot slot landelijke afstemming. Voorwaar-
den die direct vertaalbaar en toepasbaar zijn op de inzet van sociale me-
dia. Een bijkomend effect van de uitbreiding van opsporingsstrategieën
is dat er een steeds groter wordende toestroom van informatie ontstaat.
Dat vormt een behoorlijke uitdaging voor de politie, want hoe kan de
informatie worden gefilterd? Hoe kan deze als betrouwbaar worden
geclassificeerd? En op welke wijze kan de informatie worden omgezet
zodat deze daadwerkelijk wordt benut? En last but not least, wie gaat
deze taak op zich nemen? Daarbij dient zich nog een ander aandachts-
punt aan, want de ontwikkeling van nieuwe media die de politie kan
inzetten in het kader van de opsporing lijkt oneindig. Maar hoe zit het
met de privacy van burgers? Welke informatie wordt uiteindelijk in de
rechtszaal gebruikt? Hoe ver reikt het wettelijk kader in het benutten
van de mogelijkheden die er zijn om burgers te betrekken in de op-
sporing? Waar ligt de grens? Allemaal vragen waarop nog geen eenduidig
en duidelijk antwoord is geformuleerd. Dit kan bij burgers onzekerheid
veroorzaken of zelfs angst inboezemen. Onlangs was er bijvoorbeeld
uitgebreide berichtgeving over de aanwezigheid van virtuele databanken

waar de politie te allen tijden uit zou kunnen putten indien zij dit zinvol
acht. Burgers schrikken van dergelijke berichten, denk maar eens aan
de commotie die in het voorjaar van 2011 ontstond toen er een artikel
verscheen dat TomTom haar database met rijgegevens van burgers aan
de politie zou verkopen. Voor vele burgers is onbekend dat er (niet po-
litiële) databanken bestaan waarin (bijvoorbeeld) foto’s van hen staan.
Het volgende voorbeeld11
laat zien dat een overvaller in Groningen werd
aangehouden dankzij een foto die voor Google’s streetview was gemaakt.
Op de foto was zowel de dader als het slachtoffer automatisch onherken-
baar gemaakt. Google had echter de beschikking over de originele foto,
deze is door de rechercheurs voor het opsporingsonderzoek opgevraagd
en vervolgens kon de politie tot aanhouding overgaan. Voor de politie
bieden dergelijke databanken in bepaalde opsporingsonderzoeken
kansen, voor (sommige) burgers wordt dit als bedreigend ervaren. Een
feit is dat gegevens die zijn verzameld via sociale media c.q. op sociale
netwerksites, opgevraagd kunnen worden door de politie en dat deze
gecombineerd kunnen worden met data die reeds bekend is bij de over-
heid, zoals bijvoorbeeld GBA-gegevens. Dit biedt de politie kansen in
het kader van criminaliteitsbestrijding maar brengt ook risico’s met zich
mee.
Bij de overheid c.q. opsporingsdiensten lijkt het vertrouwen in ICT-
oplossingen zeer groot, wellicht te groot. Hierdoor worden de risico’s
vaak uit het oog verloren (Broeders, Cuijpers & Prins, 2011). Wil de
politie gegevens combineren van verschillende databanken dan is het
belangrijk dat de politie zich aan een aantal principes houdt waardoor
de betrouwbaarheid en kwaliteit van de gegevens hoog blijft. Want enkel
betrouwbare gegevens van hoge kwaliteit kunnen effectief ondersteunen
bij de opsporing. De kans is groot is dat de politie alleen het ‘laaghan-
gend fruit’ te pakken krijgt, goed georganiseerde criminelen zullen
er voor zorgen dat zij niet via sociale media websites traceerbaar zijn,
cryptografie biedt tal van mogelijkheden om informatie onherkenbaar
en onleesbaar voor derden (zoals de politie) onderling uit te wisselen via
internet. Het volgende voorbeeld illustreert dat.

In augustus 2011 sloeg op onnavolgbare wijze in Engeland de vlam
in de pan en hielden omvangrijke rellen het land in haar greep. De
politie werd volledig verrast, maar slaagde er na enige dagen al in
om honderden relschoppers te arresteren. De opsporingsactiviteiten
van met name Scotland Yard richtten zich op beeldmateriaal dat door
relschoppers zelf op internet werd geplaatst en waarmee identificatie
van verdachten mogelijk werd. Ook weblogs en andere vormen
van vrij toegankelijke communicatie leverden veel informatie over
verdachten op. Verder is ook gebleken dat tijdens de rellen veel
gebruik werd gemaakt van het zogenaamde Pingen met Blackberries,
dit Pingen is zodanig afgeschermd dat interceptie door de politie
onmogelijk is (Bron: BBC News [9 augustus 2011] en andere nieuws-
programma’s/kranten)
Tot slot
Wat kan er worden geleerd en gezegd aan de hand van het geschetste
overzicht in dit artikel? Allereerst dat er (nog steeds) in beperkte mate
gebruik gemaakt wordt van sociale media in de opsporing. Daar waar
het wel wordt ingezet doet ieder korps het op haar eigen (voorzichtige)
manier. Ten tweede, het lijkt dat voor een groot deel van de korpsen nog
steeds geldt ‘onbekend maakt onbemind’, daarentegen zijn er gelukkig
ook korpsen die deze kans van informatie verzamelen middels sociale
media vaker inzetten in een opsporingsonderzoek. In de korpsen waar
deskundigheid op het gebied van sociale media in huis wordt gehaald,
worden de kansen en mogelijkheden beter opgepakt en gezien.
Ten derde, de combinatie van klassieke en nieuwe opsporingsstrategieën
als sociale media biedt de opsporing kansen, kansen die de opsporing
-die momenteel behoorlijk onder druk staat- goed kan gebruiken om in
lijn met de nieuwe strategie ‘aanpak criminaliteit 2015’, criminaliteits-
beheersing beter op de kaart te zetten. Tot slot, vormen die tot op heden
worden toegepast in de sociale media bij opsporingsonderzoeken zijn
in de kern niet nieuw omdat ze zich in het algemeen allemaal richten
op informatie van de burger als getuige. Het gaat dan eigenlijk om oude
wijn in nieuwe zakken: klassieke opsporingsstrategieën (op zoek naar
getuigen) in een nieuwe jasje door burgers via hun mobiele telefoon of
internet informatie aan te bieden of vragen te stellen vanuit de politie.

Wat echter wel nieuw is, is de inzet van zowel de techniek als het medium
internet. Daar waar de benadering nu vooral éénrichtingsverkeer is (de
politie vraagt, de burger levert) liggen er ook kansen in de interactieve
benadering, social gaming is hier een mooi voorbeeld van. De sociale
interactie die besloten zit in de terminologie van sociale media wordt
dan op een creatieve manier ingevuld. Dergelijke initiatieven worden
vanuit het lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde op de
voet gevolgd en gepromoot. Kortom, sociale media vormen een goede
aanvulling op de bestaande klassieke opsporingsstrategieën. Hoewel
de privacy, regelen wetgeving nog wel serieuze aandachtspunten zijn,
kunnen sociale media de opsporing zeker nog wat extra’s brengen. Bun-
deling van kracht lijkt hierbij een wijze les om uiteindelijk efficiënt en
optimaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die sociale
media bieden voor de opsporing.
Voetnoten
1 http://www.tns-nipo.com/pages/nieuws-pers-vnipo.asp?file=persvannipo/TM_digital_life-
10102010.htm
2 RSS (really simple syndication) is een vereenvoudigde weergave van online inhoud. Met RSS
komt informatie van een website naar de gebruiker toe, in plaats van dat de gebruiker zelf
naar de website moet gaan.
3 Een widget is een verplaatsbaar stukje website dat op een andere website geplaatst kan
worden. Widgets hebben een eigen, onafhankelijke functie op de website. Bv Amberalert,
het landelijke waarschuwingssysteem bij kindervermissingen en –ontvoering biedt diverse
widgets aan die men kan downloaden, bv. een screensaver.
4 Een Appplication Programming Interface (API) is een technisch middel waarmee computer-
programma’s met elkaar kunnen communiceren. Hierdoor kan gegevensuitwisseling over
het internet plaatsvinden. Door het beschikbaar stellen van een API kunnen anderen gebruik
maken van de toepassing die de API te bieden heeft, Google Maps API is één van de meest
bekende.
5 Maakt het mogelijk om eigen favorieten op een online site te zetten en te delen met anderen.
Aan de favoriete sites kunnen tags en notities worden toegevoegd, tagging is ergens een label
opplakken waardoor er trefwoorden ontstaan.
6 Manier om tekst te delen, betreft een dienst waarmee een bericht van maximaal 140 tekens
naar anderen kan worden gestuurd. Met een tweet informeert men anderen over zijn /haar
bezigheden.
7 Online platform waar mensen tekstueel kunnen samenwerken om tot een collectief resultaat
te komen. Gebruikers kunnen elkaars ingebrachte informatie aanpassen, dit gaat door totdat
er een soort van consensus ontstaat
8 Een Blog is een digitale column waarbij lezers kunnen reageren en waarbij de reacties zicht-
baar zijn voor iedereen.
9 Op sociale netwerken als Hyves, Buurtlink, facebook en Buzz kan online worden gecom-
municeerd en informatie gedeeld. Er kan een profiel worden aangemaakt dat gekoppeld kan
worden aan anderen profielen: de vrienden.

10 Dit betreft de websites: depolitiezoekt.nl, politieonderzoeken.nl, dadergezocht.nl, pit.tv, stop-
decriminaliteit.nl, politie-rijnmond.nl.
11 http://socialmediaenopsoring.wikispaces.com/ geraadpleegd juli 2011.
Referenties
Baardewijk, J. van & Hoogenboom, B. (2011). Opsporing & het belang van de burger. In: L.G. Moor,
F. Hutsebaut, P. van Os, D. van Ryckeghem (eds). Burgerparticipatie. Cahiers Politiestudie, 2011-
2, p.107-121
Bekkers, V. & Meijer, A. (2010). Cocreatie in de publieke sector. Een verkennend onderzoek naar een
nieuwe digitale verbinding tussen overheid en burger. Den Haag: Boom Juridische uitgevers.
Boogaard, N. van den. (2010). Sociale media in de opsporing. WEO in het kader van de opleiding
Recherchekunde. Nijmegen: politieregio Gelderland-Zuid.
Bos, E. & Broer, W. (2011). Innovatie in de opsporing: social gaming als methode. In: L.G. Moor, F.
Hutsebaut, P. van Os, D. van Ryckeghem (eds). Burgerparticipatie. Cahiers Politiestudie, 2011-2,
p.89-106.
Broeders, D. Cuijpers, M.K.C. & Prins, J.E.J. (2011). De staat van informatie. Wetenschappelijke
Raad voor het Regeringsbeleid. Den Haag / Amsterdam: Amsterdam University Press.
Cornelissen, A. & Ferwerda, H. (2010). Burgerparticipatie in de opsporing: een onderzoek naar aard,
werkwijzen en opbrengsten. Amsterdam: Reed Business.
Deursen, A.J.A.M. van & Dijk, J.A.G.M. van (2010). Trendrapport Computeren
Internetgebruik 2010. Een Nederlands en Europees perspectief. Enschede: Universiteit Twente.
Hensen, N. 2009. Rechercheurs en internet: een (on) mogelijke combinatie?! Eindpaper Masterclass
Strategisch Communicatiemanagement NCOI. Utrecht.
Kop, N. & Klerks, P. (2009). Intelligencegestuurd politiewerk. Apeldoorn: Politieacademie.
Kop, N., Snel,G. & Wal, R. van der (2011). Handboek recherchestrategieën. Politieacademie: Lectoraat
Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde. Verwacht najaar 2011
Kop, N. & Struys, J. (2010). Blikwisseling op de politiële opsporing in Nederland. Apeldoorn: lectoraat
criminaliteitsbeheersing & recherchekunde.
Leiden, I. van & Ferwerda, H. (2011). Inburgering in de opsporing: wijzen waarop de politie in het
kader van de opsporing een beroep doet op burgers. In: L.G. Moor, F. Hutsebaut, P. van Os, D.
van Ryckeghem (eds). Burgerparticipatie. Cahiers Politiestudie, 2011-2, p.79-88.
Maquire, M. (2008). Criminal investigation and crime control. In: T. Newburn (ed.). Handbook of
policing, second edition. Cullomptom: Willan Publishing
Moor, L.G. Moor, Hutsebaut, F., van Os, P. & van Ryckeghem, D. (eds). Burgerparticipatie. Cahiers
Politiestudie, 2011-2. Antwerpen: Maklu.
Vijver, K. van der, Johannink, R., Overal, K., Slot, P., Vermeer, A., Werff, P. van der, Willekens, H. &
Wisman, F. (2009). Burgernet in de praktijk. De evaluatie van de pilot van burgernet. Dordrecht:
Stichting Maatschappij Veiligheid en Politie.
Weeda, R. (2011). Interview politie Groningen: ‘sociale media maken de burger weerbaarder’.
Secondant mei 2011, 25e jaargang, p.39-43.
Geraadpleegd juli 2011.
http://socialmediaenopsoring.wikispaces.com
http://www.tns-nipo.com/pages/nieuws-pers-vnipo.asp?file=persvannipo/TM_digital_life-10102010.htm

Menno van Duin
Sociale media en
crisisbeheersing

Sociale media en crisisbeheersing
Menno van Duin
Inleiding
Rampenbestrijding en crisisbeheersing draaien in belangrijke mate
om goed informatiemanagement. Dat geldt zowel intern – de communi-
catie en informatieuitwisseling tussen betrokken organisaties en instel-
lingen – als extern – de media en het brede publiek. Het blijkt steeds
meer dat goed informatie- en mediamanagement bijna een garantie
geeft voor goed crisismanagement. Positieve beeldvorming is cruciaal en
juist daarom spelen autoriteiten – degenen naar wie in eerste instantie
gekeken wordt in deze situaties - een cruciale rol. Voor hen betekent
dat vooral balanceren want succes en falen liggen opvallend dicht bij
elkaar. De burgemeester van Alphen aan den Rijn werd geroemd; die
van Moerdijk verguisd.
Media speelden en spelen een belangrijke rol bij rampen en crises. Ener-
zijds bestaan dergelijke gebeurtenissen nauwelijks zonder media. Juist
de aanwezigheid van journalisten en de aandacht in de media maakt
gebeurtenissen tot iets bijzonders. Rampen en crises zijn piekgebeur-
tenissen bij uitstek. Jaaroverzichten worden door deze piekgebeurte-
nissen overheerst. Er was al jarenlang extreme droogte in de Sahel
die nauwelijks aandacht kreeg, totdat de media, geïnitieerd door
enkele bekende sterren waaronder Bob Geldof, aandacht voor deze situ-
atie vroegen. Anderzijds zien wij ook dat steeds vaker relatief beperkte
incidenten enorme aandacht weten te genereren. In dat verband wordt
wel gesproken van rampinflatie. Steeds vaker worden incidenten en on-
regelmatigheden mede door de media-aandacht rampen. Er is dus een
zeer nauwe relatie tussen rampen en de klassieke media. De toekomst
zal uitwijzen of deze relatie er ook zal zijn met sociale media. De eerste
ervaringen van de afgelopen jaren – in binnen- en buitenland - duiden
wel sterk in die richting.

Het voert te ver hier uitgebreid stil te staan bij alle kenmerken van so-
ciale media. Het belangrijkste en onderscheidende kenmerk van sociale
media is uiteraard gelegen in het woord sociale. Er is sprake van sterke
betrokkenheid van degenen die gebruik maken van dergelijke media.
Klassieke media kennen een vrij eenzijdige relatie; het medium (krant,
radio, televisie) zendt en anderen (burgers, specifieke doelgroepen) ont-
vangen; er zijn producenten en consumenten. Bij sociale media is sprake
van een tweezijdige relatie. Het onderscheid tussen producent en consu-
ment is niet meer zo eenvoudig te maken. Gebruikers van sociale media
zijn soms ontvanger en een ander moment weer zender, maar altijd
worden beide rollen vervuld. Interactiviteit is daarom een van de cruciale
kenmerken van sociale media. In tegenstelling tot de klassieke media
draait het bij sociale media veel meer om de actieve gebruiker zelf en wat
hij/zij te melden heeft. Sociale media gaan vooral over het hier en het nu.
Dat maakt sociale media ook meer persoonlijk en brengt informatie veel
dichter bij. Sociale media brengen mensen met elkaar in contact; vrijwel
altijd virtueel. Websites met blogs zijn daarvan een veelvoorkomende
uitingsvorm. Informatie sluit sterk aan bij de belevingswereld van de
betrokkenen. Sociale media hebben als één van de kenmerken openheid,
aangezien sociale media voor een groot publiek zeer toegankelijk zijn en
een groot deel van de inhoud voor elke gebruiker zichtbaar en bruikbaar
is. Op sociale media websites creëren de gebruikers zelf de waarde van
de website en dus niet, zoals dat bij de klassieke media gebruikelijk was,
de redactie. Daarmee zijn de sociale media sterk subjectief.
Wat betekenen al deze ontwikkelingen van de laatste paar decennia en
deels ook van de laatste 10 jaar – hier onder de noemer gebracht van de
snelle opkomst van de sociale media - nu voor de rampen- en crisis-
beheersing? Hebben deze ontwikkelingen op eenzelfde wijze hun in-
trede gedaan in deze werelden? Welke mogelijkheden worden sociale
media toegeschreven op onderhavig terrein en wat laten eerste onder-
zoeken en de praktijk hier zien? Kan het interactieve karakter van sociale
media niet juist bij rampen en crises een enorme functie vervullen en
is er daarom een hechte relatie te verwachten tussen crises en sociale
media? Het is een thema dat thans zo ‘hot’ is en zo aan verandering
onderhevig dat het duidelijk is dat deze woorden al weer verouderd zijn
op het moment dat ze aan het papier zijn toevertrouwd. De ervaringen
op het gebied van de sociale media bij de laatste rampen, crises en vooral
mini-crises (echte rampen en crises zijn gelukkig zeer schaars!) zoals
die in dit hoofdstuk ter sprake komen zijn up-to-date totdat een nieuwe

61 Sociale media en crisisbeheersing
gebeurtenis zich voordoet en er weer nieuwe ervaringen met sociale
media worden opgedaan. Daarnaast behoor ik zelf tot de categorie van
de 50-plussers; de groep die weinig pioniers kent op dit terrein! Des-
alniettemin een poging recente ervaringen bij (mini-)crises en sociale
media te delen. Alvorens nader in te gaan op deze relatie, wordt eerst
kort ingegaan op enkele typerende aspecten van crisiscommunicatie.
Crisiscommunicatie
Er is de laatste jaren het een en ander gepubliceerd over crisiscom-
municatie (zie bijvoorbeeld Regtvoort en Siepel 2007; Jong, Regtvoort,
Siepel 2009). In deze publicaties wordt afgerekend met de klassieke
opvatting over crisiscommunicatie waarin de zender (de overheid, een
bedrijf) een bericht verzendt en de ontvanger (de burger, de consument)
lijdzaam afwacht, het bericht aanhoort en er vervolgens ook naar han-
delt. Het medialandschap is met de komst van ondermeer internet de
laatste jaren fors veranderd. Dat noopt ook tot verandering in de wijze
waarop de overheid in (dreigende) crisissituaties communiceert. Dat
gaat verder dan alleen de noodzaak van een grotere snelheid waarmee
de overheid naar buiten treedt. Vanzelfsprekend komen burgemeesters
en andere autoriteiten niet meer weg met ‘geen commentaar’ of ‘wij zijn
een crisis aan het managen en als wij de belangrijkste beslissingen heb-
ben genomen komen wij bij u (de burger) terug’. Het is ook een kwestie
van de noodzaak van een andere aanpak.
De populaire reputatiebenadering van (overheids)communicatie is pas-
sé. Communicatie was vaak vooral gericht om het merk neer te zetten of
de bewoners te laten zien welke activiteiten de gemeente (de bestuurder)
allemaal ondernam. Kenmerkend voor deze vorm van informatievoor-
ziening was eenzijdigheid. De overheid of het bedrijf zendt; de klant/
burger ontvangt. Prachtig voorbeeld waarbij hiermeemee de draak wordt
gestoken is de inmiddels al klassieke reclamezin: wij van WC-eend
adviseren WC-eend. De recente overheidscampagne rond terrorisme-
bestrijding wordt door Regtvoort en Siepel als een voorbeeld genoemd
van deze (achterhaalde) reputatiebenadering. Ook in Nederland kunnen
zich aanslagen voordoen, maar de overheid is er op voorbereid en vraagt
uw steun en alertheid daarbij. Of de burgers er behoefte aan hebben en
wat zij nu van dit thema vinden, blijft buiten beschouwing.

Een wereld te winnen sociale media en de politie, een eerste verkenning

Een wereld te winnen sociale media en de politie, een eerste verkenning

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Destaque

Destaque (20)

Semelhante a Een wereld te winnen sociale media en de politie, een eerste verkenning

Semelhante a Een wereld te winnen sociale media en de politie, een eerste verkenning (20)

Mais de Twittercrisis

Mais de Twittercrisis (20)

Een wereld te winnen sociale media en de politie, een eerste verkenning