Teknik akademi temel isg egitimi nisan 2018 mater

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
TEMEL EĞİTİMİ

İLO Verilerinden alınmıştır
HOŞGELDİNİZ

İş Güvenliği Uzmanı
TEKNİK AKADEMİ OSGB

3
TÜRKİYEDE VE DÜNYADA
İŞ KAZALARI

5
DÜNYA’DA İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ
GÜVENLİĞİ

ILO ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ
Her yıl dünyada 250.000.000 adet iş kazası
160.000.000 meslek hastalığı yaşanıyor.
Her gün yaklaşık 6 bin 300 kişi iş kazası veya
meslek hastalıkları nedeniyle yaşamını
kaybetmektedir.
Dünyada her 15 saniyede bir işçi, iş kazaları
veya meslek hastalıkları nedeniyle hayatını
kaybetmektedir.

İŞYERİ : 1.822.287 ÇALIŞAN : 26.621.000

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İŞ KAZALARINDA ÖLÜM ORANI (2017)
100 bin kişide: 8.8
HAYATINI KAYBEDEN: 2.300

11
Sağlık ve İş Kazası
tanımları

İş Kazası
• Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol
altına alınmamış hal ve durumlar sonucunda
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya
sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olay
olarak tanımlanmıştır.

İş Kazası Sayılmasının Önemi
Bir kazanın iş kazası olarak nitelenmesi, kazaya
uğrayanın yasalar çerçevesinde bir takım haklara
kavuşmasını sağlar.

İş Kazası Sayılma Hal ve Durumları
a- İşyerinde Bulunduğu Sırada
b- Yürütülmekte Olan İş Nedeniyle
c- İşveren Tarafından Görev ile Başka Bir Yere
Gönderilmesi
d- Emziren Kadın Sigortalının Çocuğuna Süt Vermek
İçin Ayrılan Zamanlarda
e- İşverence Sağlanan Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş
ve Gelişi Sırasında

Sigortasız çalışan işçinin iş yerinde kaza
geçirmesi
İş Kazası olarak değerlendirilmez

İş Kazasının Bildirilme Zorunluluğu
Meydana gelen iş kazasını kolluk
kuvvetlerine derhal bildirir.
6331sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu’nun14.maddesine göre,
işverenler, işyerlerinde meydana gelen iş kazasını
ve tespit edilecek meslek hastalığını
en geç üç iş günü içinde yazı ile
Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorundadır.

26.3.2019 10:52:56 18
Üçüncü Kişilere Uygulanan Yaptırım ve Cezalar:
İş kazalarında işveren – işveren vekili ve kaza geçiren kişi
dışındakiler üçüncü kişi sayılır.
• İşçinin ölüm veya yaralanmasıyla sonuçlanan iş
kazasında, kusuru veya sorumluluğu tespit edilen üçüncü
kişiye, kusuru Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre taksir
kapsamına giriyorsa, hapis cezası verilir.

• İş kazasında üçüncü kişinin kusuru / sorumluluğu varsa kaza
geçiren işçi kendisi, hayatını kaybetmişse hak sahipleri Borçlar
Kanunu hükümlerine göre maddi ve manevi tazminat davası
açabilirler.
• İş kazası üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse,
sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken
ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye
değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru
varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir, yani Sosyal Güvenlik Kurumu
tarafından bunlardan tahsil edilir.

Meslek hastalıkları genellikle kısa süreli
maruziyetler sonucu değil,
tekrarlanan maruziyetle oluşmaktadır.
Yavaş ve sinsi gelişirler.
MESLEK HASTALIKLARI

En sık karşılaşılan Meslek Hastalıklarına örnek,
Gürültülü ortamlarda kulak koruyucu kullanmama
sonucunda işitme kaybı dır.

22 22
KALICI
İŞİTME KAYBININ
HİÇ BİR ŞEKİLDE
TEDAVİSİ
MÜMKÜN
DEĞİLDİR

23
Konuşma aralığı:
 175 Hz. - 7500 Hz.
 25 dB - 65 dB

24
Kulak koruyucu kullanma
zorunluluğu 85 db ve üzeri
ortamlarda başlar.

25
GÜRÜLTÜ DÜZEYİ YER VE KONUM
0 dB İşitme eşiği
20 dB Sessiz bir orman
30 dB Fısıltı ile konuşma
40 dB Sessiz bir oda
50 dB Şehir içinde bir büro
60 dB Karşılıklı konuşma
70 dB Dikey matkap
80 dB Yüksek sesle konuşma
90 dB Kuvvetlice bağırma
100 dB Dokuma salonları
110 dB Havalı çekiç, Ağaç işleri
120 dB Bilyeli değirmen
130 dB Uçakların yanı
140 dB Ağrı Eşiği
YER VE KONUMLARA GÖRE GÜRÜLTÜ DÜZEYLERİ

26
Meslek Hastalıklarına
örnekler ne olabilir?

Solunum yolu ile ciğerlere toz
alınması,
“pnömokonyoz”
27

‘’Kas iskelet sistemi hastalıkları’’,
‘’Bel-Boyun rahatsızlıkları’’,
‘’Kalp damar’’,
‘’Sinir sistemi’’
28

Yıllık baz da 1000 e
yakın çalışan
Meslek
Hastalıklarına
yakalanmaktadır.
Ülkemizde son istatistiklerine göre;

Türkiye İstatistik Kurumu
Kazalar en çok
 iş başlangıç
 iş bitim
saatlerinde meydana
gelmektedir.

Kazaya en yüksek uğrayan
yaş grupları
(30-34) ve (45-49)
yaş aralığıdır.

32
İLO Verilerinden alınmıştır
 %15
 % 8
 % 3
 %10
 %15
 %15
 %34

İş Kazalarının Ekonomik Boyutu
TÜİK’in bir araştırmasında, bir yıl içinde
istihdam edilenlerin % 2,9’unun işle ilgili kaza veya
rahatsızlığa maruz kaldığı tespit edilmiştir.
Buna göre 25 milyon çalışanın olduğu
ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda
750 bin civarında olabilir.

İş Kazalarının Ekonomik Boyutu
TÜİK’in GSMH rakamlarına göre ülkemizde
toplam kayıp yılda yaklaşık 35 milyar TL’ yi
bulmaktadır.

35
Bu kayıpla yılda,
3 TANE BOĞAZ KÖPRÜSÜ VE YOLLARI
yapılabilir.

İşletmelere, İş Kazalarının Ekonomik Boyutu
a) İşgünü kayıpları artar.
b) Bakım onarım masrafları artar.
c) Hammadde-malzeme kayıpları artar.
d) Sağlık harcamaları artar, ayrıca SSK’nın rücu davalarına
muhatap olunabilir.
e) Mağdurlara ödenecek maddi-manevi tazminatlar oluşabilir.
f) Mahkeme masrafları artar.
g) İş göremeyen işçinin yerine alınan işçiler için eğitim,
sigorta masrafları artar.
i) İş durdurulabilir veya işyeri kapatılabilir.
j) Para ve hapis cezaları söz konusu olabilir.
k) Siparişler gecikebilir ve işletme pazar kaybına uğrayabilir.
l) Vasıflı işgücü işletmeden kaçabilir.

Şirketlere İş Kazalarının Ekonomik Boyutu

Çalışan Açısından Kayıplar
İş kazası ve meslek hastalığı,
hem ÇALIŞANI ve hemde AİLESİNİ ve ÇEVRESİNİ etkiler.
 Evde bakım ve bakıcı masrafları
 Çalışamadığı sürede gelir kaybı
 Maluliyet olursa ömür boyu ücret kaybı
 Fiziksel aktiviteyi kaybetmesi sonucu hayatındaki
değişiklik
 Yeni ilgi alanları bulmak amacıyla maddi manevi kayıplar
 Aile üyelerindeki moral kaybı, sosyal ilişkilerin bozulması

41
Yasal Mevzuatlar
 4857 Sayılı İş Kanunu
 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
( 30 Haziran 2012)

42
Yasal Mevzuatlar
• Bu kanunlar ile, işverenin sorumlulukları
oluştuğu gibi, çalışanların da birinci dereceden
yapması gereken sorumluluklar bulunmaktadır.
• İşveren bu sorumlulukları yerine getirmediği
taktirde, çalışan çalışmaktan kaçınabilir.
• Çalışan bu sorumlulukları yerine getirmediği
taktirde işveren çalışanın tazminatsız iş akdini
sonlandırabilir.

43
İşverenin Yükümlülükleri
(4857 Sayılı İş Kanunundan Gelen)
1-İşverenin işçilerine eşit davranma yükümlülüğü
(İş Kanunu 5.md.)
2-İş sözleşmesi yapmadığı işçiye çalışma
koşullarını belirtir belge verme zorunluluğu (İş
Kanunu 8.md.).
3-İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti
ile sözleşme ve kanundan doğan para ile
ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak
ödenmesi yükümlülüğü (İş Kanunu 32.md.)

44
4-Çalıştırmış olduğu işçinin ücretini en geç ayda
bir ödeme yükümlülüğü (İş Kanunu 32.md.)
5-Fazla çalıştırma yaptırdığı işçisine fazla
çalışma ücretini ödeme yükümlülüğü (İş
Kanunu 41.md.)
6-Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile hafta
tatilinde çalışan işçiye zamlı ücret ödeme
yükümlülüğü (İş Kanunu 46 ve 47.md.)
7-İşçiye yıllık ücretli izin verme yükümlülüğü (İş
Kanunu 5.md.)

45
8-İşverenin, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan
işçiyi işten çıkarmadan önce çalışma süresine
göre (2 ile 8 hafta) ihbar süresi verme veya işçiye
ihbar süreleri kadar tazminat ödeme
yükümlülüğü (4857 sayılı İş Kanunu 17.md.)
9-Kıdem tazminatına hak kazanan işçiye her tam yıl
çalışması karşılığında 30 günlük ücreti tutarında
kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü
(1475/14.md.)
10-İşten ayrılan işçiye çalışma belgesi verme
yükümlülüğü (İş Kanunu 28.md.)

46
MADDE 4- İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini
sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;
a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her
türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç
ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin
değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun
iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.
b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup
uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini
sağlar.
(6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunundan
Gelen)

47
c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik
yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.
d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların
hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için
gerekli tedbirleri alır.
MADDE 6 – İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve
diğer sağlık personeli görevlendirir.
Gelen)

48
1. İş görme borcu:
Şahsen ifa: aksi kararlaştırılmadıkça ve halin icabı
gerektirmedikçe işçi taahhüt ettiği işi kendi yapmak zorundadır.
Özenle ifa: işi özenle yerine getirmelidir.
Özen borcu: İş kanunu 25 madde: işçinin kasten veya
savsaklaması nedeniyle verdiği zararlardan dolayı zararın miktarı
30 günlük ücretini aşmış olmak kaydıyla işverenin sözleşmeyi
haklı nedenle feshi düzenlenmiştir. Doğan zarar işçiden tazmin
ettirilir.
Çalışanın Yükümlülükleri

49
2. İşverenin talimatlarına uyma borcu:
Bağımlı olarak çalışmanın bir sonucudur. İşverenin talimat
verme yetkisiyle işçinin bu talimatlara uyma borcunun sınırları iş
hukukunun en hassas konularından birisidir. İşvereni, işyerini
yönetme hakkı kadar, temel hak ve özgürlükler de ilgilendirir.
İşyerinin düzeni, giriş, çıkış gibi düzenlemeler yapabilir.

50
3. Sadakat borcu:
Bazı yapılması gerekli şeyleri yapma, yapılmaması
gerekenleri de yapmamadır. iş kanunu 25/2: sadakat borcuna
aykırılığın somut bir görünümü olan doğruluk ve bağlılığa
uymayan davranışları haklı fesih saymıştır.

51
MADDE 19 –
(1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim
ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda,
kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten
etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye
düşürmemekle yükümlüdür.

52
MADDE 19 –
(2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar
doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır:
a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde,
taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun
şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru
olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek.
b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru
kullanmak ve korumak.

53
Gelen)MADDE 19 – (2)
c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve
güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında
ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya
çalışan temsilcisine derhal haber vermek.
ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık
ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve
çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.
d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için
işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.

54
• İşveren, riskleri değerlendirir, çalışanların sağlığını
koruyacak gerekli önlemleri alır.
• İşveren, işe girişte çalışanları işin risklerine karşı eğitim ve
talimatlar vererek bilgilendirir. Bu eğitimleri periyodik olarak
tekrarlar.
• İşveren, işe girişte ve her sene düzenli olarak çalışanlarına
sağlık muayenesi yaptırır.
• Çalışanlar, işverenin aldığı önlemlere, verdiği talimatlara,
eğitimde anlatılanlara uymak zorundadır. Aksi taktirde
işveren, çalışanının tazminatsız iş hakkını sonlandırabilir.
• Çalışanlar, kendileri ile beraber yakınında çalışanları da
tehlikeye atacak hiçbir harekette bulunamazlar. Birbirlerinin
can güvenliğinden sorumludurlar.
S
O
N
U
Ç

55
İŞ SAĞLIĞI,GÜVENLİĞİ VE ÇEVRE TALİMATLARINA
UYMAK; YASAL ,
ZORUNLULUĞUNUZDUR.
UYMAMAK;
TAZMİNATSIZ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİHİ ANLAMINA
GELMEKTEDİR.
UYMAMAK;
OLACAK KAZALARDA YASAL OLARAK SORUMLU
OLACAĞINIZ ANLAMINA GELMEKTEDİR.

57
1- TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR: ( İNSAN , DAVRANIŞ )
Dikkatsizlik, Tedbirsizlik, İhmal, Önemsememe,
Uykusuzluk, Sinirlilik
2- GÜVENSİZ ŞARTLAR: ( ORTAM, DURUM )
Örneğin Koruyucusuz Makine
3- KÖTÜ TESADÜF: ( BİLİNMEYEN )
Örneğin Kırılan Camdan Sıçrayan Kıymığın Göze
İsabet Etmesi Vb.
Kaza Nedenlerinin Analizi

TEHLİKELİ DAVRANIŞ %88
TEHLİKELİ DURUM %10
+ BİLİNMEYEN,% 2
İŞ KAZASI

59
Kazalarla İlgili Temel Kabul
K a z a l a r
B i r d e n b i r e
G e r ç e k l e ş m e z !!!

İşyerinde meydana gelen, çalışan, işyeri
ya da ekipmanını zarara uğratma
potansiyeli olduğu halde zarara
uğratmayan olaydır. Günlük hayatta “Az
kalsın” diye anlatmaya başladığımız
olaylar olarak da tanımlayabiliriz.

İzleyeceğiniz film yaşanmış, ölümlü
kazalardan canlandırılmıştır.

65
Ağır yaralanma - Ölüm
Hafif yaralanma
Yaralanmasız
TOPLAM
29
300
330
Her kazanın temelinde aşağıdaki olaylar vardır
1

SİZİN İÇİN ÖNEMSİZ
OLSA DAHİ

BAŞINIZA GELECEK
HER TÜRLÜ OLAYI

KENDİNİZ,
ARKADAŞLARINIZ,
VE
İŞYERİ GÜVENLİĞİNİZ İÇİN
İŞVERENE BİLDİRİN

TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR
NELERDİR ?
( İNSAN FAKTÖRÜ %88)

82
• Biz her zaman böyle yaparız !
• Biz her zaman böyle çalışırız !
• Bana bir şey olmaz !
• Yıllardır bu işi yapıyorum !
• Eski köye yeni adet mi getireceğiz !
• Bugüne kadar bir şey olmadı !
• Kendime korkak dedirtmem !
Kaza Öncesi Söylenenler;

83
• Tehlikeli değildi,
• Kimse dikkatli ol demedi,
• Dikkatim dağıldı,
• Bana bir şey olmaz,
• Kolayıma geldi, Acelem vardı,
• Şimdiye kadar hep böyle yaptık,.
• Böyle olacağı aklıma gelmedi, bilmiyordum.
Kazanın Ardından Söylenenler;

GÜVENSİZ ORTAM, DURUM
NELERDİR ?
(Makine, Çevre %10)

Yüksekte yapılan
işlerde uygun
platform ya da
uygun araçlar
kullanmamak.
Forklift bıçakları
üzerine çıkarak
çalışmak.

91
KÖTÜ TESADÜF
BİLİNMEYEN ?
(Makine, Çevre % 2)

95
TEHLİKELİ DAVRANIŞ VE
GÜVENSİZ ŞARTLARI ORTADAN
KALDIRMAK İÇİN NE
YAPILMALIDIR ?

97
RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILMALI ?
• İşe başlamadan önce veya daha önce hiç
yapılmamışsa,
• İşte herhangi bir değişiklik halinde,
• İş kazası, meslek has. veya bir olaydan sonra,
• Düzenli aralıklarla.

98
RİSK DEĞERLENDİRMESİ KİMLERLE YAPILMALI ?
• İşveren veya İşveren Vekili
( Proje Müdürü, Yapım Müdürü, Şantiye Şefi vb… )
• Sorumlu mühendisler, teknikerler vb…
• Sorumlu formenler, ustabaşıları vb…
• İş Güvenliği Uzmanı
• İşyeri Hekimi
• İşyeri çalışan temsilcileri, İşyeri destek elemanları
• İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde
yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler
konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

99
ELLE TAŞIMA İŞLERİ
Elle taşıma işlerinde bele zarar verme veya düşen malzeme nedeniyle ayağa
zarar verme
Tehlike
Örnekleri
• Yüksek ağırlıkta yük taşımak
• Tekrarlanan ve hızlı bir şekilde yük taşımak
• Taşıması zor yük taşımak: örneğin çok büyük, sıcak, tutulması
zor,..
• Taşımayı yanlış yapmak: örneğin iki büklüm olmak, ya da aşırı
uzanmak
Önlem
Örnekleri
• İş akışını düzenleyerek elle taşımayı kaldırın veya en aza indirin
• Mekanik taşıma aletleri kullanın
• Yükü kolayca tutulur hale getirin: örneğin sap, tutamak v.s.
• Çalışanları uygun taşıma şekli için eğitin
• Gerekli Kişisel Koruyucu Ekipman Kullanımına uyun.
• Talimatlara ve eğitimde anlatılanlara uyun.

10
İş yerlerinde
RİSKLİ BÖLGELER ‘e
örnekler !

10
Vinç Hareket ve Çalışma Sahaları

Bilginiz, Mesleğiniz ve Göreviniz olmayan
hiçbir işe «yardımcı olmak amacı» ile dahi
olsa
KARIŞMAYINIZ

 Ülkemizde meydana gelen her 4 yangından
biri elektrik kontağı olarak kayıtlara geçiyor.
Ancak gerekli önlemler alındığı taktirde
elektriğin yangına yol açması neredeyse
imkansız. Neden mi?
114

 Kaçak Akım Koruma Rölesi’nin görevi,
yalıtım hatasından kaynaklanan hata
akımını algılamak ve algılanan kaçak akım
değerinin belirlenen değerlerin üzerine
çıkması durumunda bağlı bulunduğu
devreyi kesmektir. 30mA’da Hayat (İnsan
Koruma), 300mA’da da Tesisat (Yangın
Koruma) koruma fonksiyonunu
gerçekleştirir.
116

 Yani devreye gelen akım ile devreden çıkan
akımın eşit olmadığı durumları (kaçak
akım) algılayarak elektrik akımını keser.
117

118
Hata Açması: 30 mili amper ve 0,2 sn. dir.

119
IEC 60479-1 standartına göre insan hayatı
için kritik akım esigi 30mA olarak
belirlenmistir.
Elektrik akımının insan vücudundaki etkileri
asağıdaki cetvelde belirtilmistir.

Herkes Her işi yapamaz!
Fabrika dahilinde meydana gelecek
Elektrik arızalarına sadece
«Elektrikçi» olarak görevlendirilen
personel bakacaktır.

Elektrik Kazalarına
davetiye!
123

Ö
n
c
e
E
m
n
i
y
e
t
S
a
f
e
t
y
F
i
r
s
t
Makine Mühendisi Yiğit Yeğen

Makine Mühendisi Yiğit Yeğen
Ö
n
c
e
E
m
n
i
y
e
t
S
a
f
e
t
y
F
i
r
s
t

Elektrik panoları her zaman kilitli tutulacak sorumlusundan
başka kimse müdahale etmeyecektir.Acil durumlar için yetkili
elektrikçi personelin adı ve telefon numarası üzerine
yazılacaktır.Elektrik panolarının altında standartlara uygun
yalıtkan paspas bulunmalıdır.

Tabiatta birbirinden farklı veya aynı, iletken
veya yalıtkan iki maddenin temas etmesi ve
sonra ayrılması veya sürtünme meydana
getirmesi sebebiyle oluşur.
STATİK ELEKTRİK

Statik elektriği yok etme:
Topraklama: Statik elektriğin meydana
geldiği ortamlar iletken cisimler ile donatılır
ve topraklanır.

1
3
6
Parlayıcı Sıvı Dolumunda
Statik Elektrik Önlemleri

 Parlayıcı sıvı taşıyan tankerlerde hava ile
sürtünmenin yanı sıra hareketten dolayı
tankın içerisindeki sıvının çalkalanması
sebebiyle de statik elektrik yükü birikir.
Oluşan bu statik elektrik yükün tehlikeli
seviyeye erişmesine engel olmak
amacıyla topraklama zinciri kullanılması
mecburidir. Bu zincir sayesinde oluşan statik
elektrik toprağa iletilir.
137

Doğalgaz Tankında Statik
Elektrik Önlemleri

Boya İmalatında Statik
Elektrik Önlemleri

Yıldırımlıklar
(Paratonerler)

Basınçlı Sanayi tipi tüpler,
korunmalı yerlerde bulunmalı,
zincir ile emniyet altına alınmalıdır.

154
Makine koruyucularını hiçbir zaman
çıkarmayın, uygun teçhizat ile
kullanın.

156
Çalışan iş makinaları ve
Kamyonların 25 m etrafında
bulunmayınız.

158
Düzgün istifleme yapılmaması ölüm
getirir

161
El aletleri
• Elektrikli el aletleri
• Pnömatik el aletleri
• Hidrolik el aletleri
• Mekanik el aletleri

162
• Yapılacak işe uygun olmalı,
• Uygun kişisel koruyucularla kullanılmalı
(eldiven, gözlük v.b.)
• Sapları yağlı ve kaygan olmamalı,
• Boru ve çubuk gibi rastgele uzatma kolu
kullanılmamalı,
• Küçük parçalarla çalışırken mengene ile
tutturulmadan çalışılmamalı,
EL ALETLERİ KULLANIMINDA
DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

163
• Çalışan makineler durdurulmadan el aleti ile
müdahale edilmemeli.
• El aletini, fişi prizde sokulu iken asla
ayarlamaya çalışmayın.
• Ucunu veya ağzını değiştirmeye
kalkışmayın.
• Tornavidaya çekiçle vurulmamalı
• Anahtar iterek değil çekerek kullanılmalı
EL ALETLERİ KULLANIMINDA
DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

164
Malzeme kol
üstünde veya
bacakta
tutularak
tornavida
kullanılmamalı

165
ALET DOĞRU YANLIŞ
Tornavida Vida sıkmak veya Yarma, kama veya
Gevşetmek keski yerine kullanmak
Kerpeten Çivi sökmek veya Somun sıkmak veya
çıkarmak gevşetmek, çekiç v.b.
Pense Küçük parçaları Somun sıkmak veya
tutmak,çıkarmak
Anahtarlar Somun sıkmak veya Çekiç gibi veya yanlış
gevşetmek türde anahtar kullanmak.

166
ALET DOĞRU YANLIŞ
Bıçaklar Kesme İşleri Tornavida gibi veya kutu
kapağı açmada kullanma,
Eğeler Eğeleme Sapsız kullanım
eskilerinden keski,
tornavida yapmak,
Keskiler Ağaç veya Metal
kesmek
Tornavida veya manivela
gibi kullanmak,

KİŞİSEL KORUYUCU
EKİPMANLAR

Toplu Koruma Uygulamaları
SAĞLIK VE GÜVENLİK KORUMA UYGULAMALARI

171
Toplu Koruma Uygulamalarının
yetersiz kaldığı yerlerde Kişisel
Koruyucu Donanım lar
kullanılmalıdır.

• Baret
• İş Güvenliği Ayakkabısı
ve Çizmesi
• İş Güvenliği Gözlüğü
• Reflektörlü Yelek
• Reflektörlü İş Elbiseleri
• Eldiven (işe uygun)
• Kulaklık ve/veya Kulak
Tıkaçları
• Toz ve Gaz Maskeleri
• Paraşüt Tipi Emniyet
kemeri
KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLAR NELERDİR ?

• CE, "Conformite Europeenne" yani Avrupa'ya
Uygunluk kelimelerinin baş harflerinden
oluşmaktadır.
CE (Conformity of Europe )
KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARDA
CE ve EN STANDARTLARI
BU İŞARET OLMAYAN HİÇBİR KİŞİSEL
KORUYUCU EKİPMAN KULLANILMAZ.
EĞER SİZİNKİNDE YOKSA HEMEN AMİRİNİZE
BİLDİRİN VE GERİ İADE EDİN.

• EN (Europeane Norm), “Avrupa Standartları”
kısaltmasıdır.
• EN Standartları ürünün ne için yapıldığını ve ne
şartlarda kullanılabileceğini tanımlar.
KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARDA
CE ve EN STANDARTLARI
Kullanılan koruyucu donanımlarda CE ve EN kısaltmalarının
bulunması gerekmektedir

BARET NİÇİN GİYİLMELİDİR ?
1. Yüksekten Düşen Cisimlere
Karşın
2. Başı Çarpma Riskine Karşın
3. Elektrik Kablolarına Temas
Edilmesi Sonucu Elektrik Riskine
Karşın

KULAK KORUYUCULAR
(KULAKLIK VE TIKAÇLAR)

KULAK KORUYUCULAR NEDEN ÖNEMLİ ?
Çok gürültülü yerlerde kulağın korunmasını, geçici
ve ileriki zamanlarda kalıcı sağırlığa yol açmamasını
sağlar.
Kulak koruyucuları sessiz ortamda takılıp, sessiz
ortamda çıkarılması önemlidir. Aksi taktirde gürültüyü
kulağınıza hapseder ve daha çok zarar verir.

GÖZ KORUYUCULAR
(İŞ GÖZLÜKLERİ)

GÖZ KORUYUCULAR NEDEN ÖNEMLİ ?
Gözü, tehlikeli işlerden korumak için ….
(aşırı tozlu, kaynak, kesme, zımpara, kimyasal vb.)
Kaynak işlemleri
esnasında gözü
kaynak ışınlarından
korur.
Kesme işlerinde
gözü çapaklardan
korur.

AYAK KORUYUCULAR
(İŞ AYAKKABILARI VE ÇİZMELERİ)

AYAK KORUYUCULAR NEDEN ÖNEMLİ ?
Elektrik tehlikesinin yoğun olduğu yada elektrik işleri ile
uğraşanlar elektrik yalıtımlı iş güvenliği ayakkabıları
giymelidirler.
İş güvenliği ayakkabılarının özellikleri yapılacak işe göre
değişmekle beraber genelde şu şekildedir;
 Yağlı ortamda kaydırmaması,
 Burnu ve alt tabana gelecek darbelere karşı dayanıklı
olması, Kimyasal sıvılara karşı dayanıklı olması ve
 Elektriğe karşı yalıtımlı olmasıdır.

SOLUNUM KORUYUCULAR NEDEN ÖNEMLİ ?
 Kazı ve kesim işlerinde çıkan tozlardan korunmak için
 Toz maskeleri göz ile görülmeyen ancak pnömokonyoz
adı verilen ve akciğerlerde oluşan meslek hastalıklarına
neden olan ince tozlara karşı koruma sağlar.
 Kapalı ortamlarda ve gaz olması ihtimali yüksek yerlerde
kullanılır.

EL KORUYUCULAR NEDEN ÖNEMLİ ?
• Eldivenler, elin zarar görmemesi için el aletlerinden,
makinelerden, kimyasallardan, kesilmelerden,
elektrikten ve ısıdan korumak için kullanılır
• Aşınma ve kesilme riski olan tüm mekanik işlemlerde
kesilmeye karşı yüksek mukavemetli eldivenler
kullanılmalıdır.
• Elektrik çarpma riski olan tüm işlemlerde elektriğe karşı
yüksek mukavemetli eldivenler kullanılmalıdır.

18
DİKKAT
• Matkap ve Dairesel Testere kullanılırken eldiven
kullanılmaz. .

İŞ KIYAFETLERİ
(REFLEKTÖRLÜ
YELEK, MONT, ELBİSE)

İŞ KIYAFETLERİ NEDEN ÖNEMLİ ?
 Çalışma sahasında herkes tarafından özellikle de iş
makinaları operatörleri ve şoförler tarafından fark
edilebilmek için;
 Karanlıkta fark edilebilmek için;
 Vücuda temas ettiğinde zarar verecek maddeleri
önlemek için;
 Soğuktan korunmak için;
 Kimyasal ve biyolojik tehlikelere karşı;
 Bazıları yanmaya karşı dayanıklı;

PARAŞÜT TİPİ
EMNİYET KEMERLERİ

1,2 metrenin üstündeki tüm yüksekte çalışmalarda
Paraşüt Tipi Bel Destekli Emniyet Kemeri
kullanılması zorunludur.
PARAŞÜT TİPİ EMNİYET KEMERİ KULLANIMI

Lanyardlar (Halatlar)
EMNİYET KEMERİNİN DİĞER PARÇALARI
Tek Bacaklı Çift Bacaklı
Emniyet kemerlerini bir yere bağlamak için ucunda kancası olan halatlar (lanyardlar)
kullanılır.
Gemici merdiveni, iskeleye ve benzeri yerlere iniş çıkışlar için çift bacaklı halatlar kullanılır.
Biri boştayken birinin mutlaka takılı olması gerekir.

Enerji Dağıtım Elemanları (Şok Emiciler)
EMNİYET KEMERİNİN DİĞER PARÇALARI
Tek Bacaklı Çift Bacaklı
Emniyet kemerlerine yüksekten düşmelerde düşmenin şiddetini azaltacak enerji dağıtım
elemanları (şok emiciler) kullanılacaktır.
Karabina Sabit Kanca ve Karabina Fırdöndülü
Kanca Kanca şok emici halatın uç kısmına takılır.
Mutlaka emniyet mandalı olup takıldıktan sonra yerinden çıkmasını engelleyecek şekilde
kitlenir.
Sabit ve fırdöndülü şekilde olabilir. Fırdöndülü olanlar halatın dönerek sarılmasını önler.
Karabina Kanca
Fırdöndülü
Karabina Sabit Kanca

Geri Sarmalı Düşme Durdurma Sistemleri
DÜŞME ÖNLEYİCİ DİĞER EKİPMANLAR
Kendinden kilitleme fonksiyonlu, otomatik gerdirmeli ve karabinalı halatın geri sarılmasını
mümkün kılan bir düşmeyi önleme tertibatıdır.
Çeşitli uzunluğa kadar ulaşabilen tipleri mevcuttur. (Genelde kullanılanlar 6 metre ile 50
metre arası)

Yatay Yaşam Halatları
YAŞAM HATLARI
Kişisel Koruyucu Ekipmanlara bağlı ve gergin malzemede iken iki eli boşta bırakıp
çalışabilmeyi olanaklı kılan tekniklerdir.
Yüksekte yürürken ve kesintisiz hareket etmeyi sağlayacak sistemlerdir.

Dikey Yaşam Halatları
YAŞAM HATLARI
Kişisel Koruyucu Ekipmanlara bağlı ve gergin malzemede iken iki eli boşta bırakıp
çalışabilmeyi olanaklı kılan tekniklerdir.
Yüksekte yürürken ve kesintisiz hareket etmeyi sağlayacak sistemlerdir.

EMNİYET KEMERİ NASIL GİYİLİR ?

• Çalışma süreniz boyunca size verilen kişisel
koruyucu malzemeleri ( baret, bot, yelek,
gözlük, maske, kulaklık, gerekliyse emniyet
kemeri vs. ) mutlaka kullanınız.

EN TEMEL KAZA FAKTÖRÜ
Acelecilik,

202
Çalışılan ve yaşanan çevrenin insan özelliklerine
uygun olarak tasarımlanması çalışması
veya
insan ile çalışma yeri çevresi arasındaki ilişkinin
bilimsel incelenmesi olarak tanımlanabilir.

Bir koltukta Neler Aramalıyız
1.Hidrolik kontrol,
2.Sırt kısmının aşağı yukarı hareket
edebilmesi,
3.Öne arkaya doğru hareket edebilmesi,
4.Koltuk bütünüyle eğilebilmeli,
5.Beş adet hareketli bacakları olmalı,
6.Sırt kısmı beli desteklemeli,
7.Oturma yeri aşağı yukarı hareket
edebilmeli,
8.Oturma yerinin ön bölümü eğimli
olmalı,
9.Koltuk tümüyle ayarlanabilir olmalı.
205

EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
206

209
AYDINLATMA VE PARLAMA
• Aydınlatma ve parlama faktörleri azaltılmalıdır. Kullandığımız
bilgisayar vb. ekipmanların yerlerini değiştirerek bu durumlardan
korunulur.

210
OMURGANIN “S” BİÇİMİNİ KORU
 Gerek ayakta yapılan çalışmalarda, gerekse de oturarak yapılan çalışmalarda
omurganın nötral pozisyonu olan “S” şeklini korumak önemlidir.

OTURMA-DİKİLME-DİNAMİKLİĞİ
 Duruşlarınızı saatte en
az 2 - 4 kez
değiştiriniz.
 Kısa süreli bir kaç kez
ayağa kalkma, sadece
oturmaktan çok daha
iyidir.
 Ayakta durma 20
dakikadan fazla
olmamalıdır.

213
 İyi bir hijyen uygulaması için, şunları hatırdan
çıkarmayın:
 Temiz, içilebilir suyu için,
 Soyunma odasında, tuvaletlerde, veya tehlikeli maddelerin
kullanıldığı yerlerde asla bir şey yemeyin
 Ellerinizi ve vücudunuzun kimyasal maddelere maruz kalan
bölümlerini düzenli olarak yıkayın ve günlük duşlarınızı yapın
 Dişlerinizi ve ağzınızı her gün temizleyin ve düzenli (periyodik)
olarak dişlerinizi (dişçiye) kontrol ettirin

214
Yabancı Maddelerin Vücuda Giriş Yolları
A) Solunum Yolu İle : Çalışanlar en çok bu yolla etkilenir.

215
B)Deriye Temas Yolu İle
 Deri yolu ile absorbe edilme, doğrudan doğruya deriye
temas etme ile meydana gelir.
 Asitler, alkaliler, solventler, yağlar, formaldehit, krom
veya nikel, bazı organik tozlar, epoksi sertleştiriciler,
neftyağı cilt için tehlikelidir.

216
C) Sindirim Yolu İle : Atmosferde bulunan ve salya ile
karışan zehirli maddeleri yutmak, kimyasal maddeler
bulaşmış gıdaları yemek, içmek, çiğnemek ve
tüttürmek suretiyle sindirim yolu ile vücuda girerler.
D) Enjeksiyon yolu ile
E) Göz tarafından absorbe edilerek

İŞ GÜVENLİĞİ UYARI VE İKAZ
LEVHALARI

• Fabrika sahalarında
yandakine benzer iş
güvenliği uyarı ve
ikaz levhaları ile
karşılaşacaksınız.
• Burada yazanlara
dikkat etmek ve
uymak
zorunluluğunuz
vardır.

İŞ GÜVENLİĞİ LEVHALARI NASIL OLUR VE
ANLAMLARI NELERDİR ?
 Kırmızı Durma ve Yasaklama
 Mavi Zorunlu Hareket
 Sarı Uyarı Tehlike Riski
 Yeşil Emniyetli Durum

Emniyet Rengi Anlamı veya Amacı Kullanım Örnekleri
Kırmızı
Dur,
Durmak
Yasaklama
Durma İşaretleri
Acil Durum işaretleri
Yasaklama İşaretleri
Bu renk, aynı zamanda yangını önleme ve yangınla
mücadele teçhizatı ve bunların yerleri için kullanılır.
Yasaklayıcı İşaretler

22
Sigara içilmez
Yaya giremez
Sigara içmek ve açık alev
kullanmak yasaktır
Suyla
söndürmek
yasaktır

22
Yangınla Mücadele İşaretleri
Yangın Hortumu
Yangın Söndürme
Cihazı
Acil Yangın Telefonu
Yangın Merdiveni

Kullanım ÖrnekleriAnlamı veya AmacıEmniyet Rengi
Giyecek
zorunluluğu
Kişisel Korunma
Teçhizatı
Talimatlar
Zorunlu Hareket
Talimatlar
Mavi
Sadece dairevi bir
şekil içinde
kullanıldığında
emniyet rengi
olarak kabul
edilir.
Emredici İşaretler

22
Gözlük kullan
Eldiven giy Maske kullan
Baret giy

22
İş ayakkabısı giy
Koruyucu elbise giy Yüz siperi kullan
Yaya yolunu kullan

Sarı
Uyarı
Tehlike Potansiyeli
Tehlikelerin Gösterimi
(Elektrik, yangın, patlama, radyasyon,
zehirlenme tehlikeleri,vb)
Basamaklar, alçak geçitler, engeller
için uyarı
Uyarı İşaretleri

22
Parlayıcı madde veya
yüksek ısı
Toksik (Zehirli) madde
Aşındırıcı madde
Patlayıcı madde

22
Radyoaktif madde
İş makinası Elektrik tehlikesi
Asılı yük

Yeşil Emniyetli Durum
Kaçış Yolları
Acil Durum Çıkışları
Acil Durum Duşları
İlk Yardım ve Kurtarma İstasyonları
ÇIKIŞ

BAZI ÇEŞİTLİ UYARI VE İKAZ
LEVHALARI
VE
İŞYERİ KURALLARI

• Aracınızı sizlere ayrılan
park yerlerine, aracın önü
çıkış istikametine bakacak
şekilde park ediniz.
• Eğer araçla gezilecekse
işyeri sahası, fabrika,
şantiye sahası içinde uyarı
levhalarıyla belirtilen hız
limitlerine uyunuz.

• Yalnızca size izin verilen
alanlara girebilirsiniz izin
almadan diğer alanlara
girmeyiniz ve yanınızda yetkili
biri olmadan işyeri, fabrika,
şantiye sahasında
dolaşmayınız.

• Reçete ile verilmemiş herhangi
bir sakinleştirici, ağrı giderici,
uyuşturucu ilaç ve alkol gibi
maddelerle ya da bu maddelerin
etkisi altındayken işyeri sahasına
giremezsiniz.

• İşyerinde, Fabrika ve Şantiye
sahasında üretim alanlarında
sigara içmeyiniz.

YANMA;
Yanıcı maddenin, ısı ve oksijenle
birleşmesi sonucu oluşan
kimyasal bir reaksiyondur.

Yangının başlangıcından itibaren yangın
mahallinde sıcaklık çok süratli bir şekilde
yükselir.

Yangınlarda ilk 5 dakikada hararet
hemen 500 derecenin üzerine
çıkmaktadır.
1 saat içinde ortam sıcaklığı 927
dereceye yükselmektedir.

İnsan vücudu ve solunum sistemleri;
60 derece sıcaklığa sınırlı bir süre,
120 derece sıcaklığa 15 dakika,
143 derece sıcaklığa 5 dakika,
177 derece sıcaklığa 1 dakika
dayanabilir.

HER YANGIN
HER YANGIN SÖNDÜRÜCÜ
İLE SÖNMEZ

247
A Türü Yangınlar =Katı Madde Yangınları
 Yanıcı basit katı maddeler yangınıdır.
(odun, kömür, kağıt, ot, kumaş vb.)
temel özellikleri kor oluşturmalarıdır.
 Bu tür yangınların temel söndürme
prensibi soğutma, temel söndürme
maddesi sudur.

248
B Türü Yangınlar = Sıvı Madde Yangınları
 Yanıcı sıvı maddeler yangınıdır.
(benzin, benzol, makine yağları, laklar,
yağlı boyalar, solvent, katran vb.). temel
özellikleri korsuz, alevli yanmalarıdır.
 Bu tür yangınların temel söndürme
prensibi boğma, temel söndürme maddesi
köpük ve BC tipi Kuru Kimyevi Tozdur.

249
C Türü Yangınlar = Gaz Yangınları
 Yanıcı gaz maddeler yangınıdır. (metan,
propan, bütan, LPG, asetilen, havagazı,
doğalgaz ve hidrojen vb.)
 Temel özellikleri patlamadır.
 Temel söndürme prensibi boğma, temel
söndürme maddesi BC tipi Kuru
Kimyevi tozdur.

250
D Türü Yangınlar = Hafif Metal Yangınları
 Yanabilen hafif metaller yangınıdır.
(alüminyum, magnezyum, titanyum,
zirkonyum, lityum, çinko, sodyum,
potasyum ve kalsiyum vb.)
 Temel özellikleri korlu, alevsiz ve yüksek
sıcaklıkta yanmalarıdır.

METAL YANGINLARI SU
İLE SÖNMEZ

253
YAĞ YANGINLARINA
KESİNLİKLE SU İLE
MÜDAHALE ETMEYİNİZ

255
YAĞ YANGINLARI NASIL
MÜDAHALE ETMELİYİZ ?

Rüzgarı Arkana Al
Cihazı Alevin Dibine Tut
Cihazı Yangının
Doğduğu Yere Tut
Evvela Önü Sonra
İleriyi Söndür
Yangın Tamamen
Sönmeden Ayrılma
Cihazı Doldurduktan
Sonra Omuz Hizana As

İZLEYECEĞİNİZ FİLM 20 M2 LİK SİMÜLE
EDİLMİŞ YAŞAM ALANIDIR.

Yangın söndürücüler yerden 90
cm yüksekliğe duvara asılmalı ve
kırmızı renk ile işaretlenmelidir.

İLK MÜDAHALE
Yangın söndürücü cihazı ile,
veya,
kilim, battaniye, palto gibi hava
geçirmeyecek malzemeler ile 90
saniye içerisinde yapılmalıdır.

263
Yangın dolabı Önü kapalı
263

264
Pisuardan beslenen
yangın dolabı
Dolabın kendisi var ama içi
boş
26.3.2019 264HAKAN DEĞER Endüstri Mühendisi

265
Tüp yerine su bidonu
kullanılmış
Tüpe ulaşmak için forklift
gerek

266
Pek işe yaramadığı
düşünülmüş olacak ki…
İşletmede ki mevcut
yangın söndürme
……..?

270
ACİL DURUMLAR NELERDİR ?
1. TEKNOLOJİK
• YANGIN
• PATLAMA
• NÜKLEER KAZA
• KİMYASAL MADDE DÖKÜNTÜ / SIZINTISI
• DIŞ ÇEVRE KAZALARI
• BİLGİ İLETİŞİMİ veya HABERLEŞMENİN KESİLMESİ

271
2. DOĞAL
• DEPREM, TSUNAMİ
• METEOROLOJİK ( KASIRGA, YAĞMUR,KAR)
• SEL, HEYELAN

272
3. TOPLUMSAL
• TERÖR, KARIŞIKLIK

BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN
ÖNLENMESİ:AB SEVESO DİREKTİFİ 10 EKİM1976
ACİL DURUM PLANLARI
273
80.000 Hayvan telef olmuş
36.000 insan etkilenmiştir

Deprem, Kaza, yangın, patlama gibi herhangi
bir acil durumda derhal Acil Çıkış kapılarını
kullanarak koşmadan hızlı bir şekilde
yürüyerek «Toplanma bölgesine» gidiniz.

Acil Çıkış
26.3.2019
275
HAKAN DEĞER Endüstri

Acil Çıkış kapıları önlerine ve arkalarına
malzeme koymayınız, Kapıları kilitli
tutmayınız.

27
«Toplanma bölgesinde»
Ekip amiri tarafından personel sayımı
yapılır ve olmayanları kurtarma amacı ile
ekipler sevk edilir.

ACİL DURUM EKİPLERİ
ACİL DURUM EKİPLERİ GÖREV TANIMI ADI VE SOYADI
EKİP AMİRİ Ekiplerin görevlerinin başına gelerek çalışmalara başlamalarını sağlamak
Genel koordinasyonu sağlamak, sevk ve idare etmek.
SÖNDÜRME EKİBİ Acil bir durumda (yangın, deprem) binada çıkabilecek yangına derhal müdahale ederek yangının
genişlemesine mani olmak ve söndürmek
İlk müdahaleyi yapmak. Gelen itfaiyeye yardımcı olmak.
KURTARMA EKİBİ Ana elektrik hattı ve doğalgaz hatlarını kesmek
Yangın ve diğer acil durumlarda öncelikle personel tahliyesi daha sonra önemli evrak, belge ve
malzemelerin tahliyesini sağlamak.
KORUMA EKİBİ Kurtarma ekibi tarafından kurtarılan eşya ve malzemeleri korumak
Muhtemel panik ve kargaşayı önlemek.
İLK YARDIM EKİBİ Yaralı personele sağlık ekipleri gelinceye kadar ilk yardımda bulunmak,
Dışarıdan gelen ilk yardım ekiplerine yardımcı olmak.
İLETİŞİM EKİBİ Acil durumlarda dış ve iç haberleşmeyi sağlamak
112 Acil, Yangın İhbar, Polis gibi gerekli kuruluşlarla koordineyi kurmak.

Teknik akademi temel isg egitimi nisan 2018 mater

Teknik akademi temel isg egitimi nisan 2018 mater

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Semelhante a Teknik akademi temel isg egitimi nisan 2018 mater

Semelhante a Teknik akademi temel isg egitimi nisan 2018 mater (20)

Mais de Teknikakademiisg

Mais de Teknikakademiisg (20)

Teknik akademi temel isg egitimi nisan 2018 mater