Jnjk buku panduan bm

BAHASA
MELAYU
Sekolah Rendah
Sekolah Menengah
Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
2015
PANDUAN PENGURUSAN
MATA PELAJARAN

Diterbitkan oleh
Kementerian Pendidikan Malaysia
Aras 3-6, Blok E15, Kompleks Kerajaan Parcel E
Pusat Pentadbiran Kerajaan Persekutuan
62604 Putrajaya
Cetakan Pertama 2015
© Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
Semua hak cipta terpelihara. Tiada mana-mana bahagian jua daripada penerbitan
ini boleh diterbit semula atau disimpan dalam bentuk yang boleh diperoleh semula
atau disiar dalam sebarang bentuk dengan apa cara sekalipun sama ada secara
elektronik, mekanikal, fotokopi, rakaman atau sebaliknya tanpa mendapat izin
daripada Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti.

i
Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh dan Salam Sejahtera,
Saya mengucapkan setinggi-tinggi tahniah kepada Jemaah Nazir dan Jaminan
Kualiti (JNJK) kerana berjaya menerbitkan Buku Panduan Pengurusan Mata
Pelajaran yang bakal digunakan sebagai panduan untuk melaksanakan program-
program kurikulum di sekolah. Usaha dan komitmen JNJK ini menggambarkan
kesungguhan Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) bagi memastikan
tranformasi pendidikan yang direncanakan dalam Pelan Pembangunan Pendidikan
Malaysia (2013-2025) dapat direalisasikan.
Penerbitan buku panduan seperti ini diharap dapat membantu KPM mengupayakan
kepimpinan sekolah dalam merancang, melaksana, mengawal dan menilai program
kurikulum di sekolah. Penerbitan buku ini juga dapat memperkaya koleksi rujukan
warga pendidikan dan pihak-pihak berkepentingan dalam usaha kita memastikan
kualiti pendidikan negara dapat dipertingkatkan setanding di persada antarabangsa.
Semoga kandungan yang tersedia dalam buku ini dapat dijadikan rujukan dan
dimanfaatkan sepenuhnya oleh semua pihak dan menjadi sebahagian daripada
sumbangan kita dalam usaha melahirkan modal insan holistik mengikut acuan
sendiri.
Selamat Maju Jaya.
DatO’ SERI MAHDZIr BIN KHALID
Kata Alu-Aluan
MENTERI PENDIDIKAN MALAYSIA

ii
Kata Alu-Aluan
KETUA PENGARAH PELAJARAN MALAYSIA
Bismillahirrahmanirrahim
Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh
Salam Sejahtera, Salam 1Malaysia dan Salam Perpaduan
Saya merakamkan tahniah atas daya usaha Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
menerbitkan Buku Panduan Pengurusan Mata Pelajaran. Usaha ini melambangkan
komitmen Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti dan Kementerian Pendidikan Malaysia
dalam memastikan pengurusan program kurikulum di sekolah sentiasa berada pada
landasan yang betul dan mematuhi piawaian yang telah ditetapkan.
Saya yakin buku ini dapat memberi seribu makna kepada kita dalam meningkatkan
kualiti pendidikan di sekolah dan dijadikan rujukan untuk melonjakkan kualiti
pengurusan kurikulum seiring dengan transformasi pendidikan negara. Semoga
ilmu dan panduan, yang terkandung dalam buku ini dapat dimanfaatkan oleh warga
pendidik dalam usaha mencorakkan hala tuju dan kecemerlangan pendidikan
negara.
Saya berharap semoga usaha murni ini akan dapat mempertingkatkan kualiti
pengurusan dan pengajaran mata pelajaran di sekolah. Marilah kita sama-sama
berganding bahu merealisasikan matlamat untuk menyediakan pendidikan berkualiti
bagi melahirkan modal insan cemerlang.
Sekian, terima kasih.
DatO’ SRI Dr. KhAir Bin Mohamad Yusof

iii
Bismillahirrahmanirrahim.
Assalamualaikum Warahmatullahi Wabarakatuh, Salam Sejahtera.
Saya memanjatkan kesyukuran ke hadrat Allah SWT kerana dengan izin dan
limpah kurnia-Nya, Buku Panduan Pengurusan Mata Pelajaran dapat dihasilkan
untuk kegunaan semua sekolah di Malaysia. Saya mengucapkan tahniah dan
syabas kepada semua warga Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti, khususnya Sektor
Penaziran Kurikulum yang berusaha gigih menjana idea dan berkongsi pengalaman
untuk merealisasikan penerbitan buku ini.
Penerbitan buku ini merupakan salah satu usaha Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti
membantu Kementerian Pendidikan Malaysia mengekalkan tahap kecemerlangan
dan kualiti pendidikan negara agar sentiasa berada pada standard yang telah
ditetapkan. Selain itu, buku panduan ini juga merupakan salah satu usaha
peningkatan kecemerlangan dalam sistem pengurusan serta pentadbiran di sekolah
seperti yang diharapkan dalam Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (2013-
2025).
Buku panduan ini juga merupakan inisiatif Jemaah Nazir dan Jaminan Kualiti untuk
membantu pihak sekolah dalam usaha untuk memberi khidmat bimbingan dan
panduan pengurusan kurikulum di sekolah. Justeru, saya berharap agar buku ini
dijadikan sebahagian daripada bahan rujukan profesional yang dapat dimanfaatkan
oleh warga pendidik.
SELAMAT MAJU JAYA DAN SALAM 1MALAYSIA.
Sekian, terima kasih.
(DatO’ HAJI MAHMUD BIN KARIM)
Kata Alu-Aluan
KETUA NAZIR SEKOLAH

iv
JAWATANKUASA PENERBITAN
BUKU PANDUAN PENGURUSAN MATA PELAJARAN
BAHASA MELAYU
Penasihat
Dato’ Hj. Mahmud bin Karim
Ketua Nazir Sekolah
Pengerusi 1
Hjh. Normah binti Ismail KMN
Timbalan Ketua Nazir Sekolah (Operasi)
Pengerusi 2
Encik Hashim bin Mohd Zin
Timbalan Ketua Nazir Sekolah (Dasar)
Timbalan Pengerusi
Dr. Harery bin Abu Saad
Ketua Sektor Penaziran Kurikulum
Setiausaha
Noora binti Hj Sidek
Ketua Penolong Pengarah
Ahli
Siti Hatifah binti Yahaya (JNJK)
Salmah binti Abd. Murad (JNJK)
Dr. Hamid bin Idris (JNJK)
Mohd Salleh bin Haji Hassan (JNJK)
Haji Zamani bin Ashaari (JNJK)
Mohd Azman bin Omar (JNJK)
Dayang Rositer binti Awang Ibrahim (JNJK)
Zaharuddin bin Zamin (JNJK)
Ismail bin Arshad (JNJK)
Haji Ismail bin Muhamad Ali (JNJK)
Wan Nur Afni binti Wan Risad (JNJK)
Chin Fong Phin (BPK)
Noraziah binti Ahmad Ghazali (BPK)
Masrol bin Samingon (LP)
Khalid bin Ahmad Dahlan (LP)

v
ISI KANDUNGAN
Bil. Tajuk Muka
Surat
Kata Alu-aluan YB. Menteri Pendidikan Malaysia i
Kata Alu-aluan Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia. ii
Kata Alu-aluan Ketua Nazir Sekolah iii
Jawatankuasa Penerbitan iv
Isi Kandungan v
Pengenalan vii
Objektif Buku Panduan Pengurusan ix

BAB 1 PROFIL MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
1.1 Pendahuluan 1
1.2 Matlamat 1
1.3 Objektif 2
1.4 Organisasi Kurikulum 4
1.5 Peruntukan Waktu 12

BAB 2 PENGURUSAN MATA PELAJARAN
2.1 Pendahuluan 15
2.2 Jawatankuasa Kurikulum Sekolah 15
2.3 Peranan Jawatankuasa Kurikulum Sekolah 16
2.4 Peranan Panitia Mata Pelajaran Bahasa Melayu 17
2.5 Peranan Pengetua atau Guru Besar 19
2.6 Peranan Penolong Kanan Pentadbiran dan Penolong Kanan 19
Petang
2.7 Peranan Guru Kanan Mata Pelajaran 20
2.8 Peranan Ketua Panitia Bahasa Melayu 20
2.9 Peranan Guru Mata Pelajaran Bahasa Melayu 22
2.10 Mesyuarat Panitia Bahasa Melayu 23
2.11 Pengurusan Pemberian Bantuan Geran PerKapita 24
2.12 Program Perkembangan Staf 26
2.13 Dokumentasi atau Pengurusan Fail Panitia Bahasa Melayu 26

vi
2.14 Bilik Khas atau Sudut Mata Pelajaran Bahasa Melayu 27
2.15 Persatuan Kokurikulum Akademik Bahasa Melayu 27
BAB 3 PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
3.1 Pendahuluan 29
3.2 Standard 4: SKPM 2010 29
3.3 Strategi Pengajaran 30
3.4 Penerapan Elemen Merentas Kurikulum Dalam Pengajaran 32
dan Pembelajaran
3.5 Kemahiran Berfikir Aras Tinggi 33
3.6 Didik Hibur 34
3.7 Pendekatan Berpusatkan Murid 34
3.8 Prinsip 5P 40
3.9 Hasil Kerja Murid dan Latihan 41
3.10 Penyediaan Rancangan Pelajaran Tahunan 42
3.11 Penyediaan Rancangan Pelajaran Harian 43

BAB 4 PENTAKSIRAN
4.1 Pendahuluan 46
4.2 Peperiksaan Awam 46
4.3 Pentaksiran Berasaskan Sekolah 48
4.4 Pentaksiran Bagi Mata Pelajaran Bahasa Melayu 57

BAB 5 PENYELIAAN
5.1 Pendahuluan 61
5.2 Tujuan Penyeliaan 61
5.3 Bidang Penyeliaan 63
5.4 Prinsip Penyeliaan 64
5.5 Peringkat Penyeliaan Pengajaran dan Pembelajaran 65
5.6 Tindakan Penambahbaikan 66

RUJUKAN 67

vii
PENGENALAN
Visi Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) ialah “Pendidikan Berkualiti Insan
Terdidik Negara Sejahtera”. Pendidikan di Malaysia bertujuan membangun
potensi individu melalui pendidikan berkualiti dengan cara menyediakan generasi
yang berkeupayaan berfikir dan warga negara beriltizam. KPM secara berterusan
menyemak kurikulum bagi memastikan pelaksanaan kurikulum di sekolah
melengkapkan murid dengan pengetahuan, kemahiran dan nilai untuk menghadapi
cabaran semasa dan masa depan.
FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN
Pendidikan di Malaysia ialah suatu usaha berterusan ke arah memperkembangkan
lagi potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk melahirkan insan
yang seimbang dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi, dan jasmani,
berdasarkan kepercayaan dan kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah
bertujuan untuk melahirkan warganegara Malaysia yang berilmu pengetahuan,
berketerampilan,berakhlakmulia,bertanggungjawabdanberkeupayaanmencapai
kesejahteraan diri serta memberikan sumbangan terhadap keharmonian dan
kemakmuran keluarga, masyarakat dan negara.
VISI KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA
Pendidikan Berkualiti Insan Terdidik Negara Sejahtera
MISI KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA
Melestarikan Sistem Pendidikan Yang Berkualiti Untuk Membangunkan Potensi
Individu Bagi Memenuhi Aspirasi Negara
VISI JEMAAH NAZIR DAN JAMINAN KUALITI
JNJK Institusi Pemastian Standard Kualiti Pendidikan Berwibawa
MISI JEMAAH NAZIR DAN JAMINAN KUALITI
Menaziri dan Mempertingkatkan Kualiti Pendidikan di Institusi Pendidikan
Secara Profesional, Berkualiti dan Beretika.

viii
OBJEKTIF JEMAAH NAZIR DAN JAMINAN KUALITI
i. Meningkatkan keupayaan JNJK, mengesan tahap kualiti pengajaran
dan pembelajaran di institusi pendidikan, melakukan pelbagai aktiviti
penaziran;
ii. Meningkatkan keupayaan pengurusan institusi pendidikan supaya
menjadi efektif dan cekap;
iii. Mewujud dan menggalakkan kerjasama dalam kalangan semua
pihak dalam bidang pendidikan;
iv. Menyalurkan maklumat penaziran melalui sistem rangkaian
maklumat yang cekap dan berkesan;
v. Menggiatkan program peningkatan kecekapan Nazir Sekolah secara
berterusan dalam bidang penaziran; dan
vi. Menjalinkan hubungan kerja yang erat dengan jabatan pendidikan
negeri dan pejabat pendidikan bahagian/daerah bagi memastikan
nasihat dan syor-syor JNJK kepada institusi pendidikan diberi
perhatian.

ix
OBJEKTIF BUKU PANDUAN PENGURUSAN
MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
Objektif penyediaan Buku Panduan Pengurusan Mata Pelajaran Bahasa
Melayu adalah seperti berikut:
i. Membolehkan pengetua/guru besar mengetahui peranannya sebagai
pemimpin kurikulum yang profesional.
ii. Sebagai garis panduan untuk memudahkan Pengetua dan Guru Besar
menjalankan penyeliaan dalam bidang pengurusan dan proses
pengajaran dan pembelajaran Bahasa Melayu dengan berkesan.
iii. Membolehkan Ketua Panitia Bahasa Melayu mengurus dan mentadbir
panitia dengan berkesan.
iv. Membolehkan guru Bahasa Melayu mengurus dan melaksanakan
proses Pengajaran dan Pembelajaran dengan lebih terancang dan
berkesan.
v. Membantu guru bukan opsyen Bahasa Melayu memahami matlamat,
objektif, pengurusan, pengelolaan dan strategi pengajaran mata
pelajaran Bahasa Melayu.
vi. Memberi garis panduan kepada Guru Penolong Kanan Kokurikulum
dan guru penasihat Persatuan Kokurikulum Akademik (Bahasa Melayu)
dalam melaksanakan pengurusan persatuan.
vii. Mencetuskan idea kepada pihak pengurusan sekolah, ketua panitia
dan guru yang mengajar mata pelajaran Bahasa Melayu tentang cara
meningkatkan penguasaan dan prestasi Bahasa Melayu di sekolah.

1
BAB 1
PROFIL MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
1.1 PENDAHULUAN
Perlembagaan Persekutuan Fasal 152 telah mengangkat dan
mendaulatkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa
rasmi negara. Dasar Pendidikan Kebangsaan telah mewajibkan
bahasa Melayu dipelajari sebagai mata pelajaran dan dijadikan
bahasa pengantar di semua peringkat persekolahan.
Berdasarkan kedudukan atau status yang begitu istimewa, bahasa
Melayu telah dapat menjadi bahasa perpaduan dan bahasa
perhubungan utama dalam kalangan rakyat berbilang kaum.
Kemampuan berbahasa ini mencerminkan akal budi rakyat seluruhnya.
Penggunaan bahasa Melayu penting bagi mengekalkan jati diri
masyarakat dan citra negara bangsa. Selain menjadi bahasa
kebangsaan, bahasa Melayu juga merupakan bahasa penting bagi
penyaluran pemikiran dan budaya.
1.2 MATLAMAT
1.2.1 Sekolah Rendah
Standard Kurikulum Bahasa Melayu Sekolah Rendah digubal
untuk membolehkan murid berketerampilan dalam berbahasa dan
boleh berkomunikasi untuk memenuhi keperluan diri, memperoleh
pengetahuan, ilmu, kemahiran, maklumat, nilai dan idea serta
hubungan sosial dalam kehidupan harian.

2
1.2.2 Sekolah Menengah
Matlamat Kurikulum Bahasa Melayu Sekolah Menengah adalah
untuk melengkapkan murid dengan keterampilan berbahasa
dan berkomunikasi bagi memenuhi keperluan diri dalam bidang
pendidikan, pekerjaan dan urusan harian.
1.3 OBJEKTIF
Pada akhir pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu sekolah
rendah murid dapat:
a. Mendengar, mengecam, mengajuk dan menentukan arah bunyi
persekitaran dengan teliti dan betul.
b. Mendengar, memahami dan menyebut bunyi bahasa iaitu
abjad, perkataan, frasa dan ayat dengan betul.
c. Mendengar, memahami dan memberikan respons
berdasarkan arahan, pesanan dan pertanyaan dengan betul.
d. Bertutur dan berbual serta menyatakan permintaan tentang
sesuatu perkara dalam situasi formal dan tidak formal dengan
betul secara bertatasusila.
e. Bercerita tentang sesuatu perkara dan menceritakan semula
perkara yang didengar, dibaca dan ditonton menggunakan
sebutan yang jelas dan intonasi yang betul.
f. Berbicara untuk menyampaikan maklumat tentang sesuatu
perkara daripada pelbagai sumber dengan tepat secara
bertatasusila.
g. Berbincang dan mengemukakan pendapat tentang sesuatu
perkara daripada pelbagai sumber secara bertatasusila.
h. Membaca pelbagai perkataan, frasa dan ayat secara
mekanis dengan sebutan dan intonasi yang betul.
i. Membaca, memahami perkataan, frasa dan ayat daripada
pelbagai sumber dengan lancar, sebutan yang jelas dan
intonasi yang betul.

3
j. Membaca dan memahami maklumat yang tersurat
dan tersirat daripada pelbagai bahan untuk memberi respons
dengan betul.
k. Membaca dan menaakul untuk memindahkan maklumat
yang terdapat dalam pelbagai bahan.
l. Membaca pelbagai bahan bacaan untuk memperkaya kosa
kata dan maklumat untuk memupuk minat membaca.
m. Melakukan aktiviti pramenulis dengan betul.
n. Menulis secara mekanis dengan betul dan kemas.
o. Membina dan menulis perkataan, frasa dan ayat dengan betul.
p. Menulis imlak dengan tepat.
q. Mencatat dan menulis untuk menyampaikan maklumat
tentang sesuatu perkara dengan menggunakan bahasa yang
santun.
r. Menghasilkan penulisan kreatif dalam pelbagai genre
dengan betul.
s. Mengedit dan memurnikan hasil penulisan.
t. Menulis ulasan berdasarkan maklumat yang diperoleh
daripada pelbagai sumber.
u. Menggunakan sistem bahasa yang betul dalam pertuturan,
pembacaan dan penulisan.
v. Menghayati dan mengamalkan nilai murni, bersikap positif,
semangat patriotik dan kewarganegaraan melalui aktiviti
berbahasa.
Pada akhir pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu sekolah
menengah murid dapat;
a. Melibatkan diri dalam interaksi sosial melalui perbualan,
perbincangan dan penulisan untuk menjalin serta
mengeratkan hubungan dan berurus untuk mendapatkan
barangan dan perkhidmatan.

4
b. Mendapat dan memproses maklumat secara kritis daripada
pelbagai sumber yang didengar, dibaca dan ditonton untuk
memperoleh ilmu dan maklumat.
c. Menggunakan maklumat yang diperoleh untuk tujuan
menyelesaikan masalah dan membuat keputusan serta
menyebarkan maklumat dalam bentuk lisan dan tulisan.
d. Mendengar, membaca, menonton dan memberikan respons
kepada pelbagai bahan bacaan jenis maklumat dan bahan
sastera.
e. Melahirkan idea dan pendapat dalam bentuk lisan dan
penulisan jenis maklumat dan imaginatif secara kreatif dan
berkesan.
f. Menghayati dan mengamalkan nilai murni, sikap positif,
semangat patriotik dan perasaan cinta akan negara.
1.4 ORGANISASI KURIKULUM
a. Standard Kurikulum
Standard Kurikulum Bahasa Melayu Sekolah Rendah
digubal dengan memberikan penekanan pada standard
kandungan dan standard pembelajaran yang perlu diketahui
dan boleh dilakukan oleh murid. Standard kandungan dan
standard pembelajaran ini berpaksikan kemahiran bahasa
dan sistem bahasa yang disokong oleh elemen pengisian
kurikulum.
Standard ini digubal dalam bentuk pernyataan standard
kandungan dan standard pembelajaran yang perlu dikuasai
oleh murid. Standard ini dipersembahkan dalam bentuk
modular yang dibahagikan kepada bahagian dan unit yang
mengandungi elemen pengetahuan, kemahiran, nilai murni,
kreativiti dan inovasi yang perlu dikuasai oleh murid.

5
i. Standard Kandungan
Standard kandungan ialah pernyataan tentang bidang
ilmu yang patut diketahui dan dapat dilakukan oleh murid
dalam suatu tempoh persekolahan yang merangkumi
aspek pengetahuan, kemahiran dan nilai.
ii. Standard Pembelajaran
Standard pembelajaran ialah pernyataan tentang
penetapan kriteria untuk memastikan kualiti pembelajaran
dan pencapaian murid bagi setiap standard kandungan.
b. Kemahiran Bahasa
Kemahiran bahasa merupakan teras Standard Kurikulum
Bahasa Melayu dan pendekatan modular. Kemahiran
bahasa meliputi kemahiran berikut:
i. Kemahiran mendengar
ii. Kemahiran bertutur
iii. Kemahiran membaca
iv. Kemahiran menulis
c. Pendekatan Modular
Standard Kurikulum Bahasa Melayu distrukturkan dengan
menggunakan pendekatan modular untuk memastikan
penguasaan kecekapan berbahasa yang baik. Pendekatan
modular bermaksud memecahkan kemahiran kepada
unit-unit kecil yang dikenali sebagai modul. Dalam mata
pelajaran Bahasa Melayu terdapat lima modul iaitu Modul
Mendengar dan Bertutur, Modul Membaca, Modul Menulis,
Modul Seni Bahasa dan Modul Tatabahasa. Tiga modul
yang pertama berasaskan empat kemahiran bahasa iaitu
kemahiran mendengar, kemahiran bertutur, kemahiran
membaca dan kemahiran menulis. Modul Seni Bahasa dan

6
Modul Tatabahasa menyokong modul-modul tersebut untuk
mengukuhkan kecekapan berbahasa murid.
i. Modul Kemahiran Mendengar dan Bertutur
Modul Kemahiran Mendengar dan Bertutur memberi
penekanan pada kemahiran mendengar dan bertutur.
Kemahiran mendengar merujuk pada keupayaan murid
mendengar dengan teliti, memahami dan menghayati
secara lisan perkara yang didengar dalam pelbagai
situasi pengucapan serta dapat memberikan respons.
Kemahiran bertutur pula merujuk keupayaan murid
berkomunikasi untuk menjalin hubungan dan
menyampaikan maklumat, pendapat, perasaan serta idea
yang kritis dan kreatif dengan sebutan dan intonasi yang
betul secara sopan dan bertatasusila. Penggunaan
tatabahasa yang betul diberikan penekanan dalam
kemahiran bertutur.
ii. Modul Kemahiran Membaca
Modul Kemahiran Membaca memberikan tumpuan pada
kemahiran membaca di samping penggabungjalinan
kemahiran bahasa yang lain. Kemahiran membaca
merujuk keupayaan murid membaca dengan sebutan,
intonasi, jeda, dan kelancaran yang betul. Penekanan
perlu diberikan pada aspek pemahaman dan penaakulan
pelbagai bahan secara kritis dengan menggunakan
teknik-teknik membaca. Di samping itu, melalui modul
kemahiran membaca murid juga berupaya menghayati
teks yang dibaca.

7
iii. Modul Kemahiran Menulis
Modul Kemahiran Menulis berfokuskan kemahiran
menulis. Kemahiran menulis merujuk keupayaan murid
menulis perkataan dan melahirkan idea melalui pelbagai
jenis penulisan yang berkaitan dengan ilmu pengetahuan
dan pengalaman peribadi yang telah dilalui. Penekanan
perlu diberikan pada penggunaan ayat yang gramatis,
tanda baca dan ejaan yang betul, serta tulisan yang jelas
dan kemas. Murid digalakkan menggunakan kreativiti
mereka untuk menghasilkan penulisan berunsur
pengetahuan dan imaginasi. Penguasaan kemahiran
bahasa ini diperoleh melalui situasi dan konteks dalam
pelbagai bahan prosa, puisi dan grafik.
iv. Modul Seni Bahasa
Modul Seni Bahasa merujuk aspek kebahasaan,
keindahan dan kehalusan dalam bahasa Melayu yang
perlu difahami dan dikuasai oleh murid. Penguasaan
aspek seni bahasa merangkumi kecekapan memahami,
mengungkap dan menghayati bahasa yang indah.
Melalui pembelajaran modul ini, murid menghasilkan dan
mempersembahkan karya kreatif pelbagai genre secara
lisan dan bertulis melalui variasi teknik yang menarik.
Aspek seni bahasa juga menzahirkan pembelajaran yang
menyeronokkan secara didik hibur.
v. Modul Tatabahasa
Modul Tatabahasa merujuk aspek morfologi dan sintaksis
bahasa Melayu yang perlu difahami dan dikuasai oleh
murid. Aspek ini perlu diajarkan melalui pengajaran yang
terancang dengan teknik yang sesuai dan berkesan
supaya murid memahami dan menggunakan tatabahasa
dengan betul dan tepat dalam pelbagai konteks secara
lisan dan bertulis.

8
d. Sistem Bahasa
Sistem Bahasa terdiri daripada tatabahasa, sistem ejaan,
sebutan dan intonasi, kosa kata dan peribahasa.
Pelaksanaan sistem bahasa dalam pengajaran dan
pembelajaran bahasa Melayu membolehkan murid
menggunakan dan mengamalkan bahasa Melayu baku.
Penerangan bagi perkara tersebut dinyatakan di bawah.
i. Tatabahasa
Kandungan tatabahasa terdiri daripada morfologi dan
sintaksis:
• Morfologi
Morfologi ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji
struktur, bentuk dan golongan kata. Struktur kata
ialah susunan bentuk bunyi ujaran atau lambang
(tulisan) yang menjadi unit bahasa yang bermakna.
Bentuk kata pula ialah unit tatabahasa sama ada
bentuk tunggal atau hasil daripada proses
pengimbuhan, pemajmukan dan penggandaan.
Golongan kata pula ialah proses menjeniskan
perkataan berdasarkan keserupaan bentuk atau
fungsi dengan anggota yang lain dalam golongan
yang sama.
• Sintaksis
Sintaksis ialah bidang ilmu bahasa yang mengkaji
bentuk, struktur dan binaan ayat. Melalui sintaksis
hukum atau rumus tatabahasa yang mendasari
kaedah penggabungan dan penyusunan perkataan
atau kelompok perkataan untuk membentuk ayat
dapat dipelajari.

9
• Sistem Ejaan
Tanda baca penting dikuasai dalam komunikasi
tulisan untuk memastikan keselarasan dan juga
makna yang tepat. Misalnya, koma dan tanda noktah
mewakili hentian dalam pertuturan. Penggunaan
tanda baca yang betul dapat membantu bacaan dan
penulisan.
• Sebutan dan Intonasi
Sebutan dan intonasi diajarkan supaya murid
dapat menyebut perkataan dan ayat dengan betul
serta memahami intonasi dan jeda. Kemahiran yang
ditekankan ialah kebolehan mengenal pasti dan
membezakan pelbagai aspek sebutan dan intonasi
supaya murid dapat menyampaikan maksud dengan
tepat.
• Kosa kata
Kosa kata terdiri daripada kata umum dan istilah.
Penguasaan kosa kata perlu ditingkatkan dan
dikembangkan agar murid dapat mengungkap
maklumat dan buah fikiran selaras dengan
penambahan ilmu dalam mata pelajaran yang dipelajari
pada peringkat sekolah rendah.
• Peribahasa
Peribahasa merangkumi simpulan bahasa,
perumpamaan, pepatah, bidalan, perbilangan dan
kata-kata hikmat perlu diajarkan dalam mata pelajaran
Bahasa Melayu. Pemilihan peribahasa hendaklah
mengutamakan falsafah, keperibadian dan nilai murni
masyarakat Malaysia yang berbilang kaum.

10
e. Elemen Merentas Kurikulum
Elemen Merentas Kurikulum ialah unsur nilai tambah yang
diterapkan dalam proses pengajaran dan pembelajaran
selain yang ditetapkan dalam standard kandungan.
Penerapan elemen ini bertujuan untuk mengukuhkan
kemahiran dan keterampilan modal insan yang dihasratkan
serta dapat menangani cabaran semasa dan masa hadapan.
Dalam kurikulum, elemen merentas kurikulum melibatkan
elemen sedia ada iaitu bahasa, pendidikan alam sekitar,
nilai murni, sains dan teknologi, patriotisme dan ditambah
dengan elemen baharu iaitu Teknologi Maklumat dan
Komunikasi (TMK), keusahawanan serta kreativiti dan
inovasi.
a. Organisasi Kurikulum
Organisasi kandungan bagi mata pelajaran Bahasa Melayu
sekolah menengah mengandungi:
i. Penggunaan Bahasa
Penggunaan bahasa merangkumi tiga bidang utama,
iaitu Bidang Interpersonal, Bidang Maklumat dan Bidang
Estetik. Bagi setiap bidang tersebut terdapat hasil
pembelajaran utama dan hasil pembelajaran khusus
yang perlu dikuasai oleh murid.
ii. Kemahiran Bahasa
Kemahiran bahasa meliputi kemahiran mendengar,
bertutur, membaca dan menulis. Kemahiran bahasa ini
merupakan teras kepada penguasaan bahasa baku.

11
iii. Hasil Pembelajaran
Hasil pembelajaran ialah pernyataan yang ditafsirkan
daripada objektif kurikulum bahasa. Pernyataan hasil
pembelajaran merupakan petunjuk yang jelas tentang
perkara yang harus dicapai oleh murid. Oleh itu, hasil
pembelajaran memerlukan pendekatan yang berfokus
pada strategi bilik darjah yang paling berkesan agar
murid menguasai hasil tersebut. Oleh itu, hasil
pembelajaran dapat membantu guru memilih kandungan,
kaedah, sumber dan prosedur pengajaran yang relevan
dan berkesan. Selain itu, hasil pembelajaran juga
membantu dalam membuat pengukuran dan penilaian
pencapaian murid.
iv. Sistem Bahasa
Sistem bahasa dalam pengajaran dan pembelajaran
merujuk bahasa Melayu baku yang terdiri daripada
tatabahasa, kosa kata, peribahasa, ejaan dan sebutan,
dan intonasi. Aspek tatabahasa merangkumi morfologi
dan sintaksis manakala aspek kosa kata terdiri daripada
kosa kata umum dan istilah.
v. Komponen Sastera Melayu dalam Mata Pelajaran
Bahasa Melayu
Berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 5/2000:
Pelaksanaan Komponen Kesusasteraan Melayu
Dalam Mata Pelajaran Bahasa Malaysia Sekolah
Menengah (Tingkatan 1 hingga Tingkatan 5) Bermula
Tahun 2000. Komponen Sastera Melayu dalam mata
pelajaran Bahasa Melayu merangkumi genre novel,
cerpen, prosa tradisional, drama, sajak dan puisi
tradisional. Melalui komponen ini diharapkan dapat
memupuk dan meningkatkan minat membaca dalam

12
kalangan murid serta memperkukuh kemahiran
berbahasa iaitu kemahiran mendengar dan bertutur,
membaca dan menulis.
vi. Pengisian Kurikulum
Pengisian kurikulum terdiri daripada elemen yang
mencantumkan teras utama dalam kehidupan
masyarakat Malaysia dan perkembangan terkini dalam
pendidikan, iaitu ilmu, nilai, kewarganegaraan, peraturan
sosiobudaya dan kemahiran bernilai tambah iaitu
kemahiran berfikir, kemahiran belajar cara belajar,
kemahiran teknologi maklumat dan komunikasi, kajian
masa depan, kecerdasan pelbagai, pembelajaran
konstruktivisme dan pembelajaran kontekstual. Semua
elemen ini dapat diaplikasikan dalam dunia pekerjaan.
Di samping itu, pendidikan nilai, kewarganegaraan dan
patriotisme diberikan penekanan selaras dengan
matlamat negara untuk membangunkan masyarakat
madani.
1.5 PERUNTUKAN WAKTU
Peruntukan waktu bagi mata pelajaran Bahasa Melayu merujuk
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 11/2010: Pelaksanaan Kurikulum
Standard Sekolah Rendah (KSSR) Tahap I Mulai 2011.
Tahap 1
Jenis Sekolah Minit Seminggu Bilangan Waktu
SK 360 12
SJKC 300 10
SJKT 300 10

13
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 2/2013: Pelaksanaan Kurikulum
Standard Sekolah Rendah Tahap II Secara Berperingkat-
peringkat Mulai Tahun 2014, jumlah masa yang diperuntukkan
untuk pelaksanaan KSSR Tahap 2 adalah seperti berikut:
Tahap 2
SK 300 10
SJKC 240 8
SJKT 240 8
Bagi murid Pendidikan Khas, jumlah masa yang diperuntukkan
adalah seperti berikut:
Masalah Pendengaran
dan Penglihatan
300 10
Masalah Pembelajaran 180 6
a. Menengah Rendah
Penetapan jumlah masa pengajaran dan pembelajaran
Bahasa Melayu berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil.
17/1988: Sukatan Pelajaran dan Peruntukan Masa untuk
Mata-mata Pelajaran Program KBSM bagi Kelas
Peralihan, Tingkatan I dan Tingkatan II Mulai 1989 dan
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 5/2000: Pelaksanaan
Komponen Kesusasteraan Melayu Dalam Mata Pelajaran
Bahasa Malaysia Sekolah Menengah (Tingkatan 1 hingga
Tingkatan 5) Bermula Tahun 2000.

14
Tingkatan Minit Seminggu Bilangan Waktu
Peralihan 520 13
1 hingga 3
240
(80 minit Komponen
Sastera Melayu)
6
b. Menengah Atas
Peruntukan waktu bagi mata pelajaran Bahasa Melayu bagi
Sekolah Menengah KBSM merujuk Surat Pekeliling Ikhtisas
Bil.8/1990: Sukatan Pelajaran dan Peruntukan Masa Untuk
Mata-mataPelajaranProgramKurikulumBersepaduSekolah
Menengah Atas Mulai Tahun 1992 dan Surat Pekeliling
Ikhtisas Bil. 5/2000: Pelaksanaan Komponen Kesusasteraan
Melayu Dalam Mata Pelajaran Bahasa Malaysia Sekolah
Menengah (Tingkatan 1 hingga Tingkatan 5) Bermula Tahun
2000.
Tingkatan Minit Seminggu Bilangan Waktu
4 dan 5
240
(80 minit Komponen
Sastera Melayu)
6

15
BAB 2
PENGURUSAN MATA PELAJARAN
2.1 PENDAHULUAN
Pengurusan mata pelajaran Bahasa Melayu amat penting bagi memastikan
pelaksanaan kurikulum yang lebih terancang dan sistematik. Pengurusan
mata pelajaran yang cemerlang akan memantapkan prestasi akademik dan
sahsiah murid. Pengurusan mata pelajaran Bahasa Melayu juga penting
agar guru bersedia untuk menjadi pendidik yang prihatin, bertanggungjawab,
berwawasan, berinovasi dan berupaya melaksanakan tugas dengan
berkesan. Kerjasama antara guru dalam pengurusan mata pelajaran akan
dapat meningkatkan prestasi mata pelajaran Bahasa Melayu dan seterusnya
mampu melahirkan insan yang seimbang sejajar dengan visi KPM iaitu
“Pendidikan Berkualiti Insan Terdidik Negara Sejahtera”.
2.2 JAWATANKUASA KURIKULUM SEKOLAH
Jawatankuasa Kurikulum Sekolah merupakan jawatankuasa tertinggi dalam
bidang kurikulum di peringkat sekolah. Jawatankuasa ini bertanggungjawab
dalam menetapkan hala tuju dan ketetapan yang jelas ke arah merealisasikan
pendidikan cemerlang. Jawatankuasa Kurikulum Sekolah akan memandu
dan memberi panduan kepada guru melalui aktiviti Panitia Bahasa Melayu
dan Persatuan Bahasa Melayu yang dilaksanakan supaya mencapai
matlamatnya.

16
Carta Organisasi Jawatankuasa Kurikulum Sekolah adalah seperti
berikut:
Sumber Rujukan: PPK, KPM (2001)
2.3 PERANAN JAWATANKUASA KURIKULUM SEKOLAH
Antara peranan Jawatankuasa Kurikulum Sekolah adalah:
a. Membuat ketetapan berkenaan pelaksanaan kurikulum sekolah
dengan jelas.
b. Memastikan semua dasar dan program Kementerian Pendidikan
Malaysia dibincangkan dan dilaksanakan.
c. Merancang pelaksanaan program kurikulum jangka pendek
dan jangka panjang bagi menentukan pencapaian matlamat
kurikulum.
d. Menyelaras, melaksana, memantau, menilai, dan menambah
baik pelaksanaan aktiviti kurikulum untuk memperbaik keadaan,
suasana dan amalan pengajaran dan pembelajaran.
e. Merancang latihan/kursus perkembangan staf dengan tujuan
meningkatkan mutu pendidikan.

17
f. Membincangkan masalah pendidikan semasa yang dihadapi di
sekolah.
g. Memantau dan menilai keberkesanan program, projek dan
aktiviti kurikulum.
h. Melaksanakan penambahbaikan terhadap program, projek dan
aktiviti kurikulum hasil daripada penilaian impak yang dijalankan.
i. Memberi ruang yang luas kepada idea baharu yang berkaitan
dengan pendidikan semasa.
j. Memastikan penubuhan panitia mata pelajaran dan
mempertimbangkan pandangan dan syor yang dikemukakan
oleh panitia.
k. Memaklumkan jumlah peruntukan kewangan kepada panitia.
l. Memastikan kurikulum kebangsaan dilaksanakan dengan
berkesan.
m. Menilai dan meneliti pelaksanaan kurikulum kebangsaan dan
mengemukakan maklum balas kepada jawatankuasa kurikulum
daerah/negeri.
2.4 PERANAN PANITIA MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
Berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 4/1986: Panitia Mata
Pelajaran, semua sekolah perlu menubuhkan panitia mata pelajaran
secara rasmi. Sekolah-sekolah kecil yang bilangan gurunya sedikit,
adalah difikirkan tidak perlu menubuhkan pelbagai panitia mata
pelajaran. Sekolah boleh menggabungkan beberapa mata pelajaran
sebagai satu panitia.
Berikut adalah antara perkara yang perlu dilaksanakan oleh panitia mata
pelajaran Bahasa Melayu sejajar dengan peranannya sebagai sebuah
badan ikhtisas:
a. Memperoleh sukatan pelajaran, huraian sukatan pelajaran,
dokumen standard kurikulum, dokumen standard kurikulum dan
pentaksiran dan Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid

18
(Panduan PPM) yang terkini dan kemas kini untuk kegunaan ahli
panitia.
b. Menyediakan rancangan pelajaran tahunan bagi tahun semasa
selaras dengan sukatan pelajaran dan bersesuaian dengan
takwim sekolah.
c. Memilih dan mencadangkan buku rujukan yang sesuai kepada
pentadbir sekolah untuk keperluan guru dan murid.
d. Menyelaraskan soalan ujian atau instrumen pentaksiran dan
menyediakan bank soalan.
e. Menganalisis keputusan peperiksaan murid dalam setiap
peperiksaan atau pentaksiran seterusnya merancang pascanilai
bagi penambahbaikan.
f. Mengadakan mesyuarat panitia secara berkala, sekurang-
kurangnya sekali sepenggal dan mengadakan perjumpaan
secara semerta jika perlu.
g. Mengatur perjumpaan atau mesyuarat dengan ahli-ahli panitia
(secara formal atau tidak formal) untuk membincangkan masalah
atau isu yang berkaitan seperti masalah yang berhubung dengan
kaedah untuk mengajar serta mencari penyelesaian masalah
bagi sesuatu isu.
h. Berkongsi pengalaman dan pengetahuan baharu yang diperoleh
setelah mengikuti kursus atau seminar.
i. Mewujudkan semangat bekerjasama dengan persatuan di
sekolah dan menjalinkan hubungan kerja yang boleh membantu
pencapaian matlamat pengajaran dan pembelajaran.
j. Bekerjasama dan berkongsi pengalaman serta kepakaran
dengan panitia di sekolah berhampiran.
k. Bekerjasama dengan panitia lain di sekolah dalam memacu
usaha ke arah peningkatan kualiti pembelajaran murid.
l. Melantik seorang setiausaha dalam kalangan ahli panitia untuk
menyedia dan mengedarkan minit mesyuarat kepada semua ahli
panitia.
m. Menyelenggarakan fail panitia dan semua minit atau laporan
mesyuarat, surat menyurat dan rekod.

19
2.5 PERANAN PENGETUA ATAU GURU BESAR
Pengetua/guru besar berperanan sebagai peneraju, perancang,
pelaksana perubahan, dan inovasi kurikulum. Selain itu, mereka juga
merupakan penentu mata pelajaran elektif, perancang dan pengurus
program pengajaran dan pembelajaran, memastikan sumber bahan
pengajaran dan pembelajaran mencukupi dan sebagai contoh dalam
meningkatkan tahap profesionalisme keguruan.
Pengetua/guru besar perlu mengenal pasti kekuatan dan kelemahan
sekolah berkaitan sumber tenaga manusia, kewangan dan fizikal. Di
samping itu, pengetua/guru besar perlu menubuhkan panitia mata
pelajaran. Mereka juga perlu merekodkan segala hasil penyeliaan/
pencerapan yang dibuat bagi memudahkan rujukan pelbagai pihak.
2.6 PERANAN PENOLONG KANAN PENTADBIRAN DAN PENOLONG
KANAN PETANG
a. Penolong kanan pentadbiran/penolong kanan petang
berperanan dalam urusan penyediaan jadual waktu induk,
jadual waktu kelas, dan jadual guru ganti. Selain itu, mereka
juga berperanan bagi menentukan tenaga pengajar mengikut
kesesuaian opsyen, pembangunan staf, merancang, melaksana
dan menilai program peningkatan kurikulum serta membimbing guru.
Beliau juga memastikan peperiksaan dan pentaksiran sama
ada dalaman atau awam dilaksanakan dengan lancar serta
memastikan pusat sumber berfungsi dengan baik.
b. Penolong kanan pentadbiran/penolong kanan petang juga
berperanan sebagai penyelaras program pemulihan, kelas
tambahan dan bimbingan, dan mengenal pasti dan mencalonkan
guru untuk mengikuti kursus dalam perkhidmatan yang berkaitan
mata pelajaran Bahasa Melayu.

20
2.7 PERANAN GURU KANAN MATA PELAJARAN
Guru kanan mata pelajaran berperanan membantu pengetua dalam
merancang dan melaksanakan penyeliaan pengajaran dan
pembelajaran, mengurus dan menggerakkan panitia mata pelajaran.
Selain itu, guru kanan mata pelajaran perlu memastikan penggunaan
bahan, mengurus jadual waktu, mengurus bilik-bilik khas yang berkaitan
bidang bahasa, melaksanakan penilaian, kemajuan staf dan penyediaan
bahan bantu mengajar.
2.8 PERANAN KETUA PANITIA BAHASA MELAYU
Keperluan penubuhan Panitia Mata Pelajaran dimaklumkan melalui
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 4/1986: Panitia Mata Pelajaran. Ketua
Panitia bertanggungjawab merancang, melaksana, menyelaras,
memantau, menilai, dan menambah baik semua hal berkaitan mata
pelajaran. Ketua panitia dilantik berdasarkan kekananan oleh
pengetua/guru besar secara rasmi untuk memimpin guru mata pelajaran
bawah tanggungjawabnya. Panitia mata pelajaran hendaklah dianggotai
oleh semua guru yang mengajarkan mata pelajaran tersebut di sekolah.
Bagi memastikan panitia berfungsi dengan baik dan selari dengan
perkembangan pendidikan semasa, antara tugas yang boleh dijalankan
oleh ketua panitia adalah seperti berikut:
a. Merancang dan mengadakan mesyuarat dari semasa ke semasa
untuk mengkaji dan mengesan pelaksanaan kurikulum.
b. Memperoleh Sukatan Pelajaran, Huraian Sukatan Pelajaran,
Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran dan Panduan
Perkembangan Pembelajaran Murid terkini serta merancang,
menyedia dan menyelaras rancangan pelajaran tahunan dengan
mengambil kira takwim persekolahan semasa.
c. Memastikan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan
Rekod Pengajaran dan Pembelajaran dipatuhi oleh semua guru
mata pelajaran dalam penyediaan rancangan pelajaran harian.

21
d. Menyelaras penyediaan soalan ujian dan peperiksaan serta
menganalisis keputusan penilaian untuk tujuan penambahbaikan.
e. Mengenal pasti, merancang dan melaksanakan program/aktiviti
peningkatan prestasi mata pelajaran dan kegiatan kokurikulum
akademik.
f. Menyelaras tugasan dan jenis buku latihan serta buku nota yang
akan digunakan.
g. Menyelaras tugasan kepada murid dengan menetapkan bilangan,
bentuk, aras kesukaran dan kekerapan yang bersesuaian.
h. Mengenal pasti, merancang dan melaksanakan program/aktiviti
perkembangan staf.
i. Membantu dalam merancang dan menyedia anggaran perbelanjaan
tahunan bagi mata pelajaran.
j. Mengenal pasti dan mengurus perolehan peralatan serta bahan
mengikut arahan perbendaharaan dan surat pekeliling yang sedang
berkuat kuasa.
k. Memilih dan mencadangkan buku yang sesuai untuk kegunaan
pusat sumber sekolah.
l. Mengurus pembelian alatan dan bahan yang baru dibeli dan
diterima mengikut bilangan dan spesifikasi.
m. Memastikan guru mata pelajaran Bahasa Melayu menerapkan
unsur didik hibur seperti nyanyian, lakonan dan elemen
Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT).
n. Memastikan bilik-bilik khas seperti makmal bahasa, bilik bahasa
dan sudut mata pelajaran digunakan secara optimum dan
menyeluruh kepada semua murid.
o. Memastikan bilik-bilik khas sentiasa berada dalam keadaan
bersih, kemas dan selamat untuk digunakan.

22
2.9 PERANAN GURU MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
a. Menggunakan Sukatan Pelajaran, Huraian Sukatan Pelajaran,
Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran dan Panduan
Perkembangan Pembelajaran Murid yang terkini.
b. Menyediakan rancangan pelajaran tahunan dan rancangan
pelajaran harian yang berasaskan sukatan pelajaran, huraian
sukatan pelajaran, dokumen standard kurikulum dan pentaksiran
dan Panduan Perkembangan Pembelajaran Murid. Persediaan
ini hendaklah mempunyai peringkat perkembangan yang sesuai
dan selaras dengan kebolehan serta keperluan murid.
c. Mengkaji dan menganalisis kaedah penyampaian supaya
pengajaran dan pembelajaran yang berkesan dapat dihasilkan.
d. Membantu ketua panitia membuat pemilihan buku rujukan dan
sumber pendidikan yang sesuai untuk proses pengajaran dan
pembelajaran.
e. Menyedia pelbagai sumber pendidikan yang boleh digunakan
dalam pengajaran dan pembelajaran seperti gambar, teknologi
maklumat dan komunikasi, cakera padat, video dan sebagainya
yang difikirkan sesuai.
f. Menghadiri mesyuarat panitia mata pelajaran bagi merancang
sesuatu aktiviti dan menyelesaikan masalah pengajaran dan
pembelajaran di samping saling berkongsi maklumat.
g. Menghadiri mesyuarat, taklimat, seminar, bengkel dan kolokium
berkaitan mata pelajaran sama ada dianjurkan oleh panitia mata
pelajaran atau badan profesional tertentu.
h. Memberikan latihan atau tugasan kerja rumah yang mencukupi
kepada semua murid serta memeriksa hasil kerja murid mengikut
ketetapan yang diputuskan.
i. Melaksanakan program komuniti pembelajaran profesional untuk
menilai kekuatan dan kelemahan pengajaran dan pembelajaran
serta merancang penambahbaikan.

23
j. Menerapkan unsur didik hibur seperti nyanyian, lakonan serta
elemen Kemahiran Berfikir Aras Tinggi.
k. Melaksanakan aktiviti pentaksiran mengikut garis panduan yang
ditetapkan.
2.10 MESYUARAT PANITIA BAHASA MELAYU
Panitia mata pelajaran perlu menjalankan mesyuarat secara formal
sebagaimana ditetapkan oleh Jawatankuasa Kurikulum Sekolah mengikut
ketetapan berikut:
a. Mengadakan mesyuarat secara berkala, sekurang-kurangnya dua
kali setahun (rujuk Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 4/1986: Panitia
Mata Pelajaran). Selain itu, mesyuarat secara semerta juga boleh
diadakan mengikut keperluan.
b. Mesyuarat panitia diadakan selepas mesyuarat Jawatankuasa
Kurikulum Sekolah.
c. Semua perkara asas seperti perancangan aktiviti tahunan,
perkembangan staf, pengajaran dan pembelajaran mata
pelajaran, analisis peperiksaan awam dan sekolah dan
perancangan kewangan perlu dibincangkan serta diputuskan
dalam mesyuarat panitia.
d. Agenda mesyuarat sekurang-kurangnya mengandungi perkara
berikut:
i. Ucapan pengerusi
ii. Pengesahan minit mesyuarat yang lalu
iii. Perkara berbangkit
iv. Perbincangan isu/masalah profesional
v. Hal-hal lain
e. Minit mesyuarat hendaklah disediakan dan salinannya diedarkan
kepada ahli panitia dan pihak pengurusan sekolah dalam tempoh
yang telah ditetapkan dalam Pekeliling Kemajuan Pentadbiran
Awam (PKPA) Bil. 2/1991: Panduan Pengurusan Mesyuarat
dan Urusan Jawatankuasa-Jawatankuasa Kerajaan.

24
2.11 PENGURUSAN PEMBERIAN BANTUAN GERAN PERKAPITA
a. Bantuan geran perkapita merupakan bantuan kewangan yang
diperuntukkan kepada setiap murid yang bersekolah di sekolah
kerajaan atau sekolah bantuan kerajaan.
b. Pengurus sekolah hendaklah memaklumkan kepada guru kanan
mata pelajaran/ketua panitia dalam mesyuarat jawatankuasa
pengurusan kewangan dan akaun sekolah mengenai jumlah
peruntukan geran perkapita yang diterima serta agihannya
supaya perancangan perbelanjaan tahunan dapat dilaksanakan
dan peruntukan yang diberikan itu dapat dimanfaatkan oleh murid
sepenuhnya.
c. Geran perkapita yang layak dituntut terbahagi kepada dua
kumpulan iaitu :
i. Geran Perkapita Mata Pelajaran – Teras, Wajib, Tambahan
& Bahasa Asing dan Elektif
ii. Geran Perkapita Bukan Mata Pelajaran – Pusat Sumber
Sekolah, Bimbingan dan Kaunseling, Lain-lain
Perbelanjaan Berulang Tahun/Khas (LPBT/LPK) Sekolah
dan LPBT/LPK Asrama.
d. Panitia mata pelajaran perlu merancang peruntukan geran
perkapita bagi mencapai maksud perbelanjaan seperti yang
digariskan dalam Surat Pekeliling Kewangan Bil. 8/2012:
Garis Panduan Pengurusan Kewangan Peruntukan Bantuan
Persekolahan Ke Sekolah Berdasarkan Perkapita dan
Enrolmen Murid dan Pindaan Surat Pekeliling Kewangan Bil.
8/2012 bertarikh 17 Jun 2013 serta pekeliling yang sedang
berkuat kuasa. Maksud perbelanjaan seperti yang terdapat dalam
surat pekeliling berkenaan adalah:
i. Pembelian inventori dan bahan habis guna bagi tujuan
pengajaran dan pembelajaran.
ii. Pembelian buku rujukan, ensiklopedia, perisian, cakera
padat dan bahan-bahan lain yang bersesuaian untuk
tujuan pengajaran dan pembelajaran.

25
iii. Penyelenggaraan dan pembaikan inventori dan harta
modal yang digunakan untuk tujuan pengajaran dan
pembelajaran.
iv. Keceriaan berunsurkan pendidikan seperti taman sains,
taman herba dan sebagainya yang boleh memberikan
pengukuhan kepada program pengajaran dan
pembelajaran.
v. Program berunsurkan pendidikan yang boleh
memberikan pengukuhan kepada proses pengajaran dan
pembelajaran sama ada semasa cuti persekolahan atau
hari persekolahan.
vi. Perolehan harta modal dibenarkan tetapi hendaklah
dibincangkan dan dipersetujui oleh guru kanan mata
pelajaran atau ketua panitia dan diluluskan oleh pengetua
sekolah. Pembelian hendaklah mematuhi peraturan dan
ketetapan semasa.
vii. Bagi perolehan teknologi maklumat dan komunikasi, sekolah
hendaklah mematuhi tatacara perolehan teknologi
maklumat dan komunikasi yang berkuat kuasa.
viii. Perolehan harta modal yang melebihi kadar yang
ditetapkan perlu mendapat kelulusan terlebih dahulu
daripada Ketua Pusat Tanggungjawab.
e. Berdasarkan Pindaan Surat Pekeliling Kewangan Bil. 8/2012,
maksud perbelanjaan geran perkapita diperluas seperti berikut:
i. Bayaran elaun penceramah dibenarkan menggunakan
peruntukan geran perkapita mata pelajaran.
ii. Pembelian inventori dibenarkan menggunakan peruntukan
LPBT sekolah dan LPBT asrama.
iii. Perbelanjaan bagi penyediaan makan minum ahli
mesyuarat pentadbiran dan pengurusan sekolah/asrama
dibenarkan menggunakan peruntukan LPBT sekolah/LPBT
asrama.

26
iv. Bayaran balik tambang pengangkutan kepada guru/
warden/kakitangan sekolah bagi urusan kecemasan
berdasarkan kelayakan tambang teksi dibenarkan
menggunakan peruntukan LPBT sekolah/LPBT asrama.
2.12 PROGRAM PERKEMBANGAN STAF
Program perkembangan staf perlu dirancang dan dilaksanakan untuk
mempertingkat pengetahuan dan kemahiran guru. Antara perkara yang perlu
diberikan perhatian adalah seperti berikut:
a. Mengenal pasti bidang yang memerlukan peningkatan melalui
kajian keperluan atau analisis SWOT (Strength, Weaknesses,
Opportunity, Threat) bagi merancang perkembangan staf.
b. Mengenal pasti dan mengesyorkan kepada pihak pengurusan
supaya menghantar guru menghadiri kursus, seminar atau
persidangan berkaitan pengajaran dan pembelajaran.
c. Menggunakan kepakaran guru sedia ada bagi menjalankan
kursus dalaman peringkat panitia.
d. Menjemput pakar berkaitan mata pelajaran dari luar untuk
memberi ceramah kepada guru supaya mereka memperoleh
idea-idea dan pendekatan baharu.
e. Membuat penilaian dan mengambil tindakan susulan terhadap
sesuatu program/aktiviti yang dijalankan.
2.13 DOKUMENTASI ATAU PENGURUSAN FAIL PANITIA BAHASA MELAYU
Panitia Bahasa Melayu hendaklah mewujudkan fail rasmi untuk
menyimpan dokumen mata pelajaran. Dokumen hendaklah diurus
dengan sistematik, kemas kini serta mudah diakses. Kemudahan
teknologi maklumat dan komunikasi boleh digunakan untuk menyimpan
data dan maklumat panitia.

27
2.14 BILIK KHAS ATAU SUDUT MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
Guru mata pelajaran Bahasa Melayu yang dipertanggungjawabkan
perlu:
a. Memastikan bilik khas/sudut mata pelajaran dapat berfungsi
dengan efektif.
a. Memastikan bilik khas/sudut mata pelajaran sentiasa bersih dan
kemas untuk digunakan.
b. Menggunakan sepenuhnya kemudahan yang disediakan di bilik
khas/sudut mata pelajaran untuk proses pengajaran dan
pembelajaran dan kegiatan persatuan.
c. Menyediakan panduan penggunaan bilik khas serta memastikan
peraturan penggunaannya dipatuhi.
d. Merekodkan penggunaan bilik khas serta mengemas kini
penggunaannya dan memastikan aspek keselamatan diberi
perhatian sewajarnya.
2.15 PERSATUAN KOKURIKULUM AKADEMIK BAHASA MELAYU
a. Penubuhan persatuan koakademik adalah bertujuan untuk
pengukuhan, pengayaan, dan meluaskan pengetahuan serta
meningkatkan minat murid dalam mata pelajaran Bahasa Melayu.
Oleh itu, program yang berfaedah dan menarik minat murid perlu
dirancang.
b. Persatuan koakademik boleh memainkan peranan dengan
merancang aktiviti yang ada hubung kait dengan pencapaian
objektif mata pelajaran tersebut dan menjalankannya pada masa
tertentu di luar bilik darjah. Aktiviti ini boleh mengukuhkan
kefahaman serta penguasaan murid di samping menimbulkan
minat dalam penulisan, perbincangan atau perbahasan.
c. Persatuan koakademik yang ditubuhkan perlu mempunyai
peraturan dan perlembagaannya. Keahlian adalah terbuka
kepada semua murid yang berminat di sesebuah sekolah tanpa
sebarang sekatan.

28
d. Struktur organisasi persatuan koakademik terletak bawah
Jawatankuasa Kokurikulum Sekolah dan menjadi pelengkap aktiviti
panitia berkenaan.
e. Semua ahli jawatankuasa terdiri daripada murid yang dipilih oleh
ahli dalam mesyuarat agung tahunan. Jawatan-jawatan yang
diwujudkan dalam persatuan ini adalah seperti berikut:
i. Pengerusi
ii. Naib Pengerusi
iii. Setiausaha
iv. Bendahari, dan
v. Beberapa orang ahli jawatankuasa
f. Persatuan dikehendaki mengadakan mesyuarat jawatankuasa
dari semasa ke semasa bergantung pada kehendak
perlembagaan dan keperluan.
g. Mesyuarat tersebut boleh menubuhkan jawatankuasa kecil
berdasarkan kepentingan persatuan bagi mencapai
matlamat kegiatan yang dirancang.

29
BAB 3
PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
3.1 PENDAHULUAN
Pengajaran dan pembelajaran ialah satu bentuk komunikasi dua hala
yang melibatkan guru dan murid. Kedua-duanya perlu bertindak untuk
memastikan pengajaran dan pembelajaran berlaku di dalam bilik darjah
seperti yang dirancang. Untuk mencapai objektif pengajaran dan
pembelajaran yang ditetapkan, guru perlu menjalankan pengajaran
berlandaskan prinsip-prinsip yang mendasari kurikulum bahasa Melayu.
Pemilihan dan penggunaan bahan, kaedah dan teknik perlu disejajarkan
dengan prinsip-prinsip yang ditetapkan oleh Bahagian Pembangunan
Kurikulum.
3.2 STANDARD 4: SKPM 2010
Bagi memastikan mutu pembelajaran dan pengajaran bahasa
Melayu ditingkat dan dikekalkan serta memenuhi piawaian kualiti
pengajaran di bilik darjah, guru perlu memberikan perhatian kepada
aspek PdP mengikut ketetapan dalam Standard Kualiti Pendidikan
Malaysia 2010 (SKPM). Terdapat 12 kriteria kritikal dalam Standard
4 iaitu:
a. Penglibatan murid dalam aktiviti pembelajaran dan pengajaran bagi
membolehkan berlakunya pembelajaran berkesan.
b. Penguasaan pembelajaran murid selaras dengan objektif yang
ditetapkan.
c. Hasil kerja murid berkualiti bagi mengukuhkan pembelajaran.
d. Perancangan dan persediaan yang rapi bagi meningkatkan
keberkesanan pengajaran.
e. Kaedah penyampaian yang bersesuaian bagi meningkatkan
pencapaian objektif pelajaran.

30
f. Komunikasi yang berkesan bagi memudah dan mempercepatkan
pemahaman dan menggalakkan pembelajaran murid.
g. Penggunaan sumber pendidikan yang berkesan bagi mengukuhkan
pembelajaran murid.
h. Pentaksiran yang berterusan bagi meningkatkan keberkesanan
pembelajaran dan pengajaran.
i. Teknik penyoalan yang berkesan meningkatkan pemahaman murid.
j. Penguasaan isi kandungan yang mendalam membolehkan pelajaran
disampaikan dengan yakin, jelas, dan tepat.
k. Pengurusan kelas atau bilik khas yang cekap mewujudkan suasana
yang kondusif untuk meningkatkan keberkesanan pembelajaran dan
pengajaran.
l. Pematuhan etika kerja dan amalan nilai yang positif bagi mewujudkan
keyakinan dan kepercayaan murid terhadap guru.
SKPM 2010 sedang dibuat penambahbaikan meliputi Standard 4
berkaitan PdP. Walau bagaimanapun, elemen asas PdP dalam Standard 4
masih dikekalkan.
3.3. STRATEGI PENGAJARAN
Strategi merupakan satu perancangan pengurusan operasi yang
digunakan untuk mencapai sesuatu matlamat. Dalam konteks
pengajaran dan pembelajaran, istilah ini merujuk satu set aktiviti
pengajaran yang bertujuan untuk mencapai sesuatu objektif pengajaran
dan pembelajaran. Strategi pengajaran yang berkesan akan dapat
mengintegrasikan pendekatan, kaedah dan teknik secara harmoni. Oleh
itu, guru yang mempunyai strategi pengajaran yang baik dapat
melaksanakan proses pengajaran dan pembelajaran dengan lebih berkesan.
(Rujuk Rajah 1).

31
RAJAH 1 : STRATEGI PENGAJARAN
STRATEGI PENGAJARAN
PENDEKATAN
Contoh:
Induktif
Deduktif
Elektif
Komunikatif
Kolaboratif
Koperatif
Berfikir
Kontektual
Konstruktif
KAEDAH
Contoh:
Terus
Audio-Lingual
Audio-Visual
Nahu terjemahan
Situasi
Struktur stimulus respon
Kod kognitif
Natural
TEKNIK
Contoh:
Simulasi
Main peranan
Bercerita
Permainan
Sosiodrama
Berbahas
Berbincang
Nyanyian
i. Pendekatan
Pendekatan merupakan pelbagai prinsip yang menjadi pegangan
dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Sesuatu pendekatan
itu berlandaskan beberapa teori yang berkaitan dengan sifat-sifat
semula jadi dalam proses pembelajaran seseorang. Oleh itu,
pendekatan dalam pengajaran bahasa merujuk satu kumpulan
prinsip berdasarkan teori bahasa dan teori pengajaran bahasa
yang menjadi pegangan dalam proses pengajaran dan
pembelajaran bahasa.
ii. Kaedah
Kaedah ialah cara pelaksanaan sesuatu pengajaran yang teratur,
kemas dan sistematik yang melibatkan langkah dan peringkat
untuk mengajarkan sesuatu kemahiran atau aspek bahasa sesuai
dengan pendekatan yang dipegang bagi mencapai sesuatu
objektif pengajaran dan pembelajaran.

32
iii. Teknik
Teknik ialah satu cara atau taktik yang digunakan oleh guru untuk
menyampaikan isi pelajaran bagi mencapai objektif pengajaran
yang telah ditetapkan. Teknik yang direalisasikan di dalam bilik
darjah akan menjadi aktiviti pembelajaran.
3.4 PENERAPAN ELEMEN MERENTAS KURIKULUM DALAM
PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
Elemen merentas kurikulum ialah unsur nilai tambah yang diterapkan
dalam proses pengajaran dan pembelajaran selain yang ditetapkan
dalam standard kandungan. Elemen-elemen ini diterapkan bertujuan
mengukuhkan kemahiran dan keterampilan modal insan yang
dihasratkan serta dapat menangani cabaran semasa dan masa
hadapan. Dalam kurikulum, elemen merentas kurikulum melibatkan
elemen sedia ada iaitu bahasa, pendidikan alam sekitar, nilai murni,
sains dan teknologi dan patriotisme serta ditambah dengan elemen
baharu iaitu teknologi maklumat dan komunikasi, keusahawanan serta
kreativiti dan inovasi.
3.4.1 Elemen Kreativiti dan Inovasi
Elemen kreativiti dan inovasi perlu diintegrasikan dalam
pengajaran dan pembelajaran KSSR bagi membangun dan
mengembangkan tahap potensi kreativiti mengikut keupayaan
murid. Selain itu, kreativiti merujuk tindakan penghasilan idea,
pendekatan atau tindakan yang baharu. Inovasi pula ialah proses
penjanaan dan pengaplikasian idea secara kreatif dalam konteks
tertentu. Kreativiti dan inovasi perlu dilaksanakan dalam
pengajaran dan pembelajaran untuk membangunkan modal insan
yang dihasratkan.

33
3.4.2 Elemen Keusahawanan
Elemen keusahawanan merupakan satu pendekatan bagi
membudayakan keusahawanan. Proses ini melibatkan
pembentukan sikap keusahawanan serta amalan nilai moral dan
etika dalam keusahawanan. Penerapan elemen keusahawanan
bertujuan untuk membentuk ciri-ciri dan amalan keusahawanan
sehingga menjadi satu budaya dalam kalangan murid.
3.4.3 Teknologi Maklumat dan Komunikasi
Kemahiran teknologi maklumat dan komunikasi perlu diajarkan
kepada murid supaya mereka dapat menggunakan komputer
untuk tujuan komunikasi seperti menghantar dan menerima e-mel,
menggunakan aplikasi perisian dalam menyempurnakan tugasan
harian dan mengakses maklumat melalui internet.
3.5 KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI
a. Kemahiran Berfikir Aras Tinggi ialah keupayaan untuk
mengaplikasikan pengetahuan, kemahiran dan nilai dalam
membuat penaakulan dan refleksi bagi menyelesaikan masalah,
membuat keputusan, berinovasi dan berupaya mencipta
sesuatu.
b. Pelaksanaan Kemahiran Berfikir Aras Tinggi menggunakan alat
berfikir antaranya ialah i-Think yang merupakan alat untuk
mempertingkat dan membudayakan kemahiran berfikir dalam
kalangan murid ke arah menghasilkan murid berfikiran kreatif,
kritis serta inovatif.
c. I-Think merangkumi lapan peta pemikiran yang boleh
diaplikasikan oleh guru dan murid dalam pengajaran dan
pembelajaran di samping teknik penyoalan dan penaakulan.

34
3.6 DIDIK HIBUR
Didik hibur merupakan satu pendekatan dalam proses pengajaran dan
pembelajaran yang menekankan persekitaran pembelajaran yang
menyeronokkan secara terancang. Unsur keseronokan akan wujud
melalui pembelajaran yang santai, menarik, menghibur, bermakna dan
memikat seterusnya dapat membantu memperkukuh pemahaman dan
mendorong murid untuk belajar.
3.7 PENDEKATAN BERPUSATKAN MURID
Strategi pengajaran dan pembelajaran dalam mata pelajaran
Bahasa Melayu haruslah berpusatkan murid bagi membolehkan mereka
berinteraksi dan menguasai kemahiran belajar melalui pengalaman
sendiri. Oleh itu, murid dapat membina keyakinan berbahasa.
3.7.1 Pendekatan Tematik
Pengajaran dan pembelajaran mata pelajaran bahasa Melayu
diajar berdasarkan tema. Ilmu daripada mata pelajaran dan
disiplin lain lebih mudah diserapkan dan kosa kata bertambah
dan dapat dikembangkan. Bagi tujuan ini, perancangan dan
penentuan tema pengajaran meliputi pelbagai bidang ilmu, hal
persendirian dan isu kemasyarakatan, menghargai warisan,
mencungkil daya kreativiti dan inovasi dalam diri murid serta isu-
isu semasa. Cakupan tema yang ditekankan adalah seperti
yang berikut:
a. Kekeluargaan
Tema kekeluargaan merangkumi hubungan sesuatu keluarga
yang melibatkan keluarga asas dan keluarga kembangan Tema
ini diajarkan kepada murid sekolah rendah agar menghargai
dan menghormati setiap ahli keluarga.

35
b. Kemasyarakatan
Tema ini merujuk tanggungjawab individu dan kumpulan
dalam kalangan pelbagai bangsa untuk mewujudkan
keharmonian dan kepentingan hidup bersama. Tema ini
sesuai diajarkan kepada murid sekolah rendah agar dapat
melahirkan masyarakat yang berakhlak mulia, hormat-
menghormati, bekerjasama dan bertanggungjawab.
c. Kesihatan dan Kebersihan
Tema kesihatan dan kebersihan, merujuk kesempurnaan dari
segi kesihatan fizikal, mental dan sosial. Tema ini sesuai
diajarkan kepada murid sekolah rendah agar mendapat
pendedahan awal berkaitan penjagaan kebersihan dan
kesihatan dan amalan gaya hidup sihat.
d. Keselamatan
Tema keselamatan merujuk keupayaan murid melindungi diri
daripada bahaya ketika berada dalam pelbagai persekitaran.
Tema ini sesuai diajarkan kepada murid supaya dapat memberi
kesedaran agar mengutamakan keselamatan.
e. Perpaduan
Tema perpaduan merujuk kepentingan hubungan erat yang
terbentuk hasil daripada toleransi dalam kalangan penduduk
Malaysia. Tema ini sesuai diajarkan kepada murid dalam usaha
memupuk semangat perpaduan.
f. Kebudayaan, Kesenian dan Estetik
Tema kebudayaan, kesenian dan estetik merangkumi elemen-
elemen budaya yang terdapat dalam masyarakat pelbagai kaum
di Malaysia yang meliputi adat dan budaya. Tema ini sesuai
diajarkan kepada murid agar kehalusan seni budaya ini dapat
dihayati oleh murid sebagai asas pembentukan jati diri warga
Malaysia.

36
g. Jati diri, Patriotisme dan Kewarganegaraan
Tema jati diri, patriotisme dan kewarganegaraan merujuk
keupayaan murid menzahirkan keperibadian insan yang
seimbang daripada segi fizikal, mental, emosi dan rohani serta
mempunyai semangat juang dan sanggup berkorban demi
negara. Tema ini sesuai diajarkan kepada murid untuk
melahirkan masyarakat madani, yang mempunyai semangat
kekitaan dan setia kepada negara.
h. Sains, Teknologi dan Inovasi
Tema sains, teknologi dan inovasi merujuk ilmu pengetahuan
yang teratur atau sistematik yang boleh diuji, dibuktikan
kebenarannya dan dapat menghasilkan sesuatu yang baharu.
Tema ini sesuai diajarkan kepada murid agar dapat melahirkan
insan yang berupaya menjana idea untuk menghasilkan sesuatu
yang berinovasi.
i. Alam Sekitar dan Teknologi Hijau
Tema alam sekitar dan teknologi hijau merujuk keupayaan
murid menjaga dan mengurus alam sekitar untuk
kesejahteraan kehidupan manusia, haiwan serta tumbuhan
bagi kelangsungan kehidupan generasi akan datang. Tema
ini sesuai diajarkan agar murid cinta dan prihatin serta
bertanggungjawab dalam menjaga alam sekitar dan
teknologi hijau.
j. Pertanian dan Penternakan
Tema pertanian dan penternakan memberi murid
pendedahan perihal asas-asas pertanian dan penternakan secara
tradisional dan moden. Tema ini sesuai diajarkan
untuk memupuk kesedaran tentang kepentingan bidang
bioteknologi pertanian dan penternakan dalam kehidupan.

37
k. Ekonomi, Keusahawanan dan Pengurusan Kewangan
Tema ekonomi memberi murid pendedahan perihal bidang
perniagaan dan keusahawanan dalam menjana pendapatan
dan pengurusan perdagangan. Manakala pengurusan
kewangan pula menekankan tentang tanggungjawab dalam
menguruskan kewangan dengan bijak. Tema ini sesuai
diajarkan untuk memupuk kesedaran tentang kepentingan
bidang ekonomi, membudayakan sikap keusahawanan dan
celik kewangan dalam kehidupan.
3.7.2 Penyelesaian Masalah
Penyelesaian masalah ialah aktiviti pengajaran dan
pembelajaran yang melibatkan masalah berbentuk perkataan,
masalah bukan mekanis, teka-teki, kuiz atau penggunaan
kemahiran matematik dalam situasi sebenar. Murid perlu
menggunakan kemahiran, prinsip dan teori yang telah mereka
pelajari untuk menyelesaikan masalah yang diberikan. Kaedah
ini menggalakkan murid berfikir secara kritis dan kreatif.
3.7.3 Pembelajaran Berasaskan Projek
Murid menggunakan maklumat lama dan baharu untuk
menghasilkan sesuatu yang nyata. Kaedah ini melibatkan
murid-murid mengkaji sesuatu isu, menyiasat dan
mempersembahkan dapatannya. Ini juga dapat membantu guru
menilai perkembangan atau kualiti pembelajaran murid. Murid
lebih bermotivasi kerana dapat menghasilkan sesuatu produk.
3.7.4 Pembelajaran Koperatif
Kaedah pengajaran dan pembelajaran dalam kumpulan yang
membolehkan murid belajar bersama-sama, saling belajar dan
membantu antara satu sama lain untuk menyelesaikan sesuatu
tugasan. Ahli kumpulan bekerja, berkongsi idea, bahan dan
peralatan untuk mencapai matlamat sendiri dan kumpulan.
Pembelajaran koperatif ini dapat menghasilkan satu tugasan

38
kumpulan, di samping mewujudkan interaksi antara murid,
kerjasama dan semangat berpasukan yang kuat.
3.7.5 Kecerdasan Pelbagai
Kecerdasan pelbagai dapat mengembangkan potensi
kecerdasan, minat dan kecenderungan murid kerana setiap
individu mempunyai kecerdasan dan kebolehan yang berbeza.
Kecerdasan pelbagai merangkumi kecerdasan verbal linguistik,
logik matematik, muzik, kinestetik, visual ruang, interpersonal,
intrapersonal dan naturalis.
3.7.6 Pembelajaran Kontekstual
Pembelajaran kontekstual ialah kaedah pembelajaran yang
mengaitkan isi pelajaran dengan pengalaman harian individu,
masyarakat dan alam pekerjaan. Pembelajaran berlaku apabila
murid berupaya menghubungkaitkan pengetahuan baharu
secara bermakna dan menghayati kerelevanan pembelajaran
dalam kehidupan mereka.
3.7.7 Pembelajaran Konstruktivisme
Pembelajaran konstruktivisme dalam pendidikan dapat
melahirkan murid yang berkeupayaan untuk membina
pemahaman dan pengetahuan baharu mereka sendiri
berdasarkan pengalaman sedia ada. Pembelajaran ini
menjadikan murid lebih faham, yakin dan seronok belajar
sepanjang hayat mereka.
3.7.8 Kemahiran Belajar Cara Belajar
Kemahiran belajar cara belajar perlu diajarkan kepada murid
supaya mereka peka terhadap teknik pembelajaran yang
berkesan. Penguasaan kemahiran ini membolehkan murid
meningkatkan pengetahuan, cekap bertindak untuk menghadapi
dunia yang sering berubah dan berkeupayaan mengamalkan
pembelajaran seumur hidup.

39
3.7.9 Kajian Masa Depan
Kajian masa depan ialah satu pendekatan pengajaran untuk
mendidik murid agar lebih prihatin terhadap sesuatu perkara
atau isu yang berlaku pada masa lampau, masa kini dan masa
depan. Hal ini bermakna, murid dapat membuat ramalan,
menjangka akibat serta menangani perubahan supaya mereka
mendapat manfaat yang maksimum.
3.7.10 Pembelajaran Akses Kendiri
Pembelajaran akses kendiri ialah satu program yang
membolehkan murid belajar secara kendiri melalui penggunaan
bahan pembelajaran. Murid diberi peluang memilih aktiviti,
menilai hasil kerja dan memantau kemajuan mereka sendiri agar
mereka bertanggungjawab dan berdikari terhadap
pembelajaran mereka.
3.7.11 Pembelajaran Luar Bilik Darjah
Aktiviti kurikulum yang dilaksanakan di luar bilik darjah secara
terancang dan berstruktur serta berpusatkan murid. Kaedah ini
dapat mengukuhkan pemahaman murid terhadap konsep yang
dipelajari semasa di dalam bilik darjah, memberi pengalaman
pembelajaran dalam situasi yang sebenar, mengembangkan
kemahiran sosial dan kerja berpasukan.
3.7.12 Pembelajaran Masteri
Pembelajaran ini memastikan semua murid menguasai hasil
pembelajaran dalam sesuatu unit sebelum berpindah ke unit
pembelajaran yang lain. Pembelajaran ini dipecahkan kepada
unit yang lebih kecil untuk mudah dikuasai. Murid mesti menguasai
80 peratus aras masteri sebelum berpindah ke unit
pembelajaran yang baharu.

40
3.8 PRINSIP 5P
Usaha mencapai hasrat dan matlamat KSSR, strategi pengajaran
dan pembelajaran bahasa Melayu perlu menekankan prinsip 5P iaitu
penggabungjalinan, penyerapan, penilaian, pemulihan dan pengayaan.
Hal ini selaras dengan usaha memenuhi konsep bersepadu dalam
Falsafah Pendidikan Kebangsaan. Strategi pengajaran dan
pembelajaran tersebut adalah seperti yang berikut:
3.8.1 Penggabungjalinan
Penggabungjalinan memainkan peranan penting dalam proses
pengajaran dan pembelajaran. Melalui proses ini, beberapa
kemahiran dapat dikuasai serentak. Cara ini juga dapat
mengelakkan kebosanan dalam proses pembelajaran.
Kemahiran dapat digabungjalinkan, sama ada kemahiran
mendengar, bertutur, membaca dan menulis yang terdapat
dalam standard kandungan.
3.8.2 Penyerapan
Pengajaran dan pembelajaran bahasa Melayu perlu
menerapkan unsur ilmu, nilai murni dan kemahiran bernilai
tambah. Penyerapan ini mengandungi pelbagai ilmu dan disiplin
daripada mata-mata pelajaran lain, nilai murni masyarakat
Malaysia serta kemahiran berfikir, kemahiran menaakul dan
kemahiran yang lain membolehkan murid menguasai kemahiran
secara bersepadu menerusi pengalaman pembelajaran bahasa.
3.8.3 Penilaian
Penilaian dianggap sebagai sebahagian daripada proses
pengajaran dan pembelajaran. Penilaian merupakan suatu
aktiviti untuk mendapatkan maklumat yang berguna bagi
menentukan pencapaian sesuatu objektif pengajaran dan
pembelajaran. Penilaian perlulah dijalankan secara berterusan

41
dalam proses pengajaran dan pembelajaran. Melalui proses
penilaian berterusan segala kelemahan dapat dikenal pasti dan
jenis tindakan susulan dapat diambil terhadap seseorang murid
sama ada berbentuk pemulihan atau pengayaan.
3.8.4 Pemulihan
Program pemulihan disediakan untuk membantu murid
menguasai kemahiran asas yang belum dapat dikuasai dalam
tempoh yang ditetapkan. Bahan untuk program ini terdiri
daripada kad, carta, bahan maujud, alat permainan dan lain-lain
yang boleh digunakan secara berperingkat-peringkat daripada
yang mudah kepada yang sukar. Pelaksanaan program ini
adalah mengikut kadar kemampuan murid menguasai sesuatu
kemahiran.
3.8.5 Pengayaan
Program pengayaan disediakan untuk memantapkan
kebolehan, keupayaan, bakat dan minat murid. Murid hendaklah
diberikan bahan yang berbeza untuk digunakan secara
bersendirian atau dengan bimbingan guru. Bahan bacaan
tambahan, kad, permainan dan bahan aktiviti boleh diberikan
kepada murid yang telah menguasai kemahiran dalam jangka
masa yang ditetapkan atau lebih awal daripada jangka masa
yang ditentukan.
3.9 HASIL KERJA MURID DAN LATIHAN
Bagi memastikan objektif pengajaran dan pembelajaran tercapai, pelbagai
latihan berkaitan kemahiran bahasa iaitu lisan, bacaan atau tulisan perlu
disediakan oleh guru seperti membuat persembahan, bersoal jawab,
tugasan bertulis dan lembaran kerja. Hasil kerja murid yang baik akan
dapat menjelaskan keupayaan murid sama ada mereka menguasai
kemahiran yang diajar atau sebaliknya. Guru boleh menggunakan kaedah
pemerhatian sambil membetulkan kesilapan murid untuk memastikan

42
murid menguasai kemahiran lisan dan bacaan. Bagi latihan bertulis pula,
guru perlu menyemak latihan tersebut secara konstruktif. Murid perlu tahu
dan faham akan kesalahan yang dilakukan dalam latihan bertulis yang
diberi oleh guru dan membuat pembetulan secara konsisten.
3.10 PENYEDIAAN RANCANGAN PELAJARAN TAHUNAN
Berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan Rekod
Pengajaran dan Pembelajaran, penyediaan rancangan pelajaran
tahunan mengandungi secara ringkas isi kandungan pengajaran
dan pembelajaran berdasarkan sukatan pelajaran kebangsaan yang
dikeluarkan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia. Oleh itu, rancangan
pelajaran tahunan perlu mengandungi perkara-perkara seperti ruang
minggu, tajuk atau tema, kemahiran dan catatan. Beberapa aspek yang
perlu diberi pertimbangan dalam menyediakan rancangan pelajaran
tahunan ialah:
a. Mengenal pasti murid yang menjadi kumpulan sasar dan
keupayaan yang berbeza bagi setiap sekolah.
b. Mengubah suai rancangan pelajaran tahunan berdasarkan takwim
persekolahan dan/atau kumpulan murid tahun semasa.
c. Membuat pemetaan isi pelajaran dengan memilih, menentukan dan
menyusun kemahiran berdasarkan Kurikulum Standard Sekolah
Rendah/Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah atau Dokumen
Standard Kurikulum dan Pentaksiran.
d. Menyediakan rancangan pelajaran tahunan pada awal tahun
persekolahan dalam apa-apa juga bentuk.
e. Menyatakan unsur-unsur ilmu pengetahuan dan nilai-nilai murni
dalam rancangan pelajaran tahunan.

43
3.11 PENYEDIAAN RANCANGAN PELAJARAN HARIAN
Berdasarkan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan Rekod
Pengajaran dan Pembelajaran, penyediaan rancangan pelajaran
harian merupakan terjemahan daripada rancangan pelajaran tahunan
yang mengandungi sekurang-kurangnya maklumat seperti objektif, cara
untuk mencapai objektif dan kenyataan berkaitan pencapaian objektif itu.
Rancangan pelajaran harian seelok-eloknya disediakan:
a. Sehari sebelum sesuatu pelajaran itu disampaikan.
b. Merujuk dan diselaraskan dengan rancangan pelajaran tahunan.
c. Berdasarkan tahap kebolehan murid di dalam kelas yang
berkenaan.
d. Mempunyai kesinambungan dengan pelajaran-pelajaran yang
terdahulu.
e. Mengambil kira refleksi yang dibuat.
3.11.1 Penulisan Objektif Pengajaran dan Pembelajaran
Rasional penulisan objektif pengajaran dan pembelajaran
adalah untuk:
a. Menentukan arah tuju pengajaran dan pembelajaran guru.
b. Membantu guru membuat penilaian, pengukuran atau
pentaksiran sama ada murid faham, berupaya dan boleh
menghasilkan seperti yang ditetapkan dalam objektif.
c. Membantu pihak pentadbir untuk menyelia, mencerap dan
menilai keberkesanan pengajaran guru.
Penulisan objektif perlulah jelas dan spesifik serta menjurus
kepada tingkah laku yang hendak dicapai kerana penyataan
yang tepat dan jelas sahaja akan membolehkan seseorang guru
itu memilih kaedah, prosedur, bahan, sumber dan aktiviti serta
arahan yang betul dan sesuai untuk menghasilkan tingkah laku
atau hasil yang diingini. Ciri-ciri yang perlu ada dalam objektif
adalah:

44
a. Dalam bentuk perlakuan yang boleh diukur.
b. Menetapkan syarat pembelajaran dan tahap pencapaian
dengan menentukan bilangan tingkah laku yang hendak
dicapai.
c. Sesuai dengan isi pelajaran yang diberi fokus dalam
pengajaran dan pembelajaran.
d. Mempunyai pelbagai aras supaya sesuai dengan tahap
kebolehan murid yang pelbagai.
3.11.2 Cara Penulisan Objektif
Cara untuk mencapai objektif seperti yang dinyatakan dalam
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999: Penyediaan Rekod
Pengajaran dan Pembelajaran merujuk aktiviti atau langkah-
langkah pengajaran yang akan dilaksanakan dalam pengajaran
dan pembelajaran. Rasional aktiviti perlu dinyatakan dengan
jelas bagi:
a. Memudahkan guru menyediakan bahan atau sumber yang
diperlukan, pengurusan masa dan pengurusan kelas.
b. Memudahkan guru memilih dan merancang strategi,
kaedah dan teknik yang digunakan untuk mencapai objektif.
c. Membantu guru ganti mengajar berdasarkan aktiviti yang
telah dirancang.
3.11.3 Cara penulisan aktiviti dalam RPH ialah:
a. Ringkas dengan menyatakan aktiviti yang akan dilakukan
oleh murid.
b. Berfokus pada perkara yang harus dibuat oleh murid. Hal
ini akan mengawal proses pengajaran dan pembelajaran
supaya lebih berpusatkan murid.
c. Berbentuk ringkas (boleh difahami oleh orang lain apabila
membaca) dan mengikut urutan langkah pengajaran.

45
3.11.4 Penulisan Kenyataan Pencapaian Objektif
“Kenyataan sejauh mana objektif itu tercapai” atau
refleksi/impak/penilaian seperti yang dinyatakan dalam Surat
Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1999 itu perlulah ditulis setelah guru
selesai melaksanakan pengajaran dan pembelajaran. Rasional
penulisan refleksi adalah untuk:
a. Membantu guru mengukur pencapaian murid pada akhir
proses pengajaran dan pembelajaran.
b. Membantu guru menilai pengajarannya.
c. Digunakan untuk merancang dan menetapkan pengajaran
seterusnya.

46
BAB 4
PENTAKSIRAN
4.1 PENDAHULUAN
Pentaksiran dalam pendidikan ialah integrasi proses mengumpul
maklumat tentang pembelajaran murid, memberi nilai kepada
maklumat, menginterpretasi maklumat, membuat inferens dan
membuat keputusan tentang perkara yang perlu dilakukan terhadap
murid untuk memperbaik pembelajarannya. Proses pengajaran,
pembelajaran dan pentaksiran berlaku secara timbal balik dan
bersepadu. Hal ini bermakna seseorang guru membuat pentaksiran
untuk mengetahui tahap penguasaan murid ketika mengajar. Di
samping itu, guru akan menerapkan nilai-nilai murni dan akhlak mulia
yang holistik sifatnya semasa proses tersebut berjalan. Proses
pengumpulan maklumat pembelajaran murid dilakukan dengan
pelbagai cara sama ada secara tidak formal atau formal dengan
menggunakan instrumen pentaksiran seperti ujian, soal selidik, amali,
kerja kursus dan pemerhatian. Maklumat yang dikumpulkan akan
dinilai dan diinterpretasikan supaya keputusan dapat dibuat tentang
kebolehan seseorang murid dalam pembelajarannya.
4.2 PEPERIKSAAN AWAM
Peperiksaan awam yang ditadbirkan oleh Lembaga Peperiksaan
ialah Ujian Pencapaian Sekolah Rendah, Penilaian Menengah
Rendah (sehingga tahun 2013), Sijil Pelajaran Malaysia, Sijil
Pelajaran Malaysia (Ulangan), dan Sijil Tinggi Agama Malaysia.
Peperiksaan Awam atau Peperiksaan Pusat dikendalikan
oleh Lembaga Peperiksaan bermula daripada penyediaan
instrumen pentaksiran, pengendalian peperiksaan di pusat-pusat
peperiksaan, pemeriksaan skrip jawapan, pengeluaran keputusan dan
pensijilan.

47
Ujian Pencapaian Sekolah Rendah diperkenalkan mulai tahun
1987 dan merupakan peperiksaan awam/pusat peringkat kebangsaan yang
diduduki oleh murid-murid Tahun 6 di sekolah rendah. Ujian Pencapaian
Sekolah Rendah dilaksanakan dengan tujuan untuk mengukur tahap
penguasaan calon dalam kemahiran 3M, iaitu membaca, menulis dan
mengira. Di samping itu, murid diberi peluang untuk membangunkan
potensi diri masing-masing agar menjadi insan yang seimbang seperti
yang dihasratkan dalam Falsafah Pendidikan Kebangsaan. Keputusan
Ujian Pencapaian Sekolah Rendah bukan merujuk kepada lulus atau gagal
tetapi merujuk kepada tahap pencapaian murid pada akhir persekolahan
rendah.
Sijil Pelajaran Malaysia ialah sistem peperiksaan yang bertujuan untuk
pensijilan. Selaras dengan usaha untuk memastikan peperiksaan
yang dikendalikan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia mendapat
pengiktirafan antarabangsa, kerjasama Lembaga Peperiksaan dengan
Cambridge International Examinations, United Kingdom telah memberi
peluang kepada calon yang menduduki Bahasa Inggeris 1119 Sijil
Pelajaran Malaysia untuk mendapat Sijil Cambridge International
Examinations O-Level bagi mata pelajaran berkenaan. Lembaga
Peperiksaan juga bekerjasama dengan Education Development
International, United Kingdom untuk memberi peluang kepada calon yang
menduduki Prinsip Perakaunan Sijil Pelajaran Malaysia mendapat sijil
LCCI Level 2 Book Keeping and Account.
Bagi peperiksaan Sijil Tinggi Agama Malaysia, sijil yang dikeluarkan oleh
Kementerian Pendidikan Malaysia dengan kerjasama Al Azhar Al-Syarif,
Republik Arab Mesir mendapat pengiktirafan setaraf dengan Sijil Tinggi
Persekolahan Malaysia (STPM) dari Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA).
Kurikulum Sijil Tinggi Agama Malaysia diambil daripada Maahad Bu’uth
Al-Islamiyyah Al Azhar, Mesir dan bahasa pengantar yang digunakan
sepenuhnya ialah bahasa Arab.

48
4.3 PENTAKSIRAN BERASASKAN SEKOLAH
Di samping peperiksaan awam, Lembaga Peperiksaan juga telah
memperkenalkan Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS) bagi sekolah
rendah mulai tahun 2011 dan menengah rendah mulai tahun 2012.
Berdasarkan Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM) 2013-
2025 berkaitan pembelajaran murid; pengajaran dan pembelajaran
perlu menyepadukan kurikulum dan pentaksiran berdasarkan tanda
aras antarabangsa bagi melahirkan murid yang berkemahiran
serta mampu bersaing di peringkat global. Sistem penilaian yang
berorientasikan peperiksaan (examination orientation) perlu mengalami
penambahbaikan bagi memastikan hala tuju pendidikan yang
berteraskan assessment of learning, assessment for learning dan
assessment as learning serta bertunjangkan kemenjadian murid
secara holistik dapat direalisasikan. (Rujuk Panduan Pengurusan
Pentaksiran Berasaskan Sekolah, 2014: Lembaga Peperiksaan).
Pentaksiran Berasaskan Sekolah merupakan kaedah pentaksiran yang
mencorakkan hala tuju sistem pentaksiran yang bersifat holistik iaitu
menilai aspek kognitif (intelek), afektif (emosi dan rohani), psikomotor
(jasmani) dan sosial selaras dengan Falsafah Pendidikan Kebangsaan
terarah kepada proses pembentukan personaliti murid secara
menyeluruh, berterusan, fleksibel, autentik dan pelbagai situasi.
Pentaksiran Berasaskan Sekolah dibangunkan untuk memenuhi
kehendak Falsafah Pendidikan Kebangsaan dengan menilai potensi
individu secara menyeluruh dari awal hingga tamat persekolahan dan
tidak tertumpu kepada perkembangan intelek sahaja. Pentaksiran
Berasaskan Sekolah bersifat holistik iaitu bukan sahaja mentaksir
kebolehan kognitif individu tetapi menjurus kepada pembinaan
sahsiah, motivasi diri dan sosial individu yang dipupuk bersama
dengan aspek kecemerlangan diri dan akademik individu. Pentaksiran
Berasaskan Sekolah berupaya menyumbang kepada pembentukan
modal insan yang berfikiran kritis dan kreatif, berkemahiran

49
menyelesaikan masalah, berdaya mencipta peluang baharu,
mempunyai ketahanan dan kebolehan berhadapan dengan
persekitaran dunia global yang sering berubah-ubah.
Mekanisme penjaminan kualiti pelaksanaan Pentaksiran Berasaskan
Sekolah yang merangkumi komponen pementoran, pemantauan,
penyelarasan dan pengesanan diwujudkan di peringkat sekolah,
daerah, negeri dan kementerian bagi memastikan pelaksanaan
Pentaksiran Berasaskan Sekolah seperti yang dihasratkan.
Pementoran merupakan bimbingan dan panduan yang diberikan
kepada guru untuk melaksanakan pentaksiran di sekolah. Pemantauan
dijalankan untuk memastikan pelaksanaan Pentaksiran Berasaskan
Sekolah mengikut prosedur yang telah ditetapkan. Penyelarasan pula
dilaksanakan untuk memastikan keseragaman tugasan dan penskoran
bagi menjamin kebolehpercayaan dalam perekodan dan pelaporan
prestasi murid. Pengesanan pula dilaksanakan untuk melihat
keberkesanan dan ketepatan instrumen yang digunakan dalam
pentaksiran.
Komponen Pentaksiran Berasaskan Sekolah terdiri daripada bidang
akademik dan bukan akademik. Bidang akademik terdiri daripada
Pentaksiran Sekolah dan Pentaksiran Pusat, manakala bidang bukan
akademik terdiri daripada Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan
Kokurikulum dan Pentaksiran Psikometrik. Kedua-dua bidang ini
memberi pengiktirafan dan autonomi kepada guru untuk melaksanakan
pentaksiran formatif dan sumatif yang berasaskan sekolah.
4.3.1 Pentaksiran Sekolah
a. Pentaksiran Sekolah ialah suatu pentaksiran yang dirancang,
dibina, ditadbir, diperiksa dan dilaporkan oleh guru di
sekolah. Kaedah ini melibatkan murid, ibu bapa dan

50
organisasi luar dan dilaksanakan dalam bentuk pentaksiran
formatif yang dijalankan seiring dengan proses pengajaran
dan pembelajaran atau pentaksiran sumatif pada akhir
tahun. Pentaksiran Sekolah berperanan untuk mengukuhkan
pembelajaran murid, meningkatkan pengajaran guru dan
memberikan maklumat yang sah tentang perkara yang
telah dilaksanakan atau dicapai dalam satu-satu proses
pengajaran dan pembelajaran. Pentaksiran Sekolah amat
penting untuk menentukan keberkesanan guru dan sekolah
dalam usaha menghasilkan insan yang harmoni dan
seimbang. Pentaksiran Sekolah merupakan aktiviti yang
berterusan yang memerlukan komitmen yang tinggi serta
hala tuju yang jelas daripada guru dan sekolah. Pentaksiran
Sekolah juga memberi empowerment kepada guru dan
sekolah untuk menjalankan pentaksiran dan melaporkan
hasil pentaksiran sepenuhnya. Pentaksiran Sekolah
berfungsi sebagai pentaksiran untuk pembelajaran
(assessment for learning) dan pentaksiran tentang
pembelajaran (assessment of learning).
b. Dalam usaha penambahbaikan kepada Pentaksiran Sekolah
sedia ada, Pentaksiran Rujukan Standard diperkenalkan
untuk melihat kemajuan dan pertumbuhan (growth)
pembelajaran serta pencapaian prestasi seseorang murid.
Pentaksiran Rujukan Standard merupakan proses bagi
mendapatkan maklumat tentang kemampuan murid sama
ada tahu, faham dan boleh buat atau telah menguasai
perkara yang dipelajari berdasarkan pernyataan standard

prestasi yang ditetapkan mengikut tahap-tahap pencapaian
seperti yang dihasratkan dalam dokumen kurikulum.
Pendekatan Pentaksiran Rujukan Standard dibangunkan di
sekolah untuk melihat perkembangan pembelajaran murid

51
dalam pengetahuan, pemahaman dan kemahiran yang
diukur dan berperanan mengukuhkan pembelajaran murid,
meningkatkan pengajaran guru serta memberikan maklumat
yang sah tentang aspek yang telah dicapai dalam satu-satu
proses pengajaran dan pembelajaran. Pentaksiran Rujukan
Standard juga tidak membandingkan pencapaian seseorang
murid dengan murid lain tetapi melaporkan prestasi murid
dalam pembelajaran dengan menerangkan kemajuan dan
pertumbuhan (growth) murid dalam pembelajaran merujuk
pernyataan standard. Murid-murid dinilai secara adil dan
saksama sebagai individu dalam masyarakat berdasarkan
keupayaan, kebolehan, bakat, kemahiran dan potensi diri
tanpa dibandingkan dengan orang lain. Pihak sekolah
mampu mendapatkan maklum balas yang lengkap dalam
bentuk data kualitatif dan kuantitatif yang merangkumi segala
aspek tentang diri seseorang murid bagi membolehkan
pihak yang bertanggung jawab mengenali, memahami,
menghargai, mengiktiraf dan memuliakan anak didik sebagai
insan yang berguna, penting dan mempunyai potensi untuk
menyumbang kepada pembangunan negara dan bangsa
mengikut keupayaan dan kebolehan masing-masing.
c. Pentaksiran Sekolah dijalankan secara:
i. Pentaksiran formatif
Pentaksiran formatif dilaksanakan seiring dengan proses
pembelajaran dan pengajaran sebagai sebahagian
prosesnya dan juga untuk mentaksir perkembangan
pembelajaran murid sepanjang tahun untuk mendapatkan
maklum balas tentang kemajuan pembelajaran dan
pengajaran sesuatu topik atau aspek.
ii. Pentaksiran Sumatif
Pentaksiran sumatif dijalankan pada akhir unit

52
pembelajaran, penggal, bulan atau tahun untuk mentaksir
pencapaian murid tentang pembelajaran (assessment of
learning).
d. Instrumen Pentaksiran Sekolah
Pelbagai instrumen pentaksiran yang sesuai dengan
konstruk yang ditaksir dalam sesuatu mata pelajaran
digunakan. Antara instrumen pentaksiran yang digunakan
ialah :
i. Pemerhatian
Instrumen yang memerlukan murid melakukan tugasan
dengan cara melihat atau mengawasi sesuatu perkara
secara berterusan, berkala atau berjadual tentang apa
yang dihasratkan.
ii. Pensel dan kertas/Ujian Bertulis
Instrumen yang menggunakan item objektif atau subjektif.
iii. Persembahan
Instrumen yang bersifat lebih fleksibel melibatkan
tugasan menyeluruh yang merangkumi aspek
pengetahuan, kemahiran dan sikap dalam pelbagai
situasi dan konteks. Persembahan meliputi komponen
praktikal sesuatu mata pelajaran dengan menentukan
bagaimana murid menggabungkan teori dan amali.
iv. Projek
Projek ialah satu bentuk tugasan yang dilaksanakan
dalam aktiviti pembelajaran yang dijalankan dalam satu
tempoh masa yang ditentukan melibatkan aktiviti
pengumpulan maklumat dan penyediaan laporan.
Instrumen ini boleh dijalankan secara individu atau
secara kumpulan. Pelaksanaan instrumen ini

53
membolehkan murid mengintegrasikan pengetahuan
serta kemahiran interpersonal dalam melaksanakan
tugasan.
v. Produk
Tugasan yang memerlukan murid melaksanakan atau
membuat atau menghasilkan satu produk berdasarkan
tugasan yang diberikan.
.
vi. Amali
Tugasan yang memerlukan murid mempraktikkan atau
melakukan apa yang telah dipelajari dalam bentuk teori.
vii. Tugasan Bertulis/Karya Penulisan
Instrumen yang memerlukan murid menghasilkan
laporan/dokumen/karya kreativiti dalam bentuk penulisan
mengikut spesifikasi atau format yang ditetapkan
berpandukan kepada tugasan yang diberi.
viii. Lembaran kerja
ix. Soal jawab
x. Kuiz
xi. Senarai semak
xii. Latihan/tugasan rumah
4.3.2 Pentaksiran Pusat
Pentaksiran Pusat merupakan satu daripada komponen akademik
dalam Pentaksiran Berasaskan Sekolah iaitu murid ditaksir bagi
melihat penguasaan dan keupayaan intelek mereka di akhir satu
program pembelajaran. Lembaga Peperiksaan menyediakan
instrumen pentaksiran dan panduan penskoran manakala
pentadbiran, pemeriksaan skrip jawapan, perekodan skor/ markah

54
dan pelaporan dikendalikan oleh pihak sekolah. Pentaksiran
Pusat merupakan pelengkap kepada Pentaksiran Sekolah dan
pencapaian murid dalam sesuatu mata pelajaran ditaksir secara
sumatif.
Pentaksiran Tingkatan 3
Pentaksiran Tingkatan 3 ialah pentaksiran pusat yang
dikendalikan kepada murid-murid pada akhir peringkat
menengah rendah iaitu di Tingkatan 3. Tugasan dalam
instrumen Pentaksiran Tingkatan 3 dibangunkan dalam
skop sukatan pelajaran tingkatan satu hingga tingkatan tiga
berdasarkan matlamat, objektif dan kandungan mata pelajaran
tersebut. Elemen yang mengukur Kemahiran Berfikir Aras
Tinggi (KBAT) turut diserapkan dalam tugasan Pentaksiran
Tingkatan 3. Instrumen pentaksiran bagi mata pelajaran Bahasa
Melayu dan Bahasa Inggeris akan menggunakan instrumen
pentaksiran ujian bertulis dan ujian lisan. Mata pelajaran Sains,
Matematik, Pendidikan Islam, Kemahiran Hidup Bersepadu,
Bahasa Arab, Bahasa Cina, Bahasa Tamil, Bahasa Iban,
Bahasa Kadazandusun, dan Bahasa Punjabi menggunakan
instrumen pentaksiran ujian bertulis sahaja. Mata pelajaran
Sejarah dan Geografi pula ditaksir menggunakan pelbagai
instrumen seperti tugasan bertulis (assignment), projek, kajian
lapangan (field study) atau kajian kes (case study).
4.3.3 Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum (PAJSK)
a. Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum
adalah sebagai panduan untuk menilai aktiviti fizikal
dan kesihatan serta mengukur penyertaan, penglibatan
dan pencapaian murid dalam pelbagai aktiviti sukan,
kokurikulum dan ekstrakurikulum. Pentaksiran Aktiviti

55
Jasmani, Sukan dan Kokurikulum memerlukan murid
melibatkan diri dalam aktiviti bukan akademik sama ada
di dalam atau di luar bilik darjah mengikut keupayaan
murid.
b. Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum
merangkumi tiga komponen; Standard Kecergasan
Fizikal Kebangsaan dan Body Mass Index (BMI),
Kokurikulum dan Ekstrakurikulum.
c. Standard Kecergasan Fizikal Kebangsaan dalam
Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum
merupakan aktiviti fizikal yang dilakukan oleh murid
sekolah untuk mengukur kecergasan berdasarkan
kepada Standard Kecergasan Fizikal Kebangsaan yang
ditetapkan. Skor mengikut tahap umur ini ditetapkan
dengan menggunakan indeks skor standard yang telah
diperakui di peringkat kebangsaan. Standard Kecergasan
Fizikal Kebangsaan terdiri daripada empat aktiviti iaitu
“Naik turun bangku”, “Tekan tubi”, “Ringkuk Tubi Separa”
dan “Jangkauan Melunjur”. Body Mass Index tertumpu
kepada mengukur berat badan dan ketinggian seseorang
murid menggunakan piawaian ukuran Body Mass Index.
d. Pentaksiran Sukan dan Kokurikulum adalah untuk
mengukur aktiviti sukan dan kokurikulum yang ditetapkan
oleh Kementerian Pendidikan Malaysia. Aktiviti sukan
merangkumi aktiviti permainan dan pertandingan di
peringkat sekolah, zon/daerah/bahagian, negeri,
kebangsaan dan antarabangsa. Aktiviti kokurikulum
merangkumi aktiviti murid dalam Sukan dan Permainan,
Kelab dan Persatuan, Badan Beruniform dan koakademik

56
di peringkat sekolah, zon/daerah/bahagian, negeri,
kebangsaan dan antarabangsa.
e. Pentaksiran Aktiviti Ekstrakurikulum merupakan satu
usaha untuk mendapatkan maklumat, membuat penilaian
dan memberi skor untuk aktiviti bermanfaat yang
dijalankan sama ada di sekolah atau di luar waktu
persekolahan dan mendapat kebenaran ibu bapa/
penjaga dan pengesahan pihak sekolah. Aktiviti
ekstrakurikulum merupakan aktiviti yang boleh
membentuk keperibadian yang terpuji, membina sahsiah
yang baik, mendorong melakukan kerja amal untuk
kepentingan masyarakat setempat dan umum.
f. Pentaksiran Aktiviti Jasmani, Sukan dan Kokurikulum
ditadbir, direkod dan dilaporkan melalui penyertaan,
penglibatan dan pencapaian murid dalam Standard
Kecergasan Fizikal Kebangsaan, Body Mass Index,
aktiviti sukan, aktiviti kokurikulum dan aktiviti ekstra
kurikulum.
4.3.4 Pentaksiran Psikometrik (PPsi)
a. Melalui Pentaksiran Psikometrik, maklumat tentang
kebolehan (innate ability dan acquired ability), kemahiran
berfikir, kemahiran menyelesaikan masalah, minat,
kecenderungan, sikap dan personaliti murid dapat
membantu guru dalam proses pengajaran dan
pembelajaran. Instrumen yang digunakan dalam
Pentaksiran Psikometrik ialah Ujian Aptitud Khusus dan
Ujian Personaliti.

57
b. Ujian Aptitud Khusus bertujuan mendapatkan maklumat
khusus tentang struktur kecerdasan serta minat atau
kecenderungan murid. Maklumat yang diperoleh
membantu murid mengenal potensi diri serta membantu
guru mengenal pasti strategi, kaedah dan teknik
pengajaran supaya dapat mewujudkan suasana
pembelajaran yang berkesan.
c. Ujian Personaliti pula ialah instrumen yang digunakan
untuk mengumpul maklumat tentang sahsiah untuk setiap
murid melalui maklumat inventori tret personaliti dan
inventori minat kerjaya.
4.4 PENTAKSIRAN BAGI MATA PELAJARAN BAHASA MELAYU
4.4.1 Pentaksiran Tingkatan 3 (PT3)
Instrumen pentaksiran yang digunakan bagi mata pelajaran
Bahasa Melayu adalah Ujian Bertulis dan Ujian Lisan.
a. Ujian Lisan:
Ujian Lisan Mendengar dan Bertutur dilaksanakan mengikut
jadual ujian lisan yang ditetapkan oleh sekolah dan Panduan
dan Peraturan Am Ujian Lisan-Mendengar yang disediakan
oleh Lembaga Peperiksaan.
i. Ujian Lisan-Mendengar
Pentaksiran Ujian Lisan-Mendengar memerlukan murid
untuk mendengar rakaman audio dan memberikan
respons secara individu serta untuk mengukur kemahiran
mendengar dan memahami murid. Tempoh pelaksanaan
Ujian Lisan-Mendengar ialah selama 30 minit dengan
menggunakan bahan audio yang sama melalui salah satu
cara berikut:

58
• Dewan sekolah secara serentak
• Kelas secara serentak
• Kelas mengikut jadual sidang
Audio rakaman dimainkan kepada calon yang
mengandungi:
• Arahan menjawab soalan
• Bacaan petikan
• Bacaan soalan
(Rujuk Panduan Pentadbiran Ujian Lisan Mendengar
Pentaksiran Tingkatan 3 (PT3), 2014: Lembaga Peperiksaan)
ii. Ujian Lisan-Bertutur
Pentaksiran Ujian Lisan-Bertutur memerlukan murid untuk
memberikan respons terhadap tugasan/tajuk secara lisan.
Pentaksiran ujian lisan bertutur adalah untuk mengukur
kemahiran mendengar dan bertutur murid. Berikut adalah
pentadbiran pentaksiran Ujian Lisan- Bertutur:
a. Pentaksiran dijalankan dalam bentuk kumpulan yang
melibatkan 4 hingga 5 orang calon.
b. Pentaksir menetapkan kumpulan calon bagi setiap
sesi sebelum bermulanya pentaksiran.
c. Calon perlu mengisi butiran peribadi pada borang
penskoran Ujian Lisan-Bertutur.
d. Pentaksir memberi tugasan (tema atau tajuk
perbincangan) kepada setiap kumpulan. Ahli
kumpulan diberikan masa selama 10 minit untuk
berbincang sebagai persiapan sebelum pentaksiran
dijalankan.

59
e. Pentaksiran dijalankan selama 10 hingga 12 minit.
f. Setiap ahli dalam kumpulan perlu memperlihatkan
kemampuan bertutur. Pentaksiran dijalankan sekali
sahaja dan tidak boleh diulang.
Susun Atur Calon dan Pentaksir Semasa Pelaksanaan
Ujian Lisan-Bertutur Bahasa Melayu:
(Rujuk Panduan Pentadbiran Ujian Lisan Bertutur
Pentaksiran Tingkatan 3 (PT3), 2014: Lembaga Peperiksaan)
iii. Ujian Bertulis
Tugasan memerlukan murid untuk memberikan respons
secara bertulis dalam bentuk ujian objektif atau subjektif.
Ujian bertulis dijalankan selama 2 jam yang mengukur
pengetahuan dan kefahaman tentang sistem bahasa,
kemahiran aplikasi bahasa dan kemahiran kreatif
apresiasi (membaca dan menulis).

60
4.4.2 Ujian Lisan Berasaskan Sekolah (ULBS) Bahasa Melayu
Tingkatan 4 dan Tingkatan 5
Ujian Lisan Berasaskan Sekolah (ULBS) Bahasa Melayu
dilaksanakan adalah untuk melengkapkan murid dengan
keterampilan berbahasa dan berkomunikasi bagi memenuhi
keperluan diri dalam bidang pendidikan, pekerjaan dan urusan
harian. Konsep ULBS Bahasa Melayu adalah seperti berikut:
a. Ujian ini dilaksanakan berasaskan sekolah dengan
kawalan langsung oleh Lembaga Peperiksaan.
b. Pentaksir ujian ini ialah guru-guru yang mengajarkan
bahasa Melayu di tingkatan empat dan di tingkatan lima.
c. Ujian ini dijalankan secara berterusan dari tingkatan
empat hingga tingkatan lima.
d. Kemahiran bertutur murid ditaksir dalam pelbagai aktiviti
secara individu dan kumpulan.
e. Ujian ini dapat meningkatkan kemahiran lisan dan
kesantunan berbahasa selaras dengan hasrat untuk
memartabatkan kedudukan bahasa Melayu sebagai
bahasa kebangsaan.
f. Ujian ini memberikan peluang kepada murid
meningkatkan pencapaian dalam kemahiran bertutur. Hal
ini bertepatan dengan konsep pentaksiran untuk
penambahbaikan dalam pembelajaran.
(Rujuk Manual Pengendalian Ujian Lisan Berasaskan Sekolah, 2002:
Lembaga Peperiksaan Malaysia)

61
BAB 5
PENYELIAAN
5.1 PENDAHULUAN
Penyeliaan merupakan perkhidmatan bantuan (helping service) yang
diberikan untuk membaiki serta meningkatkan mutu perkhidmatan.
Menurut Morsher dan Purple (1972) dalam buku Supervision: The
Reluctant Profession, menghuraikan ”...penyeliaan satu usaha untuk
mengajar guru cara untuk mengajar dan kepimpinan profesional dalam
pembentukan pendidikan masyarakat umum dan lebih khusus lagi
dalam penggubalan kurikulum, pengajaran dan bentuk pendidikan,”
Pentadbir Sekolah perlu melaksanakan penyeliaan mengikut
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1987: Penyeliaan Pengajaran-
Pembelajaran di dalam Kelas oleh Pengetua/Guru Besar Sekolah
terhadap guru-guru di sekolah masing-masing. Pelaksanaan kurikulum
dijalankan melalui proses dan aktiviti pengajaran dan pembelajaran
oleh guru-guru dan keberkesanan pelaksanaan kurikulum di sekolah
memerlukan penyeliaan yang rapi dan sistematik daripada pihak
pengetua dan guru besar. Penyeliaan pelaksanaan kurikulum meliputi
aspek pengurusan mata pelajaran, pengajaran dan pembelajaran
serta menjadi perkara utama dalam senarai tugas dan tanggungjawab
pentadbir sekolah.
5.2 TUJUAN PENYELIAAN
Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 3/1987: Penyeliaan Pengajaran-
Pembelajaran Di dalam Kelas oleh Pengetua/Guru Besar Sekolah
menggariskan empat tujuan utama penyeliaan pengajaran dan
pembelajaran dengan jelas. Keempat-empat tujuan ini digambarkan
seperti rajah di sebelah.

62
a. Mempertingkatkan daya profesionalisme pengetua/guru besar
dan guru-guru dalam melaksanakan kurikulum sekolah melalui
proses pengajaran dan pembelajaran sejajar dengan falsafah,
matlamat dan objektif sistem pendidikan negara.
b. Berkongsi pengetahuan dan pengalaman bagi meluaskan
sumber maklumat kepada pengetua/guru besar untuk
memperbaik proses pengajaran dan pembelajaran di
sekolahnya. Sumber maklumat ini juga boleh digunakan oleh
pengetua/guru besar sebagai asas untuk menilai seseorang
guru bagi tujuan tertentu.
c. Memupuk, memelihara dan memperkukuh hubungan
profesionalisme dan interaksi yang positif antara pengetua/guru
besar dengan guru, guru dengan guru dan antara guru dengan
murid.
d. Membantu guru-guru menjalankan tugas harian dengan lebih
berkesan dan membentuk sikap guru ke arah yang lebih positif.

63
5.3 BIDANG PENYELIAAN
Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah ditumpukan
kepada dua bidang iaitu bidang organisasi dan bidang pengajaran dan
pembelajaran.
5.3.1 Bidang Organisasi
Ciri-ciri organisasi yang perlu diberi perhatian adalah:
a. Iklim kelas
i. Organisasi kelas
ii. Kawalan murid
iii. Komunikasi
iv. Motivasi
v. Sikap murid
vi. Kebersihan dan keceriaan
vii. Penyeliaan gerak kerja
viii. Penilaian prestasi
ix. Profil murid
x. Pengurusan panitia mata pelajaran
b. Bidang Pengajaran dan Pembelajaran
Antara perkara yang perlu diberi perhatian ialah:
i. Rancangan Pelajaran Tahunan (RPT)
ii. Rancangan Pelajaran Harian (RPH)
• Objektif pengajaran dan pembelajaran
• Aktiviti pengajaran dan pembelajaran
• Refleksi pengajaran dan pembelajaran
iii. Persediaan sumber pendidikan
iv. Penyampaian isi pelajaran
v. Teknik penyoalan
vi. Interaksi guru dan murid
vii. Penggunaan masa

64
Penyeliaan setiap mata pelajaran hendaklah menitikberatkan aspek
pengurusan yang teratur dan sistematik melibatkan aspek perancangan,
pelaksanaan, pemantauan, penilaian dan penambahbaikan.
5.4 PRINSIP PENYELIAAN
Prinsip pelaksanaan penyeliaan yang ditetapkan adalah seperti berikut:
a. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah dijalankan
oleh pengetua atau guru besar ke atas semua guru.
b. Rekod penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah dicatat
dengan ringkas dan tepat.
c. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah dirancang
dengan seimbang daripada segi masa, mata pelajaran,
tingkatan/tahun dan guru.
d. Tugas penyeliaan ini boleh dijalankan dengan bantuan penolong
kanan dan penolong kanan petang. Walau bagaimanapun,
tanggungjawab sepenuhnya terletak pada tangan pengetua/
guru besar; penyeliaan pengajaran dan pembelajaran hendaklah
dijalankan secara sistematik dan berlandaskan hubungan
profesionalisme dengan guru. Pengetua/guru besar
membincangkan hasil penyeliaan dan memberi bimbingan untuk
meningkatkan prestasi pengajaran dan pembelajaran.
e. Pengetua/guru besar boleh merujuk Standard Kualiti Pendidikan
Malaysia (SKPM) berkaitan pengajaran dan pembelajaran bagi
memastikan pengajaran dan pembelajaran yang berkesan dalam
kalangan guru.

65
5.5 PERINGKAT PENYELIAAN PENGAJARAN DAN PEMBELAJARAN
Peringkat Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran merangkumi tiga
peringkat seperti rajah di bawah.
Peringkat Penyeliaan
Prapenyeliaan
Penyeliaan
Pascapenyeliaan
5.5.1 Prapenyeliaan
Tujuan mengadakan prapenyeliaan antara pengetua/guru besar
dengan guru adalah untuk:
a. Mewujudkan perhubungan yang lebih mesra antara guru
dengan pengetua/guru besar.
b. membincangkan secara mendalam mengenai objektif yang
hendak dicapai serta kaedah pengajaran dan pembelajaran
yang akan dilaksanakan.
c. Memaklumkan guru tentang aspek-aspek tertentu yang
perlu diberi perhatian khusus.
d. Penetapan hari dan waktu untuk menjalankan penyeliaan.
5.5.2 Penyeliaan
a. Penyeliaan pengajaran dan pembelajaran boleh
dilaksanakan pada tarikh dan waktu yang telah dipersetujui
atau pada bila-bila masa. Guru perlu dimaklumkan
sekiranya pihak pengetua/guru besar tidak dapat
melaksanakan penyeliaan. Guru penolong kanan boleh

Jnjk buku panduan bm

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Jnjk buku panduan bm

Similar to Jnjk buku panduan bm (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (14)

Jnjk buku panduan bm