Философийн судлах
зүйл, үүсэл хөгжил
1-р баг

Багийн гишүүдийн
танилцуулга
• Б.Батболд Улаанбаатар
• С.Анарбек Баян-Өлгий
• Ц.Амгаланбаатар Говь-Алтай
• Ц.Билгүүнхангал Улаанбаатар
• Билэгтмөрөн Төв

Ерөнхий философийг цэгцтэй
ойлгох хэрэгтэй
• Маш олон том жижиг судлах зүйлтэй
• Гадаад нэр томъё
• Орон орны олон судлаачид онол зөрчил
• Ихэнх сурвалж эх хэлэн дээр бичигдээгүй
• Алдаатай орлуулагдахгүй үг орчуулга
тохиолдог
• Шинэ шинэ сонирхолтой философийн
урсгал чиглэл ойлголт мэдлэгүүд байгаа
учираас

Агуулга
• Философи гэж юу вэ?
• Философийн тухай олон янз тодорхойлолт
• Яагаад философийг судалдаг вэ?
• Философийн үүсэл
• Философийн бүрэлдэхүүн
• Философи мэдлэгийн бусад төрлүүдтэй ямар
холбоотой вэ? /Философи, шинжлэх ухаан, урлаг,
шашин, шидэт домог/

Агуулга
• Философи мэдлэгийн үүсэл, нэр томъёоны утга
• Философи мэдлэг, түүний судлах зүйл
• "Философи" гэдэг ойлголтын тодорхойлолтын олон
янз байдал
• Шинжлэх ухааны мэдлэгийн үүсэл
• Шинжлэх ухаан, философи хоёрын харилцан холбоо
• Шашин, түүний нийгмийн үүрэг
• Шашин, шинжлэх ухааны харилцан хамаарлын
асуудал

Нэр томъё, Сэдэв
• Филео
• София
• Шидэт домог
• Шашин
• Парафилософи
• Натурфилософи
• Ертөнцийг үзэх үзэл
• Соёл
• Арга зүй
• Судлах зүйл
• Шинжлэх ухаан
• Софистууд

• Phileo-Sophia /цэцэн мэргэнд дурлах/
• Онолын ба үнэлэмжийн /практик/
философи
• Философийн салбарууд: Метафизик,
Эпистемологи, Этик, Үнэлэмж,
Эстетик
• Философи асуултуудын нийтлэг
байдал

Анх Софистууд ф-г“Аливаа хүнд ашигтай, зөв
санагдсан бүхнээ бодсоныхоо дагуу нотлох юм
гэжээ”
• Грекийн phileo-хайрлах, дурлах тэмүүлэх:
ѕорhіа-цэцэн, мэргэн хэмээгч утга бүхий хоёр
үгнээс үүсэн, "цэцэн мэргэнийг эрхэмлэх" гэсэн
санааг илэрхийлж байжээ
• Эртний философичид нягт харгалзаад
философийн утга учир нь юу вэ?, философич
гэж хэн бэ гэдэгт зарим тайлбар өгч байжээ.
Тухайлбал, эртний грекийн сэтгэгч Пифагор
"Философи" гэдэг нэр томъёог анх хэрэглээд,
философичид гагцхүү үнэнийг танин мэдэхийг
эрмэлздэх гэж дүгнэсэн байдаг. Түүний энэ
санааг эртний грекийн философич Гераклит бас
хуваалцдаг.

Сократын дараах
философчид
Эртний Грекийн философийг жинхэнэ утгаар философи шинжтэй
болгохын эхлэлийг Сократ тавьсан гэж зарим судлаач үздэг. Энд юуг
үндэслэгээ болгодог вэ? гэвэл натурфилософи байгалийг төв асуудлаа
болгодог байсанд Сократ шүүмжлэлтэй хандаад, хүний амьдралын
утга учир, зорилго болон авир үйлдлийнх нь ёс суртахуун ямар байх
ёстой зэрэг асуудлыг философи асуудал болгон дэвшүүлсэн аж.
Сократын хувьд философи бол бэлэн зэлэн өөрчлөгдөшгүй мэдлэг
биш, Харин хүнийг Оюуны хувьд тегелдөржүүлж, ёс суртахууны хувьд
сайн болгож, аж терек ёсыг нь сайжруулахын тулд үнэн мэдлэг бий
болгодог арга юм. Тэгснээр философи тэнгэрээс (нийт орчлонгоос)
газарт бууж. Илүү практик шинжтэй болжээ.

Судлах шалтгаан
• Философи мэдлэгийн үүсэл, цааш
цаашдын хөгжил нь тодорхой улс
орны болон улмаар нийт хүн
төрөлхтний хөгжлийн тухай тухайн
тевшин дэх оюуны амьдралын
төдийгүй тодорхой нийгэм-түүхэн
нөхцлийн бутээгдэхүүн болж байдаг.

• Хүн төрөлхтөн байгалийн төлвөөс нийгмийн
төлөвд улам бүр шилжиж буй түүхэн тодорхой
нөхцөл бүхэнд философи тодорхой байдлаар
зохицож, иймд тэр нь байгалийг төдийгүй
нийгмийг онцлон судлах болсны зохих үр дагавар
байдаг ажээ.
• Ийм учраас философийн түүхэн тодорхой мэдлэг
бүр одоо цагт хичнээн боловсронгуй биш байлаа
ч гэсэн тухайн үүсэж, оршиж байсан нехцелдее
тааруулан Тухайн нөхцөлдөө тулгарч буй
асуудлыг Ямар нэг хэмжээгээр гаргаж тавьсан
байдгаараа ямагт сургамжтай байдаг ба арга зүйн
тодорхой ач холбогдлууд байдаг байна.

Судлах зүйл буюу мэдлэгийн
тогтолцоонд эзлэх байр суурь
• Ертөнцийг үзэх үзэл
• Танин мэдэхүй
• Амьдралын тухай мэдлэг
• Хүний тухай мэдлэг
• Шинжлэх ухаан
• Түүх хүмүүний мэдлэгийн түүх

• Цэцэн мэргэн үгс
• Мэргэдийн сургааль
• Күнз сургааль
• Гэх мэт нь философийг ашигласан практик
хэрэглээ болж байдаг
• Ф-г ойлгож биш хийж суралцдаг
• 1. Философи нь танин мэдэхүйн (гносеологи)
үүргийг гүйцэтгэж байдаг.
• 2. Философи нь үнэлэмжийн (аксеологи)
үүргийг гүйцэтгэж байдаг.

• Анхаарлаар шагнасанд
баярлалаа
Эх сурвалж:
• Бунийхны Цэдэндагвын Гомбосүрэн 1947
онд төрсөн. МУИС-ийн философийн
тэнхмийн тэргүүлэх профессор, Шинжлэх
ухааны доктор, профессор.
• Балдандоржийн Батчулуун Доктор (Ph.D).
Философи, улс төр судлал, соёлын
антропологи, нийгмийн психологийн
салбарт сургалт, судалгааны ажил хийдэг.
Англиас орчуулдаг