Wegdekreflectie ontwikkelt zich steeds verder in het kader van verkeers- sociale veiligheid en energiebesparing.

1. Besparing & veiligheid
Wegdekreflectie in de
spotlight
In 2020 moeten lokale en provinciale overheden zorgen dat de openbare verlichting 20 pro-cent
minder energie kost. In 2030 moet dat zelfs 50 procent zijn. Daarom is er grote be-langstelling
voor wegdekreflectie, waarbij het wegdek licht weerkaatst. Of het nu gaat om
dag- of nachtlicht, openbare verlichting of koplampverlichting: hoe lichter het wegdek, hoe
groter de reflectie. Zo hoeft er minder licht te worden geproduceerd om dezelfde zichtbaar-heid
te bewerkstelligen. Maar hoe lichtgekleurd moet het wegdek zijn voor de gewenste
zichtbaarheid? Hoe vergelijk je de lichtopbrengst met die van andere lichtontwerpen? Het
zijn vragen waarop we vanaf komend jaar een helder antwoord zullen hebben.
Tekst: Sandra Krens
Met het SER-Energieakkoord
en de Criteriadocumenten
Duurzaam Inkopen geeft de
rijksoverheid doelstellingen en richtlij-nen
voor verduurzaming. Die gelden ook
voor wegbeheerders. Een van de crite-ria
is dat de openbare verlichting mini-maal
moet voldoen aan Energielabel D
(Handleiding Energielabeling Openbare
Verlichting). Het Energielabel geeft het
energieverbruik van de verlichtingsin-stallatie
Nr.8 - 2014 OTAR
‘Ook maatschappelijk
kan wegdekreflectie
enorme besparingen
geven’
Licht met labels
Van Diepen: “Dat is een van de hoofd-redenen
waarom de Werkgroep een of-ficiële
publicatie wil maken, met offici-ële
labels. Zodat iedereen van tevoren
duidelijk weet hoeveel reflectie een be-paald
wegdek kan opleveren en hoe-veel
licht daarbij nodig is. En in hoe-veel
tijd je je investering terugverdient
door de energiebesparing. Heel veel
opdrachtgevers kennen het fenomeen
wegdekreflectie, maar gaan ervan uit
dat het hele wegdek dan wit moet zijn.
Maar ook donkerder wegdek reflecteert.
Daarom komen we met klassen, labels:
je kunt straks cijfermatig bestellen wat
je anders in woorden moet omschrijven,
zonder dat je daarvoor techneut hoeft
te zijn. Met die officiële publicatie kun-nen
we wegdekreflectie in Nederland
op een professioneel niveau brengen.
Die publicatie zal er binnen een jaar zijn,
maar de meeste gegevens zijn al voor
handen. Die willen we nu al inzetten, om
de marktpartijen alvast de handvatten te
geven om optimaal te kunnen profite-ren
van de voordelen van wegdekreflec-tie.
Daarom hebben we een tussentijdse
brochure gemaakt die gratis te down-loaden
is op www.wegdekreflectie.nl.”
De beide mede-initiatiefnemers van de
Werkgroep zijn zo begeesterd door de
resultaten van wegdekreflectie en door
alle enthousiaste reacties, dat elke case
weer talloze andere overtuigende voor-beelden
oproept. Zo vertelt Zijlstra over
een rondleiding over wegdekreflectie in
Stadskanaal: “Die maakte het voor ie-dereen
inzichtelijk hoe belangrijk het is
om de wensen over de mate van ver-lichting
objectief te kunnen vaststellen.
Tijdens de rondleiding dimden we de
verlichting op afstand. We dimden zo
ver dat de groep het nog acceptabel en
prettig vond. Wat bleek? Dat niveau lag
op 30 procent van de verlichting die als
wenselijke norm was omschreven. Zo
zie je dat de beleving heel anders kan
zijn dan wat er in de plannen als doel
omschreven staat.”
Nr.8 - 2014 OTAR
in relatie tot het verlichte opper-vlak
aan. In dat kader is wegdekreflec-tie
van grote betekenis. Immers: gelijk
zicht met minder licht. Toepassing van
wegdekreflectie kan daardoor één of
meer stappen op de Energielabel-lad-der
schelen. Alleen was dat tot nog toe
niet kwantificeerbaar. Binnenkort ech-ter
wel. Daarvoor zorgt de Werkgroep
Wegdekreflectie, die in 2010 werd opge-richt.
De Werkgroep is een samenwer-kingsverband
tussen overheden, leve-ranciers,
aannemers en adviesbureaus
en het CROW (kennisinstituut voor infra-structuur,
openbare ruimte, verkeer en
vervoer).
Gelijk zicht met minder licht
Samen met het CROW zal de Werk-groep
komend jaar een publicatie uit-brengen
over de toepassing van weg-dekreflectie.
Met deze publicatie kan de
opdrachtgever in de aanbestedingsfa-se
helder omschrijven aan welke eisen
de wegdekreflectie moet voldoen om
de gewenste hoeveelheid licht te be-werkstelligen,
al dan niet in relatie tot
de openbare verlichting. Zo kunnen op-drachtgevers,
adviseurs en aannemers
de verwachtingspatronen en de uitein-delijke
realisatie eenduidig op elkaar
afstemmen. “Straks kun je dus appels
met appels vergelijken”, vat Piet Zijl-stra
het samen. Zijlstra is eigenaar van
ingenieursbureau PolyCiviel en bevlo-gen
mede-initiatiefnemer van de Werk-groep,
samen met Rogier van Diepen,
account manager bij Rotim Grondstof-fen
voor Infrastructuur. Beiden zijn al
sinds 2002 bezig met de ontwikkeling
van de mogelijkheden van wegdekre-flectie.
Van Diepen: “We hebben eerst
laboratoriumresearch gedaan. Daaruit
kwamen mooie, harde resultaten: met
wegdekreflectie kun je tot 50 procent
energie besparen! Die resultaten heb-ben
we aangevuld met marktonderzoek,
in samenwerking met gemeenten, om
vast te stellen wat het oplevert. We be-gonnen
met probeersels, maar de ge-meenten
waren zo enthousiast over de
resultaten dat er veel meer opdrachten
uit die proefprojecten rolden. Intussen
wonnen we de Innovatieprijs van Rijks-waterstaat.
Aan die prijs was een pro-ject
gekoppeld: we mochten een vak
van 620 m2 wegdekreflectie aanleggen
op de A35. Daar hebben we vervolgens
een jaar lang gemonitord. Verlichting,
temperatuur, gebruiksgemak - het werd
allemaal gemeten door onze samen-werkingspartner
Light Surface Control
en de resultaten werden gerapporteerd
aan Rijkswaterstaat. Ook die resultaten
toonden weer aan dat wegdekreflectie
veel oplevert.”
Maar wat is veel? Hoe weet je wat een
lichter wegdek je oplevert? Daarvoor
heb je een goede technische definië-ring
nodig, en die ontbreekt tot nog toe.
Waar dat toe kan leiden, wordt geïllus-treerd
door een busbaanproject in Eind-hoven.
Van Diepen: “De gemeente wilde
daar een rijbaanscheiding hebben met
het gewone verkeer. Langs het traject
liggen veel scholen, waardoor er veel
voetgangers en fietsers oversteken. Die
vallen meer op als de busbaan wit is,
zoals bij de meest intensieve vorm van
wegdekreflectie. Punt is echter dat het
wegdek zwart wordt opgeleverd. Er zit
witte steenslag in: dat zorgt voor de re-flectie.
Maar de steenslag is aanvanke-lijk
door zwarte bitumen omhuld. Die
bitumenfilm moet eerst afslijten en dat
heeft soms wel een jaar nodig, afhan-kelijk
van de verkeersintensiteit. Alleen
was met die slijttijd geen rekening ge-houden
in het bestek, in die zin dat de
verlichting in het begin nog niet zo ver
kon worden gedimd als in de uiteinde-lijke
situatie.”
Wegdekreflectie Lekdijk, Lexmond
20 OTAR Nr.8 - 2014 21

2. Verkeersveiligheid
Behalve duurzaamheid en energiebe-sparing
levert wegdekreflectie een aan-merkelijk
hogere verkeersveiligheid op.
Op YouTube (zie kader hieronder) staat
een filmpje dat dit laat zien. Het film-pje
toont de Lekdijk bij Lexmond, die
nu is voorzien van reflecterende fiets-stroken.
Fietsers en andere tweewie-lers
zijn daardoor al op grote afstand te
zien, ook in het donker. Zo zorgt marke-ring
door reflectie voor een grotere ver-keersveiligheid.
Dat geldt niet alleen op
wegen maar ook in de bebouwde kom.
Een kleine 10 procent van de mensen
heeft problemen met kleuren; zij kun-nen
een grijze trottoirband bijvoorbeeld
moeilijk onderscheiden van zwart as-falt.
Reflecterende witte trottoirbanden
lossen dat probleem op; die maken het
contrast tussen de band en de weg tien
keer hoger. Dus daarmee worden con-touren
van de weg goed zichtbaar. Ook
op punten waar verkeer elkaar kruist,
zogenoemde conflicterende zones,
zorgt wegdekreflectie voor een bete-re
verkeersveiligheid. Zijlstra: “In Plan
Maarsstee in Stadskanaal wonen veel
senioren. Senioren hebben over het al-gemeen
een slechter zicht. In die buurt
hebben we samen met de gemeente in
overleg met de bewoners de conflictzo-nes,
in dit geval verhoogde kruisingen,
reflecterend gemaakt. De bewoners zijn
vol lof over de toegenomen verkeers-veiligheid.
Dat geldt niet alleen voor de
conflictzones zelf, maar voor de hele
weg. Want als je daar rijdt zie je op af-stand
de conflictzones al aankomen,
dus daar hou je bij voorbaat rekening
mee door je snelheid aan te passen.”
Nr.8 - 2014 OTAR
Leerzame links
www.wegdekreflectie.nl
www.pietzijlstra.blogspot.nl
www.polyciviel.nl
www.rotim.com
Reflecterende bestrating Parkeergarage de Terp, Kapelle aan de IJssel
Partner bij duurzame ontwikkeling
Nr.8 - 2014 OTAR
Sociale veiligheid
Maar het is niet alleen de verkeersvei-ligheid
die baat heeft bij wegdekreflec-tie,
ook de sociale veiligheid gaat erop
vooruit. En dat ligt vaak anders dan men
denkt. Zijlstra legt uit: “Mensen protes-teren
vaak als ze horen dat ergens de
lichtmasten worden weggehaald of ge-dimd.
Maar stel je voor: je zestienja-rige
dochter fietst ‘s avonds op een
goed verlicht fietspad. En dan staat er
achter een boom een boze meneer. Hij
ziet je dochter van zestien prima aan-komen.
Maar dat is veel minder het ge-val
bij een fietspad met wegdekreflec-tie:
dan ziet hij vooral het licht, niet de
persoon. Terwijl je dochter prima zicht
heeft: met de moderne fietsverlichting
kun je op reflecterend wegdek zo’n hon-derd
meter vooruit zien.” Zijlstra geeft
nog een voorbeeld: een parkeergara-ge
in Capelle aan den IJssel. “Daar lag
donker asfalt”, vertelt hij. “Rondom die
parkeergarage liggen woningen, met de
voordeuren ín die garage. En dat was
een groot donker hol. De criminaliteit
was hoog, er was ook veel hangjeugd.
Het donkere asfalt is nu verwijderd en
vervangen door reflecterende bestra-ting.
Er is nu meer licht en aanzienlijk
minder criminaliteit - en dat kan met
maar half zoveel lamplicht. De bewo-ners
zijn erg happy, net als de winkeliers
boven de parkeergarage: het publiek
parkeert er weer graag om hun winkel
te bezoeken.” Zo levert wegdekreflectie
ook geld op door de verhoging van de
sociale veiligheid. “Ook maatschappe-lijk
kan het enorme besparingen geven”,
vult Van Diepen nog aan. “De kosten
van ongevallen - autoschade, ziekte-kosten,
arbeidsongeschiktheid - komen
in Nederland op 12,5 miljard euro per
jaar. Met wegdekreflectie zou het wel-eens
kunnen zijn dat je minstens 10 pro-cent
kunt besparen. In Duitsland is dat
al gebleken; daar heeft men in een pro-ject
met wegdekreflectie de ongeval-
‘Hoe weet je wat een
lichter wegdek je
oplevert?’
lenschade met 8 procent verlaagd. En
Nederland heeft een hogere verkeers-dichtheid
en meer 60/80-kilometerwe-gen.
Met name daar kunnen we dus een
grote inhaalslag maken.”
Minder warm
Vooruit, nog één voordeel van wegre-flectie
dan. Zomerse hitte: de tempera-tuurstijging
die de zon in steden veroor-zaakt,
wordt door reflecterend wegdek
8 tot 10 graden lager. Zo zorgt wegdek-reflectie
dus ook voor een aangenamer
klimaat in de bebouwde kom.
En de toekomst?
De verwachting is dat wegdekreflec-tie
een enorme vlucht gaat maken, om
te beginnen omdat overheden ermee
kunnen voldoen aan de vereisten om in
2020 20 procent en in 2030 50 procent
op verlichting te besparen. “Slimme ver-lichting”,
om met de woorden van Zijl-stra
te spreken. “Want het gaat niet al-leen
om wegdekreflectie - het gaat om
de totale lichtaanpak. We zien dat ook
fabrikanten van lichtarmaturen zich ont-wikkelen.
Met sensortechnieken en dim-protocollen
bijvoorbeeld. Zo vullen ver-lichting
en wegdekreflectie elkaar aan
om duurzame oplossingen te bereiken,
veiligheid te waarborgen en energie en
geld te besparen.”
Nieuw aanbod modulaire
infra-opleidingen
BOB heeft infra aanbod verruimd met compleet nieuwe opleidingen
Uitvoerder Infra 1 en 2
Werkorganisator Infra 1 en 2
Calculator Infra 1 en 2
Werkorganisator Integrale Projecten
T 079 325 24 50 www.bob.nl
22 OTAR Nr.8 - 2014 23