3. Η καθημερινή ζωή των Ελλήνων
τόσο στην κυρίως Ελλάδα όσο
και στις αποικίες παρουσίαζε
πολλά κοινά χαρακτηριστικά.
1) Ενασχόληση των ελευθέρων
πολιτών με τα κοινά,
ιδίως στις δημοκρατικές πόλεις.
α) τρόπος ζωής
4. Η καθημερινή ζωή των Ελλήνων τόσο στην κυρίως
Ελλάδα όσο και στις αποικίες παρουσίαζε πολλά
κοινά χαρακτηριστικά.
2) Ψυχαγωγία σε ιδιωτικά συμπόσια και δημόσιες
εκδηλώσεις (θέατρο, θρησκευτικές εορτές, αθλητικοί
αγώνες).
α) τρόπος ζωής
5. Η καθημερινή ζωή των Ελλήνων τόσο στην κυρίως
Ελλάδα όσο και στις αποικίες παρουσίαζε πολλά
κοινά χαρακτηριστικά.
3) Ιδιαίτερη έμφαση στον κοινωνικό χαρακτήρα της
γέννησης ενός παιδιού, του γάμου αλλά και του
θανάτου.
α) τρόπος ζωής
6. Οι Έλληνες της Κλασικής Εποχής
επιφύλασσαν πρωταγωνιστικό
ρόλο στην τέχνη και την
ενσωμάτωσαν σε διάφορες
εκφάνσεις της καθημερινής ζωής
τους.
Επιδίωξαν τη φυσιοκρατική
απόδοση του σώματος
εμφυσώντας ευγενές ήθος
στις ανθρώπινες μορφές και
συνάρμοσαν τα κτίριά τους με το
φυσικό περιβάλλον.
β) οι εικαστικές τέχνες
7. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Ο Ναός του Ηφαίστου και της
Αθηνάς στον αγοραίο Κολωνό
(448-416) είναι ο καλύτερα
σωζόμενος δωρικός ναός της
κυρίως Ελλάδας. Είναι
περίπτερος εξάστυλος. Διαθέτει
13 κίονες δωρικού ρυθμού στις
μακρές και 6 στις στενές πλευρές,
2 αετώματα και εναλλαγή
τριγλύφων και μετοπών. Στέγαζε
τα αγάλματα του Ηφαίστου και
της Αθηνάς Εργάνης.
8. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Ο Ναός της σικελικής πόλης Έγεστα (περ. 420-400) είναι ο καλύτερα
σωζόμενος δωρικός ναός της Μεγάλης Ελλάδας και κτίστηκε από
αθηναίο αρχιτέκτονα. Είναι περίπτερος εξάστυλος. Διαθέτει 14
κίονες δωρικού ρυθμού στις μακρές και 6 στις στενές πλευρές.
9. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Ο ιωνικός ρυθμός άνθησε, κυρίως, στις πλούσιες ελληνικές πόλεις
της Μικράς Ασίας, όμως τον συναντάμε και στην Ελλάδα. Οι λίγοι
κίονες που σώζονται από το ναό της Αθηνάς στην Πριήνη (4ος αι.)
είναι χαρακτηριστικό δείγμα.
10. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Το Ερέχθειο (421-405) στην Ακρόπολη είναι ένας περίπλοκος ναός
ιωνικού ρυθμού, έργο του Μνησικλή και του Φειδία, πιθανότατα.
11. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Ο Παρθενών (447-438 και ως το 432 ολοκλήρωση του γλυπτού
διακόσμου), αριστούργημα του Ικτίνου και του Καλλικράτη
συνδύασε το δωρικό ρυθμό με ιωνικά στοιχεία, όπως η ζωφόρος.
12. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Ο κορινθιακός ρυθμός
εμφανίστηκε στα τέλη του 5ου αι.
στο ναό του Επικούρειου
Απόλλωνα στη Φιγάλεια.
Χαρακτηριστικό κτήριο του
ρυθμού είναι το Χορηγικό
Μνημείο του Λυσικράτους στην
Αθήνα. Ο ρυθμός διαδόθηκε
πολύ στους ρωμαϊκούς χρόνους.
13. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Το ελληνικό θέατρο ήταν
απαραίτητο αρχιτεκτονικό
έργο κάθε πόλης-κράτους
ή βασιλείου. Αποτελείται
από κοίλον, ορχήστρα και
προσκήνιο. Κτιζόταν σε
πλαγιά λόφου και
χωριζόταν σε κερκίδες με
το διάζωμα και τις
κλίμακες. Το θέατρο των
Συρακουσών (5ος αι.) είναι
από τα μεγαλύτερα της
Αρχαιότητας.
14. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Κάθε ελληνική πόλη διέθετε στάδιο και γυμνάσιο για τη διεξαγωγή
και προετοιμασία των γυμνικών αγώνων. Το στάδιο της Μεσσήνης
(4ος αι.) είναι μερικώς αναστηλωμένο.
15. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Η θόλος είναι ένας
τύπος κυκλικού
κτιρίου, η χρήση του
οποίου γενικεύτηκε
κατά την Kλασική
Eποχή. Είχε χρήση
πολιτική ή
θρησκευτική, όπως
στους Δελφούς όπου
αποτελεί μέρος του
ιερού της Αθηνάς.
16. Αρχιτεκτονική
β) εικαστικές τέχνες
Λιγότερο εντυπωσιακά
στη μορφή τους,
σημαντικά όμως ως
προς τη λειτουργία της
Δημοκρατίας, ήταν τα
βουλευτήρια όπου οι
βουλευτές
συνεδρίαζαν. Στην
Πριήνη σώζεται το
καλύτερα διατηρημένο
Βουλευτήριο (4ος αι.).
17. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Η γλυπτική τέχνη φτάνει στο
αποκορύφωμά της κατά την Kλασική
Εποχή. Κορυφαίοι γλύπτες όπως ο
Φειδίας, ο Πολύκλειτος, ο
Πραξιτέλης και ο Λύσιππος
αποδίδουν σε χαλκό ή μάρμαρο το
κλασικό ιδεώδες του «νους υγιής εν
σώματι υγιεί». Ο «Δορυφόρος» του
Πολύκλειτου (5ος αι.) θεωρείτο ως το
υπόδειγμα κλασικής γλυπτικής.
18. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Τα ελεύθερα γλυπτά της
κλασικής τέχνης ήταν κυρίως
χάλκινα, όπως οι δυο
«Πολεμιστές του Riace», έργα
ίσως του Φειδία, όμως
σώζονται, συχνά, σε
μαρμάρινα αντίγραφα της
ελληνιστικής ή ρωμαϊκής
εποχής.
19. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Δεν λείπουν όμως και τα
μαρμάρινα πρωτότυπα όπως ο
«Ερμής» του Πραξιτέλη (340).
Όλα αξιοποιούν την τεχνική
του contraposto, δηλαδή της
φυσικής στάσης του σώματος
στην οποία αναδεικνύονται οι
αντιθετικοί άξονες, όπως
συμβαίνει στον πραγματικό
κόσμο.
20. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Τα ανάγλυφα είναι μια
πολύ δημοφιλής
κατηγορία, ιδίως στη
διακόσμηση δημοσίων
κτιρίων. Η ανάγλυφη
ζωφόρος του Παρθενώνα
(438-432) είναι το
μέγιστο αριστούργημα
της γλυπτικής τέχνης και
έμβλημα της Αθηναϊκής
Δημοκρατίας.
21. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Φημισμένες είναι οι
ανάγλυφες επιτύμβιες
στήλες από το
νεκροταφείο του
Κεραμικού στην Αθήνα.
Η «στήλη της Ηγησούς»
(400) μεταδίδει
συγκίνηση και γαλήνη
την ίδια στιγμή.
22. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Τα αετωματικά γλυπτά
συνδυάζουν το ανάγλυφο με
το ελεύθερο γλυπτό και είναι
τοποθετημένα σε
συμπλέγματα μέσα στα
αετώματα μεγάλων κτηρίων.
Ο Απόλλων του Φειδία από
το ναό του Διός στην
Ολυμπία (460-450) είναι
εμβληματικός.
23. Γλυπτική
β) εικαστικές τέχνες
Ιδιαίτερη απήχηση, ιδίως
τον 4ο αι. είχαν τα χάλκινα
αγγεία διακοσμημένα με
περίτεχνες ανάγλυφες
παραστάσεις μύθων, όπως
ο «κρατήρας του
Δερβενίου» από τη
Μακεδονία του Φιλίππου.
24. Ζωγραφική
β) εικαστικές τέχνες
Στην αγγειογραφία του 5ου και
του 4ου αι. κυριαρχεί ο
ερυθρόμορφος ρυθμός.
Πρωταγωνίστρια και σε αυτή
τη μορφή τέχνης είναι η
Αθήνα. Ο κρατήρας του
«Ζωγράφου των Νιοβιδών»
(450) συναγωνίζεται τα γλυπτά
στην απόδοση της ιδανικής
ανθρώπινης μορφής και του
κλασικού ήθους.
25. Ζωγραφική
β) εικαστικές τέχνες
Αριστουργήματα της
αγγειογραφίας είναι και οι
αττικές λευκές λήκυθοι που
αφιερώνονταν στους
εκλιπόντες, όπως η
συγκεκριμένη που αποδίδεται
στον λεγόμενο «Ζωγράφο του
Αχιλλέα» (460).
26. Ζωγραφική
β) εικαστικές τέχνες
Ελάχιστα δείγματα
νωπογραφίας σε τοίχο
έχουν σωθεί από την
κλασική εποχή. Μερικά από
αυτά διακοσμούσαν τους
τάφους των μακεδόνων
βασιλέων στη Βεργίνα
(τέλος 4ου αι.) όπου
απεικονίζονται μύθοι ή και
οι ίδιοι οι εκλιπόντες.
27. Ζωγραφική
β) εικαστικές τέχνες
Εξίσου εντυπωσιακά είναι
τα ζωγραφιστά μωσαϊκά
δάπεδα, πάλι από τη
Μακεδονία του Φιλίππου
και του Αλεξάνδρου, έργα
ζωγράφων όπως ο Γνώσις
(4ος αι.). Το κλασικό ήθος
και η μίμηση της φύσης
χαρακτηρίζουν εξίσου τη
ζωγραφική.
28. Μικροτεχνία
β) εικαστικές τέχνες
Ανάμεσα στα έργα
μικροτεχνίας της κλασικής
Ελλάδας ξεχωρίζουν τα
χρυσά κοσμήματα από
τους τάφους των
Μακεδόνων βασιλέων στη
Βεργίνα, όπως τα χρυσά
στεφάνια και οι ολόχρυσες
λάρνακες.
29. Σοφιστές
γ) φιλοσοφία
Τον 5ο αι. εμφανίζεται η
σοφιστική κίνηση με
πρωταγωνιστές φιλοσόφους
από διάφορα μέρη του
ελληνικού κόσμου, όπως ο
Πρωταγόρας και ο Γοργίας.
Προώθησαν τον ορθό λόγο
και τη ρητορική δίνοντας
έμφαση στη θέση του
πολίτη στην πόλη-κράτος.
30. Σωκράτης - Πλάτων
γ) φιλοσοφία
Με τον Σωκράτη και τον μαθητή του
Πλάτωνα θεμελιώνεται οριστικά η
φιλοσοφική σκέψη του Δυτικού
Κόσμου. Ο Σωκράτης στρέφει το
ενδιαφέρον αποκλειστικά στον
άνθρωπο και εισάγει τη διαλεκτική,
ενώ ο Πλάτων επεκτείνει τη
φιλοσοφική σκέψη σε μεγάλο εύρος,
έτσι ώστε να καταστεί ο ένας από
τους δυο πυλώνες της παγκόσμιας
φιλοσοφίας.
31. Αριστοτέλης
γ) φιλοσοφία
Ο Αριστοτέλης, ο έτερος
από τους πυλώνες της
παγκόσμιας φιλοσοφίας
ήταν ο πιο
ολοκληρωμένος
φιλόσοφος του αρχαίου
κόσμου. Έγραψε
φιλοσοφικά έργα για
κάθε τομέα του
επιστητού και προώθησε
την εμπειρική γνώση.
32. Ηρόδοτος
ε) ιστοριογραφία
Ο Ηρόδοτος από την
Αλικαρνασσό αποκλήθηκε
«πατέρας της ιστορίας»
καθώς έγραψε το πρώτο
ιστορικό έργο του αρχαίου
κόσμου, την ιστορία των
ελληνοπερσικών πολέμων.
Έδρασε στην Αθήνα κατά
τον «Χρυσό Αιώνα του
Περικλέους».
33. Θουκυδίδης-Ξενοφών
ε) ιστοριογραφία
Ο Θουκυδίδης ήταν, όμως, ο
πρώτος επιστήμονας
ιστορικός. Εισήγαγε
αντικειμενικές μεθόδους
καταγραφής των γεγονότων
κι έτσι το έργο του έμεινε
«κτήμα ες αεί». Σπουδαίο
ήταν και το έργο του
πολυγραφότατου
Ξενοφώντα του οποίου η
γλώσσα ήταν υποδειγματική.
34. Δραματική ποίηση-τραγωδία
στ) ποίηση
Ο 5ος αι. στην Αθήνα συνδέθηκε
για πάντα με την ανάπτυξη και
τελειοποίηση του δράματος. Οι
τραγωδίες του Αισχύλου, του
Σοφοκλή και του Ευριπίδη
προσέγγισαν το μεγαλείο του
ανθρώπου μέσα από
συγκρούσεις μυθικών προσώπων
και πέτυχαν να παρουσιάσουν
πρότυπα συμπεριφοράς για τον
πολίτη-θεατή.
35. Δραματική ποίηση-κωμωδία
στ) ποίηση
Τέκνο της δημοκρατικής πόλης-
κράτους είναι και η κωμωδία
μέσω της οποίας
διακωμωδούνται κριτικά οι
πρωταγωνιστές της πολιτικής και
κοινωνικής ζωής. Ο Αριστοφάνης
ήταν ο μεγαλύτερος τεχνίτης του
κωμικού λόγου τον 5ο αι.. Στο
τέλος του 4ου αι. εμφανίστηκε η
κωμωδία χαρακτήρων με
πρωτοπόρο τον Μένανδρο.
36. Δικανικοί-Πανηγυρικοί-Συμβουλευτικοί λόγοι
ζ) η ρητορική
Ανεπανάληπτη ήταν η
ανάπτυξη της ρητορικής στο
περιβάλλον των πόλεων-
κρατών, όπου η πειθώ μέσω
του λόγου ήταν το ζητούμενο
στην πολιτική ζωή. Ο Λυσίας,
ο Ισοκράτης και ο
Δημοσθένης απογείωσαν τη
ρητορική και την έθεσαν
στην υπηρεσία της
Δημοκρατίας.
37. Αστρονομία-Μαθηματικά-Πολεοδομία
η) οι θετικές επιστήμες
Ο Μέτων ήταν περίφημος
μαθηματικός και αστρονόμος
ο οποίος εισήγαγε στην
Αθήνα ένα νέο ημερολόγιο. Η
πολεοδομία,
προσαρμοσμένη στις
πρακτικές και φιλοσοφικές
ανάγκες της πόλης-κράτους,
φθάνει σε τελειότητα με τον
Ιππόδαμο, πολεοδόμο της
Μιλήτου και του Πειραιά.
38. Ιατρική
η) οι θετικές επιστήμες
Ο πατέρας της ιατρικής, ο
Ιπποκράτης από την Κω,
έδρασε τον 5ο αι. και
καθιέρωσε την παρατήρηση
και την εμπειρία για την ίαση
των ασθενειών και για την
ανεύρεση των αιτιών τους τις
οποίες αποδίδει στη φύση και
όχι στη μαγεία και τους
θεούς.