Langs de rafelrand (de grens tussen Amsterdam en Nieuwer-Amstel) van Amsterdam in 1900.

2. •Amstelveen is een klein
veendorp met 1.000 inwoners
•Vervoer geschiedt over het
water:
Trekvaart naar Haarlem
Overtoom
Boerenwetering
Amstel
Weespertrekvaart
•Veel polders in de omgeving
zijn drooggelegd met
Amsterdams kapitaal
Hoogheemraden 1749

3. De situatie in 1869:
Er is niet zoveel veranderd
•Er is sinds 1795 een “gemeente
Nieuwer-Amstel”
•De 100 gaarde grens is aangegeven
•Spoorlijnen ontstaan
•De gegoede burgerij heeft zich langs
de Overtoom, Amstel en
Amstelveense weg gevestigd
Maar Amsterdam is nog even groot
De situatie in 1869

4. Plan Niftrik (1867)
Idealistisch plan met veel groen
Geen rekening houdend met
grondeigendom en grenzen
In 1868 door de gemeenteraad
verworpen
Plan Kalff (1877)
Bebouwing binnen de bestaande
gemeentegrens en de Singelgracht
Vaak op oude rooilijnen (De Pijp)
Vaak particulier initiatief

5. Tijdlijn
1838 Vaststelling
gemeentegrens
1851 Gemeente wet
1873 1e poging tot
annexatie
1877 nieuwe
onderhandelingen en
voorstel GS
1882 Wetsvoorstel tot
rigoureuze
grenswijziging
ingetrokken
1884 GS bereidt een nieuw
voorstel voor
1886 Wetsvoorstel
ingetrokken
1894 Voorstel annexatie
door Minister Van
Houten
1896 Wet aangenomen
In 1921 volgt nog
een grotere
annexatie
____ = 1662 - - - - 1877 -.-.-.- = 1896

6. Het Amsterdamse Bos
(1934-1964)
• Doel : uitbreiding van de
recreatiefaciliteiten van de
hoofdstad Amsterdam
• De inspirator voor het
Amsterdamse Bos was Jac. P.
Thijsse.
• De architecten van het plan
waren de (Amsterdamse)
stedenbouwkundigen
Cornelis van Eesteren en Jakoba
Mulder.
• Pas in 1942 veranderde de naam
Boschplan in Amsterdamse Bos.
Alleen het rood gearcheerde deel is
Amsterdams, de rest is Amstelveens
grondgebied.

7. Provocaties van beide kanten:
Amstelveen plaatste zijn
gemeentehuis ongeveer 500 m.
van de gemeentegrens en de
watertoren van Nieuwer-Amstel
stond vlakbij de Berlagebrug.
Ook Amsterdam liet zich niet
onbetuigd zij plaatsten banpalen
op 7,5 km diep Nieuwer-Amstel
in.
Het is nooit meer goed gekomen.

8. Polderhuis
PC Hooftstraat
Locuslaantje
A. Boersstraat
Van Baerlestraat
Brandweerkazerne
Concertgebouw
HBS
Duivelseiland

9. In het polderhuis vergaderden de poldermeesters van de
Binnendijkse Buitenseveldersche polder al sinds de 17e eeuw. Bron: Theo Bakker

10. Op de plek van het
Rijksmuseum en het
Museumplein lag een
industriegebied met zeven
windmolens aan de
Mennonietensloot op
stadspeil
Vanuit de Boerenwetering op
polderpeil konden de
groenteschuiten via een
overhaal of via een sluis op
het niveau van de
Singelgracht wordt gebracht
De Mennonietensloot eindigde
Bron: Theo Bakker op de stadsgrens met
Nieuwer Amstel

11. Overtoom aan de
Haringvlietstraat tot
1964

12. Door de grillige stadsgrens was het mogelijk dat de ene helft
van de straat in Amsterdam lag terwijl de andere kant in Nieuwer
Amstel lag. Bij de huizen van het laatste stuk P.C. Hooftstraat
was dat het geval. De tuinen van deze huizen liggen ongeveer
0,6 meter lager.
Het Locuslaantje verbindt de Van
Baerlestraat met de Van Eeghenlaan.
Het ligt in het verlengde van het
Schapenburgerpad.

13. De Alexander Boersstraat is een
krom straatje achter de Van
Baerlestraat. In 1892 door de
gemeente Nieuwer Amstel
aangelegd en volgt de kromme
gemeentegrens. Daar zitten nog
“niet 19e eeuwse” bebouwing
tussen.
Het gevelsteentje komt van
Rapenburg 9

14. Oorspronkelijk liep de Van Baerlestraat
van de P.C. Hooftstraat tot aan de
Vossiusstraat (Vondelpark).
De brug over het Vondelpark is
ontworpen in 1919 pas in 1947
geopend.
De Houbrakenstraat is als naam
verdwenen en een stuk van de Van
Baerlestraat heette vroeger nog Roelof
Hartstraat vernoemd door Gemeente
Nieuwer Amstel in 1893.

16. Amsterdam bouwde tot aan zijn
grenzen, maar vele particulieren
bouwden gewoon door aan de toen
nog gene zijde van de
gemeentegrens. Dat ging zó snel dat
de buurtgemeente in zijn stadswijken
vrijwillige brandweerkorpsen stichtte.
De gemeente Nieuwer-Amstel (thans
Amstelveen) kreeg zelfs zo'n grote
bebouwde kom aan de noordkant van
haar gebied, dat ook een
beroepsbrandweer werd opgericht,
compleet met stoomspuit en van
Amsterdam weggekocht
brandweerkader.
Het beroepsbrandweerkorps werd in
1892 opgericht en werd in 1896
ingelijfd in de Amsterdamse
Brandweer

17. Nieuwer Amstel was
qua inwoners groot
genoeg om een HBS
te hebben. In 1894
bouwde Nieuwer
Amstel een school
die sinds 1896 op
Amsterdams
grondgebied ligt.

18. Het Concertgebouw werd in 1886 voltooid en stond daarna nog twee
jaar eenzaam en verlaten te midden van de weilanden.
Geldgebrek en het ontbreken van een goede verbinding met de stad
waren daarvan de oorzaak. Pas op 11 april 1888 vond het
openingsconcert plaats.

19. Jan Willem Brouwerstraat en het Jan Willem Brouwerplein werden in 1893 door Nieuwer Amstel
vernoemd naar de pastoor uit Bovenkerk, een fervent tegenstander van de annexatie. Ter
gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Concertgebouw in 1988 werd het Jan Willem
Brouwersplein omgedoopt. Ook die schande uitgewist!

20. Het Duivelseiland ligt in het
noorden van het stadsdeel
Zuid. De grens van deze buurt
wordt gevormd door de
Ruysdaelstraat, Van
Baerlestraat, Roelof Hartstraat
en de Hobbemakade.
Het is tussen 1800 en 1900
vernoemd naar een eilandje voor
de kust van Frans Guyana waar
een Franse generaal Dreyfus
naartoe verbannen werd (1895-
1899).
1902
1923

21. De eerste bebouwing van de Pieter
Baststraat, Cornelis
Anthoniszstraat en Balthasar
Floriszstraat lag geïsoleerd ten
opzicht van de rest van
Amsterdam.
Er was één brug bij de Floriszstraat
en een houten hulpbrug bij de
Schagerlaan (nu Ruysdaalstraat).
De Schagerlaan stond in een
kwade reuk.
In het noorden lag op
polderniveau de Waskaarsen- Kaart van Amsterdam 1900
fabriek en de Kuiperij Hogerlust en
het Warmoeseniersbedrijf van
Bothé. De Hobbemakade moest
nog worden aangelegd evenals de
Van Baerlestraat

22. In 1906 werd de Waskaarsen-
fabriek gesloopt, na langdurige
onderhandelingen over de
verkoop en worden de
landerijen onteigend.
Na 1909 wordt het terrein
verder vol gebouwd, nog
wel met industrie
(diamantzagerij) en een
klooster, later het
Ignatiuscollege. De
Hobbemakade wordt
gerooid en de bruggen
gebouwd.
1916

23. In de buurt heeft veel
stadsvernieuwing plaatsgevonden
waardoor de buurt sterk is verbeterd.
Woningen zijn gerenoveerd, de
openbare ruimte aangepakt. Asfalt is
bijna overal vervangen door mooie
gebakken straatstenen en er zijn
fietsenrekken geplaatst. Het is een
geliefd buurtje om in te wonen. Er
zijn typische buurtwinkels waar
mensen speciaal voor omrijden. Er is
een grote school voor
beroepsonderwijs en er is een Oud-
Katholieke kerk. Beide zijn gevestigd
in mooie, karakteristieke panden.
Het is toch goed gekomen.

24. Als je de (wordings-)
geschiedenis van de stad niet
kent,
ken je de stad niet.