Presentatie van de BBL-focusdag met als onderwerp 'Sociale Innovatie'.

1. 23 APRIL 2013
POWERED BY BBL
HOSTED BY STUDIO SPARK

2. Agenda
Welkomstwoord door Danny Jacobs (10u10 - 10u20)
Sociale innovatie, transitie, rol voor de milieubeweging en
opportuniteiten (10u20 – 11u15)
Interessante trends (11u15 – 12u)
Toelichting: “De sociale innovatiefabriek” (12u00–
12u30)
LUNCH MET TRANSITIE-GURU JAN ROTMANS
De verhalen van … (13u00 – 13u30)
Roadmap voor geplande sociale innovatie (13u30 – 14u30)
Ideeën en vervolg (14u30 – 15u30)

3. Sociale innovatie als oplossing
voor transitie
Kiemen van het nieuwe Vlaanderen
Danny Jacobs, BBLV

4. Uitdagingen voor de toekomst
Demografie Ecologische
crisis
Nieuwe
communicatie
GezondheidszorgArmoede Eerlijke handel

5. Uitdagingen
Demografie Ecologische
crisis
Nieuwe
communicatie
GezondheidszorgArmoede Eerlijke handel

6. Ecologische crisis
klimaat
vervuiling
biodiversiteit
verstedelijking
materialen
ruimte
...

7. Business as usual
werkt niet (snel) genoeg
o korte termijndenken blijft door bestaande
structuren de voornaamste gang van zaken
 vb emissiehandel
 vb steeds zelfde groep van milieubewuste
mensen bereikt met onze
boodschap, samenleving blijft vervolgens
dezelfde (consumptiegedreven) model
handelen
 vb begrotingsorthodoxie is nu dé prioriteit
Europa

8. Oplossen door transitieaanpak
o Verandering nodig
o Op sociaal, economisch en ecologisch vlak
o Op niveau van individu, organisatie, samenleving
en systeem
o Vanuit een langetermijnperspectief
o Geen 'draaiboek' voor transitie: vergt
maatwerk
o Participatie is nodig om te willen evolueren
o Interactie van verschillende actoren nodig

9. Sociale Innovatie
http://vimeo.com/60114688

10. Sociale Innovatie
sociale innovatie is een manier om
transitie te verwezenlijken
• sociaal - niet zuiver technologische
innovatie, productinnovatie; wel: waarde voor de
maatschappij , sociaal-economisch-ecologisch
• innovatief - incrementeel vs. transformatief
• systeemverandering

11. Sociale innovaties vanuit het
verenigingsleven: verleden en
toekomstAnton Schuurmans (de Verenigde
Verenigingen)

12. Sociale Innovatie: eigenschappen
• structureel gericht op oplossing voor
maatschappelijke noden of uitdagingen (van onderuit
of van bovenop)
• introduceert een nieuw of significant verbeterd
product (en/of dienst), proces, marketingmethode
en/of organisatiemodel;
• op basis van een middellange en lange termijnvisie
op de samenleving of op een door de innovatie
beoogde toekomst;
• duidelijk zicht op impact en meetbaarheid ervan
• slim samenwerken: verschillende actoren werken
samen op een vernieuwende manier

13. Wat maakt een idee sociaal
innovatief?
• biedt een oplossing voor maatschappelijke
noden en uitdagingen die “beter” is dan de
bestaande oplossingen
 noden en uitdagingen kunnen van boven of van
onderuit worden benoemd
 omdat er nog geen oplossing is (nieuwe
maatschappelijke uitdagingen en noden)
 omdat de benodigde oplossing meesurft op
maatschappelijke trends terwijl de „oude‟ oplossing
aan kracht verliest
 omdat ze eco-efficiënter is (onze bottom-line) dan
wat er voorheen was

14. Wat maakt een idee sociaal
innovatief?
• introduceert een nieuw of significant verbeterd
product (en/of dienst), proces, marketingmethode
en/of organisatiemodel;
 bestaand idee of concept kan verbeterd worden
 lancering van totaal nieuwe ideeën
• op basis van een middellange en lange termijnvisie
op de samenleving of op een door de innovatie
beoogde toekomst;
 moet grondige systeeminnovatie mogelijk maken
 of syteemverandering bewerkstelligen
• duidelijk zicht op impact en meetbaarheid ervan

15. Wat maakt een idee sociaal
innovatief? (2)
• een structureel andere manier van handelen
o iets doen is de essentie van het project (geen
sensibilisering of een tijdelijk handelingsmodel
aanbieden)
• opschaalbaar of repliceerbaar
o economisch op termijn zelfbedruipend
o breed toepasbaar in verschillende
omgevingen maar niet noodzakelijk identiek
toepasbaar (aanpasbaar)
o open, geen monopolie (creative
commons, open source...)

16. Wat maakt een idee sociaal
innovatief? (3)
• slim samenwerken
o zoeken naar de juiste partners die idee versterken
o stimuleert out-of-the-box-denken
o in elke fase van het proces de juiste stakeholders
betrekken

17. Case 1
o Samentuinen (Katelijne Schiltz, VELT)

18. Case 2
Peer to peer autodelen (NL)
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=Ta-GPK3Eo_E
o Peer to peer autodelen: BBL (Aude
Goovaerts, BBL)

19. Wat kunnen wij hiermee? - ROLLEN voor de
milieubeweging
•
•goede (bestaande of nieuwe) sociaal innovatieve
modellen aanreiken
• barrières voor sociale innovatie detecteren en
helpen wegwerken
o regelgeving:
(verzekeringen, eigendomsrecht, BTW,...)
o economisch (fondsen,...)
o cultureel
• milieuexpertise aanwenden in
transitienetwerken, middenveld

20. Wat kunnen wij hiermee? - OPPORTUNITEITEN
voor de milieubeweging
• onze visie en prioriteiten verwezenlijken
• sociaal ondernemerschap realiseren en
financiële opportuniteiten tot stand brengen via
een onderneming die aan de volgende twee
bepalende criteria beantwoordt:
• voornaamste doelstelling of bedoeling is maatschappelijke
winst te genereren door het inperken van een probleem of
marktfalen, het invullen van een maatschappelijke behoefte
of uitdaging.
o sociale onderneming doet dit op een
ondernemende, marktgerichte wijze, dit wil zeggen door
middel van het genereren van eigen inkomsten om
zelfvoorzienend te zijn.

21. Sociale innovatie: kans voor
verenigingen en bedrijven

22. Interessante trends

23. Auto bezitten Auto delen

24. Groenten
telen
Groenten
kopen

25. 100%
Premium product100%
Afval

26. Peer-to-peer
logerenHotelkamer huren

27. Peer-to-peer
logerenHotelkamer huren

28. Eten delen

29. Interessante trends

30. Dit gaat over het aanboren van het
grenzeloos potentieel toegang te
verschaffen tot producten, eerder dan ze te
bezitten, en tegelijk geld, plaats en tijd te
besparen, nieuwe vrienden te maken en
actieve, geëngageerde burgers te worden
“

31. Wat komt er op ons af?
SELFNESS
REVIVALISME
SOCIAAL NETWERKEN
GEMEENSCHAPSZELVEN
ZELFBECIJFERING
SPELVORMING
OPENNESS
BEAUTIFICATION

32. REVIVALISME

33. REVIVALISME

34. REVIVALISME

35. GEMEENSCHAPSZELVEN
Collaborative Consumption. Samen is
het nieuwe alleen
video

36. GEMEENSCHAPSZELVEN

37. GEMEENSCHAPSZELVEN

38. GEMEENSCHAPSZELVEN

39. GEMEENSCHAPSZELVEN

40. OPENNESS

41. OPENNESS – OPEN MANUFACTURING

42. OPENNESS - DIY BIO

43. OPENNESS

44. SOCIAAL NETWERKEN

45. SOCIAAL NETWERKEN

46. SOCIAAL NETWERKEN

47. SOCIAAL NETWERKEN

48. ZELFBECIJFERING

49. ZELFBECIJFERING

50. GAMIFICATION

51. GAMIFICATION

52. Sociale innovatiefabriek
Nele Verbruggen – I-propeller
Anton Schuurmans - de Verenigde
Verenigingen

53. Sociale Innovatiefabriek
Presentatie op Focusdag Sociale Innovatie
BBL, 23/04/2013

54. Grote
maatschappelijke
uitdagingen
aanpakken, op
systematische en
geconcerteerde wijze
Sociale Innovatiefabriek: genereren en
versterken van sociaal innovatieve ideeën
 bij middenveld en bedrijven
 VZW met 6 personeelsleden
 geoormerkt budget bij IWT

55. Ideeën
genereren
Ideeën verrijken Ideeën helpen
realiseren
Ideecampagnes
Visie-sessies
Netwerken
….
Verrijkingsmodules (over het
meten van sociale impact, het
streven naar financiële soliditeit,
doelgroepanalyse, …)
Co-creatiesessies
Delen van leerlessen
Sociale innovatiewedstrijd
Opleidingsaanbod
Partnersearch
….
Sociale Innovatiefabriek: genereren en
versterken van sociaal innovatieve ideeën
Toeleiding naar
financiering voor
haalbaarheids-
onderzoek of
pilootfase
(IWT-middelen en
andere)

56. Sociaal innovatieve ideeën
Innovatief :
Concept is
nieuw of
vernieuwend
voor de
maatschappij in
haar geheel, of
voor een
specifieke
sector
Solide:
Er is een
realistisch idee
over
compensatie
van de kosten
Sociaal:
Het streven
naar sociale
impact is de
centrale en
belangrijkste
doelstelling
Belangrijk:
Het concept
komt met een
oplossing voor
een reële en
belangrijke
sociale nood
Samen:
Uitvoering is
mogelijk door
indiener met
team en/of
partnership

57. Een uitleendienst voor auto’s:
van bezit naar gebruik
Verschaffen van kleine
kredieten aan mensen die
traditioneel gezien buiten de
klanten van kredietverstrekkers
vallen
Fitness voor doelgroep die
verst af staat van een
sportieve levensstijl. Slim
gebruik van partnerschap
met scholen om kosten te
drukken en tegelijk sociale
impact te vergroten.
SVK’s huren woningen en
appartementen, en bieden de
eigenaars stevige garanties. Als
eerste huurder is het SVK
verantwoordelijk voor alle
huurdersverplichtingen. Daarna kan
het SVK deze woning sociaal
verhuren aan een woonbehoeftige.

58. LUNCH MET TRANSITIE-GURU
JAN ROTMANS

59. TransitieNL:Kiemen van het
nieuwe Nederland
Tegenlicht VPRO

60. Succesfactoren
• Noodzaak (Sense of urgency) realiseert
gedragsverandering
• Vertrouwen en zelfstandigheid
• Kantelaars – dwarsdenkers - friskijkers
• Positieve insteek – denken in kansen
• Toegang tot overvloed
• Energieke beweging van bovenop - netwerken

61. Drempels
• Wetgeving: nieuwe wereld – oude regels
• Concurrentie
• Misbruik van vertrouwen

62. SOCIALE INNOVATIE ALS GEPLAND
PROCES

63. SOCIALE INNOVATIE ALS GEPLAND
PROCES
#1.
Van ‘noodzaak tot verandering’ tot idee
#2.
Opzet experiment
#3.
Evaluatie experiment
#4.
Opschalen
#5.
Systeemverandering

64. Aan de slag!
WERKEN ROND VIJF KIEMIDEEEN (Fictieve, maar
door de realiteit geïnspireerde verhalen)

65. Centrale vragen
#1.
Van ‘noodzaak tot verandering’ tot idee
- Over welke burgerbehoefte en verzuchtingen
hebben we het?
- Welke observaties wijzen op urgentie?
- Wat is het alternatief model om deze
burgerbehoefte op een duurzame manier
te bedienen?
- Welke tendensen in de samenleving wijzen op
slaagkans voor ons initiatief?

66. Centrale vragen
#2.
Opzet experiment
- Van welke initiatieven kunnen we bijleren? Waar
halen we inspiratie?
- Welke mensen mobiliseren we als eerste
gebruikers? Hoe?
- Via welke samenwerkingsverbanden komen we
snel tot het waarmaken
van een experiment?

67. Centrale vragen
#3.
Evaluatie Experiment
- Wanneer kunnen we van een succes spreken?
Wat zijn de criteria?

68. Centrale vragen
#4.
Opschalen
- Welke maatschappelijke, politieke, juridische en
economische weerstand komen we tegen,
en hoe gaan we ermee om?
- Wie zijn potentiële partners in crime?
- Wat zijn de grote kostenposten?
- Wie helpt ons het initiatief financieren?
- Wie beschikt over de expertise die wij nodig hebben
om het initiatief waar te maken?
- Wie geeft ons toegang tot de juiste doelgroepen?

69. Centrale vragen
#5.
Systeemverandering
Wat maakt het nieuwe model beter dan het
conventionele systeem?
- Wat is de individuele meerwaarde?
- Wat is de maatschappelijke meerwaarde?
- Wat is de ecologische meerwaarde?

70. HET VERHAAL VAN EDDY
KINDERMANS
#1: VERSTEDELIJKING
DE AGFA-KANTOREN
Eddy Kindermans is voorzitter van de Vlaamse
huisvestingsmaatschappij, en woont in Mortsel nabij
Antwerpen.
Midden in de zeer drukke, maar gegeerde gemeente
Mortsel liggen 3 industriële sites van Agfa Gevaert.
Eén daarvan is echter al decennia niet meer in gebruik.
Het is een site van 5 hectare groot, en te midden van
woonwijken en Provinciale invalswegen. Volgens
sommigen is het ideaal gelegen voor een verstandig
stadsinbreidingsproject.
De site geeft uit aan ‘de Krijgsbaan’ waar je een serie
oude kantoorgebouwen aantreft die volgens een studie
van een groep Antwerpse laatstejaarsstudenten
Architectuur prima zijn om te bouwen tot een co-
housingproject of tot sociale woningen. Later zouden
alle magazijnen in hetzelfde lot kunnen volgen, en zou
de oude Agfa-site een prachtige, groene woon-oase
kunnen worden.
Het is een idee dat Eddy niet loslaat telkens hij in de file
voorbij het terrein rijdt.

71. HET VERHAAL VAN ERIK
VAN DEN BERGH
#2: ENERGIE
SCHOOLDAKFONDS
De gemeente Grimbergen telt zo’n 15 zelfstandige
verzekeringsmakelaars. 4 daarvan zijn actief in de
gemeentepolitiek, 2 bij VLD, 1 bij Groen, en 1 bij SPA.
Tijdens het weekend vinden we de heren vaak terug
bij een pilsje in de cantine van de lokale tennisclub.
Vanuit lange toogdiscussies over klimaat, de crisis en
de lege gemeentekas komen ze op een schitterend
idee: Laten we een coöperatieve starten waarbij
iedere Grimbergenaar aandeelhouder kan worden,
en die investeert in hernieuwbare energie die op de
daken van het gemeentepatrimonium wordt
opgewekt: daken van het zwembad, de sporthal, de
rust- en verzorgingstehuizen, scholen enz…. Deze
instellingen kunnen dan stroom kopen van hun eigen
dak, en iedereen in Grimbergen heeft toegang tot
een veilige, duurzame belegging.

72. HET VERHAAL VAN BRUNO
LEYSSEN
#3: MOBILITEIT
KISS AND RIDE
Bruno Leyssen is allicht één van de jongste MVO-managers
in België. Hij werkt bij Bostoen rond duurzaamheid, en in
zijn vrije tijd is een duurzame levensstijl ontzettend
belangrijk. Samen met enkele buren hebben ze 1 auto
gekocht. Ze houden kosten, aantal kilometers, tankbeurten
etc. bij in een schriftje in het handschoenenbakje. Het
werkt prima, en iedereen houdt zich al 3 jaar aan de regels
en draagt goed zorg voor de knalrode Citroen C5 break die
dus meerdere gezinnen kent.
Op een MVO-seminarie ontdekt Bruno dat er al heel wat
applicaties voor de Smart Phone bestaan die alle
administratie, agenda en betalingen rond autodelen prima
weten te automatiseren. Hij ontdekt ook ‘ridesharing’:
Niet alleen delen van auto’s maar van 1-malige of
recurrente ‘autoritten’. ‘liften voor de facebook-generatie’
zou je het ook kunnen noemen.
Hij is er rotsvast van overtuigd dat je ridesharing ook hier
in Vlaanderen leven kan inblazen voor
kotstudenten, festivalgangers, pendelaars, … en dat het
heel wat interessante ontmoetingen kan opleveren.

73. HET VERHAAL VAN STELLA
VAN ASSCHE
#4: VOEDING
AARDPEERBRIGADE
Stelle Van Assche beheert al 2 jaar op een gebeten
manier een volkstuintje in de gemeente Edegem. Op
een dag ontvangt ze via ‘Groen Edegem’ een
uitnodiging om deel te nemen aan een denktank
rond de herbestemming van het kasteeldomein “Hof
ter Eden en de aansluiting bij Fort 5 tot een groot
parkdomein. Veerle vormt samen met 3
medetuinders uit de buurt het ‘volkstuincollectief
Aardpeerbrigade’, en dromen van een veel groter
terrein waarmee meerdere jonge gezinnen kunnen
worden aangetrokken om samen te tuinieren, te
genieten van het buitenleven enz…
Er is nog 1 landbouwer die maïs teelt binnen de
grenzen van het toekomstig parkdomein…

74. HET VERHAAL VAN ROEL
VERBOUWEL
#5: MATERIALEN
LOCALBAY
Roel Verbouwel is web developer, is 39 jaar, heeft een
vaste vriendin, en verliet vorig jaar de stad om zich in
een randgemeente te gaan vestigen. Hij liep al lang met
een idee rond om een website te starten waar op
buurtniveau mensen allerlei zaken met elkaar kunnen
delen en ruilen. Grasmaaiers, haagscharen delen… bijles
frans ruilen voor afhaallunch…
Nu hij in de gemeente Lochristi nabij Gent woont is het
zover. 30 avonden lang bouwde hij aan LOCALBAY…
Het enige wat je moet doen is een profiel aanmaken op
LOCALBAY, je buren leren kennen, enkele producten en
diensten in je vitrine zetten, en hop je bent
vertrokken….
Roel is zover dat hij de website heeft aangemaakt, en
een eigen flyer heeft verdeeld tijdens het straatfeest
tijdens de speelstraat. 3 weken later zijn ruim 35
buurtbewoners aan ‘t delen en aan ‘t ruilen…
Op een dag krijgt hij telefoon van Colruyt. Ze willen
LocalBay graag mee ondersteuning geven, op
voorwaarde ze buurtbewoners het voorstel mogen
doen een buurt-afhaalpunt te worden voor online
bestellingen bij Colruyt….

75. HOE BREIEN WE HIER EEN VERVOLG
AAN?