örgütsel adalet

1. Örgütsel Adalet

2. Örgütsel Adalet
• Adalet en genel anlamıyla “hakka uygunluk, haklı ile haksızın ayırt
edilmesi” demektir.
• Bu anlamda hem bir durumu, hem de insanların davranışlarını tanımladığı
için ahlak ve din kurallarıyla da ilişkilidir.
• Adalet, bir kavram olarak, insan davranışını ahlak açısından inceleyen ve
eleştiren bir düşünceyi de içermektedir.
2

3. • Örgütler açısından bakıldığında adalet, doğruluğun işyerindeki rolü ve
haklılığın korunmasında otoritenin işlevi ile ilgili bir kavram olarak
tanımlanabilir.
• Adalet kavramı örgütlerde;
ödeme, ödül, özendirme vb. kaynakların dağıtımı ile ilişkili olarak
ilgilenilmeye başlanan bir kavramdır.
3

4. • Örgütsel adalet teorisinin temelleri Adams’ın JS (1965) Eşitlik Teorisi’nden
ortaya çıkmıştır.
• Adams JS (1965) çalışanların değişimleri neden ve ne zaman adil ya da adil
değil şeklinde ve adaletsiz algısı olduğu zaman nasıl tepki verdiklerini
anlamak istemiştir.
4

5. • Örgütsel adalet, işle ilgili durumlarda adaletin çalışanlar tarafından
nasıl algılanabildiği ve nasıl tepkiler gösterdiğiyle ilgilidir.
• Örgütsel adaletin konuları arasında; çalışanların örgüt yöntemlerine
katılımındaki adalet, ödeme sistemleri, tatile çıkmada kimin önceliğe
sahip olduğu gibi hususlar bulunmaktadır.
5

6. • Bireyler beklentileri karşılanmadığı zaman veya bekledikleri tavırları
görmedikleri zaman haksızlığa uğradıklarını düşünürler.
• Böyle adaletsiz bir durumun oluştuğunu gördüklerinde, adaleti sağlama
veya adil davranışlarla karşılık verme yönünde motive olurlar.
6

7. • Örgütlerdeki Adaletsizlikler;
• Seçim ve Yerleştirmede Adaletsizlik;
Örgütlerde çalışanların örgütsel adalet algısının oluşması daha ilk işe
başvuru anında ve seçim sürecinde oluşmaktadır.
7

8. • Ücret ve Maaş Yönetimindeki Adaletsizlik;
Çalışanların belirli bir örgütte çalışmayı istemesi kendi geçimini ve
statüsünü sağlamaya yetecek kadar bir ücret almayı arzu etmesi söz
konusudur.
8

9. • İlerleme ve Terfi Sisteminde Adaletsizlik;
Günümüzde hızlı rekabet, yönetim ve organizasyon faaliyetlerinde kıdem,
sicil ve yaş gibi geleneksel kıstaslar yerine; yeni yönetim, bilgi ve eğitim
sistemlerinin önemini daha fazla açığa çıkarmaktadır.
9

10. • Ek Ödemelerde ve Sosyal Yardımlarda Adaletsizlik;
Örgütte huzurlu ve güvenilir bir çalışma ortamı yaratmak amacıyla ücret ve
maaşın dışında sosyal yardımlar şeklinde bazı ek ödemeler yaparlar.
10

11. • Dolaylı Ödemeler ve Hizmetlerde Adaletsizlik;
Çalışanların moralini artırmak, personel devir hızını düşürmek, sağlık ve
güvenlik duygularını geliştirmek, çalışma hayatını iyileştirmek ve
kolaylaştırmak gibi düşüncelerle para ve eşya şeklindeki ödemelerin dışında
birtakım dolaylı ödemeler ve hizmetler de sunulmaktadır.
11

12. • Tatil ve İzin Kullanımındaki Adaletsizlik;
Çalışanların mensubu oldukları örgütün yönetim uygulamalarının ve
işlemlerinin ne derece adil olup olmadığı hakkındaki algılamalarda ve
yargılarda en fazla dikkat ettikleri kıstaslardan biri de örgüt yönetiminin izin
kullanımları konusundaki adalet ölçütleri olmaktadır.
12

13. • Örgütsel Adaletsizliğin Sonuçları;
• Saldırgan Davranışlar;
Örgüt içinde başkalarıyla ilişkiyi kesme, söylenti ve dedikodu yayma, kötü
sözler söyleme şeklinde ortaya çıkar. Buradaki temel amaç düşmanlık
duygularını ifade etmektir.
13

14. • Pasif Davranışlar;
Pasif, gizli, üstü kapalı saldırganlık davranışları ile bireyler başkalarına zarar
vermeye çalışırken kendilerine gelecek zararlardan korunmayı hedeflerler.
Başkalarının işlerini yapmaya engel olmaya, onları üst yönetim karşısında zor
duruma düşürmeye yöneliktir.
14

15. • Açık Saldırgan Davranışlar;
Şiddete yönelik davranışlardır. Örgütlerde görülme sıklığı düşüktür, ama
daha tehlikelidir. İtme, çekme, düşürme gibi davranışlardır.
15

16. • Adaletin Toplumsal Açısından Önemi;
• Adalet bir toplum içinde düzen ve haksızlığı önleyen en iyi sistemdir.
• Adalet olduğu sürece insanlar arasında birlik, beraberlik ve düzen olur.
• Adalet olmadığı taktirde her insan kendi istediği gibi davranır ve karşıdaki
insanların düşüncelerini onun hakkında yanlış olacağını ve topluma zarar
verebileceğini düşünmez. Çünkü onun yanlış davranışlarını engelleyecek,
cezalandıracak bir sistemin olmaması ona rahatlık verecektir.
16

17. • Örgütsel Adalet Boyutları;
• Dağıtımsal Adalet;
• Bireyler elde ettikleri sonuçları (gelir, prim, terfi, sosyal haklar gibi)
adaletli veya adaletsiz olarak algılayabilir.
• Dağıtımsal adalette esas olan bireylerin dağıtılan kaynaklardan adil şekilde
pay aldığını düşünmesidir.
17

18. • İşlemsel Adalet;
• Alınan kararın evrelerindeki dürüstlüğe denir. İşlemsel adaletin iki alt
boyutu vardır;
• Bunlardan birincisi, karar alma sürecinde kullanılan yöntemler ve
uygulamalar.
• İkinci boyut ise karar alma sürecinde kullanılan politika ve uygulamalar
18

19. • Etkileşimsel Adalet;
• Karar alındığında bu kararların bireylere nasıl söylendiği veya söyleneceği
ile ilgili adalet algılamasıdır.
19

20. • İlişki Adaleti;
• Grup davranışlarına odaklanır ve gruplardaki belli kimlikleri olan
bireylerin oluşturduğu sosyal kimliklere saygıya odaklanır.
20

21. • Bilgi Adaleti;
• Çalışanların bilgilendirilmesi ve örgütte olanları çalışanların adil ve dürüst
bir biçimde bilgilendirilmesi sürecini açıklamaktadır.
• Bütün örgütlerde adalet olgusu mevcuttur.
• Ne yazık ki, örgüt içinde bir adaletsizlik meydana gelip, örgütün ilgisi
üzerine odaklanana kadar aktif olarak gündemde kalmaz.
21

22. • Adalet duygusunu tetikleyen durumlar aşağıdaki gibi özetlenebilir;
1. Olumsuz tepkiler alındığı zaman,
2. Bir değişim sürecinde,
3. Kaynaklar az olduğu zaman,
4. Kişiler değişik düzeylerde örgüt içi yetkilere sahipken.
22

23. • Örgütsel Adaletin Boyutları;
• 1. Dağıtımsal adalet:
Bireyler elde ettikleri sonuçları (gelir, prim, terfi, sosyal haklar gibi) adaletli
veya adaletsiz olarak algılayabilir. Dağıtımsal adalette esas olan, bireylerin,
dağıtılan kaynaklardan adil şekilde pay aldığını düşünmesidir.
23

24. • 2. İşlemsel adalet:
Alınan kararın evrelerindeki dürüstlüğe işlemsel adalet denir.
Bunun güzel bir örneği, Amerikan yâda İngiliz mahkemeleridir.
Mahkemede hâkim davanın yasalara uygun ve adil olarak sürmesinden
sorumludur. Jüri ise, ceza ya da sonuca karar vermekle yükümlüdür.
24

25. • İşlemsel adaletin iki alt boyutu vardır:
• Bunlardan birincisi, karar alma sürecinde kullanılan yöntemler ve
uygulamaların yapısal özellikleriyle ilgilidir.
• Yasal işlemler olarak da adlandırılan bu boyut, kararlar alınmadan önce
çalışanlara söz hakkı verilmesini, fikir ve görüşlerinin dinlenmesini kapsar.
• İkinci boyut ise, karar alma sürecinde kullanılan politika ve uygulamaların
karar alıcılar tarafından uygulanma şekli ile ilgilidir.
25

26. • 3. Etkileşimsel Adalet:
Bies (2001) etkileşimsel adaleti, “örgütsel işlemler uygulanırken insanların
maruz kaldığı tutum ve davranışların niteliği” olarak tanımlamıştır.
Bir başka tanımla, “karar alındığında bunun bireylere nasıl söylendiği veya
söyleneceği ile ilgili adalet algılamasıdır”.
26

27. • 4. İlişki adaleti:
İlişki adaleti, grup davranışlarına odaklanır ve gruplardaki belli kimlikleri
olan bireylerin oluşturduğu sosyal kimliklere saygıya odaklanır.
İlişki adaleti grup değeri modeli ve ilişkileri geliştirilmesi modellerinden
oluşur.
27

28. • 5. Bilgi adaleti:
Bilgi adaleti, örgütsel kaynakların dağıtımına ilişkin olarak çalışanların
bilgilendirilmesi ve örgütte olanları çalışanların adil ve dürüst bir biçimde
bilgilendirilmesi sürecini açıklamaktadır.
Bilgi adaleti, örgütte süreç işlerken ne kadar bilginin paylaşıldığı ile de
ilişkilidir.
28

29. • Örgütte çalışanlar, örgüt yaşamının kurallarına uyduğunda çalışanlar arası
ilişkileri; kurallar eşit uygulandığında da yöneticilerle çalışanlar arası
ilişkiler etkilenir ve örgüt içi ilişkiler büyük ölçüde sorunsuz olur ve
uyumla devam eder.
• Kuralların herkese eşit uygulanmaması ise sorunların yaşanmasına ve
örgütte adaletsizlik baş göstermesine neden olur.
• Örgütlerini yaşatmak ve geliştirmek amacında olan yöneticiler,
örgütlerinin ne derece adil olduğu ya da çalışanlarınca ne derecede adil
algılandığı konusu üzerinde hassasiyetle durmalıdır.
29

30. 30
BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…