Отворен пристап во универзитети и истражувачки институти
•
0 likes•417 views
Презентација за Отворен пристап наменета за информирање на наставниот и раководниот кадар во високо-образовните и истражувачките институти во Македонија
![Што е отворен пристап? www.metamorphosis.org.mk ,[object Object],желба за објавување без финансиска надокнада + интернет = електронска дистрибуција на литература од научно-истражувачки списанија, бесплатен и неограничен пристап]()
Recommended
Recommended
More Related Content
More from Metamorphosis
More from Metamorphosis (20)
Отворен пристап во универзитети и истражувачки институти
- 1. Отворен пристап Ирина Шумадиева Фондација Метаморфозис www.metamorphosis.org.mk
- 8. 2 стратегии за отворен пристап www.metamorphosis.org.mk Фотографија: Eduardo Muriedas
- 10. Мапа на сите складишта www.metamorphosis.org.mk http://maps.repository66.org
- 17. www.metamorphosis.org.mk Процентуален пораст на цитирање со отворен пристап Опсег = 36%-200% (Податоци: Стивен Хамад и соработниците) Физика Психологија Образование Бизнис Биологија Социологија Право Менаџмент Економија Здрав. науки Пол. науки
- 18. Доколку немате институционално складиште... www.metamorphosis.org.mk http://www.depot.edina.ac.uk
- 19. ПРАШАЊА И ОДГОВОРИ www.metamorphosis.org.mk ?
- 27. БЛАГОДАРАМ ЗА ВНИМАНИЕТО! www.metamorphosis.org.mk [email_address]
Editor's Notes
- Отстранувањето на пречките во пристапот до оваа литература, ќе го забрза истражувачкиот процес, ќе го збогати образованието, ќе овозможи споделување на наученото помеѓу богатите и сиромашните, ќе ја направи оваа литература максимално корисна и ќе ги постави темелите за обединување на човештвото во заедничка интелектуална конверзација и потрага по знаење .
- Примарно, оваа категорија ги опфаќа трудовите кои се објавуваат во научно-истражувачките списанија, но исто така може да вклучува и нерецензирани трудови во фаза пред нивното печатење кои авторите сакаат да ги поставуваат онлајн за да се коментира содржината или за да ги известат колегите за некои важни наоди од истражувањата. Иако литературата од научно-истражувачките списанија треба да биде бесплатно достапна за читателите, тоа не значи дека е бесплатно и нејзиното создавање. Како и да е, експериментите покажуваат дека вкупните трошоци за обезбедување на отворен пристап од овој тип на литература се далеку пониски од трошоците за традиционалниот начин за нејзино распространување . Со таква можност да се заштедат пари и да се прошири опсегот на распространетост истовремено, денес постои силен поттик за професионалните здруженија, универзитети, библиотеки и фондации да го искористат отворениот пристап како средство за поголеми постигнувања во однос на нивните мисии. Групите податоци можат да бидат – работни листови ( Excel), аудио и видео фајлови, репрезентации на уметнички дела, дијаграми, графикони, книги или поглавја од книги, како и комплексни објекти составени од комбинирани типови на податоци. Многу често, авторите на книгите сакаат да постигнат парична добивка од нивната продажба, па според тоа, правејќи ги со отворен пристап не веруваат дека би го постигнале саканиот ефект. Но важно е да се знае дека и во овој случај е важно да се внесат метаподатоците во складиштето , а главната содржина ќе остане скриена за посетителите. Ова ќе овозможи поголема видливост на книгата од страна на пребарувачите, што со време овозможува и нејзина подобра продажба. Институционалните складишта често содржат тези, магистерски трудови, докторски дисертации и други производи поврзани со истражувања како презентации и слики.
- Златниот пат се однесува на објавување на научни написи во списанија со отворен пристап, но опфаќа и оригинални прилози како монографии, колективни книги и др. Зелениот пат до отворен пристап се однесува на само-архивирање на дигитални документи во отворено пристапни институционални или тематски базирани сервери или паралелно со, пред или по објавувањето во списанија кои наплатуваат за пристап. Само-архивирачките текстови најчесто се во верзија пред или по печатење, но архивите се состојат и од монографии, извештаи од истражувања, конференциски материјали и сл. Во фазата пред печатење , написот не е рецензиран и авторските права с è уште ги имаат авторите , така што нема ограничувања околу можноста за само-архивирање. Во фазата по печатењето написот е рецензирана верзија од ракописот кој бил прифатен за објавување. Оваа верзија има повеќе или помалку иста содржина со верзијата на издавачот, но овие 2 сепак не се идентични. Сивата литература се однесува на материјали кои не се дистрибуираат преку конвенционалните канали како издавачи и продавачи на книги . Наспроти златниот и зелениот пат, сивиот пат наложува документите да бидат бесплатно достапни онлајн, без инволвирање на издавачите или списанијата и не е придружена со пропратно или претходно објавување од страна на издавач или списание.
- Институционалните складишта се дигитални колекции од резултатите креирани во рамките на универзитетите или истражувачките институции. Иако целта на складиштата може да биде различна, на пр. некои универзитети имаат ресурси за учење , односно образовни материјали, во повеќето случаи, тие се креирани за да овозможат отворен пристап до резултатите од истражувањата во рамките на институцијата. Складиштата се придржуваат до меѓународно-прифатен сет од технички стандарди кои подразбираат изложување на метаподатоците како што се: името на авторите, институцијалната припадност, датумот, насловите на написите, апстракти и сл. на сите написи на еден стандарден начин. Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH ) Содржината потоа се индексира од веб-пребарувачите како Гугл, Гугл Сколар и др. создавајќи датабаза на бесплатно-достапни глобални истражувања. Како што нивото на само-архивирање ќе се зголемува, отворениот пристап ќе претставува се поголем дел од научната литература.
- Од разни причини, литературата со отворен пристап е се уште ограничена на мал дел од онаа која се појавува во научните списанија. Но, дури и во тие ограничени колекции, многу различни иницијативи имаат покажано дека отворениот пристап е економски изводлив , дека им дава на читателите извонредна моќ да најдат и користат релевантна литература и им дава на авторите и нивните трудови огромна нова мерлива видливост, читаност и влијание. Отворениот пристап овозможува споредување на резултати и создавање на нови податоци и ново знаење базирано на резултати од претходни истражувања.
- За истражувачите ОП носи поголема видливост, употребливост и влијание во нивната работа. Тие можат да следат колку нивните трудови биле преземени и цитирани . Истражувачките институции ги имаат истите бенефиции во агрегирана форма. Тие имаат корист од алатката за менаџирање на информациите која им овозможува да ги оценат и надгледуваат истражувачките програми , а имаат и маркетинг алатка која им овозможува да имаат излог за нивните истражувачки напори . Истите полезности важат и за надворешните истражувачки финансиери кои треба да можат да ги оценуваат и следат резултатите од нивните финансирања и да мерат и оценуваат колку ефективно нивните пари се потрошени . Исто така можат да се осигурат дека резултатите од нивните трошоци добиваат најголема можна распространетост . За земјите користа од ОП е во зголемувањето на влијанието од истражувањето во што се инвестираат јавни пари што значи дека има и добар повраток од инвестицијата. Општеството како целина исто така ползува бидејќи истражувањето е поефикасно и поефективно , носејќи подобри и побрзи резултати за сите во него.
- Депот е институционално складиште кое им овозможува на истражувачите и научниците од целиот свет да ги депонираат своите трудови, статии и поглавја од книги. Оваа интернационална локација има за цел, на едно место да ги собере научно-истражувачките документи кои се производ на научници и истражувачи од институции без свое институционално складиште. Со тоа, тој е од полза за целата научно-истражувачка заедница од светот. Истражувањата покажуваат дека стапката на цитирање на материјали кои се ставаат на располагање со отворен пристап, може да се зголеми драматично до дури 400% во некои дисциплини. За да се поставуваат трудови на Депот, корисниците прво треба да се регистрираат , додека постапката за самото поставување на материјалите не одзема повеќе од 10 минути . Корисниците можат да поставуваат документи кои јавно ќе се прикажат по одреден период кој може да го бара издавачот, па дури и да ги направат материјалите невидливи за посетителите, доколку не им е близок концептот за објавување со отворен пристап. Во овој случај, внесувањето на името на авторот, институцијата која стои зад издавањето на делото и мета податоците за него, ќе ја зголемат неговата видливост и достапност преку пребарувачите, со што ќе се зголеми интересот за нив, додека самата содржина и понатаму ќе остане скриена за посетителите.
- Авторите се грижат дека издавачите кои во најголем број случаи ги имаат авторските права на авторите, нема да дозволат објавување на нивните написи со отворен пристап. Но, податоците зборуваат дека 60% од списанијата , дозволуваат само-архивирање на финалните, рецензирани верзии од написите (односно верзиите после нивното печатење ), и дополнителни 32% дозволуваат авторот да го само-архивира пред-печатеното издание пред истото да биде рецензирано . Издавачите на документи со отворен пристап немаат никакви ограничувања во однос на авторските права. Тие дозволуваат авторските права да останат на авторот на написот и тие дозволуваат авторот да прави што сака со него, вклучително, да прави неограничен број копии за дистрибуција, да ги користи за предавања итн. Ова е сосема различно од ограничувањата кои ги поставуваат традиционалните издавачи кои барат авторот да се одрече од авторските права и поставуваат стриктни правила за тоа како написот ќе биде користен од авторот и од останатите.