1. Metadane na poziomie
kolekcji muzealnych
dr Marek Nahotko
IINiB UJ
Warszawa, 1.02.2011

2. Pytania (a może też odpowiedzi):
• Dlaczego kolekcje muzealne;
• Czy i po co opisywać kolekcje jako całość;
• W jaki sposób tworzyć tego typu
metadane.
2

3. Kolekcje muzealne
• K. Pomian: zbiór przedmiotów, które są czasowo
lub stale wyłączone z funkcji utylitarnych i
przechowywane są w bezpiecznym miejscu,
przeznaczone do oglądania;
• CIDOC: agregacje obiektów fizycznych, które są
zgromadzone i zarządzane przez jednego lub
kilku Aktorów w jakimś okresie czasu dla
realizacji określonego celu i potrzeb publiczności
oraz zgodnie z określonym planem rozwoju
kolekcji. W wyniku realizacji tego planu obiekty
mogą być dodawane lub usuwane z kolekcji.
3

4. Kolekcje
• Agregacje obiektów fizycznych lub cyfrowych
(digitalizowanych lub born-digital);
• Agregacje, np.:
– Obiektów naturalnych: skamieliny, minerały…
– Obiektów sztucznych: artefaktów, dokumentów,
rekordów…
– Obiektów cyfrowych: dokumentów, obrazów,
multimediów, danych, oprogramowania…
– Cyfrowych surogatów obiektów fizycznych:
fotografii…
– Metadanych: rekordy katalogu, opisy obiektów, opisy
na poziomie kolekcji.
4

5. Kolekcje
• Kryteria tworzenia: nośnik, technika, okres
(kierunek), artysta lub grupa artystyczna,
darczyńca (proweniencja), temat dzieła lub
dziedzina wiedzy;
• Kolekcje encyklopedyczne, w dużych muzeach
obejmujące wszystkie zbiory;
• Kolekcje składające się z pojedynczego obiektu;
• Kolekcje związane z wystawą, ekspozycją stałą
lub czasową.
5

6. Kolekcje Muzeum Narodowego
w Warszawie
6
Wg. Piotr Czyż, Marcin Romeyko-Hurko, http://wiedzaiedukacja.eu/archives/48116

7. Kolekcje - problemy
• Pomiędzy kolekcjami mogą
zachodzić relacje hierarchiczne
(sub- i superkolekcje) w obrębie
których stosuje się różne
kryteria doboru obiektów;
• Trudności w odróżnieniu
poszczególnych części;
• Odmienne pojmowanie kolekcji
przez muzealników i
publiczność. 7

8. Kolekcje wirtualne
• Tworzone na podstawie zasobów wielu muzeów
i innych instytucji (propozycja Federacji Muzeów Cyfrowych
p. P. Czyża i M. Romeyko-Hurko z MN Wwa);
• Potencjalnie każda większa elektroniczna baza
danych jest wirtualnym muzeum (D. Folga-
Januszewska);
• Możliwość tworzenia własnych kolekcji przez
widza;
• Konieczność elastycznego traktowania kolekcji,
bardzo dynamicznie się zmieniającej i dla
każdego widza mającej inne znaczenie.
8

9. Kolekcja Lokalizacja Usługi fizyczne
Usługi
obiektów fizyczna fizyczne
udostępniają
fizycznych fizyczne kolekcje w
fizycznych
lokalizacjach
Katalog
kartkowy
(Kolekcja
fizycznych
rekordów
metadanych) 9

10. Kolekcja Lokalizacja Usługi fizyczne
Usługi
obiektów fizyczna fizyczne
udostępniają
fizycznych fizyczne kolekcje w
fizycznych
lokalizacjach
Interfejs
katalogu w
Web
Katalog
kartkowy Lokalizacja
(Kolekcja Usługi
cyfrowa
fizycznych rekordów sieciowe
rekordów metadanych 10
metadanych)

11. Usługi sieciowe
Kolekcja Kolekcja udostępniają
obiektów cyfrowa kolekcje cyfrowe w
cyfrowych cyfrowych
lokalizacjach
Strona Web
Usługi
Kolekcja sieciowe
cyfrowych Lokalizacja
rekordów cyfrowa
metadanych
11

12. Opis na poziomie kolekcji –
metadane
• Metadane: maszynowo czytelne dane o
zasobach; ustrukturyzowane dane o
zasobach, wspomagające wiele różnych
działań;
• Kolekcja jest rodzajem zasobu;
• Opisy na poziomie kolekcji są rekordami
metadanych.
12

13. Metadane o kolekcji czy na
poziomie kolekcji?
• Opis kolekcji, metadane o kolekcji: może
dotyczyć obiektów w kolekcji i/lub samej
kolekcji;
• Opis na poziomie kolekcji, metadane na
poziomie kolekcji: opis kolekcji jako
całości.
13

14. Metadane na poziomie kolekcji
• Ustrukturyzowana, otwarta,
standaryzowana i czytelna maszynowo
forma metadanych, pozwalająca na opis
wysokiego poziomu, agregacji
poszczególnych obiektów;
• Pozwalają uzyskać dodatkowy poziom
opisu obiektów i relacji między nimi.
14

15. Cele metadanych na poziomie
kolekcji
• Umożliwienie wyszukiwania obiektów
opisanych w bazach danych
niewidocznych dla wyszukiwarek;
• Ułatwienie selekcji właściwego zbioru
spośród wielu udostępnianych kolekcji;
• Ułatwienie wyszukiwania obiektów,
poprzez rozszerzenie kontekstu na
poziomie kolekcji (np. dodanie do
nazwiska artysty także nazwy kierunku);
15

16. Cele metadanych cd.
• Stanowią substytut opisu poszczególnych
obiektów, w przypadkach gdy opisy obiektów są
niedostępne lub ich stosowanie byłoby
niepraktyczne (zbiory numizmatyczne,
filatelistyczne itp.);
• Ułatwienie wyszukiwania w zasobach
rozproszonych wielu instytucji;
• Ułatwienie działania agentom softwarowym;
• Ułatwienie współpracy między muzeami,
bibliotekami, archiwami, biznesem.
16

17. Cechy metadanych
• Niezależne od dziedziny;
• Tworzenie metadanych na różnych
poziomach: obiektów, kolekcji…
• Tworzone automatycznie;
• Wielojęzyczne;
• Uwzględniające terminologię
specjalistyczną, naukową i potoczną.
17

18. Zadania metadanych
1. Odszukanie kolekcji;
2. Lokalizacja kolekcji;
3. Wskazywanie na funkcje przeszukiwania
i analiz w kolekcji;
4. Ocena kolekcji;
5. Zarządzanie kolekcją.
Ad. 1, 2, 3 – zadania użytkowników;
4 – zadanie użytkowników i muzealników;
5 – zadanie muzealników.
18

19. Opisy kolekcji
• Analityczne – opisy poszczególnych
obiektów;
• Całościowe – opisy kolekcji;
• Hierarchiczne – opis obiektów w
kolekcjach.
19

20. Opis kolekcji – model RSLP
20

21. Model RSLP
(Research Support Libraries Programme)
• Treści
– Intelektualna twórczość, bez odniesienia do
materializacji (dzieło)
• Obiekt
– Konkretna realizacja (fizyczna/cyfrowa) treści
• Kolekcja
– Agregacja obiektów
– Twórca podejmuje pragmatyczną decyzję o
poziomie agregacji.
21

22. Zawartość opisu
• Atrybuty kolekcji: autor, tytuł…;
• Atrybuty lokalizacji (jednej lub wielu);
• Identyfikacja agentów: twórca, właściciel
kolekcji, administrator lokalizacji;
• Relacje zewnętrzne:
– Kolekcja - kolekcja (ma część, jest częścią,
ma wersję);
– Kolekcja – publikacja;
– Kolekcja – opis kolekcji (opisana przez).
22

23. Grupy atrybutów
• Identyfikacja (nazwa, tytuł, lokalizacja…);
• Dostępność (adres fizyczny, godziny otwarcia, adres elektroniczny,
warunki dostępu…);
• Własność (poprzedni właściciele, obecny właściciel, nadzorca);
• Opis fizyczny (rozmiary, nośnik, sposób utrwalenia);
• Opis treści:
– Przedmiot,
– Opis tekstowy,
– Język,
– Intencjonalny odbiorca,
– Aspekty czasoprzestrzenne (czas i miejsce powstania, czas i miejsce
przedstawione),
– Metadane „konspektowe” (wartość kolekcji, kompletność);
• Relacje z innymi kolekcjami;
• Prawa związane z kolekcją;
• Dane administracyjne (stan kolekcji, przeprowadzone lub
planowane konserwacje, procedury archiwizacji…).
23

24. CIDOC/CRM
• Tworzony od 1996 przez Intern. Council
for Museums (ICOM) – Intern. Committee
on Documentation (CIDOC);
• Ontologia CIDOC/CRM składa się z 81
klas (ozn. literą E) i 132 cech (ozn. literą
P), np. E78 to klasa Kolekcja, P102 to
cecha ma tytuł
24

25. E78 Kolekcja
• Podklasa klasy E24 Przedmioty fizyczne wykonane
przez człowieka;
• Definicja: składa się z agregacji obiektów fizycznych,
które są grupowane i zarządzane („podlegają opiece”,
„kurateli” i są „chronione” w terminologii muzealnej)
przez jedno lub więcej wystąpień klasy „E39 Aktor” w
określonym okresie czasu dla określonych celów i
odbiorców i zgodnie z określonym planem budowy
kolekcji;
• Cztery grupy cech:
– Charakterystyki ogólne;
– Osoby związane z kolekcją;
– Wydarzenia wpływające na kolekcję;
– Części kolekcji.
25

26. Charakterystyki ogólne
Charakterystyki ogólne
Nazwa kolekcji E78(Kolekcja)-P102 ma tytuł (jest tytułem)-E35(Tytuł)
Identyfikator kolekcji E78(Kolekcja)-P47 jest identyfikowana przez-E42(Identyfikator
obiektu)
Rozmiar kolekcji E78(Kolekcja)-P57 ma liczbę części-E60(Liczba)
Lokalizacja E78(Kolekcja)-P53 ma poprzednią lub bieżącą lokalizację (jest
poprzednią lub bieżącą lokalizacją)-E53(Miejsce)
E78(Kolekcja)-P25 przenoszony (przenoszący)-
E9(Przeniesienie)-P26 przeniesiony do (miejsce
przeznaczenia)-E53(Miejsce)
Prawa do kolekcji E78(Kolekcja)-P104 jest przedmiotem-E30(Prawa)
Uwagi E78(Kolekcja)-P3 ma uwagi-E30(Ciąg znaków)
Opis E78(Kolekcja)-P62 opisuje (jest opisywany)-E1(Jednostka
CRM)
Obiekt związany E78(Kolekcja)-P130 przedstawia cechy-E70(Rzecz)
Publikacja związana E78(Kolekcja)-P67 cytuje (jest cytowany przez)-E73(Obiekt
informacyjny) 26

27. Osoby związane z kolekcją
Osoby związane z kolekcją
W ontologii CIDOC/CRM osoby są reprezentowane przez klasę E39 Aktor. Klasa ta
zawiera ludzi, indywidualnych lub grupy, którzy wykonują intencjonalne działania, za
które ponoszą odpowiedzialność. W efekcie Osoby mogą być wyłącznie opisane
poprzez Działania, w których biorą udział.
Opiekun (kurator) E78(Kolekcja)-P109 ma kuratora (jest kuratorem)-E39(Aktor)
Właściciel E78(Kolekcja)-P52 (ma właściciela/jest właścicielem)-
E39(Aktor)
Posiadacz E78(Kolekcja)-P49 ma posiadacza (jest posiadaczem)-
E39(Aktor)
Osoba/ciało E78(kolekcja)-P25 przeniesiony (przeniesiony przez)-
odpowiedzialne za E9(Przeniesienie)-P14 wykonujący (wykonywany)-
transfery E39Aktor
Osoba/ciało E78(kolekcja)-P13 zniszczony (zniszczony przez)-
odpowiedzialne za E6(Zniszczenie)-P14 wykonujący (wykonywany)-
zniszczenie E39(Aktor)
27

28. Wydarzenia
Wydarzenia wpływające na kolekcję
Opieka (kuratela) E78(kolekcja)-P147 opiekujący się (zaopiekowany)-
E87(Działania opiekuńcze)
Pozyskanie E78(Kolekcja)-P24 przeniesienie tytułu (zmieniający
własność)-E8(Pozyskanie)
Przesunięcie E78(kolekcja)-P25przesunięty (przesuwający)-
E9(Przeniesienie)
Przeniesienie opieki E78(kolekcja)-P30 przeniesienie opieki (przenoszący
opiekę)-E10(Przeniesienie opieki)
Zakończenie E78(Kolekcja)-P93 zakończenie istnienia (kończący
istnienia istnienie)-E64(Koniec istnienia)
28

29. Część kolekcji
Części kolekcji
Kolekcja, jak to było stwierdzone, zawiera agregacje obiektów fizycznych.
Zazwyczaj opis poziomu kolekcji nie jest tworzony z zamiarem zastąpienia
opisów jej obiektów składowych, lecz przedstawia zintegrowany obraz
kolekcji. Jeżeli należy podać więcej szczegółów o zawartości kolekcji,
odpowiednią ścieżką jest:
E78(Kolekcja)-P46 składa się z (stanowi część)-E18(Obiekt fizyczny)
29

30. Profil aplikacyjny Dublin Core
• DC Collection Application Profile (DCCAP)
• Opis kolekcji bibliotecznych, muzealnych i
archiwalnych, a także katalogów i indeksów;
• Kolekcja: każda agregacja obiektów fizycznych
lub cyfrowych;
• Opis kolekcji zawiera opis jednej lub więcej
kolekcji (agregacji obiektów) i opis zero lub
więcej katalogów lub indeksów (zasobów
opisujących kolekcje).
30

31. Przestrzenie nazw DCCAP
• Dublin Core Metadata Element Set, v. 1.1 –
prefiks dc,
• Dublin Core Terms – prefiks dcterms,
• Dublin Core Type Vocabulary – prefiks
dcmitype,
• MARC Relator Code Properties – prefiks
marcrel, (kody ozn. odpow.)
• Collection Description Terms – prefiks cld,
• Collection Description Type Vocabulary Terms –
prefiks cdtype (opis katalogu lub indeksu).
31

32. Nazwa elementu metadanych Definicja
Typ (dc:type) Rodzaj źródła
Identyfikator kolekcji (dc:identifier) Jednoznaczne odesłanie do źródła w danym kontekście
Tytuł (dc:title) Nazwa nadana źródłu
Tytuł równoległy Każda forma tytułu stosowana zamiennie lub alternatywnie
do tytułu formalnego źródła
Opis (dc:description) Streszczenie treści źródła
Rozmiar (dcterms:extent) Rozmiar lub czas trwania źródła
Język (dc:language) Język źródła
Typ obiektu Rodzaj jednego lub więcej obiektów w kolekcji
Format obiektu (cld:itemFormat) Rodzaj nośnika, fizycznego lub cyfrowego, jednego lub
więcej obiektów w kolekcji
Prawa (dc:rights) Informacja o własności w obrębie lub dla kolekcji
Prawa dostępu (dcterms:accessRights) Informacja o tym kto może otrzymać dostęp lub wskazanie
na status zabezpieczeń
Metoda gromadzenia Metoda służąca dodawaniu obiektów do kolekcji
(dcterms:accrualMethod)
Periodyczność gromadzenia Częstotliwość dodawania obiektów do kolekcji
(dcterms:acctualPeriodicity)
Polityka gromadzenia Polityka służąca dodawaniu obiektów do kolekcji
Historia opieki (dcterms:provenance) Określenie każdej zmiany co do własności i opieki nad
32
źródłem od jego utworzenia, ważnej dla jego
autentyczności, integralności i interpretacji

33. Odbiorca (dcterms:audience) Klasa jednostek, dla których źródło jest przeznaczone lub
przydatne
Przedmiot (dc:subject) Treść źródła
Zakres przestrzenny (dcterms:spatial) Przestrzenne charakterystyki treści intelektualnej źródła
Zakres czasowy (dcterms:temporal) Czasowe charakterystyki treści intelektualnych źródła
Daty utworzenia kolekcji (dcterms:created) Data utworzenia źródła
Daty utworzenia obiektów Zakres dat w obrębie których tworzone były poszczególne
(cld:dateItemsCreated) obiekty w kolekcji
Twórca kolekcji (dc:kreator) Jednostka głównie odpowiedzialna za utworzenie źródła
Właściciel (marcrel:OWN) Osoba lub organizacja aktualnie będąca właścicielem
obiektu lub kolekcji
Lokalizacja (cld:isLocatedAt) Lokalizacja przechowywania kolekcji
Serwis udostępniający (cld:isAccessedVia) Serwis prowadzący dostęp do obiektów w kolekcji
Podkolekcja (dcterms:hasPart) Opisywane źródło zawiera podrzędne źródło, fizycznie lub
logicznie
Nadkolekcja (dcterms:isPartOf) Opisywane źródło jest fizyczną lub logiczną częścią źródła
nadrzędnego
Katalog lub indeks (cld:catalogueOrIndex) Katalog lub indeks dla kolekcji
Kolekcja powiązana Druga kolekcja, powiązana z daną kolekcją
(cld:associatedCollection)
Publikacja powiązana Opisywane źródło jest cytowane, opisywane lub w 33
inny
(dcterms:isReferencedBy) sposób wskazywane przez powiązane źródło

34. Serwis Cornucopia (Wlk. Bryt.)
34

35. Serwis Cornucopia
35

36. Serwis
Natural
History
Museum
(Londyn)
36

37. 37

38. 38

39. MONA
(MN Wwa)
39

40. dMuseion
(MN Wwa)
(P. Czyż, M. Romeyko-Hurko) 40

41. dMuseion
41

42. dMuseion – opis kolekcji
42

43. Dziękuję za uwagę
marek.nahotko@uj.edu.pl
43