Lezing van Mohammed Ghaly in het kader van "De geest van de wet: Gezondheid en welzijn vanuit islamitisch perspectief" (15/04/12, De Centrale, Gent)

1. Geneeswijze van de profeet
(Al-tibb al-nabawi)
Mohammed Ghaly (m.ghaly@religion.leidenuniv.nl)
Universitair docent, Islamitisch recht en ethiek
Universiteit Leiden

2. Definitie en bronnen
• Definitie
• Onderdeel van de Soenna: “Uitspraken, daden en
stilzwijgende goedkeuringen toegeschreven, via
betrouwbare middelen, aan de profeet van de islam”.
• De alomvattende karakter van de Soenna: ….
die betrekking hebben met geneeskunde
• Bronnen
• De Soenna collecties: apart hoofdstuk over geneeskunde
(kitab al-tibb)
• Al-Bukhari collectie: 118 profetische tradities

3. Het genre van al-tibb al-nabawi
• “De profetische geneeswijze (al-tibb al-nabawi)” : apart
genre
• Imam Ali al-Kazim (gest. 203/818)
• Abd al-Malik al-Andalusis (gest. 238/852)
• Abu Bkar ibn al-Sunni (gest. 364/974)
• Abu Nu’aym al-Asfahani (gest. 430/1038)
• Al-Ishbili (gest. 581/1185)
• Diya al-Din al-Maqdisi (gest. 643/1245)
• Al-Dhahabi (gest. 748/1347)
• Ibn al-Qayyim (gest. 751/1350)
• Al-Siuyti (gest. 911/1505)

5. Onderwerpen
(1) De ethische aspecten
• “Allah heeft geen enkele ziekte neergezonden zonder
dat Hij ook een genezingsmiddel ervoor heeft
neergezonden” (al-Bukhari).
• Professionele medische behandeling tast het
vertrouwen in God (tawakkul) niet aan.
• Alle ziektes zijn in principe geneselijk: Het
stimuleren van het verrichten van medisch
onderzoek.
• Het belang van professionaliteit en vakbekwaamheid:
“welke van jullie is professioneler in geneeskunde?”

6. Onderwerpen
(2) De ethische aspecten
• De etiketten van het bezoek op de patiënt (ziyarat al-
marid):
• Hoofdstukken in al-Bukhari:
• “het bezoek op de patiënt is verplicht”
• “het bezoek op de polytheïstisch patiënt”
• “het bezoek op minderjarige patiënten”
• “vrouwen die op bezoek gaan naar mannelijke
patiënten”
• Man/vrouw relatie in de medische sector: (Al-
Dhahabi)

7. Onderwerpen
(2) Preventieve geneeskunde
• Het handhaven van hygiëne als een vereiste bij het
verrichten van Islamitische rituelen: rituele reinheid
(tahara)
• Fysieke bewegingen en sporten (salat, hajj en umra)
• Zelfbeheersing en zelf discipline (vasten, sawm)
• Gematigdheid in de eet- en drinkpatronen
• Het verbieden van alle consumptiemiddelen die
schadelijk zijn voor de gezondheid (roken)
• Het toepassen van quarantaine in het geval van
epidemische ziektes zoals builenpest en longpest.

8. Onderwerpen
• (3) Medische behandeling en geneesmiddelen
voorschrijven
• Zijden stoffen als geneesmiddel voor de kriebelziekte.
• Indiase wierook (Agarwood, Aquilaria malaccensis)
gemengd met warme olie voor borstvliesontsteking
(Pleuritis).
• Cupping en aderlating (al-hijama wa al-fasd): Hijama
letterlijk betekent zuigen. Het is een proces van de
toepassing van cups naar verschillende punten op het
lichaam door het verwijderen van de lucht in de cups
​
om een vacuüm te vormen.
• Het bloed naar bepaalde plaatsen van het lichaam laten
komen of juist het verwijderen van het “schadelijke”
bloed dat zich bevindt onder de oppervlakte van de
huid.

9. Is het Goddelijke openbaring of
mensen ervaring?
• Uitgangspunt: Medische behandeling en
geneesmiddelen voorschrijven behoorden niet tot
de hoofdtaken van profeetschap.
• Zijn de profetische tradities die hierover gaan
wetgevend van aard (onderdeel van de Sharia)?
• (A) Minderheid: De handelwijze van de profeet
in is in haar totaliteit wetgevend.
• (B) Meerderheid: de profeet functioneerde
vanuit verschillende hoedanigheden.

10. Hoedanigheid Oordeel Doelgroep
(1) Profeet Wetgevend (Sharia) Iedere moslim die
hiervoor in aanmerking komt
(2) Rechter Wetgevend (Sharia) Allen moslim rechters:
wordt van kracht pas na de
goedkeuring van een rechter
(3) Politieke leider Wetgevend (Sharia) Alleen moslim politieke
leiders: wordt van kracht
pas na de goedkeuring van de
politieke leider
(4) Gewone mens Niet-wetgevend (geen
onderdeel van de Sharia)

11. Waar ligt de profetische
geneeskunde?
(A) Wetgevend
• (1) ethische aspecten.
• (2) medische behandeling:
• Geneeskunde is onderdeel van Sharia: het beheersen van
geneeskunde als professie wordt een gezamenlijke
religieuze verplichting (fard kifaya)
• (Beperkt aantal): wanneer de profetische traditie gesteund
wordt door de Koran of wordt uitdrukkelijk gezegd dat het
voorgeschreven geneesmiddel gebaseerd is op een
goddelijke openbaring.
• Voorbeeld: honing voor bepaalde ziekten zoals diarree.
• Sommige geleerden: alleen voor dit specifieke geval.

12. Waar ligt de profetische
geneeskunde?
(A) Niet-wetgevend
• Uitgangspunt: De meeste profetische tradities
vallen hieronder.
• Voorbeelden:
• Cupping en aderlating
• De kruiden die als geneesmiddelen
voorgeschreven zijn voor bepaalde aandoeningen.
• “Degene die elke ochtend zeven dadels inneemt
blijft op die dag beschermd tegen vergif en magie”.

13. Conclusies
• Profetische geneeskunde is niet
noodzakelijkerwijs onderdeel van de Sharia.
• Verwijzingen naar specifieke geneesmiddelen of
medische behandeling betekent niet per se dat
ze juist of onjuist moeten zijn.
• De onjuistheid van bepaalde medische
verwijzingen tast profeetschap niet aan.
• Deze benadering laat de deuren wijd open voor
onafhankelijke en kritische medische
onderzoek.