Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Một Số Biện Pháp Phát Triển Ngôn Ngữ Cho Trẻ
5 – 6 Tuổi Trường Mẫu Giáo Minh Tân- Xã Minh
Tân

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Thạc sĩ Nguyễn Thùy Dung - người
đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành luận văn này.
Em xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, phòng KHCN và HTQT, Thư
viện, Ban chủ nhiệm Khoa Tiểu học Mầm non - Trường Đại học Tây Bắc và các
bạn sinh viên lớp K51 ĐHGD Mầm non đã tạo điều kiện giúp đỡ em nghiên cứu
để hoàn thành luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Ban giám hiệu cùng
toàn thể các cô và các cháu mẫu giáo 5 – 6 tuổi trường Mẫu giáo Minh Tân –
Bảo Yên – Lào Cai đã tạo điều kiện giúp đỡ để em hoàn thành đề tài đúng thời
gian.
Sơn La, tháng 05 năm
2014
Người thực hiện
Kim Thị Hơn
1

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
ĐC : Đối chứng
TN : Thể nghiệm
TB : Trung bình
MG : Mẫu giáo
ĐHGD : Đại học giáo dục
TC : Tiêu chí
2

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU………………………………………………………………..1
1. Lí do chọn đề tài………………………………………………………………1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề……………………………………………….……2
3. Mục đích nghiên cứu………………………………………………………….4
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu……………………………………...……4
5. Giả thiết khoa học……………………………………………………………..4
6. Nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………………………………5
7. Phạm vi nghiên cứu…………………………………………………….……..5
8. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………...5
9. Cấu trúc của luận văn…………………………………………………………6
PHẦN NỘI DUNG……………………………………………………………..7
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN..............................7
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN……………………………………………………….….7
1.1.1.Đặc điểm tâm lý của trẻ 5 – 6 tuổi…………………………………………7
1.1.2. Chức năng, vai trò của ngôn ngữ, đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ
mẫu giáo 5 – 6 tuổi……………………………………………………………..9
1.1.3. Đặc điểm của các tác phẩm thơ dành cho thiếu nhi……………..………15
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN………………………………………………………21
1.2.1.Tác phẩm thơ trong chương trình “Chăm sóc – giáo dục trẻ mầm non”…21
1.2.2. Khảo sát điều tra thực trạng phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo qua các
tác phẩm thơ……………………………………………………………………25
Tiểu kết chương 1………………………………………………………..……..30
CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 5– 6
TUỔI QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG ĐỌC THƠ………………..………..31
2.1. Sử dụng biện pháp đàm thoại……………………………..……………….31
2.1.1. Khái niệm……………………………………………..…………………31
2.1.2. Cách thức thực hiện……………………………………...………………31
2.1.3. Yêu cầu khi sử dụng phương pháp đàm thoại…………………………...31
2.2. Dạy trẻ đọc diễn cảm bài thơ………………………………………………36
3

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
2.2.1. Rèn luyện trẻ phát âm đúng……………………………………...………38
2.2.2. Hình thành nhịp điệu của ngôn ngữ và chất liệu giọng nói…….……..…39
2.2.3. Dạy lời nói diễn cảm…………………………………………………….49
2.3. Biện pháp giảng giải, giải thích từ khó…………………………………….40
2.4. Sử dụng các phương tiện trực quan trong việc đọc thơ cho trẻ nghe……...41
2.4.1. Cách thức thực hiện……………………………………………..……….41
2.4.2. Yêu cầu của việc sử dụng trực quan……………………………..………44
Tiểu kết chương 2 ………………………………………………...……………45
CHƯƠNG 3 THIẾT KẾ VÀ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM…….………….46
3.1. Mục đích thực nghiệm………………………………………….………….46
3.2. Đối tượng thực nghiệm……………………………………….……………46
3.3. Thời gian thực nghiệm………………………………………….…………46
3.4. Mẫu thực nghiệm……………………………………………….………….46
3.5. Tiến hành thực nghiệm…………………………………………….………46
3.5.1. Các bước thực nghiệm………………………………………….………..47
3.5.2. Các tiêu chí đánh giá và phân loại mức độ phát triển ngôn ngữ của trẻ
thông qua hoạt động đọc thơ……………………………………………... ……48
Tiểu kết chương 3…………………………………………………… ..……….55
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................................................56
1. Kết luận……..…………………………………………………….…………56
2. Kiến nghị……………………..………………………………….…………..57
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
4

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Một quốc gia hùng mạnh là một quốc gia có nền giáo dục phát triển. Vì
vậy đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển bền vững, đảm bảo đào tạo
một thế hệ kế tiếp có đầy đủ phẩm chất và năng lực phục vụ cho đất nước. Đại
hội Đảng khóa IX đã khẳng định “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu,
phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực của con
người”.
1.2. Hiện nay giáo dục đã trở thành mối quan tâm của toàn xã hội, đặc biệt
giáo dục mầm non chiếm một vị trí quan trọng, là khâu đầu tiên trong hệ thống
giáo dục quốc dân, là bậc học đặt nền móng cho sự phát triển nhân cách con
người mới xã hội chủ nghĩa.
Trẻ em hôm nay thế giới ngày mai, trẻ em là nguồn hạnh phúc của mỗi gia
đình, là tương lai của đất nước, là lớp người sẽ tiếp tục sự nghiệp của ông cha để
lại, gánh vác mọi công việc xây dựng tổ quốc. Mọi trẻ em sinh ra đều có quyền
được giáo dục chăm sóc, được tồn tại và phát triển, được yêu thương trong gia
đình cộng đồng. Khi xã hội càng phát triển thì giá trị con người càng được nhận
thức và đánh giá đúng đắn, do vậy việc chăm sóc và giáo dục trẻ lại càng mang
ý nghĩa nhân văn cụ thể và trở thành đạo lí của thế giới văn minh.
1.3. Việc giáo dục trẻ mầm non phải dựa trên nhu cầu cơ bản, thỏa mãn
những mong muốn tốt đẹp của trẻ, khơi gợi sự phát triển khả năng vốn có của
trẻ.
Trong nhà trường mầm non, việc “cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học”
là môn học trọng tâm có vị trí quan trọng trong tất cả các môn học, thông qua
môn học giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất và sâu sắc nhất đặc biệt
là qua hoạt động dạy thơ cho trẻ. Dạy thơ giúp trẻ tiếp cận cái hay, cái đẹp trong
tiếng nói của dân tộc để từ đó làm giàu cảm xúc của trẻ, phát triển trí tưởng
tượng, giúp trẻ khám phá những điều mới lạ trong xung quanh. Để làm được
5

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
những điều đó cần phải cho trẻ tiếp xúc và làm quen với các tác phẩm thơ gần
gũi với trẻ, ngôn ngữ thơ phải dễ hiểu, đơn giản mang màu sắc ngộ nghĩnh, vui
tươi hồn nhiên nhí nhảnh, yêu đời. Ngôn ngữ thơ được đánh giá là một hiện
tượng ngôn ngữ độc đáo, mang nhiều hình ảnh với các từ láy, từ tượng thanh,
tượng hình và các phương tiện tu từ. Tuy nhiên để phát triển ngôn ngữ cho trẻ
qua thơ đạt hiệu quả cao rất cần tìm hiểu nghiên cứu một cách đầy đủ. Chính vì
những lí do này mà chúng tôi lựa chọn đề tài “Một số biện pháp phát triển
ngôn ngữ cho trẻ 5 – 6 tuổi trường Mẫu Giáo Minh Tân- Xã Minh Tân-
Huyện Bảo Yên- Tỉnh Lào Cai qua tổ chức hoạt động đọc thơ” để nghiên
cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Ngôn ngữ là tài sản quý báu của nhân loại. Nó tồn tại và phát triển đi lên cùng
với xã hội loài người, nó luôn đồng hành và là phương tiện giao tiếp của con người.
Ngôn ngữ là công cụ để phát triển tư duy. Không những thế ngôn ngữ còn có sức
hút mạnh mẽ lôi cuốn sự tham gia nghiên cứu của rất nhiều các nhà nghiên cứu
khoa học vĩ đại từ nhiều nhà nghiên cứu khác nhau như: triết học, tâm lí học, xã hội
học, giáo dục học...và đã đạt được những thành tựu to lớn.
Có rất nhiều các nhà khoa học trên thế giới cùng tham gia nghiên cứu ngôn
ngữ như: F.Dsaussre, R.O.shor, E.D.Polivanop, L.X.Vuwuwxxky,
O.B.Encônhin, K.D.Usinxky, Planton, Arítot,…
Những nghiên cứu tuy khác nhau về phương pháp nhưng luôn tìm hiểu chung
một vấn đề đó là ngôn ngữ.
Ví dụ:
A.VPetrovsky với “Tâm lí học lứa tuổi và tâm lí học sư phạm”.
A.M.Barodis với “Phương pháp phát triển tiếng cho trẻ em”.
Những nhà khoa học nổi tiếng của Nga cũng có những khám phá vĩ đại về
những vấn đề hoàn thiện ngôn ngữ với lứa tuổi mầm non:
A.A.Leeonchiep với “Những cơ sở của lí thuyết hoạt động lời nói”.
N.I Giuwnkin với “Vấn đề hoàn thiện nội dung và phương pháp”.
A.N. Xookôlôp với “Lời nói bên trong và tư duy”.
6

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Hay các nghiên cứu khác như:
M.M.Konxoova với “Dạy nói cho trẻ trước tuổi đi học”.
V.X.Mukhina với “Tâm lí học mẫu giáo”.
A.B.Zaporojets với “Cơ sở tâm lí học của trẻ mẫu giáo”.
Ở Việt Nam vấn đề phát triển ngôn ngữ, lời nói cho trẻ cũng đã được rất
nhiều các nhà giáo dục quan tâm và nghiên cứu như:
Các tác giả Nguyễn Quang Ninh, Bùi Kim Tuyến, Lưu Thị Lan, Nguyễn
Thanh Hồng với: “Tiếng Việt và phương pháp phát triển lời nói cho trẻ”, đề cập
tới tiếng Việt dựa vào đó tác giả xây dựng các phương pháp nhằm phát triển và
hoàn thiện lời nói cho trẻ.
Tác giả Hoàng Kim Oanh, Phạm Thị Việt, Nguyễn Kim Đức với: “Phương
pháp phát triển ngôn ngữ”. Các tác giả đã đưa ra các phương pháp nhằm tăng
vốn từ cho trẻ.
Tác giả Nguyễn Ánh Tuyết, Phạm Hoàng Gia, Đoàn Thị Tâm với: “Tâm lí
trẻ em lứa tuổi mầm non” đã tiến hành nghiên cứu sự phát triển tâm lí của trẻ
mầm non qua các giai đoạn lứa tuổi.
Luận án Tiến sĩ của Lưu Thị Lan: “Những bước phát triển ngôn ngữ của trẻ
từ 1 – 6 tuổi”. Nội dung luận án nói về các bước, giai đoạn hình thành phát triển
ngôn ngữ cho trẻ trong độ tuổi từ 1 đến 6 tuổi.
Luận án Phó tiến sĩ tâm lý học: “Đặc trưng tâm lý của trẻ có năng khiếu
thơ”. Tác giả nghiên cứu các đặc trưng tâm lý trẻ em, trong đó đặc điểm tâm lý
có chứa năng khiếu cảm thụ các tác phẩm thơ ca là đặc trưng cơ bản nhất.
Nghiên cứu của Nguyễn Xuân Khoa về: “Phương pháp phát triển ngôn ngữ
cho trẻ mẫu giáo từ 0-6 tuổi”, đã nghiên cứu về sự phát triển về vốn từ ngữ của
trẻ qua các độ tuổi và đưa ra các phương pháp nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ
em ở lứa tuổi mầm non.
Luận án Tiến sĩ Nguyễn Thị Oanh: “Cơ sở của việc tác động sư phạm đến
sự phát triển ngôn ngữ tuổi mầm non”. Dựa trên cơ sở của ngành sư phạm tác
giả đã nghiên cứu tới sự phát triển ngôn ngữ của trẻ em mầm non.
7

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Các công trình nghiên cứu trên đều dựa trên việc tìm hiểu đặc điểm phát triển
tâm lí của trẻ trên cơ sở xuất phát cho việc nghiên cứu, những phương pháp và biện
pháp nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non. Đó là những đóng góp quý báu
trên các phương diện lí luận và thực tiễn, song việc nghiên cứu về các biện pháp
phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi qua các tác phẩm thơ chưa có một
công trình nghiên cứu nào chuyên sâu. Các công trình nghiên cứu trên là cơ sở
quan trọng để tác giả thực hiện đề tài “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho
trẻ 5 – 6 tuổi trường Mẫu Giáo Minh Tân- Xã Minh Tân- Huyện Bảo Yên-
Tỉnh Lào Cai qua tổ chức hoạt động đọc thơ ”.
3. Mục đích nghiên cứu
Qua việc khảo sát thực tiễn và tìm hiểu cơ sở lí luận chúng tôi nhằm đề xuất
một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 -6 tuổi thông qua hoạt động đọc
thơ, góp phần nâng cao hiệu quả phát triển lời nói cho trẻ qua giờ văn học ở
trường mẫu giáo nói chung.
4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Tìm hiểu và đề xuất một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 – 6 tuổi
thông qua hoạt động đọc thơ.
4.2. Khách thể nghiên cứu
Nghiên cứu trên 104 trẻ 5 – 6 tuổi trường Mẫu giáo Minh Tân – Minh Tân –
Bảo Yên – Lào Cai.
5. Giả thuyết khoa học
Mức độ phát triển ngôn ngữ thông qua một số bài thơ cho trẻ mầm non từ 5 - 6
tuổi ở trường mầm non hiện nay còn những hạn chế vì chưa gây được hứng thú với
trẻ và có biện pháp truyền đạt đến gần hơn với trẻ thì sẽ gây được hứng thú, cảm
giác thoải mái đối với trẻ, qua đó giúp trẻ phát triển toàn diện về các lĩnh vực đức –
trí - thể - mĩ nhất là phát triển ngôn ngữ. Các biện pháp đề xuất chứng minh được
tính khả thi thì sẽ góp phần vào công cuộc đổi mới phương pháp giáo dục mầm non
hiện nay nhất là ở lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ và có thể làm tài liệu tham
khảo cho giáo viên mầm non, sinh viên ngành giáo dục mầm non.
8

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tìm hiểu một số cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn có liên quan đến vấn đề cần
nghiên cứu.
Nghiên cứu lý luận: Đọc tài liệu, tổng hợp, phân tích tài liệu có liên quan đến
vấn đề nghiên cứu.
Khảo sát thực trạng phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi qua tổ chức hoạt
động đọc thơ ở trường mầm non.
Xây dựng một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo trong độ
tuổi từ 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động đọc thơ.
Tổ chức thể nghiệm để khẳng định tính khả thi của phương án đề xuất.
Xử lí kết quả nghiên cứu.
7. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn những vấn đề liên quan đến đề tài.
Vì điều kiện thời gian có hạn và không có thời gian để nghiên cứu nhiều
trường nên chúng tôi chỉ tiến hành điều tra, khảo sát và thực nghiệm tại trường
Mẫu giáo Minh Tân – Minh Tân – Bảo Yên – Lào Cai.
8. Phương pháp nghiên cứu
8.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận
Đọc sách báo và các tài liệu liên quan đến vấn đề đang nghiên cứu, từ đó
chọn lọc để xây dựng nên cơ sở lí luận của đề tài.
8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
8.2.1. Phương pháp điều tra
Dùng phiếu điều tra kết hợp trao đổi các thông tin có liên quan đến vấn đề
nghiên cứu với các giáo viên ở trường mẫu giáo nhằm phát triển ngôn ngữ cho
trẻ 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động đọc thơ.
8.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát các tiết học làm quen với các tác phẩm văn học, quan sát và ghi
chép những tác dụng của thơ đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ thông qua các
tiết học ở trường mẫu giáo.
8.2.3. Phương pháp thể nghiệm sư phạm xây dựng thiết kế và thiết kế mẫu
9

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
9. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung của
đề tài gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn.
Chương này chúng tôi đề cập tới những cơ sở lí luận về ngôn ngữ nói chung
và ngôn ngữ nghệ thuật của trẻ mẫu giáo (5 - 6 tuổi) nói riêng.
Chúng tôi nghiên cứu các tác phẩm thơ được đưa vào chương trình chăm sóc
giáo dục ở trường mẫu giáo lứa tuổi 5 -6. Đồng thời khảo sát sự tiếp nhận về
phương diện ngôn ngữ thơ trong chương trình chăm sóc giáo dục trẻ mẫu giáo 5
-6 tuổi.
Chương 2: Biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 -6 tuổi qua hoạt động
đọc thơ.
Ở chương này tôi đã xây dựng một số biện pháp, quy trình vận dụng phương
pháp giáo dục mầm non mới để tổ chức dạy thơ cho trẻ 5 -6 tuổi với mục đích
phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Chương 3: Thể nghiệm sư phạm.
Từ những cơ sở lí luận, thực tiễn đã thấy tôi tiến hành thiết kế một số mẫu
giáo án và tiến hành giảng dạy ở một số lớp sau đó xử lý số liệu, vẽ biểu đồ thể
hiện tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.
10

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1.1. Đặc điểm tâm lý của trẻ 5 – 6 tuổi
1.1.1.1. Trẻ em rất giàu xúc cảm, tình cảm
Cảm xúc là những rung cảm xảy ra nhanh chóng, nhưng mạnh mẽ và rõ rệt
hơn so với màu sắc xúc cảm của cảm giác. Nó mang tính chất khái quát hơn và
được chủ thể ý thức ít nhiều rõ rệt hơn so với màu sắc, xúc cảm của cảm giác.
Tình cảm là những thái độ thể hiện sự rung cảm của con người đối với
những sự vật, hiện tượng có liên quan tới nhu cầu và động cơ của họ.
Xúc cảm, tình cảm là nét tâm lý nổi bật của trẻ thơ, đặc biệt là trẻ lứa tuổi
mẫu giáo. Nhìn chung ở lứa tuổi này, tình cảm thống trị tất cả các mặt trong hoạt
động tâm lý của trẻ. Chính vì vậy mà nhận thức của trẻ cũng mang đậm màu sắc
cảm xúc. Trẻ luôn có nhu cầu được người khác quan tâm và cũng luôn bày tỏ
tình cảm của mình với mọi người xung quanh. Lứa tuổi này đặc biệt nhạy cảm
trước sự thay đổi của thế giới xung quanh và xúc động, ngỡ ngàng trước những
điều tưởng chừng rất đơn giản. Một bông hoa nở, một chiếc lá rơi, một con kiến
tha mồi hay một đêm trăng sáng... cũng có thể làm trẻ xúc động một cách sâu
sắc. Chính đặc điểm đẹp đẽ nhạy cảm này làm cho trẻ khi nghe kể chuyện, đọc
thơ có thể dễ dàng hoá thân vào nhân vật trong tác phẩm. Trẻ thường có những
phản ứng trực tiếp ngay tức thì khi tiếp xúc với tác phẩm. Chúng có thể cười, có
thể khóc, có thể sung sướng hay tức giận trước những chi tiết, sự kiện của tác
phẩm, những tình huống mà nhân vật gặp phải. Đó là phản ứng hết sức tự nhiên,
biểu thị trạng thái tâm lý chưa ổn định dễ dao động trước những tác động bên
ngoài. Những phản ứng này tương đồng với nội dung của tác phẩm và nó trở nên
mạnh mẽ nếu có sự đồng cảm của người lớn. Chính vì vậy, ngôn ngữ, giọng
điệu, ngữ điệu hoặc những cử chỉ, điệu bộ của người đọc, kể tác phẩm văn học
cho người nghe là vấn đề hết sức quan trọng. Việc cho trẻ tiếp cận với tác phẩm
11

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
văn học cho người nghe là vấn đề hết sức quan trọng. Việc cho trẻ tiếp cận với
tác phẩm văn học, ngoài kiến thức còn tạo cho trẻ một năng lực cảm nhận cái
đẹp, một thái độ cảm nhận cuộc sống – một phong cách sống.
Trẻ càng lớn tình cảm sẽ dần ổn định, sự hiểu biết của trẻ sẽ phong phú,
phức tạp dần theo mối quan hệ và những hiểu biết về thế giới xung quanh. Chính
vì vậy từ những xúc cảm, tình cảm được nảy sinh trong quá trình cảm thụ văn
học trẻ sẽ biết yêu thương mọi người cũng như vạn vật xung quanh.
Các tác phẩm thơ mở ra cho trẻ thế giới tình cảm của con người, một thế
giới náo nức sinh động, đáng yêu đầy màu sắc hương vị của thế giới bên ngoài,
của thiên nhiên cây cỏ được đưa vào trong thơ qua trí tưởng tượng hồn nhiên
của trẻ thơ mang một màu sắc riêng ngộ nghĩnh, đáng yêu.
Các tác phẩm thơ nói lên niềm vui, nỗi buồn của nhân vật làm cho trẻ hồi
hộp, cảm động như chính đó là niềm vui nỗi buồn của bản thân trẻ. Cùng với
những cảm xúc trong các tác phẩm thơ, trẻ cảm thấy cái cảm giác hồi hộp trong
những giây phút căng thẳng, cảm giác bằng lòng, khoan khoái, gây cho trẻ niềm
vui và sự hứng thú.
Thế giới thơ luôn bắt đầu từ những cảnh quen thuộc, gần gũi với cuộc sống
hàng ngày của trẻ. Đó là những hình ảnh rất quen thuộc của làng quê Việt Nam,
các tác giả đã cảm nhận về những cảnh vật ấy không chỉ bằng tâm hồn của một
người nghệ sĩ mà còn bằng trái tim của những con người yêu thơ. Thiên nhiên
trong thơ mầm non là một thiên nhiên trong trẻo kì diệu và đầy chất thơ.
Có thể tìm thấy trong các tác phẩm văn chương những từ ngữ chính xác biểu
cảm, những bài thơ có nhịp điệu uyển chuyển, những bức tranh thiên nhiên đầy
màu sắc.
Học thơ ca, trẻ sẽ làm quen với cách so sánh, nhân hóa đầy sức thu hút.
“Sân nhà em sáng quá
Nhờ ánh trăng sáng ngời
Trăng tròn như cái đĩa
Lơ lửng mà không rơi
Những đêm nào trăng khuyết
Trông giống con thuyền trôi
12

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Em đi trăng theo buớc
Như muốn cùng đi chơi ....”
Hình ảnh vầng trăng được tác giả miêu tả với vẻ đẹp hồn nhiên, trong trẻo
rất đặc trưng của những đêm trăng nông thôn, những đêm trăng mới thực sự có ý
nghĩa, thực sự là đêm hội của trẻ thơ.
Du ngoạn trong thế giới thơ giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, kích thích tư
duy sáng tạo, giáo dục tinh thần nhân đạo, tinh thần đấu tranh, bảo vệ người tốt
và trừng phạt kẻ xấu…Quả thật các tác phẩm thơ đến với tâm hồn trẻ như một
sự tự nhiên tất yếu, nó là những tình cảm trong trẻo hồn nhiên nhất, đồng thời
cũng rất chân thành và mãnh liệt.
Viết về thiên nhiên không chỉ là để nói về thiên nhiên. Dưới cái nhìn của
tác giả, hầu như tất cả hình ảnh về giới tự nhiên đều là biểu trưng cho tinh thần
đấu tranh, lao động sản xuất của con người nông thôn.
Các tác phẩm thơ còn đem đến cho các em tình cảm nồng hậu đối với ông
bà, cha mẹ, anh em, bạn bè, thầy cô giáo, với những người lao động vất vả, với
những chú bộ đội…
1.1.1.2. Trẻ rất giàu trí tưởng tượng
Tưởng tượng là một quá trình tâm lí phản ánh những cái chưa từng có trong
kinh nghiệm của mỗi cá nhân bằng cách xây dựng những hình ảnh mới trên cơ
sở những biểu tượng đã có.
Không bao giờ tác giả nhìn sự vật một cách đơn giản nhất, trần trụi mà luôn
luôn phát hiện ra những mối liên hệ của chúng hoặc liên tưởng tới những hình
ảnh tương đồng khác để từ đó khái quát lên một cái gì đó cao hơn.
Nét nổi bật trong tâm lí trẻ lứa tuổi mẫu giáo là sự phong phú về trí tưởng
tượng. Sức tưởng tượng của các em dường như vô bờ bến. Chúng dùng trí tưởng
tượng để khám phá thế giới và thoả mãn nhu cầu nhận thức của mình. Trí tưởng
tượng là một phần quan trọng của quá trình tâm lí, nó góp phần tích cực vào hoạt
động tư duy và nhận thức của trẻ. Theo nghiên cứu của các nhà tâm lý học, tưởng
tượng của trẻ lứa tuổi mầm non mang tính chất sáng tạo, tưởng tượng của trẻ gắn
chặt với xúc cảm, đó là quan hệ hai chiều. Tưởng tượng phụ thuộc vào
13

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
sự phát triển của cảm xúc, cảm xúc càng sâu sắc thì tưởng tượng càng phát triển để
phù hợp với cảm xúc đó và ngược lại tưởng tượng cũng giữ vai trò làm giàu thêm
những kinh nghiệm cảm xúc của trẻ. Việc hình thành và phát triển tưởng tượng của
trẻ cũng gắn chặt với hình thành và phát triển ngôn ngữ. Nhờ có ngôn ngữ mà trẻ
có thể hình dung ra được những gì trẻ nhìn thấy (tưởng tượng). Vì thế, nếu một đứa
trẻ mà ngôn ngữ kém phát triển thì trí tưởng tượng cũng nghèo nàn. Tưởng tượng
giúp cho trẻ có thể sâu chuỗi được những sự vật, hiện tượng riêng lẻ vào một thể
thống nhất, tưởng tượng của trẻ có thể được phát hiện trong hoạt động giáo dục,
qua các hoạt động giáo dục trẻ sâu chuỗi được các sự vật, hiện tượng bằng trí tưởng
tượng phong phú của mình và tích luỹ được vốn biểu tượng trong từng hoạt động,
sau đó trong những thời điểm hoàn cảnh cụ thể, trẻ sẽ có sự liên tưởng cần thiết.
Trẻ thơ cần có trí tưởng tượng vì vậy việc nuôi dưỡng trí tưởng cho trẻ là một trong
những nhiệm vụ của giáo dục mầm non.
Có thể nói, tưởng tượng là một năng lực không thể thiếu để cảm thụ và sống
với những tác phẩm văn học. Trẻ đã sẵn có trong đầu trí tưởng tượng phong phú,
bay bổng nên khi gặp những hình ảnh đẹp đẽ, kì ảo của tác phẩm văn học thì trí
tưởng tượng của trẻ sẽ càng được thăng hoa. Như vậy trí tưởng tượng phong phú
của trẻ chính là tiền đề để chúng ta đưa những tác phẩm văn học đến với trẻ. Trẻ
dùng trí tưởng tượng của mình để tiếp thu những sáng tạo nghệ thuật, và ngược lại,
trí tưởng tượng phong phú, bay bổng trong các tác phẩm văn học sẽ chắp cánh cho
những ước mơ, những hoài bão và sự sáng tạo của trẻ.
1.1.2. Chức năng, vai trò của ngôn ngữ, đặc điểm phát triển ngôn ngữ của
trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
1.1.2.1. Chức năng của ngôn ngữ
Một trong những chức năng quan trọng nhất của ngôn ngữ là nó được làm
phương tiện chính cho sự tồn tại, truyền đạt và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch
sử xã hội của toàn nhân loại cũng như của từng cộng đồng người.
Những kinh nghiệm lịch sử của xã hội được đọng lại (chứa đựng) trong các
công cụ lao động, đối tượng lao động, trong các chuẩn mực hành vi của các mối
quan hệ qua lại giữa con người với nhau…Phần lớn được ghi lại để truyền bá
14

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
cho thế hệ sau nhờ ngôn ngữ. Thoạt tiên, đứa trẻ không thể tự nhận thức được
thế giới, nó thường đặt ra nhiều câu hỏi cho bố mẹ và những người xung quanh.
Nhờ những câu trả lời, giải thích…của người lớn mà trẻ nhận thức được một
phần tri thức chung, trẻ tiếp tục sử dụng trong quá trình hoạt động của mình.
Những tri thức mà trẻ chiếm lĩnh được một phần tri thức chung, trẻ tiếp tục sử
dụng trong quá trình hoạt động của mình. Những tri thức mà trẻ chiếm lĩnh được
trong đời sống hàng ngày cũng như thông qua dạy học, giáo dục cũng được giữ
lại dưới dạng ngôn ngữ. Như vậy, hoạt động ngôn ngữ có tác dụng xã hội hóa sự
phản ánh của mỗi cá nhân và làm cho nó trở thành có ý nghĩa.
Chức năng cơ bản thứ hai của ngôn ngữ là nó được dùng làm phương tiện
chính để giao lưu và điều chỉnh hành vi của con người.
Trong cuộc sống của con người nhiều khi con người trao đổi thông tin với
nhau không chỉ nhằm mục đích truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm xã hội, lịch
sử và bản thân, thông tin đó cũng không phải là đơn vị tri thức được đưa vào nhà
trường. Song những trao đổi như vậy lại rất cần cho sự định hướng hoạt động
của con người trong mỗi thời điểm hay một tình huống nhất định. Và chính
trong những điều kiện này, con người không có cách nào khác là phải dùng
phương tiện ngôn ngữ. Ở đây cơ chế hoạt động diễn ra như sau:
- Khái quát hóa nội dung những điều phản ánh nhằm lập ra được “chương
trình” của lời nói và tìm được các từ tương ứng.
- Khớp nối chương trình đó vào cơ cấu ngữ pháp tương ứng làm thành các
đoạn, mệnh đề câu.
- Chuyển các câu đó vào hoạt động vận dụng tương ứng nói ra hoặc viết ra
hoặc nghĩ thầm.
Chức năng cơ bản thứ ba của ngôn ngữ là nó được dùng làm công cụ của
hoạt động trí tuệ, có chức năng thiết lập và giải quyết các nhiệm vụ hoạt động trí
tuệ của con người. Nó bao gồm cả việc kế hoạch hóa hoạt động, thực hiện hoạt
động và đối chiếu kết quả hoạt động với mục đích đã đặt ra.
Nhờ có ngôn ngữ mà con người có thể lập ra kế hoạch, định ra mục đích
cần đạt tới trước khi tiến hành bất cứ một công việc gì và kể cả trong khi tiến
15

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
hành công việc, hoạt động nhận thức (cảm tính, lý tính). Nhờ có ngôn ngữ mà
con người có thể tổ chức, hướng dẫn, điều khiển, điều chỉnh được hoạt động lao
động chân tay của mình. Điều đó đem lại cho con người những thành tựu vĩ đại
khác xa về chất so với động vật: hành động có ý thức.
Ba chức năng cơ bản nói trên của ngôn ngữ có mỗi quan hệ khăng khít với
nhau. Dưới một góc độ nào đó, chúng ra có thể quy chúng về một chức năng là
giao lưu (giao tiếp). Hơn nữa, nếu xét vai trò của ngôn ngữ như một công cụ của
hoạt động trí tuệ thì chính công cụ này cũng biểu hiện như một hoạt động giao
lưu với bản thân mà thôi (độc thoại). Mặt khác, công cụ đó cũng được bộc lộ
như một hoạt động điều chỉnh hành vi và hành động của con người.
1.1.2.2. Vai trò của ngôn ngữ
a. Ngôn ngữ là công cụ của giao tiếp
Có thể nói bản chất của con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội. Vì
vậy, muốn tồn tại được trong cộng đồng người phải giao tiếp với nhau.
Ngôn ngữ làm cho con người xích lại gần nhau hơn. Nhờ ngôn ngữ mà con
người có thể hiểu được nhau, trao đổi với nhau những tâm tư, tình cảm, nguyện
vọng, rồi có thể cùng nhau hành động vì lợi ích chung. Không có ngôn ngữ thì
không thể giao tiếp thậm chí là không thể phát triển được nhất là đối với trẻ em
– những sinh thể yếu ớt cần được chăm sóc, bảo vệ của người lớn. Muốn bảo vệ,
chăm sóc và phát triển trẻ phải thông qua hoạt động ngôn ngữ. Và ngược lại, khi trẻ
lớn lên trẻ đã biết nói thì việc sử dụng ngôn ngữ của trẻ là để bày tỏ nguyện vọng,
sự hiểu biết của mình. Như vậy, ngôn ngữ chính là một trong những phương tiện
thúc đẩy trẻ để trẻ trở thành một thành viên của xã hội. Ngôn ngữ cũng chính là
một công cụ hữu hiệu để trẻ có thể bày tỏ được những tình cảm, nguyện vọng của
mình từ khi còn rất nhỏ để qua đó người lớn có thể chăm sóc, giáo dục giúp trẻ
tham gia vào các hoạt động hằng ngày, từ đó hình thành nhân
cách cho các cháu.
b. Vai trò của ngôn ngữ đối với việc phát triển trí tuệ
U.Sinski đã nhận định như sau: “Tiếng mẹ đẻ là cơ sở của mọi sự phát triển,
là vốn quý của mọi tri thức”. [T16- 15]
16

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Ngôn ngữ là phương tiện giúp trẻ nhận thức về thế giới xung quanh. Bởi vì,
sự phát triển trí tuệ ở trẻ chỉ diễn ra khi trẻ lĩnh hội được những tri thức về sự
vật, hiện tượng xung quanh. Tuy nhiên, sự lĩnh hội tri thức đó khổng thể thực
hiện được nếu không có ngôn ngữ.
Ngôn ngữ và tư duy có mối quan hệ mật thiết với nhau. Ngôn ngữ là kết quả
của tư duy cố định lại. Có thể nói không có tư duy thì ngôn ngữ chỉ là những âm
thanh vô nghĩa. Ngôn ngữ và tư duy thúc đẩy sự phát triển lẫn nhau. Ngôn ngữ
là sự hiện hữu của tư duy.
Khi trẻ đã lớn nhận thức của trẻ phát triển, trẻ không chỉ nhận biết về sự vật,
hiện tượng gần gũi với trẻ mà còn muốn biết những sự vật, hiện tượng không
nhìn thấy, trẻ dùng từ để gọi tên các sự vật, hiện tượng, tên các chi tiết, các đặc
điểm, tính chất, công dụng để phân biệt sự vật, hiện tượng này với sự vật, hiện
tượng khác. Trẻ muốn biết về quá khứ, về tương lai, về công việc của người lớn,
của bố mẹ, trẻ muốn biết về Bác Hồ, về chú bộ đội… Để đáp ứng được nhu cầu
nhận thức đó của trẻ, không có cách nào khác là thông qua lời kể của người lớn,
thông qua các tác phẩm văn học… có kết hợp với hình ảnh trực quan.
Khi đã có một vốn ngôn ngữ nhất định, trẻ sử dụng ngôn ngữ như một
phương tiện để biểu hiện nhận thực của bản thân mình. Trẻ có thể dùng lời kể để
diễn đạt chính xác những hiểu biết của mình, đặt ra câu hỏi, yêu cầu, nguyện
vọng, thể hiện thái độ, tình cảm yêu ghét, thương cảm… Biểu hiện bằng ngôn
ngữ giúp cho nhận thức của trẻ được củng cố sâu hơn, tạo cho trẻ được sống
trong môi trường có các hoạt động giao tiếp, trên cơ sở đó tạo ra nhiều suy nghĩ,
sáng tạo mới. Vì vậy, trong các trường mầm non, khi cho trẻ tiến hành các hoạt
động chơi vui, lao động, học tập… cần phải tạo điều kiện và kích thích trẻ nói.
Một trong những phương pháp để kiểm tra nhận thức của trẻ là phải thông
qua ngôn ngữ. Như vậy ngôn ngữ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc
giáo dục trí tuệ cho trẻ, thông qua ngôn ngữ trẻ có thể nhận thức về thế giới
xung quanh một cách sâu rộng, rõ ràng, chính xác. Ngôn ngữ giúp trẻ tích cực
sáng tạo trong hoạt động trí tuệ. Như vậy việc phát triển trí tuệ cho trẻ không thể
tách rời việc phát triển ngôn ngữ.
17

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
c. Vai trò của ngôn ngữ trong giáo dục đạo đức
Phát triển hoàn thiện dần ngôn ngữ cho các cháu ở lứa tuổi mầm non có ý
nghĩa to lớn trong việc phát triển tình cảm đạo đức. Ở lứa tuổi mầm non, đặc
biệt là lứa tuổi mẫu giáo các cháu bắt đầu hiểu biết và lĩnh hội những khái niệm,
những quy tắc, những chuẩn mực đạo đức của xã hội. Tuy mới chỉ là những khái
niệm ban đầu nhưng lại vô cùng quan trọng, có tính chất quyết định đến việc
hình thành những nét tính cách riêng biệt của mỗi người trong tương lai. Muốn
cho các cháu hiểu và lĩnh hội được những khái niệm đạo đức này, chúng ta
không thể chỉ thông qua những hoạt động cụ thể hoặc những sự vật, hiện tượng
trực quan đơn thuần mà phải có ngôn ngữ. Nhờ có ngôn ngữ mà các cháu có thể
thể hiện đầy đủ những nhu cầu, nguyện vọng và tình cảm của mình. Cũng nhờ
có ngôn ngữ mà các nhà giáo dục và các bậc cha mẹ có điều kiện để hiểu con
cháu mình hơn, để từ đó có thể uốn nắn, giáo dục và xây dựng cho các cháu
những tình cảm, hành vi đạo đức trong sáng nhất.
d. Vai trò của ngôn ngữ trong việc giáo dục thẩm mỹ
Ngôn ngữ có vai trò quan trọng trong quá trình tác động có mục đích, có hệ
thống nhằm phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ cái đẹp và hiểu đúng cái đẹp trong
tự nhiên, trong đời sống xã hội, trong nghệ thuật, giáo dục cho trẻ lòng yêu cái
đẹp và năng lực tạo ra cái đẹp.
Thật vậy, trong cuộc sống hàng ngày, khi giao tiếp với người lớn, trẻ nhận
thức được cái đẹp ở xung quanh, từ đó trẻ có thái độ tôn trọng cái đẹp và tạo ra
cái đẹp. Đặc biệt khi tiếp xúc với bộ môn nghệ thuật như: Âm nhạc, tạo hình, trẻ
có thể cảm nhận được những cái đẹp tuyệt vời của cuộc sống qua âm thanh,
đường nét… Từ đó giúp trẻ hiểu sâu sắc hơn về giá trị thẩm mỹ, tâm hồn trẻ sẽ
nhạy cảm hơn với cái đẹp, và khi cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, trẻ có
thể tìm thấy ở đó những hình tượng, nhân vật điển hình, mỗi nhân vật mang một
sắc thái riêng, một vẻ đẹp riêng, từ đó trẻ biết mình nên sống thế nào.
1.1.2.3. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
Nhìn chung đến cuối tuổi mẫu giáo(5 – 6 tuổi) trẻ đã có khả năng nắm được
ý nghĩa của từ vựng thông dụng, phát âm gần đúng sự phát âm của người lớn,
18

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
biết dùng ngữ điệu phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp và đặc biệt là nắm được hệ
thống ngữ pháp phức tạp bao gồm những quy luật ngôn ngữ tinh vi nhất về
phương tiện cú pháp và về phương diện tu từ, trẻ nói năng mạch lạc và thoải
mái.
a. Phát triển vốn từ
Vốn từ của trẻ mẫu giáo lớn (5 – 6 tuổi) tăng lên đáng kể. Trẻ có khoảng
3000- 4000 từ vào cuối tuổi [35].
Việc phát triển vốn từ cho trẻ không chỉ là cung cấp từ mới cho trẻ mà cần
giúp trẻ mở rộng nghĩa của từ mà trẻ đã biết.
b. Rèn phát âm và sử dụng ngữ điệu thích hợp
Việc luyện tập cho trẻ phát âm đúng và dùng ngữ điệu đúng thích hợp được
diễn ra ở mọi lúc, mọi nơi, mọi hoạt động của trẻ. Trước hết là trong giao tiếp
hàng ngày của trẻ với người lớn, với bạn bè.
Trong việc tổ chức cho trẻ chơi, trong hoạt động học tập và đặc biệt trong khi
kể chuyện cho trẻ nghe và khi trẻ kể chuyện cho người khác nghe chúng ta cần
dạy trẻ phát âm đúng và sử dụng những ngữ điệu thích hợp.
c. Rèn trẻ nói đúng ngữ pháp
Trong giao tiếp hàng ngày hay trong quá trình tổ chức các hoạt động cho trẻ
người lớn phải tập cho trẻ nói đúng cấu trúc câu: Có chủ ngữ, có vị ngữ, sử dụng
trạng từ, bổ ngữ phù hợp. Cần phải tạo nhiều tình huống, cơ hội để trẻ giao tiếp,
bộc lộ những ý muốn, hiểu biết của mình với người lớn, bạn bè bằng lời nói của
chính trẻ, quan sát trẻ nói với nhau qua đó sửa sai uốn nắn cho trẻ.
d. Phát triển ngôn ngữ mạc lạc
Trong quá trình giao tiếp và trong quá trình tổ chức cho trẻ hoạt động để kích
thích trẻ nói năng mạch lạc người lớn cần tạo điều kiện để trẻ nói rõ ràng, sắp
xếp các ý theo một trình tự hợp lý, nêu bật được các ý cần nhấn mạnh để người
nghe hiểu một cách dễ dàng.
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN
1.2.1. Tác phẩm thơ trong chương trình “Chăm sóc – giáo dục trẻ Mầm
non” lứa tuổi 5 – 6
19

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
1.2.1.1. Đặc điểm các tác phẩm thơ trong chương trình “chăm sóc – giáo dục”
trẻ mẫu giáo 5 -6 tuổi
Các tác phẩm thơ nói chung và những tác phẩm thơ dành cho thiếu nhi nói
riêng đều thuộc nghệ thuật sáng tác văn học, vì vậy nó cũng mang đầy đủ đặc
điểm của sáng tác nghệ thuật ngôn từ. Nó thực hiện các chức năng chung của
văn học. Chức năng nhận thức, chức năng giáo dục, chức năng thẩm mĩ, chức
năng giao tiếp, chức năng giải trí. Các chức năng này không tồn tại tách rời, mà
gắn bó chặt chẽ với nhau trong mối quan hệ chuyển hoá lẫn nhau. Nhưng do đối
tượng phục vụ chủ yếu là trẻ em nên nó có những đặc điểm được nhấn mạnh.
Trước hết tính giáo dục được coi là một trong những đặc trưng cơ bản nhất
của văn học thiếu nhi. Văn học thiếu nhi có vai trò vô cùng to lớn trong việc
giáo dục toàn diện nhân cách trẻ em, cả về đạo đức, trí tuệ, thẩm mĩ, bên cạnh
tính giáo dục thì khả năng khơi gợi, kích thích trí tưởng tượng sáng tạo của trẻ
cũng là một đặc điểm không thể thiếu của văn học viết cho các em. Hơn bất cứ
loại hình nghệ thuật nào, sáng tác văn học thiếu nhi phải quan tâm tới đặc điểm
tâm lý của văn học thiếu nhi. Chính điều này cũng làm nên sự khác biệt giữa văn
học thiếu nhi và văn học người lớn. Tuổi thơ hồn nhiên, ngây thơ, tâm hồn trong
sáng dạt dào cảm xúc và trí tưởng tượng tuyệt vời phong phú bay bổng. Các em
có thể nghe được mọi âm thanh của cỏ cây, hoa lá, trò chuyện được với muôn
loài, giao cảm hoà đồng với thiên nhiên... Có thể nói khả năng hoà đồng của các
em với thiên nhiên là vô tận. Chính vì vậy, tưởng tượng là một yếu tố không thể
thiếu trong các tác phẩm viết cho các em.
Các tác phẩm thơ viết cho lứa tuổi mầm non, đặc biệt là thơ dành cho đối
tượng là những "bạn đọc" chưa biết đọc, biết viết nên ngoài những tiêu chí
chung của văn học thiếu nhi nó còn có những đặc điểm được nhấn mạnh, phù
hợp với tâm, sinh lý đặc thù của lứa tuổi này. Có thể kể ra một số đặc trưng cơ
bản sau đây:
a. Ngắn gọn, rõ ràng
Trước tiên ta có thể thấy các tác phẩm thơ dành cho thiếu nhi đều rất ngắn
gọn, ý thơ rõ ràng, người tiếp nhận có thể dễ dàng đọc, hiểu tác phẩm, tiếp thu
20

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
tác phẩm một cách nhẹ nhàng không cảm giác gò bó, quá sức. Đặc biệt đối với
chúng ta là các em nhỏ, đang ở độ tuổi chơi, trẻ rất ham vui và chưa muốn phải
học nhiều. Vì vậy sự ngắn gọn ở đây là rất cần thiết, các bé vừa đọc thơ mà
không phải chịu áp lực quá lớn.
Sự ngắn gọn không chỉ thể hiện ở dung lượng của tác phẩm mà còn thể hiện
cả trong câu thơ. Bài thơ có thể có dạng thơ ba chữ, bốn chữ, năm chữ, câu thơ
ngắn, vui nhộn.
“ Ngỗng không chịu học
Khoe biết chữ rồi
Vịt đưa sách ngược
Ngỗng cứ tưởng xuôi
Cứ giả đọc nhầm
Làm vịt phì cười
Vịt khuyên một hồi:
- Ngỗng ơi! Học! Học!”
(Ngỗng và Vịt – Phạm Hổ)
“Bé này, bé ơi!
Đừng chơi đất cát
Hãy vào bóng mát
Khi trời nắng to
Sau lúc ăn no,
Đừng cho chân chạy
Mỗi sớm ngủ dạy
Rửa mặt đánh răng
Sắp đến bữa ăn rửa tay đã nhé!
Bé ơi! Bé này...”
( Bé ơi! – Phong Thu)
21

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Sự ngắn gọn của những bài thơ viết cho trẻ lứa tuổi mầm non còn được thể
hiện ở ý nghĩa của từ vựng. Với cách miêu tả trực tiếp, trẻ có thể dễ dàng hình
dung ra và hiểu rõ sự việc, hiện tượng được thể hiện trong các tác phẩm.
* Về thể thơ
Các tác phẩm trong chương trình đều viết dưới dạng câu thơ ngắn, cụ thể là:
Thơ ba chữ: Anh xe lu, Ấm và chảo, Mười ngón tay, Bập bênh.
Thơ bốn chữ: Bé ơi, Lời chào, Không vứt rác ra đường, Mẹ và con..
Thơ năm chữ: Ông mặt trời, Đi bừa, Con đường của bé, Cải chíp.
Thơ lục bát: Vườn cải, Em yêu nhà em, Cây cau, Ếch con học bài.
Với thể thơ ngắn gọn các tác phẩm thơ giúp trẻ dễ thuộc dễ nhớ qua đó tạo
hứng thú cho trẻ. Đây là điều kiện thuân lợi để giáo viên phát triển lời nói mạch
lạc cho trẻ.
* Về ngôn ngữ, nhịp điệu và vần điệu
Ngôn ngữ trong các tác phẩm được lựa chọn đưa vào chương trình đều rất
giản dị, trong sáng dễ hiểu, có nhiều từ ngữ nghệ thuật như tính từ chỉ màu sắc,
từ tượng hình, từ tượng thanh, từ láy hoặc những hình ảnh so sánh hết sức sinh
động.
VD: Bài “Tiếng gà trưa” cần đọc với tốc độ vừa phải, giọng vang khỏe thể hiện
niềm vui, náo nức, rộn ràng vui tươi của các chú bộ đội trên đường hành quân xa
với âm hưởng vui tươi bài thơ giúp trẻ dễ đọc dễ tiếp nhận. Phù hợp với đặc điểm
tâm sinh lý của trẻ thơ. Dưới ngòi bút miêu tả đặc sắc bức tranh thiên nhiên thật
sinh động giàu hình ảnh đã được các nhà thơ vẽ nên, thế giới xung quanh như bừng
sáng nên rực rỡ hơn, từ cỏ cây hoa lá, phản ánh cuộc sống sinh động của con người
nên thật sống động và tươi đẹp. Nhìn chung tác phẩm thơ được lựa chọn đưa vào
“chương trình chăm sóc – giáo dục mầm non” đều là những tác phẩm có nội dung
và hình thức nghệ thuật phù hợp với sự tiếp nhận của trẻ. Tuy nhiên, do cơ cấu của
chương trình, số lượng tác phẩm được đưa vào có giới hạn do đó các cô giáo mầm
non có ý thức sưu tầm, lựa chọn thêm những tác phẩm phù hợp để trẻ luôn được
tiếp xúc với những tác phẩm mới mọi lúc,
22

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
mọi nơi và phải rèn luyện nâng cao khả năng đọc diễn cảm thì mới có thể truyền
dạy được những cái hay, cái đẹp tới các cháu.
* Về nội dung
Văn học nghệ thuật, đặc biệt là các tác phẩm thơ có vai trò to lớn trong việc
hình thành phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Việc cho trẻ lứa tuổi mầm non
làm quen với các tác phẩm văn học nói chung và các tác phẩm thơ nói riêng từ lâu
đã được đặt ra như một nội dung, một phương tiện vô cùng quan trọng trong
chương trình giáo dục trẻ. Là loại hình nghệ thuật ngôn từ, thơ văn có khả năng đi
vào lòng người một cách tự nhiên và sâu sắc. Có thể nói, đó là một trong những
phương tiện hữu hiệu nhất để hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ một cách
toàn diện. Thơ văn mang lại cho trẻ cái đẹp, cái cao quý, cái chân, cái thiện.
Phạm vi phản ánh của tác phẩm này rất phong phú, rộng rãi nhưng là những
vấn đề rất cụ thể. Trước hết lòng nhân ái được biểu hiện trong tình yêu thương
giữa con người với con người.
Một trong những nội dung cơ bản của văn học thiếu nhi nói chung và thơ
nói riêng đều đề cập tới tình cảm gia đình với ông bà, cha mẹ, anh chị em.
VD: Mời trầu, Bà và cháu, Mẹ ốm…
“Mẹ ốm” là câu chuyện cảm động thể hiện tình yêu của con cái đối với mẹ.
Hình ảnh người con hết lòng chăm sóc, lo lắng, quan tâm, động viên khi người
mẹ mình bị ốm.
“Mẹ vui con có quản gì
Ngâm thơ kể chuyện, rồi thì múa ca
Rồi con diễn kịch giữa nhà
Một mình con sắm cả ba vai chèo”
Với tình cảm trong trẻo, ngây thơ, hồn nhiên của con người và niềm mong
mỏi luôn muốn cho mẹ khỏi ốm được thể hiện qua những vần thơ giản dị, mộc
mạc, chân thành.
“Con mong mẹ khỏe dần dần
Ngày ăn ngon miệng, đêm nằm ngủ say”
23

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Thật cảm động biết bao trước tình cảm đẹp đẽ của người con – một cậu bé
chưa đầy 10 tuổi, chỉ bằng một câu thơ:
“Mẹ là đất nước tháng ngày của con”
Đã nói lên biết bao tình cảm của người con dành cho người mẹ. Tình cảm
đó thật thiêng liêng cao cả, người mẹ trong suy nghĩ của con luôn là hình tượng
vĩ đại nhất, giữ vị trí vô cùng quan trọng, mẹ là nơi che chở, là cuộc sống của
con.
Tình cảm với thầy cô, bạn bè và những người lao động, những nguời có
công với đất nước cũng là một nội dung được nhắc đến trong thơ Trần Đăng
Khoa viết cho trẻ em lứa tuổi mầm non. Có thể kể tới Mưa, Hạt gạo làng ta, Ảnh
Bác, Gửi bạn Chi-Lê, Buổi sáng nhà em,…
Bài “Hạt gạo làng ta” giúp trẻ hiểu được sự vất vả, lam lũ của nguời dân trong
quá trình làm ra hạt gạo. Hạt không chỉ là kết tinh của những giá trị vật chất (phù
sa, mưa, bão…) và những giá trị tinh thần (hương sen thơm, lời ru hát) mà còn là
kết quả của những vật lộn của người nông dân chống chọi với sự khắc nghiệt của
thời tiết và sự khốc liệt của chiến tranh. Vì thế, mỗi hạt thóc, hạt gạo làm ra không
chỉ mang nặng công ơn cô bác nông dân và còn mang trong đó cả niềm vui và lòng
tự hào của cả dân tộc, vượt lên khó khăn để chiến thắng kẻ thù.
Bài “Chú giải phóng quân” thể hiện niềm vui đón chú giải phóng quân từ
tuyền tuyến về và ước mơ của các bạn nhỏ trong thời kì đất nước kháng chiến
chống Mỹ. Qua đó, bài thơ cũng khơi dậy trong em niềm yêu mến tự hào về các
chú bộ đội…
Có nhiều tác phẩm văn học (đặc biệt là sáng tác của thiếu nhi những năm
chống Mỹ) nói chung và tác phẩm thơ nói riêng còn nói về tình cảm sâu nặng
của trẻ thơ Việt Nam đối với Bác Hồ kính yêu. Tuy Bác đã đi xa nhưng qua
những bài thơ này, có cảm giác như Bác vẫn rất gần gũi với các em:
“Em nghe như Bác dặn lời
Cháu ơi đừng có chơi bời đâu xa…”
(Ảnh Bác – Trần Đăng Khoa)
24

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
* Các tác phẩm thơ dành cho thiếu nhi có thể giáo dục trẻ trên nhiều phương
diện: Thẩm mỹ, phát triển lời nói mạch lạc, lời nói nghệ thuật và phát triển
nhân cách
Ở lứa tuổi mầm non, với tâm hồn thơ ngây, trong trắng, chưa có nhiều những
trải nghiệm cá nhân, nhận thức về thế giới xung quanh ở mức cảm tính…,
nên việc tiếp xúc với cái đẹp lấp lánh của ngôn từ và trí tưởng tượng phong
phú trong tác phẩm văn học sẽ là cơ sở để các em rung động và cảm nhận
được vẻ đẹp về một thế giới bao la đầy âm thanh, màu sắc và sự huyền bí.
VD:
Bài thơ: Con bướm vàng
Mở đầu bài thơ, tác giả viết một cách tự nhiên:
“Con bướm vàng!
Con bướm vàng!”
Lời thơ rất hồn nhiên như chính tiếng reo vui sướng của cậu học trò. Con
bướm như một nàng tiên “bay nhẹ nhàng” nổi bật lên “bên bờ có”. Gợi cho chú
bé tính tò mò thèm muốn được quan sát.
“Em thích quá
Em đuổi theo”.
Nhưng tiếc thay:
“Con bướm vàng.
Có bộ cánh
Vút lên cao”
Để lại chú bé ngẩn ngơ bên đám cỏ xanh với bao nuối tiếc:
“Em nhìn theo.
Con bướm vàng!
Con bướm vàng.”
Hai câu thơ đầu và câu thơ cuối vẫn chỉ là ”Con bướm vàng” nhưng diễn tả
hai tâm trạng khác nhau. Đó là tâm trạng của sự mời mọc thèm muốn và tâm
trạng của sự tiếc nuối, thất vọng. Lời thơ tự nhiên như lời kể chuyện, nhưng lại
25

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
lôgic như chính sự việc diễn ra, hoàn toàn không có sự sắp đặt vần điệu, diễn đạt
đúng tâm trạng của trẻ thơ.
Từ chú bướm vàng bên bờ cỏ đến chú bướm vàng trên trời xanh, gọi cho
chú biết bao mơ ước: Ước gì ta cũng có đôi cánh như chú bướm vàng để được
thỏa thích vẫy vùng trên bờ trời cao, ước gì… Bài thơ như không có câu kết. Cái
nhìn theo tiếc nuối của cậu bé không chỉ dừng lại ở một con bướm vàng mà là cả
một bầu trời mênh mông với bao điều cậu bé còn chưa biết, cả một thế giới thiên
nhiên diệu kì để cho chú bé thỏa sức tưởng tượng.
Một khúc nhạc thấm đượm tình cảm yêu thương mà chúng ta có thể giáo
dục tình cảm cho trẻ cả phương diện ngôn ngữ, tình cảm thẩm mỹ, phát triển
nhân cách cho trẻ.
b. Ngôn ngữ chính xác, biểu cảm giàu âm thanh nhịp điệu
Ngôn ngữ trong các tác phẩm thơ có thể nói là rất chính xác, biểu cảm và
giàu âm thanh nhịp điệu. Những hình ảnh đẹp đẽ, rực rỡ cùng với vần điệu và
nhạc điệu vui tươi làm cho các tác phẩm thơ thêm phần sinh động, có sức hấp
dẫn và lôi cuốn sự chú ý của trẻ.
Hầu như mỗi từ mỗi câu trong các tác phẩm thơ đọc lên đều thấy rõ sự gia
công, sáng tạo của tác giả:
“Quạt nan như lá
Chớp chớp lay lay
Quạt nan mỏng dính
Quạt gió rất dày
Gió từ ngọn cây
Có khi còn nghỉ
Gió từ tay mẹ
Thổi suốt đêm ngày.
Gió của ông trời
Có khi rét buốt
Gió mẹ, mẹ ơi
Lúc nào cũng mát.
26

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Quạt nan như cánh
Chớp chớp lay lay
Mẹ đưa con bay
Êm vào giấc ngủ”
( Gió từ tay mẹ - Vương Trọng)
Bài thơ nói lên tình cảm yêu thương vô bờ bến của người mẹ dành cho con
từ miếng ăn, giấc ngủ. Có tấm lòng của người mẹ: “Quạt nan mỏng dính-ngọn
gió rất dày”. Gió từ tay mẹ nhẹ nhàng đưa con vào giấc ngủ, Gió từ ngọn cây có
khi còn phải nghỉ nhưng với tấm lòng yêu thương của người mẹ dành cho đứa
con của mình thì gió từ bàn tay của người mẹ luôn thổi suốt đêm hè, đưa con êm
đềm bay vào giấc ngủ.
Ngôn ngữ trong thơ đặc biệt có nhiều từ tượng hình, từ tượng thanh, nhiều
động từ, tính từ miêu tả… Tạo nên sắc thái vui tươi, vừa khiêu gợi, vừa kích
thích trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ, vừa tác động mạnh đến nhận thức, tư
tưởng tình cảm của trẻ, ví dụ bài thơ:
“ Tại sao con chim sáo
Cứ một điệu hót hoài
Vì không có cô giáo
Dậy nó hát nhiều bài”
(Chim sáo - Phạm Hổ)
Tiếp xúc với các tác phẩm thơ, các em đã được tiếp xúc với cả thế giới đầy
âm thanh và màu sắc với những hình ảnh đẹp đẽ, sinh động muôn màu muôn vẻ
của thiên nhiên và cuộc sống. Trẻ em lứa tuổi mầm non với tâm hồn ngây thơ
chưa có những trải nghiệm cá nhân, sự khác biệt về thế giới xung quanh mới ở
mức cảm tính, gắn với cái cụ thể trước mắt, vẻ đẹp lấp lánh của ngôn từ nghệ
thuật và sự tưởng tượng phong phú qua các tác phẩm thơ bắt gặp trí tưởng tượng
ngây thơ sẽ là cơ sở để các em có thể rung động và cảm nhận được vẻ đẹp trong
các tác phẩm thơ.
c.Tác phẩm thơ như một câu chuyện có thể kể lại được
Nói đến thơ người ta cảm nhận được một tâm hồn trong trẻo, giản dị, chan
chứa một tình yêu thương đằm thắm, thiết tha với con người thiên nhiên và cuộc
27

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
sống. Thơ đến với trẻ mầm non trước tiên bằng những rung động, cảm xúc chân
thành và nhân ái. Không chỉ vậy mà còn khơi dậy những rung động trong tâm
hồn người lớn, làm cho họ như được trở về với tuổi thơ, tìm gặp lại mình trong
cái trong trẻo, cái tinh nguyên đối với những xúc cảm, thiên nhiên nghệ thuật.
Với lối viết thơ linh hoạt, giàu cảm xúc bằng trí tưởng tượng kết hợp với
khả năng nghe tác giả còn vẽ lên những bức tranh về con người, thiên nhiên, về
con người, về Bác Hồ, về các chú bộ đội. Với lối viết chân thực đã làm cho các
tác phẩm thơ có thể kể lại cho người nghe, người đọc một câu chuyện trong cuộ
sống.
Bài thơ :”Hạt gạo làng ta” như một bài ca, như một câu chuyện về người
nông dân. Câu chuyện đó được tác giả viết trong mạch cảm xúc rất chân thật để
ca ngợi con người, ca ngợi tinh thần chịu thương chịu khó, bất chấp gian nan,
khó nhọc và sự khắc nhiệt của thời tiết để làm ra được hạt gạo dẻo thơm, trắng
ngần để gửi ra tuyền tuyến, gửi về phương xa cho người lính cụ Hồ. Bài thơ
được viết với những cảm xúc mạnh mẽ về sự cảm thông, thương xót và lòng biết
ơn đối với người lao động đặc biệt là người mẹ. Hình tượng hạt gạo được xây
dựng xuyên suốt bài thơ. Hạt gạo là kết tinh của giá trị vật chất và giá trị tinh
thần trong mấy nghìn năm lịch sử của dân tộc, hạt gạo được kết tinh từ nỗi nhọc
nhằn vất vả, lam lũ của người nông dân trong quá trình vật lộn với thiên nhiên
khắc nghiệt và bom đạn tàn khốc của kẻ thù.
Tác giả kể lại sự khó khăn lam lũ của con người khi làm lên được hạt gạo,
chỉ với hai hình ảnh đối lập “cua ngoi nên bờ”, “mẹ em xuống cấy” người đọc
thấy thấm thía vô cùng nỗi cực nhọc của người nông dân.
Sự tài tình trong việc quan sát và tưởng tượng giúp tác giả thể hiện thiên
nhiên trong cơn mưa sinh động và hấp dẫn, tác giả Trần Đăng Khoa viết nên bài
thơ “Mưa” như muốn kể lại với người đọc về cảnh vật xung quanh từ lúc bắt đầu
như thế nào lúc mưa ra sao. Tư thế con người làm chủ thiên nhiên thật đẹp và
dũng cảm làm sao, mọi hình ảnh bài thơ được đọng lại thành bức tranh đẹp nhất,
sáng nhất là người nông dân đẹp nhất tự tin và chiến thắng. Người đọc như được
vẽ ra trước mắt, hình dung ra thật đầy đủ và sâu sắc về một cơn mưa trong đó
thiên nhiên và con người được hiện nên sinh động tài tình.
28

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Thơ như một câu chuyện có thể kể lại được là một đặc điểm trong sáng tác
cho trẻ em ở lứa tuổi mầm non của các tác giả. Khác với thơ viết cho người lớn
hầu hết là hệ thống tâm trạng bao gồm cả niềm vui nỗi buồn, suy tưởng… Thơ
cho các em có thể kể lại được. Yếu tố chuyện trong thơ giúp các em có thể nắm
bắt được tác phẩm để từ đó liên hệ, phát hiện và cảm nhận được những vẻ đẹp
của thiên nhiên và cuộc sống.
1.2.2. Khảo sát điều tra thực trạng phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo
qua các tác phẩm thơ
1.2.2.1. Mục đích điều tra
Quá trình điều tra thực trạng phát triển ngôn ngữ ở trẻ mẫu giáo tìm hiểu
những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân nhằm mục đích tìm hiểu biện pháp phát
huy và khắc phục khó khăn để phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo:
- Thực trạng về trình độ giáo viên đang trực tiếp giảng dạy trẻ mẫu giáo (5 -
6 tuổi).
- Thực trạng dạy học về việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo (5 – 6
tuổi).
- Thực trạng mức độ phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo (5 - 6 tuổi).
1.2.2.2. Địa bàn thời gian điều tra
Trường Mẫu giáo Minh Tân – Minh Tân – Bảo Yên – Lào Cai
Thời gian: Từ tháng 11 – 12 năm 2013
1.2.2.3. Đối tượng điều tra
- Giáo viên đang dạy các lớp mẫu giáo lớn ( 5 – 6 tuổi ) tại trường Mẫu giáo
Minh Tân – Minh Tân – Bảo yên – Lào Cai
- Các nhóm trẻ lớp Mẫu giáo 5 – 6 tuổi tại trường Mẫu giáo Minh Tân –
Minh Tân – Bảo Yên – Lào Cai
1.2.2.4. Nội dung điều tra
Tìm hiểu nhận thức của giáo viên về việc dạy trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi qua
những bài thơ nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
29

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Dự giờ quan sát giáo viên tổ chức dạy trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi đọc thơ, ghi
chép các biện pháp giáo viên sử dụng.
Nghiên cứu giáo án ( kế hoạch) hướng dẫn trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi đọc thơ.
Đánh giá thực trạng phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi thông qua thơ.
1.2.2.5. Phương pháp điều tra
* Phương pháp sử dụng phiếu điều tra: Điều tra bằng phiếu Anket.
+ Đối với giáo viên:
- Tiến hành khảo sát ý kiến của giáo viên mầm non nhằm tìm hiểu về nhận
thức về tác động của thơ tới sự phát triển của trẻ đặc biệt là sự phát triển ngôn
ngữ, nhận thức của giáo viên trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua
thơ.
- Các bước tiến hành:
Bước 1: Phát phiếu điều tra cho giáo viên.
Bước 2: Tiến hành phân tích, tổng hợp kết quả theo nội dung khảo sát.
Bước 3: Nhận xét thực trạng, phân tích nguyên nhân dẫn tới thực trạng.
+ Đối với trẻ.
- Đánh giá thực trạng ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo (5 - 6 tuổi) nhằm tìm hiểu
mức độ ngôn ngữ của trẻ qua hoạt động đọc thơ theo các tiêu chí đã đặt ra.
1.2.2.6. Kết quả điều tra đối với trẻ
Chúng tôi đã tiến hành điều tra thực trạng ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo 5 - 6
tuổi thông qua thơ theo phiếu đánh giá. Đánh giá 104 trẻ tại Mẫu giáo Minh Tân
– Minh Tân – Bảo Yên – Lào Cai
Chúng tôi đã xây dựng những tiêu chí đánh giá như sau:
Bảng 1: Các tiêu chí đánh giá thực trạng phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông
qua các tác phẩm thơ.
STT Các tiêu chí đánh giá Mức độ Xếp loại
1 Khả năng phát âm + Diễn đạt dễ dàng + Tốt
+ Diễn đạt bình thường + Khá
+ Diễn đạt khó khăn + Trung bình
+ Không diễn đạt được + Yếu
30

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
2 Khả năng hiểu từ +Nhanh + Tốt
+ Bình thường + Khá
+ Chậm + Trung bình
+ Không hiểu + Yếu
3 Khả năng sử dụng + Sử dụng tốt + Tốt
ngữ pháp + sử dụng bình thường + Khá
+ Sử dụng khó khăn + Trung bình
+ Không sử dụng được + Yếu
4 Khả năng cảm thụ +Nhanh + Tốt
thơ + Bình thường + Khá
+ Chậm + Trung bình
+ Không hiểu + Yếu
Để đánh giá thực trạng phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các tác phẩm thơ
chúng tôi tiến hành chấm điểm cho mỗi trẻ theo các tiêu chí đã xây dựng qua
việc quan sát và ghi chép, trao đổi với giáo viên chủ nhiệm lớp. Kết quả điều tra
trước thể nghiệm:
Nhóm TC 1 TC 2 TC 3 TC 4 Mức độ
trẻ % % % % Tốt Khá Trung Yếu
bình
ĐC 3,8 26,9 61,5 7,7 1 7 16 2
TN 15,3 30,8 53,8 0 4 8 14 0
1.2.2.7. Kết quả khảo sát đối với giáo viên
Thực trạng trình độ đào tạo của giáo viên trực tiếp giảng dạy trẻ 5 - 6 tuổi ở
trường mẫu giáo được điều tra.
+ Trình độ đào tạo:
- Giáo viên có trình độ ĐHSP Giáo dục mầm non là: 3 giáo viên.
- Giáo viên có trình độ CĐSP Giáo dục mầm non là: 14 giáo viên.
31

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
- Giáo viên có trình độ TCSP Giáo dục mầm non là: 5 giáo viên.
- Sơ cấp SP mầm non: không có.
- Chưa qua đào tạo: không có.
+ Thâm niên công tác:
- Dưới 5 năm: 2 giáo viên.
- Từ 10 – 15 năm : 8 giáo viên.
- Từ 15 năm trở nên: 12 giáo viên.
Qua số liệu điều tra trên, ta thấy tại trường mẫu giáo mà chúng tôi đã tiến
hành điều tra phần lớn giáo viên có trình độ trung cấp trở lên đến đại học và đa
số các giáo viên có thâm niên công tác lâu năm tại các lớp lớn. Đây cũng là điều
kiện thuận lợi cho việc chăm sóc và giáo dục trẻ lứa tuổi mẫu giáo lớn.
+ Thực trạng nhận thức của giáo viên về việc nâng cao chất lượng hoạt động
cho trẻ làm quen với thơ.
Chúng tôi điều tra 22 giáo viên của trường Mẫu giáo Minh Tân – Minh Tân-
Bảo yên – Lào Cai. Sau khi điều tra chúng tôi thấy nhận thức của giáo viên về
việc nâng cao chất lượng hoạt động cho trẻ như sau:
- Khi chúng tôi hỏi giáo viên về việc tổ chức dạy thơ cho trẻ: “Tổ chức dạy
thơ cho trẻ có tác động như thế nào tới việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ?” Tất cả
các giáo viên được điều tra đều cho rằng thơ tác động mạnh đến sự phát triển
vốn từ, khả năng phát âm, hiểu nghĩa của từ và khả năng nói mạch lạc của trẻ.
- Khi chúng tôi hỏi giáo viên về khả năng vận dụng các bài thơ cho trẻ:
“Vận dụng nhiều bài thơ vào dạy trẻ hay không?” 100% các giáo viên đều trả lời
có vận dụng. Bởi vì vận dụng dạy thơ đem lại sự hứng thú cho trẻ. Trẻ được trải
nghiệm khám phá, gần gũi với trẻ cũng như trên lí thuyết của bài dạy. Những
câu thơ được gắn kết với nhau và tạo một bài thơ có ý nghĩa đối với trẻ.
Kết quả trên cho thấy, phần lớn các giáo viên đã xác định được tác động
lớn của thơ đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ.
- Khi các cô giáo được hỏi về các phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ
qua thơ: “Xin chị hãy cho biết những phương pháp và biện pháp khác nhằm phát
triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua thơ?” thì có:
32

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
- 100% sử dụng phương pháp đàm thoại, giảng giải và kết hợp sử dụng
phương pháp bằng tranh.
Điều đó chứng tỏ phương pháp đàm thoại, giảng giải rất quan trọng trong
việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
33

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Tiểu kết chương 1
Ở chương này, chúng tôi đề cập đến những cơ sở lý luận và thực tiễn về
ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi, thông qua hoạt động đọc thơ cho trẻ nghe.
Như chúng ta đã biết thế giới trong thơ là một thế giới náo nức sinh động
đáng yêu, mang đậm âm thanh màu sắc và hương vị của thế giới bên ngoài, của
thiên nhiên cây cỏ. Chính điều ấy đã đưa tâm hồn trẻ đến với thơ rất tự nhiên,
trong sáng nhưng đồng thời cũng rất chân thành và mãnh liệt. Người đọc có thể
cảm nhận được một tâm hồn thơ trẻ trong sáng, giản dị, chan chứa một tình yêu
đằm thắm, thiết tha với con người, thiên nhiên và cuộc sống.
Bên cạnh đó chúng tôi đã tìm hiểu và trình bày những vấn đề cơ bản của đề
tài nghiên cứu, tìm hiểu các tác phẩm thơ được đưa vào chương trình chăm sóc
giáo dục trẻ lứa tuổi mầm non 5 - 6 tuổi, là những bài thơ hay như là những
khúc tâm tình, khúc nhạc thấm đượm tình cảm yêu thương và chúng ta có thể
giáo dục tình cảm cho trẻ cả phương diện ngôn ngữ, tình cảm thẩm mỹ, phát
triển nhân cách cho trẻ. Qua đó khảo sát sự tiếp nhận, khả năng hứng thú của trẻ
khi được tiếp xúc với những bài thơ đó.
34

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
CHƯƠNG 2
BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI QUA
CÁC TÁC PHẨM THƠ
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của
giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi.
Ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển tâm lý trẻ em. Bên cạnh đó ngôn
ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện, phát triển ngôn ngữ
bao gồm những nội dung: Luyện phát âm, phát triển vốn từ, sử dụng câu đúng
ngữ pháp, phát triển ngôn ngữ mạch lạc và phát triển ngôn ngữ nghệ thuật.
2.1. Sử dụng biện pháp đàm thoại
2.1.1. Khái niệm
Đàm thoại là phương pháp giáo viên sử dụng các câu hỏi có mục đích, có
định hướng, có kế hoạch trước khi trao đổi với trẻ, giúp trẻ hiểu và cảm nhận tác
phẩm một cách sâu sắc và có hệ thống. Đồng thời việc đàm thoại trong quá trình
đọc thơ cho trẻ nghe cũng giúp giáo viên nắm được mức độ hiểu bài của trẻ để
kịp thời uốn nắn những sai sót của trẻ.
2.1.3. Cách thức thực hiện
Phương thức chủ yếu trong đàm thoại là những câu hỏi. Đặc biệt quan trọng
là những câu hỏi đòi hỏi trẻ phải bàn luận, phải tìm được mối liên hệ giữa các
đối tượng và đưa ra những kết luận. Những câu hỏi đòi hỏi trẻ phải so sánh.
VD: Quả khế khác quả bưởi ở điểm nào?
Con mèo với con chim khác nhau ở chỗ nào?
Cần chú ý là các câu hỏi phải đi từ dễ tới khó theo hệ thống của bài.
VD: Trong giờ dạy trẻ đọc thơ bắt đầu vào tiết học cô giáo cho trẻ đọc bài
thơ: “Bạn mới”, sau đó cô có thể đặt ra những câu hỏi:
- Bài thơ nói lên điều gì?
- Đến trường, đến lớp có những ai?
- Lớp mình là lớp mẫu giáo gì?
- Lớp có mấy tổ?
35

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
- Đến trường chúng mình thấy có vui không?
- Hàng ngày ở trường mầm non chúng mình tham gia các hoạt động nào?
Không nên ra những câu hỏi đã có sẵn câu trả lời, nhưng cũng không nên
hỏi những câu hỏi quá khó làm cho trẻ bị bế tắc dẫn đến mất hứng thú. Không
nên hỏi liên miên, quá chi tiết và vụn vặt gây nên sự mệt mỏi, ảnh hưởng tới sự
lĩnh hội kiến thức một cách hệ thống của trẻ.
Có cả những câu hỏi về giá trị nội dung và những câu hỏi về giá trị nghệ
thuật của bài thơ.
Những câu hỏi về nội dung, trọng tâm là hướng vào nhân vật chính với
những hành động của nhân vật, giúp trẻ phát hiện ra những phẩm chất của nhân
vật và xác định thái độ của mình với các nhân vật.
VD: Cô có thể đàm thoại với trẻ:
- Con thấy nhân vật này như thế nào? Nhân vật kia như thế nào?
- Con thấy thích nhân vật nào hơn?
- Vì sao nhân vật này lại hành động như thế?
- Nếu con là nhân vật trong tác phẩm thì con có hành động như vậy không?
Tại sao?...
Những câu hỏi về nghệ thuật, cần hướng trẻ vào việc khai thác và cảm nhận
vẻ đẹp của ngôn từ trong tác phẩm, vẻ đẹp của những hình tượng được miêu tả.
VD: cô có thể đàm thoại với trẻ về bài thơ “Hoa kết trái”:
- Hoa cà có màu gì?
- Hoa mướp có màu gì?
- Màu của các loài hoa có đẹp không? Đẹp như thế nào? (màu sắc, hình
dáng...)
Với hệ thống câu hỏi trên trẻ trả lời: Hoa cà tim tím, hoa mướp vàng vàng...
Cần có những câu hỏi thông minh và khéo léo tạo ra sự tranh luận ở trẻ để
kích thích sự phát triển tư duy của trẻ.
Cần có những câu hỏi xâu chuỗi vấn đề theo lôgic của bài; những câu hỏi có
sự liên kết với tình huống tương tự từ kinh nghiệm bản thân của trẻ hoặc những
chi tiết trong tác phẩm khác.
36

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Việc đưa ra các câu hỏi đàm thoại nhằm tăng vốn từ cho trẻ ngoài ra trẻ còn biết
nhận xét, đánh giá các sự vật, hiện tượng bằng ngôn ngữ chính xác của mình.
Trong quá trình trao đổi, cô giáo cần hướng sự chú ý của trẻ vào vấn đề mấu
chốt, tránh xa đà, rời xa tác phẩm. Cô giáo không ép buộc câu trả lời của trẻ vào
nội dung tác phẩm, giúp trẻ lưu giữ được những ấn tượng đầu tiên của mình về
tác phẩm. Đàm thoại với trẻ, cô giáo không chỉ giúp trẻ tự tin độc lập nói lên suy
nghĩ, cảm nhận của riêng mình về tác phẩm mà còn giúp các cháu tranh luận
trao đổi với nhau về một tình huống, một ấn tượng một sự cảm nhận mà chúng
đã tiếp thu được từ tác phẩm. Trẻ không chỉ trao đổi với cô mà còn trao đổi
trong nhóm bạn bè, tức là chúng được chia sẻ với nhau. Cô giáo nên coi mình là
thành viên của nhóm chứ không phải là một người đứng cao hơn để áp đặt trẻ.
Vai trò tích cực của tập thể trẻ sẽ giúp cô giáo giải quyết được nhiệm vụ và mục
đích đặt ra trong quá trình đàm thoại. cô nên động viên để tất cả các trẻ cùng
tham gia vào đàm thoại.
Trong quá trình đàm thoại cô cũng nên kết hợp với giảng giải khi phát hiện
ra những chi tiết mà trẻ chưa hiểu hoặc chưa rõ để kịp thời điều chỉnh nhận thức
của trẻ. Tuy nhiên nếu trẻ trả lời sai, cô cũng không nên nhận xét một cách
“thẳng thắn” quá, trẻ cảm thấy “mất hứng”, thậm chí xấu hổ với bạn bè. Cô có
thể khéo léo động viên trẻ suy nghĩ thêm. Trên thực tế cho thấy trẻ không bao
giờ thờ ơ với thái độ của cô trước những câu hỏi của chúng, cô giáo nên động
viên, khuyến khích, đặc biệt là phải tỏ thái độ tôn trọng, tin tưởng ở trẻ. Như thế
mới có thể tạo lên sự kích hoạt cảm xúc và tư duy của trẻ. Giá trị của việc đàm
thoại còn là nâng cao sự hứng thú của trẻ trong quá trình tiếp xúc với văn học.
Bên cạnh đó quá trình đàm thoại giáo viên cũng có thể sử dụng các đồ dùng
trực quan. Chúng giúp trẻ tập trung chú ý hơn, chính xác hóa hoặc củng cố
những kiến thức của trẻ. Những đồ dùng trực quan trong đàm thoại không nên
để chiếm quá nhiều thời gian. Đồ dùng trực quan trong đàm thoại có thể là đồ
chơi, những vật thật, tranh ảnh…
Trong khi đàm thoại những đồ dùng trực quan giúp trẻ tập trung chú ý hơn,
làm sống lại những hiểu biết của trẻ, kích thích sự chú ý của trẻ.
37

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Để quá trình đàm thoại đạt kết quả cao, giáo viên cần phải chuẩn bị tốt
những dàn ý sẽ giúp mình trong quá trình đặt câu hỏi, giải thích và kết luận đúng
đắn.
2.1.4. Yêu cầu khi sử dụng phương pháp đàm thoại
2.1.4.1. Hệ thống câu hỏi
Câu hỏi cần ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp lứa tuổi.
Xây dựng hệ thống câu hỏi gồm nhiều cấp độ khác nhau nhằm phát huy tính
tích cực của trẻ, tránh câu hỏi chỉ yêu cầu trẻ trả lời “có” hoặc “không”, “đúng”
hoặc “sai”…
Đối với những trẻ tiếp thu chậm cô đưa ra những câu hỏi gắn liền với kinh
nghiệm thực tế, hành động thực hành.
Đối với những trẻ tiếp thu thông minh hơn cô đưa ra những câu hỏi khái
quát.
Cần chuẩn bị các loại câu hỏi khác nhau:
Câu hỏi kích thích trẻ nhận biết sự vật, hiện tượng khi trẻ đang trực tiếp tri
giác (Ai đây? Cái gì đây? Con gì đây? Màu gì? Hình gì? Ở đâu? Con vật này
đang làm gì? Có những gì trong giỏ, túi, trên bàn?...).
Câu hỏi kích thích trẻ nhận thức sâu về sự vật, hiện tượng và nêu cảm xúc
của bản thân (Cái này được miêu tả như thế nào? Con vật này có hình dáng ra
sao? Âm thanh phát ra từ đâu? Nó như thế nào?...)
Câu hỏi kích thích trẻ giải thích, phỏng đoán, suy đoán diễn biến và kết quả
của sự vật, hiện tượng xung quanh (Đồ vật này được có hình dáng như thế nào?
Chúng dùng để làm gì? Chúng được làm từ chất liệu gì? Chúng có điểm gì
giống nhau và khác nhau? Từ những thứ này người ta có thể làm ra được cái
gì? Các con vật này có ích lợi gì cho con người? Do đâu có mưa? Vì sao cháu
biết? Hiện tượng đó xảy ra như thế nào? Làm sao cháu biết được điều đó?...).
Câu hỏi khuyến khích trẻ giải thích ý kiến, đánh giá sự vật, hiện tượng (Tại
sao? Vì sao? Để làm gì? Tại sao cháu làm như vậy? Tại sao cháu nghĩ như vậy?
Tại sao cháu cho là như vậy?...).
2.1.4.2. Nghệ thuật đàm thoại
38

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Ngữ điệu giọng cần thay đổi cho phù hợp với nội dung và cấu trúc câu hỏi.
Thái độ của cô cần nhẹ nhàng, tình cảm. Tránh gây cho trẻ lo lắng, sợ hãi trong
quá trình đàm thoại.
Cần khuyến khích, động viên trẻ đúng lúc, kịp thời.
Công nhận những câu trả lời đúng của trẻ bằng lời nói (Đúng rồi, giỏi lắm,
rất tốt…) hoặc bằng cử chỉ, dáng điệu (gật đầu, mỉm cười); nhìn trẻ cười vui,
hưởng ứng, âu yếm khi trẻ trả lời.
Tránh để trẻ mất tự tin khi trẻ trả lời chưa đúng bằng các câu nói nhẹ nhàng
(Theo cô thì các con thử nhìn lại xem nào? Sờ lại xem nào? Nghe lại xem nào?
Hoặc bạn nào có ý kiến khác?...).
Đối với những trẻ nhút nhát, cô không nên gọi trẻ trả lời đầu tiên và khi gọi
cô cần tạo ra tình huống thích hợp để chúng trở nên mạnh dạn hơn, như là có thể
cho trẻ ngồi tại chỗ trả lời câu hỏi; yêu cầu trẻ nhắc lại câu trả lời của bạn và
động viên, khen ngợi trẻ.
Tạo cơ hội cho trẻ đặt câu hỏi với giáo viên, với bạn hoặc tự đặt câu hỏi và
trả lời câu hỏi do chính trẻ đặt ra.
Không ngắt quãng sự liên tưởng của trẻ trong quá trình đàm thoại.
Lựa chọn hình thức tổ chức trẻ đàm thoại hợp lí.
+ Đàm thoại giữa cô với cá nhân trẻ.
+ Đàm thoại giữa cô với nhóm trẻ.
+ Đàm thoại giữa cô với cả lớp.
+ Đàm thoại giữa trẻ với cá nhân trẻ.
+ Đàm thoại giữa trẻ với nhóm trẻ.
+ Đàm thoại giữa trẻ với cả lớp.
Đàm thoại là những cuộc nói chuyện có xu hướng và được chuẩn bị trước
giữa giáo viên và các cháu theo một đề tài nhất định. Đàm thoại là những bài tập
có tổ chức, có sắp xếp theo kế hoạch nhằm mục đích làm cho chính xác cũng
như hệ thống hóa tất cả những biểu tượng và kiến thức mà các em thu lượm
được.
39

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Qua đàm thoại, giáo viên hướng sự suy nghĩ của trẻ vào những yêu cầu cụ
thể, trẻ phải trả lời những câu hỏi đã đặt ra, trẻ phải nói, phải tập đặt câu, tập
diễn đạt. Giáo viên phát hiện những lỗi phát âm, lỗi về dùng từ, đặt câu của trẻ
để kịp thời uốn nắn, sửa chữa.
Đề tài đàm thoại được xác định phù hợp với chương trình cho trẻ làm quen
với môi trường xung quanh. Có thể cho trẻ đàm thoại về các hiện tượng thiên
nhiên, hiện tượng xã hội (các phương tiện giao thông, về lao động của nhân
dân… VD các đề tài như: “ Ai làm việc trong trường mẫu giáo”, “các phương
tiện giao thông”, vườn trẻ của chúng em”...). Có thể cho trẻ đàm thoại về cuộc
sống của trẻ (VD các đề tài như: “ Trò chơi của chúng tôi”, “ chúng em trực
nhật”…).
Giáo viên phải chọn đề tài đàm thoại phù hợp với kinh nghiệm của trẻ,
nhiệm vụ giáo dục trong lứa tuổi. Đàm thoại chỉ bổ ích khi trẻ có một số kiến
thức, ấn tượng và kinh nghiệm về đề tài đã lựa chọn.
VD: Trong đề tài “ Chúng ta ăn gì? Uống gì?” phải dựa trên vốn từ tích lũy
mà trẻ đã có. Trong học kì I, có thể tiến hành những cuộc đàm thoại không đòi
hỏi phải chuẩn bị nhiều. Ví dụ đàm thoại về gia đình, về trường mẫu giáo, về áo
quần…Là những đàm thoại có tính chất tổng hợp những tính chất của trẻ trong
quá trình quan sát. Chẳng hạn đàm thoại về trực nhật nhà ăn, trong đó những chỉ
dẫn và giải thích của giáo viên giữ vai trò quan trọng, có thể tiến hành vào đầu
năm học. Trong học kì II của năm học, có thể tiến hành đàm thoại nhiều hơn, vì
lúc này trẻ đã có vốn kinh nghiệm nhất định. Ví dụ, đề tài “ Chúng ta ăn gì,
uống gì?” có thể đặt vào học kỳ hai của năm học, vì trước khi tiến hành cuộc
đàm thoại, cần phải có những giờ học xem xét nhà bếp, quan sát lao động của
bác cấp dưỡng, trên những buổi đi dạo cho trẻ quan sát chợ búa, cửa hàng mua
bán.
2.2. Dạy trẻ đọc diễn cảm bài thơ
Tác phẩm văn học nói chung và tác phẩm thơ nói riêng góp phần vào mục
đích nghệ thuật phát triển hoàn thiện ngôn ngữ cho trẻ. Mục đích là làm cho trẻ
cảm nhận hiểu biết chất thơ, lời thơ trong các bài cụ thể. Mỗi bài thơ có những
40

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
âm điệu, ngữ âm khác nhau chính vì thế mà giáo viên vận dụng được sức mạnh
riêng của trẻ để phát triển ở trẻ năng lực nhận biết, suy nghĩ nói năng và hoạt
động nghệ thuật như: Đọc diễn cảm, phát biểu cảm nghĩ về bài thơ đó.
Tuy nhiên ở trẻ mẫu giáo có những giá trị nhất định về việc cảm thụ các bài
thơ. Thông qua các hình thức như đọc thơ, kết hợp mô hình, tranh ảnh, rối tay,
hay chữ cái sẽ giúp trẻ khắc sâu giá trị nội dung cũng như tính nghệ thuật của
bài thơ đó.
Đọc thơ cho trẻ nghe cô giáo cần làm sáng tỏ, tư tưởng của tác phẩm thể
hiện mối quan hệ xúc cảm và sự hiểu biết sâu sắc của cá nhân đối với tác phẩm,
hướng việc đọc vào trẻ tăng thêm sức truyền cảm, gây ấn tượng bằng chính
giọng đọc.
Thơ có vần điệu âm thanh câu nọ gọi câu kia. Khả năng bắt trước và khả năng
ghi nhớ máy móc là khả năng kì diệu của trẻ thơ, nó lại gần gũi với tư duy trực
quan hành động và tư duy trực quan hình tượng của trẻ. Chính vì thế mà cô cần
tận dụng điều đó để trẻ thuộc lòng bài thơ, và đặc biệt hơn sự sáng tạo được bắt
đầu bằng sự cố gắng tưởng tượng những hình ảnh được miêu tả trong đầu trẻ.
Trẻ cảm nhận được nắm bắt được nhịp thơ theo cảm xúc riêng của mình. Do vậy
cũng không nên ép trẻ học thuộc bài thơ ngay trong giờ học, mà có thể kết hợp
đọc bài thơ trong trong các giờ học nhằm tạo hứng thú cững như khắc sâu hơn
chi tiết và nội dung của bài thơ.
Ngoài ra để hoàn thành nhiệm vụ đọc thơ cho trẻ nghe và dạy trẻ học thuộc
bài thơ còn cần phải thực hiện được nhiệm vụ của việc dạy trẻ nghe và phát âm
đúng bao gồm những nội dung sau:
2.2.1. Rèn luyện trẻ phát âm đúng
* Luyện phát âm đúng các âm:
Âm của ngôn ngữ là đơn vị ngôn ngữ bé nhất không thể phân chia được nữa.
Lúc đầu hình thành ở trẻ thính giác âm thanh, tức là sự phân biệt các âm của
ngôn ngữ, còn phát âm trẻ sẽ học sau. Sự phát âm đúng có liên quan chặt chẽ với
sự phối hợp nhịp nhàng các cơ quan phát âm của trẻ.
Nội dung của nhiệm vụ này:
41

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
 Hoàn chỉnh những chuyển động của bộ máy phát âm. Việc luyện âm được
thực hiện ở các lớp bé, nhỡ, lớn.

 Tập cho trẻ phát âm chính xác những nguyên âm, phụ âm, vần, thanh điệu
từ dễ tới khó.

* Luyện phát âm đúng các từ:
Tập cho trẻ phát âm mạch lạc, rõ ràng các từ trong câu, trong lời nói mạch
lạc. Sự luyện phát âm đúng các từ được tiến hành ở lớp bé, lớp nhỡ, còn ở lớp
lớn việc luyện phát âm các từ cho rõ đã trở thành nhiệm vụ của tất cả các tiết
học của tiếng mẹ đẻ. Cần hướng dẫn trẻ phát âm một số từ khó (VD: Loắt choắt,
cong queo…).
* Luyện đúng chính âm của ngôn ngữ:
Nhiệm vụ này đặt biệt có ý nghĩa ở những địa phương phát âm quá sai lạc
với ngôn ngữ chuẩn.
Cô giáo mầm non cần phải cố gắng nói được tiếng địa phương bắc bộ, tránh
nói những thổ ngữ quá xa lạ.
Thời thơ ấu dễ hình thành sự phát âm đúng hơn khi đã trưởng thành. Cô
giáo mầm non cần nói đúng để làm mẫu cho trẻ.
2.2.2. Hình thành nhịp điệu của ngôn ngữ và chất liệu giọng nói
Lời nói dễ hiểu là lời nói có nhịp điệu trung bình và giọng có độ cao trung
bình.
Tuy nhiên nhịp điệu của lời nói và chất lượng của giọng nói phải thay đổi để
diễn đạt đầy đủ những tình cảm và cảm xúc, nghĩa là phải biết nói lúc thì thầm,
lúc dõng dạc, lúc chậm, lúc nhanh.
Cần dạy cho trẻ biết nói phù hợp với từng hoàn cảnh: Nói không to ở trong
nhóm; ở phòng ngủ và những nơi công cộng nói rất nhỏ, thì thầm; nhưng khi trả
lời trên giờ học, trong buổi lễ trọng thể, trước khán giả trẻ phải nói to để tất cả
mọi người đều nghe rõ.
Trẻ em đặc biệt là trẻ nhỏ nói nhanh và nghỉ rất ngắn.
Cô giáo mầm non hướng dẫn trẻ nói từ từ, nói hết câu thì nghỉ, nói thật nhẹ
nhàng.
42