Jfjjfdhhjfjvughbnnn

1. Gipotalamio-gipofizar tizimning
kasalliklari
Ma’ruzachi: T.f.n. Narbaev
Abduxamid Namazovich.

2. 1. Gipotalamus
2. Gipofiz bezi
3. Epifiz
4. Timus
5. Qalqonsimon bez
6. Paratiroid bezlari
7. oshqozon osti bezi
8. Buyrak usti bezlari
9. Jinsiy bezlar
Ichki sekretsiya
bezlari:

3. Gipotalamus
U miyaning old
qismida, talamus va
gipofiz bezlari
o'rtasida joylashgan.

4. Gipotalamus
Relizing faktor
yoki liberinlar
STATINLAR
Oksitotsin
VAZOPRESSIN
somatoliberin,
tiroliberin,
kortikoliberin
gonadoliberin
somatostatin,
dofamin

5. Gipotalamus va gipofiz
orqa bo’lagi
3 peptid sintez qilinadi
gipofizning orqa qismiga
aksonlar bo'ylab o'tadi
1) Antidiuretik gormon
(vazopressin)
2) Oksitotsin
3) Neyrofizin

6. • Gipotalamus va gipofiz oldingi
qismi
• Gipofiz old
qismi qon kapillyarlari
gipotalamik portal
tizim tarmog'i bilan
bog'langan -
• Liberinlar va
statinlar ushbu tizim
orqali oldingi bo’lakga
yetib boradi.

7. Gipofiz -
• Gipofiz
bezining old, o'rta va
orqa qismida
gormonlari
farqlanadi.
• Oldingi bo’lagi
katta ahamiyatga ega
bo’lib ( tropik
gormonlar ishlab
chiqaradi )

8. STG ning oqsil metabolizmiga ta'siri
• hujayralar ichiga AK ning kirib borishiga yordam
beradi.
• oqsil va AK katabolizmini susaytiradi
• oqsil, DNK va RNK biosintezini faollashtiradi.
STG ning uglevod almashinuviga ta'siri
• Kontrinsulyar gormon - jigar insulinazasini
faollashtiradi (insulin parchalanishiga yordam
beradi)
• jigardan glyukoza chiqarilishini faollashtiradi
• glyukoza yog'ga aylanishini susaytiradi
STG ning lipid metabolizmiga ta'siri
• yog ' parchalanishini rag'batlantiradi
(lipoliz)
• yog ' kislotalarining oksidlanishini
rag'batlantiradi.

9. • Adrenokortikotropik gormon (AKTG)
• Polipeptid
• Kortikoliberin sekretsiyasini stimullaydi
• Buyrak usti bezi po’stloq qavatini to’rsimon
kortizol ishlab chiqaruvchi hujayralarini boshqaradi:
• Buyrak usti bezi po’stloq qavatida xolesterolni
ko'payishiga va uning kortikosteroidlarga aylanishiga
hissa qo'shadi;
• glyukoza buyrak usti bezlariga va PFKga
o'tishini faollashtiradi (NADPH2 sintezi)
• melanotsitstimulyator

10. Tireotrop gormon (TTG)
• Oqsil (glikoprotein)
• Tiroliberin sekretsiyani stimullaydi
•
• Qalqonsimon bezning normal ishlashi uchun
zarur:
• Qalqonsimon bezda yod to'planishini va
tirozinga yod qo'shilishini rag'batlantiradi;
• tri- va tetrayodtironin sintezida ishtirok
etadi

11. Gonadotrop gormon
• Oqsil (glikoprotein)
• Gonadoliberin sekretsiyani stimullaydi
• Funktsiyasi: ayollarda follikullar (ovogenez)
va erkaklarda spermatogenezni rag'batlantiradi
Follikula stimullovchi gormon
Lyutenlovchi gormon
• Oqsil (glikoprotein)
• Gonadoliberin sekretsiyani stimullaydi
• Funksiyasi: ayollarda follikulalar yetilishi va
sariq tana hosil bo'lishini, erkaklarda testosteron
sekretsiyasini rag'batlantiradi

12. Gipotalamo - gipofiz kasalliklarining tasnifi
 I. Gipotalamo - adenogipofiz kasalliklari
 1. O'sish gormoni sekretsiyasi buzilgan kasalliklar;
 - akromegaliya, gigantizm;
 - gipofizar nanizm.
 2. AKTG sekretsiyasi buzilish kasalliklar:
 - Itsenko-Kushing kasalligi;
 - gipotalamik pubertat sindromi.
 3. Prolaktin sekretsiyasi buzilish kasalliklar:
 - giperprolaktinemiya sindromi.
 4. TTG buzilgan sekretsiyasi bilan bog'liq kasalliklar:
 - TTG sekretsiyasining oshishi bilan gipofiz o'smalari.
 5. Gonadotropin gormonlarining sekretsiyasi buzilishi bilan
bog'liq kasalliklar:
 - adipozo-genital distrofiya.
 6. Gipopituitarizm (gipotalamus-gipofizar kaxeksiya).
 7. Gipotalamik semirish.
 II. Gipotalamo-neyrogipofizar kasalliklar.
 1. Vasopresin sekretsiyasining etishmasligi. (qandsiz diabet)
 2. Vazopresinning ortiqcha sekretsiyasi sindromi (Parxon
sindromi).

13. Gipotalamo - gipofizar
kasalliklarining etiologiyasi
1. O'smalar (kraniofaringiomalar) yoki metastazlar
2. Yuqumli kasalliklar: o'tkir (qizilcha, gripp), surunkali (sil,
bezgak, toksoplazmoz)
3. Shikastlanish
4. Qon tomirlari shikastlanishi (tromboz, tromboemboliya)
5. Metabolik kasalliklar (ksantomatoz)
6. Tug'ma gipofizar gipo - yoki aplaziya
7. Bo'sh turk sindromi
8. Genetik moyillik
9. Idiopatik

14. Gipotalamo - gipofizar buzilishini
namoyon bo'lishi
 Gipersekresiya (PRL, GR, AKTG)
 Giposekretion (pangipituitarizm)
 Turk egarini kengayishi (rentgen, kompyuter
tomografiyasi, MRT)
 Ko'rishning yo'qolishi (bitemporal gemianopiya
yoki ko'rish sohasidagi nuqsonlar)

15. Gipofiz o'smalari
 Sekin-asta o'sib boradigan
(yaxshi sifatli) miya barcha
o'smalarining 10 - 15%ni tashkil
qiladi:
 Prolaktinomalar 60%
GR gipersekretsiyasi 20%
AKTG oshishi 10%
 Klinik ko'rinishi: Hujayra effekti
+:
 Bosh og'rig'i
Sudorgi
Yuzdagi og'riq yoki uyushishlar.
Parez, paralich.
Ko’ngil aynishi, qusish.

18. Ko'rish qobiliyatini yo'qotish (bitemporal gemianopiya yoki ko'rish
sohasidagi nuqson)

19. Gipofizar nanizm (pakanalik)
 O'sish gormoni sekretsiyasining pasayishi yoki unga
periferik hujayralar sezgirligining pasayishi bilan bog'liq
kasallik, bu skelet, organlar va to'qimalarning o'sishidagi
keskin kechikish bilan namoyon bo'ladi.

20. STG yetarli darajada
sintez qilinmasa, gipofizar
nanizm rivojlanadi .

21. Ginnesning rekordlar kitobi jamoasi
Maxarashtra shtatining Nagpur
shahrida yashovchi 20 yoshli
Hindistonlik Gyoti Amji rasman tan
oldi. Uning bo'yi atigi 62,7
santimetrga teng - o'rtacha bir yoshli
bolaning o'sishidan kamroq.

22. Akromegaliya va gigantizm
 O'sish gormonining gipersekretsiyasi yoki
periferik hujayralar o'sishi gormoniga sezgirlikning
oshishi bilan bog'liq kasalliklar
 Gigantizm bolalar va o'smirlarda rivojlanadi, chunki
o'sish zonalari hali yopilmagan bo’ladi, kattalarda esa -
akromegaliya (akros - ekstremal, mega - katta)
rivojlanadi.

23. Balog'at yoshidan oldingi
davrgacha va ossifikatsiya
tugaguniga qadar STGning
ortiqcha ishlab chiqarilishi
gigantizmga sabab bo'ladi
Yao Defen,
dunyodagi eng
uzun ayol, 2,36 m

24. Kattalardagi gipofiz bezining
giperfunktsiyalari akromegaliyaga
olib keladi - tananing alohida
qismlarining (barmoqlar, oyoq
barmoqlari, burun, pastki jag ', til,
ichki organlar) nomutanosib intensiv
o'sishi.

26. Gipopituitarizm
 adenogipofiz funksiyasining doimiy pasayishi yoki yo'qolishi
va periferik endokrin bezlarning faoliyati buzilganligi bilan
gipotalamo-gipofizar tizimining shikastlanishiga asoslangan
sindrom.

27. Qandsiz diabet
 bu vazopresinning mutlaq yoki nisbiy etishmasligi tufayli
yuzaga keladigan kasallik (antidiyurik gormon, ADG) va
tashnalik bilan ajralib turadi va siydikning katta miqdordagi
og'irligi bilan ajralib chiqadi.

28. Patogenez
ADG yetishmasligi → nefron distal kanalchalarida siydik
kontsentratsiyasini buzilishi→ poliuriya, gipoizostenuriya
→ suvsizlantirish → rag'batlantirish tashnalik markazi →
polidipsiya
 Periferik qandsiz diabet: buyrak usti bezlari
retseptorlarining ADGga nisbatan sezuvchanligi pasayishi
yoki yetishmasligi yoki jigar, buyrak, yo'ldoshda
inaktivatsiyalanishini tezlashishi

29. Parxon sindromi
(gipergidropeksek sindrom, qandsiz antidiabet,
vazopressinning yetishmasligi sindromi)
antidiyuretik gormonning yetarli darajada ishlab
chiqarilmaganligi sababli rivojlanadigan va oliguriya,
tanadagi suyuqlikni ushlab turish va tashnalik bo’lmasligi
bilan tavsiflanadigan sindrom.

30. Patogenezi
 ADG giperproduksiyasi → organizmda suyuqlikni ushlab
turilishi → plazma osmolyarligi pasayishi → giponatremiya va
natriyuriya kuchayishi → ammo ADG sekretsiyasini susayishi
kuzatilmaydi
 Gipervolemiya → aldosteron ishlab chiqarishning kamayishi
→ natriyuriyaning ko'payishi

31. Semizlik
 metabolizm buzilganligi sababli teri osti
to'qimalarida va to'qimalarida ortiqcha
yog'larning to'planishi bilan tavsiflangan tanadagi
kasallik.

32.  Semizlik - irsiy moyillikka ega bo'lgan odamlarda kam
jismoniy faollik bilan birgalikda ortiqcha yog'lar,
ortiqcha ovqatlar iste'mol qilish natijasida
rivojlanadigan ko'p qirrali mnofaktorli kasallik.
 Dastlabki ma'lumotlarga ko'ra, Rossiyada mehnatga
layoqatli aholining kamida 30 foizi ortiqcha vaznga ega
va 25 foizi semiz. JSST ekspertlarining prognozlariga
ko'ra, 2025 yilga kelib, dunyoda semizlik tashxisi
qo'yilgan 300 milliondan ortiq odam bo'ladi.

33. Semizlikni sabablari
 Doimiy ovqatni haddan tashqari
iste'mol qilish to’yish
markazining ishdan chiqishiga
olib keladi (miyada joylashgan)
va odatdagi iste'mol qilingan
ovqat miqdori endi ochlik
tuyg'usini bosolmaydi. Odam
ko'proq va ko'proq ovqat yegisi
keladi. Haddan tashqari, ortiqcha
oziq-ovqat, xuddi yog 'omborida
"zaxirada" saqlanadi, bu tanadagi
yog' miqdorining ko'payishiga,
ya'ni semirishning rivojlanishiga
olib keladi.

34. Leptinni har xil ta'siri variantlari.
Leptin ishtaxani va
oziq-ovqat iste'molini
kamaytiradi, energiya
sarfini oshiradi,
yog'lar va glyukoza
metabolizmini,
shuningdek
neyroendokrin
funksiyasini markaziy
asab tizimiga
to'g'ridan-to'g'ri ta'sir
qilish yoki muayyan
tuzilmalarni
faollashtirish orqali
o'zgartiradi.

35. Semizlikni klassifikatsiyasi
I. Birlamchi semizlik
1. Alimentar-konstitutsiyaviy (ekzogen-
konstitutsiyanal):
Ginoid
Android (visseral):
- metabolik sindromning alohida komponentlari bilan
- rivojlangan metabolik sindrom bilan

36. Semizlikni klassifikatsiyasi
• Ovqatlanishning jiddiy buzilishi bilan:
• - tungi ovqatlanish sindromi
• - mavsumiy affektiv o'zgarishlar
• - Stressga giperfagik reaksiya
• - «binge»-eating
• Pickwick sindromi bilan, uyqu apne sindromi bilan
• O'smirlik va yosh semirish (pubertal gipotalamik
sindrom, psevdo-Frelich sindromi)
• Aralashgan semizlik

37. Semizlikni klassifikatsiyasi
II Simptomatik semirish
1. Aniqlangan irsiy nuqsonlar bilan:
 Poliorganlarning zararlanishi bilan ma'lum bo'lgan
genetik sindromlarning bir qismi sifatida
 Yog 'almashinuvini tartibga solishda ishtirok
etadigan tuzilmalardagi genetik nuqsonlar
2. Serebral (adiposogenital distrofiya, Babinskiy-
Pexkrans-Frelix sindromi):
Bosh miya o'smalari
Tizimli shikastlanishlarni, yuqumli kasalliklarni
tarqatish
Gormonal faol bo'lmagan gipofiz o'smalari, "bo'sh"
turkcha egar sindromi, "soxtao’sma" sindromi

38. Semizlikni klassifikatsiyasi
3. Ruhiy kasalliklar yoki neyroleptiklar tufayli semizlik
4. Endokrin:
- gipofizar
- gipotiroid
- buyrak usti bezi

39. Semizlikni klassifikatsiyasi
(Эгорова)
 1. Alimentar konstitutsiyaviy
 2. Endokrin (gipotiroidli, gipogenital, buyrak usti
bezlari)
 3. Serebral gipotalamusni o'z ichiga olgan

40. Semizlik bosqichlari va turlari
Semizlik bosqichlari
1. Progressiv
2. Stabil
Semizlik turlari
1. Yuqori tip (abdominal), erkak
2. Pastki tip (son, dumba), ayol
Yog ' joylashgan bo'lishi mumkin
1. Teri osti yog' to’qimasida (подкожный
жир)
2. Ichki organlar atrofida (vistseral yog ')

41. Semizlikni aniqlash formulasi
TMI = tana og'irligi, kg / (bo’y
uzunligi, m) 2

42. Степени ожирения
 Brokning indeksi bo'yicha
 (tana og'irligi = bo'yi sm -
100):
 I daraja. ortiqcha tana
vazni 30% gacha,
 II daraja. - 50% gacha;
 III daraja. - 100% gacha,
 IV daraja. - 100% dan
yuqori
 Ketle indeksi bo'yicha
 (vazni kg / bo’y m2):
 Ortiqcha vazn: 25 -29,9;
 I daraja - 30-34.9;
 II daraja - 35-39.9;
 III daraja - 40 dan ortiq

43. Индекс
веса тела
Вес
кг)
Ожирение Избыточный
весt
Норма
Недостаток
веса
Выраженное
ожирение

44. TMIga nisbatan JSST (1998) asosida semizlikni
klassifikatsiyasi
Qd 2tip, AG va YQT kasalliklari xafi
TMI kg/m2
Kategoriya
Juda yuqori
> 40,0
Semizlik III darajasi
Yuqori
35,0 – 39,9
Semizlik II darajasi
Biroz ko’tarilgan
Sezilarli ko'tarilgan
O’rtacha
30,0 – 34,9
Semizlik I darajasi
25,0 – 29,9
18,5 – 24,9
Ortiqcha vazn
Kam, ammo xamroh kasalliklar
xavfi ortib borayotgan
<18,5
Tana vaznini yetishmovchiligi

45. Semizlikning android va femin turlari
o'rtasidagi metabolik farqlar
Feminli
(glyuteofemoral)
O'rtacha darajada
insulinorezistentlik
Aromataz yog'li
to'qimalarining yuqori
faolligi
PSSG sintezining buzilishi
yo'q
Mo'tadil giperkortizolizm
Android (visseral)
Yaqqol insulinorezistentlik
17-
gidroksisteroiddegidrogena
za yog 'to'qimalarining
yuqori faolligi
PSSJ darajasini pasayishi
Yaqqol giperkortizolizm

46. Bel aylanasi va asoratlar rivojlanish xavfi
2-tip qandli diabet, arterial gipertenziya, yurak-qon
tomir kasalliklari xavfi
Baland Yuqiri ko’tarilgan
Erkaklar >94 см >102 см
Ayollar >80 см >88 см

47. Sog'likka
ta'siri
Ushbu nozologiyalarning tarqalishi tana vaznining oshishi
bilan doimiy ravishda o'sib bormoqda. Kutilmagan
xavfning o'sishi, hatto vaznning ozgina oshishi bilan ham
sodir bo'ladi. Xavf yoshga qarab va ushbu kasalliklarning
irsiyati mavjud bo'lganda ham ortadi.

48. Qiziq faktlar
 Ginnesning
rekordlar kitobi
ma’lumotlariga
ko'ra, dunyodagi
eng semiz odam
Vashingtonlik
marhum Jon
Minochdir. 1983
yilda vafot
etganida uning
vazni 629
kilogramm edi.

49. Davolash usullari
 Semizlikni
nomedikamentoz
davolash
 Semizlikni
medikamentoz
davolash
 Semizlikni xirurgik
davolash

50. Semizlikni nomedikamentoz davolash
 Ratsional gipokalorik
ovqatlanish
 Jismoniy faollikni
oshirish

51. Semizlikni medikamentoz davolash usullari
 Birinchi dorilar guruhi - ishtaxani bostiradigan anorektiklar
( Semizlikni uzoq muddatli davolashda foydalanilmaydi!):
Nojo'ya ta'sirlari:
 - asabiylashish, uyqusizlik, eyforiya, terlash
 - diareya, ko'ngil aynish
 - qon bosimining ko'tarilishi, taxikardiya
 - dori vositasiga o’rganib qolish

52. 2. Ikkinchi guruh - organizmdagi ozuqaviy moddalarning
so’rilishinini kamaytiradigan dorilar:
 - oshqozon-ichak trakti bo'shlig'iga ta’sir qiladi
 - lipaza fermentini stimullaydi, buning natijasida oziq-ovqat
yog'lari parchalanadi va qonga so'riladi
 - yog 'lar so’rilishini kamaytirish energiya yetishmasligini keltirib
chiqaradi va tana vaznini kamaytirishga yordam beradi
 - iste'mol qilingan yog'ning (triglitseridlarning) qariyb 30 foizi
so'rib olinishini oldini oladi
 - ovqatda yog' miqdorini nazorat qilishga yordam beradi
 - markaziy, yurak-qon tomir tizimiga ta'sir qilmaydi
 - dori vositasiga o’rganib qolish kuzatilmaydi
 - uzoq muddat foydalanish uchun xavfsiz.

53. Semizlikni xirurgik davolash usullari
•Liposaksiya - ortiqcha yog 'to'qimasini terining ostidan olib tashlash;
•Enteroanastomozlari qo’yish - ingichka ichakning bir qismini ovqat
hazm qilishdan "o'chiradigan" operatsiya;
•oshqozon xalqasi (Gastric Band), uning hajmini kamaytiradigan va
shunga mos ravishda to'yingan vaqtni tezlashtiradi
•abdominoplastika - qorin bo'shlig'ini yoki katta qorinni yo'q qilish.

54. Liposaksiya







 Afsuski, bu usul ko'pincha vaqtincha kosmetik ta'sirga ega va
kasallikning asosiy sabablarini yo'q qilmaydi.

55. • Jiddiy asoratlardan
aziyat chekadigan, semirib
ketgan bemorlarda oshqozon
operatsiyasi o'tkaziladi, bu
esa ajratilgan kichik
qorincha (gastroplastika)
yoki oshqozonni operatsiyasi
(oziq-ovqat so'rilishini oldini
olish) ga olib keladi.

56. Lourens-Muna-Bard-Bidlya sindromi

57. S-m Barde-Bidil

58. Baraker-Simmonds sindromi