Azərbaycan Təbiblər Birliyi ( ATB )

1. Somnambulizm( Lunatizm)
• Hazırladı:Məmmədli Xəyalə

2. SomnambulizmNədir?
Lunatizm (Somnambulizm) — xəstəlik olaraq,
yuxu zamanı insanın qeri-iradi hərəkətləridir..
. Lunatik latın sözü olub, yuxuda gəzən deməkdir.

3. Lunatizm
• Lunatikləri hər zaman sirli şəxslər adlandırıblar. Onların ətrafında
olan bu sirli aləmi isə heç kim aşkar edə bilmədiyindən onları şeytan
adlandırırdılar. Yəqin bu səbəbdən də lunatiklərlə bağlı bir çox
rəvayətlər də yaranıb deməkdir. Lunatiklər hələ yazı meydana
gəlməzdən əvvəl mövcuddurlar. İlk lunatik isə Şumer dövlətində
yaşayan şahzadə qadın olub. O, gecə yuxuda gəzdiyi üçün hamı bu
şahzadədən qorxarmış. Elə bu xüsusiyyətinə görə də şahzadə xanım
ömrünün sonuna kimi ərə gedə bilməyib. Qeyd edək ki, qədim
mənbələrdə ilk vaxtlar yalnız qadınlarda gecə gəzintiləri halları aşkar
edildiyi deyilir. Elə Misir ehramlarında və Yunan yazılarında da
yuxuda gəzənlərlə bağlı bir çox belə məlumatlara rast gəlinib.
Keçmişdə Avropada isə gecə yuxuda gəzənləri şeytanın övladı, ifritə
adlandırırdılar və belə adamları odda yandırırdılar.

4. Etiologiyası
• Dünya alimləri uzun illər araşdırmalar aparsalar da "somnambulizm"in
yaranma səbəblərini tam olaraq müəyyən edə bilməyiblər. Onlar bu
xəstəliyin beyində olan bəzi genlərin yerini dəyişməsi nəticəsində
yarandığını aşkar ediblər.
 Mg azlığı
 Stres, qayğı
 Yuxugetirici dərmanlar
 Alkakol
 Narkotik maddələr
 siqaret
 Kişilik pozğunluqları

5. Səbəb ola biləcəyi ehtimall edilən
dərmanlar
• sakitləşdirici / hipnotikler
• neyroleptiklər ( psioxoz müalicəsində istifadə
edilən dərmanlar )
• Antihistaminin preparatlar

7. Epidemiologiyası
• Statistikaya görə, dünyada insanların 12
faizi somnambulizm xəstəliyindən əziyyət çəkir.. Uşaqların isə
30 faizi lunatikdir. 5-15 yaş arası uşaqlar arasında daha çox rast
gəlinir.

9. ilkin əlamətlər
• Xəstəliyin ilkin əlamətləri yuxuda olarkən
danışmaq ,şeir soylemekdi.Əyər bu əlamətlər
varsa mütləq həkimə müraciət edilməlidir.

10. Əlamətləri
• Şəxsin gözləri əksər hallarda tam
olarak açıq ve baxışları sabitdir.
•Üzdə herhansı bir ifade yoxdur.
Sual verdiyimiz zaman cavab
verməzler yaxudda uydurma
cavablar verə bilərlər.
•Çevresinde olan eşya ve insanlara
qarşı dikkətsiz olurlar .
•Ətrafda dolaşır ve aktivitelerle
məşğul olurlar.
•Oyandırıldıqlarında beyinləri
bulanığ olur.
• Etdiklərini oyandıqdan sonra
xatırlamırlar

12. Lunatik Gecələr
• Gecəyarısı durub, gəzmə halı olan insanlar çox vaxt ev işləri
görürlər. Onların ən çox sevdikləri iş isə çirkli paltarları və
qabları yumaqdır. Hətta bəzən elə olur ki, lunatiklər evdəykən
qonşunun məhləsinə keçir və onların həyətini təmizləməyə
başlayır. Lunatiklər yuxudaykən nə etdiklərini bilmirlər və
qeyri - adi hərəkətlərinə. bir vətəndaşa heç bir cinayət işi
açılmayıb. Lunatiklərdə gecəgəzmə halları saat 3-4 arası baş
verir. Lunatiklər yuxuda olarkən real həyatda edə bilmədikləri
hadisələri törədirlər. Lunatiklərin gecə gəzintiləri 5 dəqiqə və
ya bir saat çəkə bilər.

13. Proflaktika
• . Adekvat yuxu alın.
• Stresdən uzaq durun
• Pis vərdişlərdən uzaq durun
• Yatmağa hazirlaşdığınız zaman görmə və
eşitməni stumullaşdırmaqdan çəkinin

14. Medikamentoz Müalicəsi
• Benzodiazepines, such estozalom (prosom),
or tricylic antidepressaants such as
trazadone (Desyrel) , have been shown to be
useful.Clonazepam (Klonopin) in low doses
before bedtime and continued for 3-6 weeks is
also usually effective.

15. Lunatiklərlə necə davranmalı
• Çarpayının qabağına yaş dəsmal sərin
• İti və kəsici əşyaları gizlədin
• Qəflətən oyatmayın
• Sakit dayanın ,qolundan tutun və onu yatağına aparın
• Uşaqları kompyuter oyunlarından uzaq tutun
• Günün ikinci yarısında sonra bu şəxslərə kofe və çay
vermiyin

16. Lunatiklərlə bağlı xoşagəlməz faktlar
• Keneth Parks
• keneth 20 yaşındadır, Kanada sakinidir, gənc yaşlarından
yuxusuzluqdan əziyyət çəkməyə başlayıb. 23 may 1987-ci ildə
Keneth Parks yataqdan qalxır, evdən çıxıb qaynanasının
evinə gedir. Onların evinə 10 kilometr qalmış qaynanasına rast
gəlir və qadını öldürərək gedib qaynatasını yaralayır. Və dərhal
özü lunatizm halı ilə bağlı polis məntəqəsinə üz tutur.
Məhkəmə buna inanır və ekspertlər təsdiqləyirlər ki, Keneth
bu işi sadəcə yuxuda - lunatizm halında olanda edə bilərdi və
beləliklə Keneth Parks azadlığa çıxır

17. Timothy Brueggeeman
Viskonsinin şimal statındandır, yuxusuzluqdan əziyyət
çəkir. Bir dəfə yayda öz maşınıyla gedərkən, maşını
ağaca çırpıb və sükan arxasında yuxuya gedib. Bundan
sonra həkimlər ona yuxu həbləri yazıb. Bu həbləri
istehsal edənlər deyirlər ki, düzgün istifadə edilsə, tam
təhlükəsizdir. 2009-cu ilin yanvarında bu həblərin
qəbulundan sonra Brueggeeman birinci və axırıncı
dəfə olaraq lunatiklik edib. Yataqdan qalxıb, dəhşət
şaxtalı havada evdən çıxıb gedib - özü də yalnız alt
paltarında. Ertəsi gün səhər tezdən bu şəxsin donmuş
cəsədini evin yaxınlığında, qarın içində şortla tapıblar.

18. James Currens
• Uzun müddətdir ki lunatikdir, lakin o, 77 yaşında
olanda ən dəhşətli macəra baş verib. 1988-ci ildə
evdən çıxıb, özüylə yalnız bir əsa götürüb. Və həmin
əsa da onun köməkçisi olub. Evdən çıxarkən hovuz
tərəfə gedib, lakin orada palçığa batıb. Orada daş
kimi yuxuya gedib, oyananda görüb ki, alliqatorlar
onu əhatəyə alıb. Həmin əsa və yüksəkdən ağlayıb
qışqırması polisləri ora yığılmağa vadar edib. Elə
bunlar da onun yaşamasına səbəb olub.

19. Leslie Cusack - Cheshire, İngiltərə
• . Leslie Cusack 55 yaşındadır. Həddindən artıq
kökdür. Əvvəlcə heç özü də başa düşmürdü ki,
niyə bu qədər kökəlir, amma sonra hər şey
bəlli oldu. Sonradan məlum olur ki o
lunatikdir.yuxuda oldugu zaman durub yemək
yeyir .

20. Robert Ledru
• 19-cu əsrdə Fransanın ən yaxşı detektivlərindən biri idi.
O, Parisdə yaşayırdı. Günlərin bir günü Andre Monetin
ölümü ilə bağlı araşdırma aparmaq üçün onu səhər
tezdən polisə çağırırlar. Bütün araşdırmalar göstərir ki,
gülləni atan bir professional imiş. Həm də Robert aşkar
edir ki, bu cinayəti törədən öz ayaq barmağına həmin
silahla vurub. Hər şey çox qəribə idi...
• Səhər tezdən Robert oyanıb görür ki, ayağında çəkmə
var, ayaq barmağı da yaralı, qanlıdır. Həm də öz
tapancasında bir neçə güllə çatışmır. Başa düşür
ki, lunatizm halında Moneti öldürən özü imiş. Bir
maraqlı fakt da var ki, Robertdə sifilis xəstəliyi varmış,
deyilənə görə bu da lunatizmlə əlaqədardır. A

21. Jennifer Aniston
Sam Torrance (Golfer)
Chris Colfer (Actor)
David Hempleman-Adams (Explorer)