1. PAGWAWASTO
AT PAG-UULO
NG BALITA
(Copyreading and
Headline Writing)
Canda National High School
ANG KANDA
Jennifer M. Oestar, SMIEdr
July 22, 2017

3. Ang pagwawasto ng sipi at pag-uulo
ng balita ay gawain ng isang
espesyalistang editor upang lalong
mapabuti at mapaganda ang istorya at
maging karapat-dapat na magkaroon
ng espasyo sa pahayagan.

5. 1. Tiyaking tumpak ang mga datos sa artikulo.
2. Ang akdang ililimbag ay may wastong
gramatika at pagbabaybay ng mga salita.
3. Mag-alis ng mga salitang nagsasaad ng
opinyon kung ang winawasto ay balita.
4. Tinitiyak nito kung mabisa ang pamatnubay
na ginagamit sa akda.
5. Pumutol o magkaltas ng di- mahalagang
datos.

6. 6.Magpalit ng mga salitang walang
kabuluhan.
7.Magpalit ng mga saitang mahirap
maunawaan ng karamihang
mambabasa.
8. Sinunusunod nito ang istilo ng
pahayagan.
9. Tinitiyak nitong malaya sa anumang
libelong pamamahayag ang akda.

7. 10. Magbigay ng tagubilin sa
tagapaglimbag ukol sa laki at tipong
gagamitin, kolum at iba pang ems.
12. Sumusulat ng ulo ng balita at
nagpapasya sa tipograpiya nito.
11. Tinitingnan nitong ang akda ay may
mabisang istilo at ulo.

9. 1. Makinilyahin ang kopya sa
doble at tripleng espasyong 8½ at
11 pulgadang papel. Ito ay upang
masulatan ng mga pagwawasto
at pagbabago ng kopya.

10. 2. Sa itaas ng kaliwang sulok ng papel,
mga isang pulgada lamang sa pinakaitaas,
isulat ang pangalan at gabay o slug. Ang
slug ay karaniwang isa o dalawang
salitang kumakatawan sa pinakanilalaman
ng balita.
Halimbawa, lindol para sa balita tungkol sa lindol na
tumama sa Davao at DAP para sa balitang tungkol sa
listahan ng mga miyembro ng DAP.

11. 3. Simulan ang pagsulat ng istorya mga tatlo
hanggang apat na pulgada mula sa pinakaitaas
ng pahinaat maglagay ng isang pulgadang
palugit sa kaliwa at kanang bahagi ng papel. Ang
malaking palugit sa itaas ay para sa tagubilin
para sa typesetter at sa ulo ng balita. Ang isang
pulgadang palugit sa bawat gilid ng papel ay
upang matantiya ang kahabaan ng istorya. Ang
apat na makinilyadong linya ay katumbas ng
isang pulgadang makinilyadong kolum na laki sa
pahayagan.

12. 4. Lagyan ng lima hanggang 10
espasyong palugit sa simula ng
bawat talata.
5. Wakasan ang bawat pahina sa
talata. Huwag putulin ang talata at
ituloy sa kasunod na pahina. Ang
dahilan nito ay maaaring mapunta sa
ibang istorya ang karugtong ng talata.

13. 6. Kung ang istorya ay sobra sa isang
pahina, sulatan ng “pa” sa ibaba at ituloy
ang istorya sa ikalawang papel. Huwag
gamitin ang likuran ang pahina.
7. Sa halip na sulatan ang ikalawang
pahina, labelan ito ng Unang dagdag o
Dagdag isa at susundan ng slug.
Halimbawa, Unang dagdag, Lindol.

14. 8. Lagyan ng markang binilugang
dobleng krus o sharp o binilugang
bilang na ang wakas ng istorya
bilang panapos.
9.Matapos makompleto ang istorya,
iwastong mabuti sa pamamagitan ng
lapis ang mga mali. Gamitin ang mga
pananda sa pagwawasto ng sipi.
#

15. 10. Kung hindi gaanong mabasa ang
kopya dahil sa maraming pananda at
dagdag, imakinalyang muli kung
mayroon pang panahon. Ang
maruming kopya ay mahirap iwasto,
nagpapatanggal sa typesetting at
maaaring magbunga ng mga kamalian
sa pag-imprenta ng teksto.

17.  Malawak na kaaalaman sa wika.
 Mahusay sa gramatika at pagbaybay.
 Malawak ang kaalaman sa talasalitaan.
 Mahilig magbasa.
 Maraming alam sa pangkalahatan at kasalukuyang
impormayon.
 Alam ang mga batas tungkol sa libelo.
 Kabisado ang mga pananda sa pagwawasto ng
sipi.
 Metikuloso.

19. 1. Banner- ang ulo ng pinakamahalagang balita
na may pinakamalaking titik at pinakamaitim na
tipo at matatagpuan sa pangmukhang pahina.
2. Streamer- ang ulo ng balita na tumatawid sa
kabuuan ng pangmukhang pahina.
3. Binder- ito ang ulo ng balita na tumatawid sa
itaas ng panloob na pahina.
4. Payong- ang tawag sa isang streamer na
matatagpuan sa itaas ng pangalan ng
pahayagan.

20. 5. Kubyerta- ito ang bahagi ng banner na
nagtataglay ng maliliit na titik at naiibang tipo
kaysa sa unang tipo.
6. Subhead- ang tawag sa pantulong na
pamagat na ginagamit upang mabigyan ng
espasyo ang mahabang istorya.
7. Kicker, tagline o teaser- ito ay isang maikling
linya na inilagay sa kaliwa o sentrong itaas ng
pinakaulo ng balita. May maliit na tipo at may
salungguhit.

21. 8. Hammer- ang tawag kung ang kicker o tagline
ay mas malaki kaysa sa ulo ng balita.
9. Nakakahong ulo o box head- ginagamit ito
upang mabigyang-diin ang kahalagahan ng
balita o maaari ring gawing panghiwalay sa
dalawang magkalinyang ulo ng balita o
tombstone heads.
10. Talong ulo o jump head- ang tawag sa ulo
ng karugtong na istoryang hindi natapos sa
pahinang kinalimbagan dahil sa kakapusan ng
espasyo.

23. 1. Pantay-kaliwa- ito ay binubuo ng dalawa o mahigit
pang linyang pantay ang pagkakahanay ng unang titik
sa kaliwa.
Halimbawa:
20 miyembro ng Tau Gamma
kinasuhan na
2. Pantay-kanan- ito ay binubuo ng dalawa o mahigit pang linyang
pantay ang pagkakahanay ng mga hulihang titik sa kanan.
Halimbawa:
4 mangingisdang Pinoy iniligtas
ng Chinese ship sa Palawan

24. 3. Dropline- binubuo ito ng dalawa o mahigit pang
linya na ang mga kasunod na linya ay may palugit
sa bawat linyang sinundan.
Halimbawa:
Algieri wala pang desisyon
kung lalabanan si Pacquiao
4. Hanging indention- binubuo ito ng mahigit
dalawang linya kung saan ang mga kasunod sa
unang linya ay may pantay na palugit.
Halimbawa:
Ex-Makati Vice Mayor
pinagbabayad ng P1-M
VP Binay wagi sa kaso

25. 5. Baligtad na piramide- ito ay binubuo ng dalawa o higit
pang linyag iniayos na parang piramide.
Halimbawa:
CIDG pinabulaanan ang 'suicide'
ni Deniece Cornejo
6. Crossline o barline- ito ay iang linyang ulo ng balita
na maaaring sumakop ng dalawa o tatlong kolum.
Halimbawa:
Global award ng WB, ipinangalan sa Pinoy

26. 7. Flushline o full line- binubuo ito ng dalawa o
mahigit pang magkasinghabang linyang pantay
sa kanan o kaliwa.
Halimbawa:
Pamamaril sa dating PTA chief,
kinondena ni VP Jejomar Binay

33. @Lahat ng maliliit na titik ( maliban sa j, I, l, t, f , at m,w)- 1 yunit
@maliliit na titik na j, I, l, t, f ------------------------------------1/2 yunit
@m at w -------------------------------------------------------------1½ yunit
@lahat ng malalaking titik ( maliban sa J I L T F M W )--------1½ yunit
@J I L T F--------------------------------------------------------------1 yunit
@M at W ----------------------------------------------------2 yunit
@ lahat ng bantas (maliban sa gatlang, tandang
pananong,simbolo ng piso, dolyar at bahagdan -----------1/2 yunit
@gatlang, tandang pananong, simbolo ng piso, dolyar at
bahagdan ---------------------------------------------------------1 yunit

34. @lahat ng tambilang mula 0 hanggang 9
( maliban sa 1 ) ---------------------1 yunit
@tambilang na 1 ------------------½ yunit
@lahat ng espasyo -----------------1 yunit
@Espasyo----------------------------1 yunit

39. 1. Basahin ang istorya upang
makuha ang pangkalahatang
kaisipan.
2. Kunin ang mahahalagang salita
upang gawing batayan sa pag-
uulo.
3. Ang mga salitang gagamitin sa
pag-uulo ay karaniwang nasa
patnubay.

40. 4. Gamitin ang
pinakaikling mga
salita sa pag-uulo.
5. Gamitin lamang ang
tuldok – padamdam
kung kinakailangan.

41. 6. Iwasan ang nagbanggaang
ulo o dalawang ulo ng
balitang magkalinya at
may magkasinlaking tipo.
7. Huwag maglagay ng tuldok
sa katapusan ng ulo ng
balita.

42. 8. Lagyan ng simuno at
pandiwa ang ulo ng balita.
Simulan ito sa simuno at
huwag sa pandiwa.
9. Maglagay ng kuwit sa dulo
ng simuno bilang pamalit sa
ay.

43. 10. Huwag gumamit ng mga
pantukoy sa panimula.
11. Huwag paghiwalayin ang
mga tambalan o mga salitang
magkaugnay.
12. Gamitan ang kuwit, bilang
pamalit sa at.

44. 13. Kung gagamit ng tahasang sabi bilang
ulo, lagyan ng isang panipi lamang.Ngunit
kung ang pinagkunan nito ay ibinigay, huwag
nang lagyan ng panipi. Lagyan na lamang ng
gatlang ang huling titik ng ulo at ibigay ang
apelyido o dinaglat na pangalan ng kilalang
taong nagsabi.
14. Ang unang titik lamang ng ulo at ng
mga tanging pangalan ang ilimbag sa
malaking titik.

45. 15. Gamitin lamang ang mga
kilalang daglat tulad
halimbawa ng RP para sa
Republika ng Pilipinas,Pnoy
para kay Pres. Aquino at
iba pa.
16. Huwag magtapos
sa pang-angkop,
pantukoy o pang-
ugnay sa dulo ng
unang linya.

46. 17. Huwag bumanggit ng
pangalan maliban kung
tao ay kilala.
18. Iwasan ang opinyon sa ulo
ng balita.
19. Iwasan ang masaklaw na
pagpapahayag.

47. 20. Iwasan ang paggamit ng
negatibong pandiwa.
21. Gumamit ng mabisa at
makatawag-pansing
pandiwa.
22. Iwasan ang paghihiwalay
ng pang-ukol sa layon
nito.

48. Panuntunan sa ACRONYM
*Ang ACRONYM ang salitang binubuo mula sa
unang titik o pantig ng ibang mga salita.
Mga Dapat Tandaan:
* Kapag ang acronym ay binubuo lamang ng dalawa
hanggang apat na titik tulad ng WHO para sa
WORLD Health Organization at MILF para sa
Moro Islamic Liberation Front.

49. ng Asean para sa Association of Southeast Asian
Nation at Unicef para sa United Nations
International Children’s Emergency Fund.
*Kung pantigan ang ginawang pagbubuo ng
acronym, unang titik lamang ng pantig ang nasa
malaking titik tulad ng Dep.Ed para sa Department
of Education at GenSan pra sa General Santos.

50. Pamamaraan sa Pagsulat ng
Ulo
*Pagkatapos makabuo ng ideya para sa ulo ng
balita, ang kasunod na hakbang na gagawin ng
editor ng kopya kung paano ito pagkasyahin sa
nakalaang espasyo sa pahina.
*Upang maisagwa ito ito, kailangan magbigay ng
tagubilin sa tagapag-anyo kung anong tipo ng
pagkasulat ang ilalapat sa teksto at kung paano ito
isasaayos sa pahina.

51. Hal. 3-20TNRB
Ang unang bilang na 3 ay para sa uo ng balita ng balita
na pagkasyahin sa tatlong kolum sa pahina. Ang bilang
na 20 ay ang laki ng tipo ng titik na gagamitin. Ang
TNR naman ay para sa Times New Roman, ang tipo
ng titik na gagamitin ay B na nangangahugang bold o
maitim na tipo ng titik.
*Ang dalawang linya sa ibaba ay tumutukoy sa bilang
ng dek o linya ng ulo ng balita kung lalagyan ng kiker o
panimulang ulo ang balita.

52. Lalagyan lamang ng bar pagkatapos ng B
at ilagay ang salitang kiker.
Hal. 3-20 TNRB/Kiker
*Ang pampaaralang pahayagang tabloid na
may sukat na 12” x 8” ay magtataglay ng
limang kolum na ang bawat sukat ay 12 ems
o dalawang pulgada.

53. 1 2 3 4 5 6
14 point 22 45
18 point 18 35 52
24 point 13 27 40 43
30 point 11 21 33 47 55
36 point 9 18 27 35 44 53
48 point 7 14 20 27 34 41
60 point 5 11 17 22 27 33
72 point 4 9 13 18 22 26
Bilang ng Font:
Point Sizes:
*36 Point Size
*5 columns

58. Panuto para sa Ulo
Ang panuto ang para sa ulo ang isa sa pinakamahalaga sa
pagdebuho ng isang pahina. Natutukoy sa ayos ng ulo ang
kahalagahn ng artikulo lalo na sa balita. Kung mapapansin natin
karaniwang nakasulat sa malaki at makapal na titik ang
pinakamabigat na balita sa pahayagan.
*uri ng ‘font’
*Laki ng ‘font’
*Dami ng linya
*Bilang ng kolum
*anyo ng Pagkakasulat
Ulo
TNRB
18 pts
2 linya
4 kol
Kroslyn

59. Bukod sa panuto sa ulo, matukoy rin ang
kahalagahan ng artikulo sa pamamagitan ng
slugline. Isinusulat ito ng tagawasto katapat sa
panuto sa ulo na nasa kaliwang bahagi ng orihinal
na artikulo.
*uri ng artikulo
*(Unang salita ng ulo)…
*Pahinang Paglalagyan ng
artikulo
*Pangalan ng nagwawasto
*Petsa ng pagwawasto
Balita
Alsheimers
p.1
MNAS
8-13-2014

60. Panuto para sa teksto
*ang panuto para sa teksto ay
naglalaman ng mga direksyon
gagamitin ng tagapaglimbag upang
mailapat ang artkulo sa pahayagan.
*uri no ‘font’-Lead
*Uri ng font-body
*Laki ng ‘font’-Lead
*Laki ng font-body
*Bilang ng kolum
Teksto
Arial Bold-Lead
Arial-Body
11 pts –Lead
10 pts. body
2 kol

61. f0R lisTeniNg!!!
Jennifer M. Oestar
Ph.D. Dev. Ed.