SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 53
Baixar para ler offline
ANALISIS PETA NARASI
KEBERAGAMAAN DI
MEDIA SOSIAL
Ismail Fahmi, Ph.D.
Director Media Kernels Indonesia (Drone Emprit)
Lecturer at the University of Islam Indonesia
Ismail.fahmi@gmail.com
WEBINAR PPIM UIN JAKARTA
9 OKTOBER 2020
2
1992 – 1997 S1, Teknik Elektro, ITB
2003 – 2004 S2, Information Science, Universitas Groningen, Belanda
2004 – 2009 S3, Information Science, Universitas Groningen, Belanda
2000 – 2003 Inisiator IndonesiaDLN (Digital Library Network pertama di Indonesia)
Mengembangkan Ganesha Digital Library (GDL)
Mendirikan Knowledge Management Research Group (KMRG) ITB
Membangun Digital Library ITB
2009 – Sekarang Engineer di Weborama, Perusahaan berbasis big data (Paris/Amsterdam)
2014 – Sekarang Founder PT. Media Kernels Indonesia, a Drone Emprit Company
2015 – Sekarang Konsultan Perpustakaan Nasional, Inisiator Indonesia OneSearch
2017 – Sekarang Dosen Tetap Magister Teknik Informatika Universitas Islam Indonesia
Ismail Fahmi, Ph.D.
Ismail.fahmi@gmail.com
Lahir: Bojonegoro, 1974
Founder Media Kernels Indonesia
SOCIAL MEDIA
4
5
MILLENIALGEN Z
CROSS PLATFORM RESONANCE
6
#SOCIALDILEMMA
ATTENTION ECONOMY
8
MOBOKRASI DALAM SOSIAL MEDIA
9
PROBLEM WITH SOCIAL MEDIA
•It is designed to favor:
• broadcasting over engagement,
• posts over discussions
• shallow comments over deep conversations.
•Results: deep polarization.
•Future: civil war.
10
DEEP POLARIZATION
11
Polarization Polarization
Polarization
INDONESIA
NARASI KEBERAGAMAAN
PETA NARASI
Kategori narasi ini diambil dari Faisal Nurdin Idris (2015), diperkaya dari Sara Zeigar (2016),
keywords dikembangkan dari kedua sumber. Selanjutnya perlu diperkaya dari hasil wawancara.
13
No Narasi Keywords Filter
1
Kebencian thd Yahudi dan
Nasrani
Yahudi, Kristen, Nasrani, kafir, takfiri,
murtad, non-muslim, kristenisasi,
zionisme, misionaris, rezim tirani
2
Penolakan thd Ahmadiyah
dan aliran sesat
Ahmadiyah, aliran sesat (masukkan
nama-nama aliran sesat)
3 Sikap atas diferensiasi Islam Islam Liberal, Syiah, Islam Nusantara
4 Islam vs demokrasi demokrasi, khilafah
5
Penerapan syariah Islam dan
pendirian negara Islam
syariah Islam, negara Islam, khilafah,
hijrah
6 Ekstremisme sweeping
7 Terorisme syahid, jihad, mujahidin
CASE STUDY #1: KHILAFAH
TREND OF ‘KHILAFAH’ (3 MONTHS)
15
DATA SET OF ‘KHILAFAH’
16
SOCIAL NETWORK OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER)
17
PRO KHILAFAH
PRO OPPOSITION
PRO GOVERNMENT
TOPIC NETWORK OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER)
18
PRO KHILAFAH
PRO OPPOSITION
PRO GOVERNMENT
KASHMIR
EX-HTI NETWORK OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER)
19
PRO KHILAFAH
HASHTAGS FOR ‘KHILAFAH’ (TWITTER)
20
HASHTAGS FOR ‘KHILAFAH’ (FACEBOOK)
21
HASHTAGS FOR ‘KHILAFAH’ (INSTAGRAM)
22
MEMES OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER)
23
VIDEOS OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER)
24
TOP TWITS OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) #1
25
TOP TWITS OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) #2
26
PETA NARASI KHILAFAH & BERBAGAI TOPIK
Khilafah, #OTWParadeTauhid
PRO KHILAFAH
Wamena, #IDIBerduka, Khilfah, #OTWParadeTauhid
OPOSISI
Khilafah, #212CariMuka
ANTI KHILAFAH
West Papua
PRO WEST PAPUA
Wamena, #IDIBerduka
PUBLIK
SUMMARY FOR ‘KHILAFAH’
• Polarization on the language ‘khilafah’ is clearly shown in the virtual
community conversation.
• The term ‘khilafah’ is heavily used by at least 3 clusters.
• Pro Khilafah: “We are the world Khilafah”
• Pro Gov: “Islam Yes, Khilafah No”; “Opposition is supporting Khilafah”
• Pro Opposition: “Pro gov are politicing ‘khilafah’ to achieve their
goals”
• ‘Khilafah’ is not only a religious discourse, but now is heavily on political
agenda.
28
CASE STUDY #2: KAFIR, KUFFAR
TRENDS OF ‘KAFIR’ (3 MONTHS)
30
DATA SET OF ‘KAFIR’
31
SOCIAL NETWORK OF ‘KAFIR’ (GLOBAL)
32
PRO OPPOSITION
PRO GOVERNMENT
INTERNATIONAL
SOCIAL NETWORK OF ‘KAFIR’ (INDONESIA)
33
PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT
HASHTAGS FOR ‘KAFIR’ (TWITTER)
34
HASHTAGS FOR ‘KAFIR’ (INSTAGRAM)
35
SUMMARY FOR ‘KAFIR’
• The use of the term ‘kafir’ is also heavily polarized.
• The intention of the conversation depends on the cluster or chamber
where netizen belongs to.
36
CASE STUDY #3: HIJRAH
#ALASANTRI, #PEMUDAHIJRAH, #INDONESIATANPAPACARAN, #PEMUDAKRISTEN,
#ANAKMUDAKRISTEN
V.S. #HIJRAH
TRENDS OF ‘PEMUDA HIJRAH’ (3 MONTHS)
38
DATA SET FOR ‘PEMUDA HIJRAH’
39
SOCIAL NETWORK OF ‘PEMUDA HIJRAH’
40
SOCIAL NETWORK OF ‘HIJRAH’
41
PRO OPPOSITION
PRO GOVERNMENT
CONTESTING LANGUAGE ON ‘HIJRAH’
42
PRO OPPOSITION
PRO GOVERNMENT
HASHTAGS FOR ‘PEMUDA HIJRAH’ (TWITTER)
43
HASHTAGS FOR ‘PEMUDA HIJRAH’ (INSTAGRAM)
44
MEMES OF ‘PEMUDA HIJRAH’ (TWITTER)
45
MEMES OF ‘PEMUDA HIJRAH’ (INSTAGRAM)
46
TOP TWITS OF ‘HIJRAH’ (TWITTER) #1
47
TOP TWITS OF ‘HIJRAH’ (TWITTER) #2
48
SUMMARY FOR ‘HIJRAH’
• The term ‘hijrah’ is getting very popular in Indonesia, not only virtually but
also offline.
• In the religious cluster, the term is accompanied with other words to
express the goals of the hijrah.
• Some goals of the ‘hijrah’ are too strick or narrow. This has invited netizen
from other clusters to explain the true meaning of ‘hijrah’ according to
their references.
49
TERIMAKASIH
Ismail Fahmi, PhD.
Ismail.fahmi@gmail.com
081289083894
Q&A
PERTANYAAN
• Ada kecenderungan mobokrasi media sosial akan mereduksi kebenaran
agama. Peran Ulama akan tersingkir oleh "ulama medsos" karena punya
follower jauh lebih banyak daripada Ulama sungguhan. Apa yg harus
dilakukan oleh pegiat agama menghadapi hal ini?
• bagaimana meredam paham radikal dan paham yang mengagungkan
kelompok agama tertentu yang begitu gencar diberitakan dalam media
sosial
• Bagaimana Media Seharusnya Membingkai Kasus Penistaan Agama?
• gimana cara mendapatkan data tercepat dan terpercaya untuk
membuktiktan berita itu fakta atau hoax?
• besarnya ghiroh milenial muslim dalam belajar agama , tentu sangat
rentan dg pengaruh ideologi yg berkembang di dunia maya. untuk
meminimalisir hal ini , apa yg harus dilakukan ?
PERTANYAAN
• ijin bertanya,bagaimana cara kita memfilter informasi yang kita peroleh
dari sosial media yang menyangkut isu isu tentang agama
• Berdasarkan penelitian yang dilakukan, berapa prosentase dari masing-
masing individu yang melakukan obrolan terkait moderasi beragama baik
yang radikal maupun moderat? kategori usia penggunanya yang tertinggi
dan terendah.
• sejauh mana UU ITE mengatasi narasi2 negatif tentang keagamaan dlm
media sosial?? saya rasa ada perbedaan cara penanganan dengan narasi
negatif yg berbau politik atau menjudge tentang pimimpin.
53

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Optimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang Publik
Optimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang PublikOptimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang Publik
Optimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang PublikIsmail Fahmi
 
Bahasa dan Sastra di Media Sosial dan Online
Bahasa dan Sastra di Media Sosial dan OnlineBahasa dan Sastra di Media Sosial dan Online
Bahasa dan Sastra di Media Sosial dan OnlineIsmail Fahmi
 
Tren Dakwah Digital
Tren Dakwah DigitalTren Dakwah Digital
Tren Dakwah DigitalIsmail Fahmi
 
When Social Media Meets Business Intelligence
When Social Media Meets Business IntelligenceWhen Social Media Meets Business Intelligence
When Social Media Meets Business IntelligenceIsmail Fahmi
 
Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0
Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0
Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0Ismail Fahmi
 
Profiling Iklan Obat di Media Sosial
Profiling Iklan Obat di Media SosialProfiling Iklan Obat di Media Sosial
Profiling Iklan Obat di Media SosialIsmail Fahmi
 
Politik dan Advokasi di Media Sosial
Politik dan Advokasi di Media SosialPolitik dan Advokasi di Media Sosial
Politik dan Advokasi di Media SosialIsmail Fahmi
 
DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...
DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...
DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...Ismail Fahmi
 
Konten Digital untuk Ketahanan Keluarga
Konten Digital untuk Ketahanan KeluargaKonten Digital untuk Ketahanan Keluarga
Konten Digital untuk Ketahanan KeluargaIsmail Fahmi
 
Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...
Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...
Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...Ismail Fahmi
 
Big Data, Media, Social Network and Statistics
Big Data, Media, Social Network and StatisticsBig Data, Media, Social Network and Statistics
Big Data, Media, Social Network and StatisticsIsmail Fahmi
 
Pemanfaatan Big Data dalam Mitigasi Bencana
Pemanfaatan Big Data dalam Mitigasi BencanaPemanfaatan Big Data dalam Mitigasi Bencana
Pemanfaatan Big Data dalam Mitigasi BencanaIsmail Fahmi
 
Optimalisasi Big Data untuk UMKM
Optimalisasi Big Data untuk UMKMOptimalisasi Big Data untuk UMKM
Optimalisasi Big Data untuk UMKMIsmail Fahmi
 
Perpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptx
Perpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptxPerpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptx
Perpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptxIsmail Fahmi
 
Digital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan Hoaks
Digital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan HoaksDigital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan Hoaks
Digital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan HoaksIsmail Fahmi
 
Mengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di Indonesia
Mengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di IndonesiaMengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di Indonesia
Mengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di IndonesiaIsmail Fahmi
 
Bagaimana Menyajikan Debunk Teori Konspirasi
Bagaimana Menyajikan Debunk Teori KonspirasiBagaimana Menyajikan Debunk Teori Konspirasi
Bagaimana Menyajikan Debunk Teori KonspirasiIsmail Fahmi
 
Dampak Pembatasan Akses Sosmed
Dampak Pembatasan Akses SosmedDampak Pembatasan Akses Sosmed
Dampak Pembatasan Akses SosmedIsmail Fahmi
 
Memanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan Sanitasi
Memanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan SanitasiMemanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan Sanitasi
Memanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan SanitasiIsmail Fahmi
 
Analisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan Keputusan
Analisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan KeputusanAnalisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan Keputusan
Analisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan KeputusanIsmail Fahmi
 

Mais procurados (20)

Optimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang Publik
Optimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang PublikOptimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang Publik
Optimalisasi Pemanfaatan Media Sosial di Ruang Publik
 
Bahasa dan Sastra di Media Sosial dan Online
Bahasa dan Sastra di Media Sosial dan OnlineBahasa dan Sastra di Media Sosial dan Online
Bahasa dan Sastra di Media Sosial dan Online
 
Tren Dakwah Digital
Tren Dakwah DigitalTren Dakwah Digital
Tren Dakwah Digital
 
When Social Media Meets Business Intelligence
When Social Media Meets Business IntelligenceWhen Social Media Meets Business Intelligence
When Social Media Meets Business Intelligence
 
Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0
Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0
Demokrasi 4.0: Demokrasi dalam Masyarakat Industri 4.0
 
Profiling Iklan Obat di Media Sosial
Profiling Iklan Obat di Media SosialProfiling Iklan Obat di Media Sosial
Profiling Iklan Obat di Media Sosial
 
Politik dan Advokasi di Media Sosial
Politik dan Advokasi di Media SosialPolitik dan Advokasi di Media Sosial
Politik dan Advokasi di Media Sosial
 
DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...
DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...
DISRUPSI INFORMASI 
DAN MODEL PERAN JARINGAN ULAMA DALAM PENYAMPAIAN 
PESAN M...
 
Konten Digital untuk Ketahanan Keluarga
Konten Digital untuk Ketahanan KeluargaKonten Digital untuk Ketahanan Keluarga
Konten Digital untuk Ketahanan Keluarga
 
Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...
Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...
Demokrasi 4.0: Menyerap Aspirasi Publik Melalui Analisis Big Data Media Sosia...
 
Big Data, Media, Social Network and Statistics
Big Data, Media, Social Network and StatisticsBig Data, Media, Social Network and Statistics
Big Data, Media, Social Network and Statistics
 
Pemanfaatan Big Data dalam Mitigasi Bencana
Pemanfaatan Big Data dalam Mitigasi BencanaPemanfaatan Big Data dalam Mitigasi Bencana
Pemanfaatan Big Data dalam Mitigasi Bencana
 
Optimalisasi Big Data untuk UMKM
Optimalisasi Big Data untuk UMKMOptimalisasi Big Data untuk UMKM
Optimalisasi Big Data untuk UMKM
 
Perpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptx
Perpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptxPerpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptx
Perpanjangan Masa Jabatan Presiden.pptx
 
Digital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan Hoaks
Digital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan HoaksDigital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan Hoaks
Digital Citizenship: Cegah Cyber Crime dan Hoaks
 
Mengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di Indonesia
Mengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di IndonesiaMengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di Indonesia
Mengukur dan Meningkatkan Dampak Cek Fakta di Indonesia
 
Bagaimana Menyajikan Debunk Teori Konspirasi
Bagaimana Menyajikan Debunk Teori KonspirasiBagaimana Menyajikan Debunk Teori Konspirasi
Bagaimana Menyajikan Debunk Teori Konspirasi
 
Dampak Pembatasan Akses Sosmed
Dampak Pembatasan Akses SosmedDampak Pembatasan Akses Sosmed
Dampak Pembatasan Akses Sosmed
 
Memanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan Sanitasi
Memanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan SanitasiMemanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan Sanitasi
Memanfaatkan Media Sosial Untuk Perumahan, Permukiman, Air, dan Sanitasi
 
Analisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan Keputusan
Analisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan KeputusanAnalisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan Keputusan
Analisis Media Sosial Berbasis AI untuk Pengambilan Keputusan
 

Semelhante a Analisis Peta Narasi Keberagamaan di Medsos

Digital Dictatorship dan UU ITE
Digital Dictatorship dan UU ITEDigital Dictatorship dan UU ITE
Digital Dictatorship dan UU ITEIsmail Fahmi
 
Workshop #RukunBersosmed
Workshop #RukunBersosmedWorkshop #RukunBersosmed
Workshop #RukunBersosmedIsmail Fahmi
 
Analisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media Sosial
Analisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media SosialAnalisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media Sosial
Analisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media SosialIsmail Fahmi
 
DIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABAN
DIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABANDIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABAN
DIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABANIsmail Fahmi
 
Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check
 Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check
Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross CheckIsmail Fahmi
 
Perilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya Baca
Perilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya BacaPerilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya Baca
Perilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya BacaIsmail Fahmi
 
Kekuatan Media Dalam Penetrasi Paham Keagamaan
Kekuatan MediaDalam Penetrasi Paham KeagamaanKekuatan MediaDalam Penetrasi Paham Keagamaan
Kekuatan Media Dalam Penetrasi Paham KeagamaanIsmail Fahmi
 
Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19
Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19
Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19Ismail Fahmi
 
Lemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan Kebangsaan
Lemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan KebangsaanLemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan Kebangsaan
Lemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan KebangsaanIsmail Fahmi
 
BPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan Kebangsaan
BPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan KebangsaanBPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan Kebangsaan
BPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan KebangsaanIsmail Fahmi
 
Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?
Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?
Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?Ismail Fahmi
 
Kekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap Masyarakat
Kekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap MasyarakatKekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap Masyarakat
Kekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap MasyarakatIsmail Fahmi
 
Tantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di Medsos
Tantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di MedsosTantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di Medsos
Tantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di MedsosIsmail Fahmi
 
GERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen z
GERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen zGERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen z
GERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen zAnanta5438
 
Social media & beyond: the future communication
Social media & beyond:the future communicationSocial media & beyond:the future communication
Social media & beyond: the future communicationIsmail Fahmi
 
How Hoax Can Kill You
How Hoax Can Kill YouHow Hoax Can Kill You
How Hoax Can Kill YouIsmail Fahmi
 
Monitoring Iklan Obat di Media Sosial
Monitoring Iklan Obat di Media SosialMonitoring Iklan Obat di Media Sosial
Monitoring Iklan Obat di Media SosialIsmail Fahmi
 
Analisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di IndonesiaAnalisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di IndonesiaIsmail Fahmi
 
Analisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di IndonesiaAnalisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di IndonesiaIsmail Fahmi
 
Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021
Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021
Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021AMIR HAMZAH
 

Semelhante a Analisis Peta Narasi Keberagamaan di Medsos (20)

Digital Dictatorship dan UU ITE
Digital Dictatorship dan UU ITEDigital Dictatorship dan UU ITE
Digital Dictatorship dan UU ITE
 
Workshop #RukunBersosmed
Workshop #RukunBersosmedWorkshop #RukunBersosmed
Workshop #RukunBersosmed
 
Analisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media Sosial
Analisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media SosialAnalisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media Sosial
Analisis Hoaks Vaksin Covid-19 di Media Sosial
 
DIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABAN
DIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABANDIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABAN
DIGITAL NATIVES DAN TANTANGAN PERADABAN
 
Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check
 Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check
Memerangi Hoax Melalui Situs Kolaborasi Cross Check
 
Perilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya Baca
Perilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya BacaPerilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya Baca
Perilaku Masyarakat Indonesia Terhadap Hoax, Media, dan Budaya Baca
 
Kekuatan Media Dalam Penetrasi Paham Keagamaan
Kekuatan MediaDalam Penetrasi Paham KeagamaanKekuatan MediaDalam Penetrasi Paham Keagamaan
Kekuatan Media Dalam Penetrasi Paham Keagamaan
 
Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19
Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19
Membaca Peta Pendukung Hoaks Covid-19
 
Lemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan Kebangsaan
Lemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan KebangsaanLemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan Kebangsaan
Lemhannas: Optimalisasi Peran Media Sosial Untuk Wawasan Kebangsaan
 
BPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan Kebangsaan
BPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan KebangsaanBPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan Kebangsaan
BPIP - Analisis Topik Pancasila dan Wawasan Kebangsaan
 
Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?
Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?
Mendeteksi Hoaks dengan AI, Bisakah?
 
Kekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap Masyarakat
Kekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap MasyarakatKekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap Masyarakat
Kekuatan Media Sosial dalam Mempengaruhi Sikap Masyarakat
 
Tantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di Medsos
Tantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di MedsosTantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di Medsos
Tantangan dan Praktek Diskursus yang Beradab di Medsos
 
GERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen z
GERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen zGERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen z
GERAKAN MEDIA SOSIAL diera digital dan gen z
 
Social media & beyond: the future communication
Social media & beyond:the future communicationSocial media & beyond:the future communication
Social media & beyond: the future communication
 
How Hoax Can Kill You
How Hoax Can Kill YouHow Hoax Can Kill You
How Hoax Can Kill You
 
Monitoring Iklan Obat di Media Sosial
Monitoring Iklan Obat di Media SosialMonitoring Iklan Obat di Media Sosial
Monitoring Iklan Obat di Media Sosial
 
Analisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di IndonesiaAnalisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
 
Analisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di IndonesiaAnalisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
Analisis Jaringan Pasukan Siber di Indonesia
 
Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021
Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021
Pengabdian Masyarakat MLATI 21 Oktober 2021
 

Mais de Ismail Fahmi

ANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINE
ANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINEANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINE
ANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINEIsmail Fahmi
 
ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024
ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024
ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024
SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024
SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024Ismail Fahmi
 
TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO 5-12 FEBRUARI 2024
TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO  5-12 FEBRUARI 2024TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO  5-12 FEBRUARI 2024
TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO 5-12 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024
DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024
DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024Ismail Fahmi
 
UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024Ismail Fahmi
 
JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024Ismail Fahmi
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024
TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024
TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024
ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024
ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS - TWITTER 3 – 4 Februari 2024
ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS  - TWITTER 3 – 4 Februari 2024ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS  - TWITTER 3 – 4 Februari 2024
ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS - TWITTER 3 – 4 Februari 2024Ismail Fahmi
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024
ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024
ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024Ismail Fahmi
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024Ismail Fahmi
 
MUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAM
MUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAMMUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAM
MUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAMIsmail Fahmi
 
ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02
ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02
ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02Ismail Fahmi
 
VISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MD
VISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MDVISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MD
VISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MDIsmail Fahmi
 
VISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRAN
VISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRANVISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRAN
VISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRANIsmail Fahmi
 
VISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMIN
VISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMINVISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMIN
VISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMINIsmail Fahmi
 

Mais de Ismail Fahmi (20)

ANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINE
ANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINEANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINE
ANALISIS ISU KECURANGAN PEMILU DI MEDIA SOSIAL & ONLINE
 
ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024
ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024
ANALISIS SIREKAP DI MEDIA SOSIAL TWITTER, TIKTOK, YOUTUBE 14-15 FEBRUARI 2024
 
SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024
SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024
SUARA NETIZEN HARI PENCOBLOSAN PEMILU 2024
 
TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO 5-12 FEBRUARI 2024
TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO  5-12 FEBRUARI 2024TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO  5-12 FEBRUARI 2024
TIGA CAPRES DI DALAM PLATFORM SNACK VIDEO 5-12 FEBRUARI 2024
 
DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024
DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024
DIRTY VOTE TWITTER, NEWS, TIKTOK 10-12 Februari 2024
 
UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
UPDATE JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
 
JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
JIS VS GBK DALAM KAMPANYE TERAKHIR PILPRES 2024
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON PASCA DEBAT DI YOUTUBE 4 - 6 FEBRUARI 2024
 
TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024
TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024
TREN JUMLAH VIDEO PER JAM DI TIKTOK 1 – 5 FEBRUARI 2024
 
ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024
ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024
ANALISIS DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 - 4 FEBRUARI 2024
 
ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS - TWITTER 3 – 4 Februari 2024
ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS  - TWITTER 3 – 4 Februari 2024ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS  - TWITTER 3 – 4 Februari 2024
ANALISIS PRA DEBAT KELIMA CAPRES PEMILU 2024 NEWS - TWITTER 3 – 4 Februari 2024
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI YOUTUBE - 25 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
 
ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024
ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024
ANALISIS KONTEN DAN INTERAKSI KETIGA PASLON DI TIKTOK 1-3 FEBRUARI 2024
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI TIKTOK - 21 JANUARI - 3 FEBRUARI 2024
 
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024
PERBANDINGAN KETIGA PASLON DI INSTAGRAM DARI 21 JAN-3 FEB 2024
 
MUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAM
MUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAMMUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAM
MUNDURNYA MAHFUD MD SEBAGAI MENKOPOLHUKAM
 
ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02
ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02
ANALISIS TRENDING TOPIC HARIAN INDONESIA DAN CAPRES 02
 
VISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MD
VISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MDVISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MD
VISI MISI PASLON 03: GANJAR PRANOWO - MAHFUD MD
 
VISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRAN
VISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRANVISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRAN
VISI MISI PASLON 02: PRABOWO SUBIANTO - GIBRAN
 
VISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMIN
VISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMINVISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMIN
VISI MISI PASLON 01 - ANIES BASWEDAN - CAK IMIN
 

Analisis Peta Narasi Keberagamaan di Medsos

  • 1. ANALISIS PETA NARASI KEBERAGAMAAN DI MEDIA SOSIAL Ismail Fahmi, Ph.D. Director Media Kernels Indonesia (Drone Emprit) Lecturer at the University of Islam Indonesia Ismail.fahmi@gmail.com WEBINAR PPIM UIN JAKARTA 9 OKTOBER 2020
  • 2. 2 1992 – 1997 S1, Teknik Elektro, ITB 2003 – 2004 S2, Information Science, Universitas Groningen, Belanda 2004 – 2009 S3, Information Science, Universitas Groningen, Belanda 2000 – 2003 Inisiator IndonesiaDLN (Digital Library Network pertama di Indonesia) Mengembangkan Ganesha Digital Library (GDL) Mendirikan Knowledge Management Research Group (KMRG) ITB Membangun Digital Library ITB 2009 – Sekarang Engineer di Weborama, Perusahaan berbasis big data (Paris/Amsterdam) 2014 – Sekarang Founder PT. Media Kernels Indonesia, a Drone Emprit Company 2015 – Sekarang Konsultan Perpustakaan Nasional, Inisiator Indonesia OneSearch 2017 – Sekarang Dosen Tetap Magister Teknik Informatika Universitas Islam Indonesia Ismail Fahmi, Ph.D. Ismail.fahmi@gmail.com Lahir: Bojonegoro, 1974 Founder Media Kernels Indonesia
  • 4. 4
  • 10. PROBLEM WITH SOCIAL MEDIA •It is designed to favor: • broadcasting over engagement, • posts over discussions • shallow comments over deep conversations. •Results: deep polarization. •Future: civil war. 10
  • 13. PETA NARASI Kategori narasi ini diambil dari Faisal Nurdin Idris (2015), diperkaya dari Sara Zeigar (2016), keywords dikembangkan dari kedua sumber. Selanjutnya perlu diperkaya dari hasil wawancara. 13 No Narasi Keywords Filter 1 Kebencian thd Yahudi dan Nasrani Yahudi, Kristen, Nasrani, kafir, takfiri, murtad, non-muslim, kristenisasi, zionisme, misionaris, rezim tirani 2 Penolakan thd Ahmadiyah dan aliran sesat Ahmadiyah, aliran sesat (masukkan nama-nama aliran sesat) 3 Sikap atas diferensiasi Islam Islam Liberal, Syiah, Islam Nusantara 4 Islam vs demokrasi demokrasi, khilafah 5 Penerapan syariah Islam dan pendirian negara Islam syariah Islam, negara Islam, khilafah, hijrah 6 Ekstremisme sweeping 7 Terorisme syahid, jihad, mujahidin
  • 14. CASE STUDY #1: KHILAFAH
  • 15. TREND OF ‘KHILAFAH’ (3 MONTHS) 15
  • 16. DATA SET OF ‘KHILAFAH’ 16
  • 17. SOCIAL NETWORK OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) 17 PRO KHILAFAH PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT
  • 18. TOPIC NETWORK OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) 18 PRO KHILAFAH PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT KASHMIR
  • 19. EX-HTI NETWORK OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) 19 PRO KHILAFAH
  • 22. HASHTAGS FOR ‘KHILAFAH’ (INSTAGRAM) 22
  • 23. MEMES OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) 23
  • 24. VIDEOS OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) 24
  • 25. TOP TWITS OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) #1 25
  • 26. TOP TWITS OF ‘KHILAFAH’ (TWITTER) #2 26
  • 27. PETA NARASI KHILAFAH & BERBAGAI TOPIK Khilafah, #OTWParadeTauhid PRO KHILAFAH Wamena, #IDIBerduka, Khilfah, #OTWParadeTauhid OPOSISI Khilafah, #212CariMuka ANTI KHILAFAH West Papua PRO WEST PAPUA Wamena, #IDIBerduka PUBLIK
  • 28. SUMMARY FOR ‘KHILAFAH’ • Polarization on the language ‘khilafah’ is clearly shown in the virtual community conversation. • The term ‘khilafah’ is heavily used by at least 3 clusters. • Pro Khilafah: “We are the world Khilafah” • Pro Gov: “Islam Yes, Khilafah No”; “Opposition is supporting Khilafah” • Pro Opposition: “Pro gov are politicing ‘khilafah’ to achieve their goals” • ‘Khilafah’ is not only a religious discourse, but now is heavily on political agenda. 28
  • 29. CASE STUDY #2: KAFIR, KUFFAR
  • 30. TRENDS OF ‘KAFIR’ (3 MONTHS) 30
  • 31. DATA SET OF ‘KAFIR’ 31
  • 32. SOCIAL NETWORK OF ‘KAFIR’ (GLOBAL) 32 PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT INTERNATIONAL
  • 33. SOCIAL NETWORK OF ‘KAFIR’ (INDONESIA) 33 PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT
  • 34. HASHTAGS FOR ‘KAFIR’ (TWITTER) 34
  • 35. HASHTAGS FOR ‘KAFIR’ (INSTAGRAM) 35
  • 36. SUMMARY FOR ‘KAFIR’ • The use of the term ‘kafir’ is also heavily polarized. • The intention of the conversation depends on the cluster or chamber where netizen belongs to. 36
  • 37. CASE STUDY #3: HIJRAH #ALASANTRI, #PEMUDAHIJRAH, #INDONESIATANPAPACARAN, #PEMUDAKRISTEN, #ANAKMUDAKRISTEN V.S. #HIJRAH
  • 38. TRENDS OF ‘PEMUDA HIJRAH’ (3 MONTHS) 38
  • 39. DATA SET FOR ‘PEMUDA HIJRAH’ 39
  • 40. SOCIAL NETWORK OF ‘PEMUDA HIJRAH’ 40
  • 41. SOCIAL NETWORK OF ‘HIJRAH’ 41 PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT
  • 42. CONTESTING LANGUAGE ON ‘HIJRAH’ 42 PRO OPPOSITION PRO GOVERNMENT
  • 43. HASHTAGS FOR ‘PEMUDA HIJRAH’ (TWITTER) 43
  • 44. HASHTAGS FOR ‘PEMUDA HIJRAH’ (INSTAGRAM) 44
  • 45. MEMES OF ‘PEMUDA HIJRAH’ (TWITTER) 45
  • 46. MEMES OF ‘PEMUDA HIJRAH’ (INSTAGRAM) 46
  • 47. TOP TWITS OF ‘HIJRAH’ (TWITTER) #1 47
  • 48. TOP TWITS OF ‘HIJRAH’ (TWITTER) #2 48
  • 49. SUMMARY FOR ‘HIJRAH’ • The term ‘hijrah’ is getting very popular in Indonesia, not only virtually but also offline. • In the religious cluster, the term is accompanied with other words to express the goals of the hijrah. • Some goals of the ‘hijrah’ are too strick or narrow. This has invited netizen from other clusters to explain the true meaning of ‘hijrah’ according to their references. 49
  • 51. Q&A
  • 52. PERTANYAAN • Ada kecenderungan mobokrasi media sosial akan mereduksi kebenaran agama. Peran Ulama akan tersingkir oleh "ulama medsos" karena punya follower jauh lebih banyak daripada Ulama sungguhan. Apa yg harus dilakukan oleh pegiat agama menghadapi hal ini? • bagaimana meredam paham radikal dan paham yang mengagungkan kelompok agama tertentu yang begitu gencar diberitakan dalam media sosial • Bagaimana Media Seharusnya Membingkai Kasus Penistaan Agama? • gimana cara mendapatkan data tercepat dan terpercaya untuk membuktiktan berita itu fakta atau hoax? • besarnya ghiroh milenial muslim dalam belajar agama , tentu sangat rentan dg pengaruh ideologi yg berkembang di dunia maya. untuk meminimalisir hal ini , apa yg harus dilakukan ?
  • 53. PERTANYAAN • ijin bertanya,bagaimana cara kita memfilter informasi yang kita peroleh dari sosial media yang menyangkut isu isu tentang agama • Berdasarkan penelitian yang dilakukan, berapa prosentase dari masing- masing individu yang melakukan obrolan terkait moderasi beragama baik yang radikal maupun moderat? kategori usia penggunanya yang tertinggi dan terendah. • sejauh mana UU ITE mengatasi narasi2 negatif tentang keagamaan dlm media sosial?? saya rasa ada perbedaan cara penanganan dengan narasi negatif yg berbau politik atau menjudge tentang pimimpin. 53