1. Indagación y trabajos prácticos en biología Joaquín Díaz de Bustamante Depto. Didáctica de las Ciencias Experimentales USC
2. ¿POR QUÉ SE HA PARADO LA REACCIÓN?La descomposición del agua oxigenada El agua oxigenada (peróxido de hidrógeno) es una sustancia oxidante fuerte que se descompone de forma espontánea, lentamente en condiciones normales (a 30ºC del orden del 1% anual), originando agua y oxígeno: 2H2O22H2O +O2 La presencia de algunas sustancias modifica la velocidad de descomposición, acelerándose de forma muy notable. A esas sustancias se les puede denominar catalizadores.
3. Experimento 1: Efecto de un catalizador Procedimiento: Tomad dos tubos de ensayo y verted unos 2 ml de agua oxigenada en cada uno. En uno de ellos añade una cierta cantidad de dióxido de manganeso y en otro una cantidad equivalente de arena. Observación: Observad y tomad nota de la velocidad de reacción en cada tubo de ensayo, para lo cual podéis utilizar la siguiente escala, que es subjetiva: 0 = no hay reacción 1 = lenta 2 = moderada 3 = rápida 4 = muy rápida
4. Experimento 2: Efecto de un enzima Procedimiento: Lavad cuidadosamente dos tubos de ensayo y verted unos 2 ml de agua oxigenada en cada uno. Introducid en uno de ellos un trozo de patata del tamaño de un grano de arroz y, en el otro, un trozo semejante de hígado. Observación: Compara los resultados con los obtenidos al utilizar la arena y el dióxido de manganeso. Toma nota de la velocidad de reacción y asígnale un valor según la escala dada. ¿Cómo se puede explicar? ENZIMAS CATALASA (EC 1.11.1.6) ¿Podríamos “inventar” una forma mejor de medir la velocidad de la reacción? Comprueba que transcurrido un tiempo, se detiene la reacción. Cuando termines, conserva el contenido de los tubos de ensayo por si necesitas usarlos después.
5. Experimento 3: ¿Por qué se ha parado la reacción? Discusión: Discute con tus compañeros las posibles causas por las que ha cesado la reacción. Diseño y realización de un experimento de comprobación: Realizad un diseño experimental para comprobar si es correcta vuestra hipótesis, utilizando el material disponible. Resultados y observaciones propios: ¿Qué conclusiones se pueden establecer sobre el mecanismo de la reacción en la que interviene el hígado o la patata?
6. Experimento 4: ¿A qué se puede deber el distinto comportamiento del hígado frente a la patata? Discusión: Discute con tus compañeros las posibles causas por las cuales el hígado presenta distinto comportamiento que la patata. Investigación teórica: Usando la bibliografía y los recursos de Internet, investigad si vuestras propuestas y conclusiones son adecuadas. Puesta en común de todos los equipos
7. Los habitantes de la noche Cuando es de noche Cuando los animales diurnos se retiran ¿Qué animales están activos? ¿Qué papel tienen en el ecosistema? ¿Cómo lo puedo saber? Adams, R. & Hooper, M. (1981) La naturaleza en las cuatro estaciones. Barcelona: Teide
8. ¿Cómo lo puedo saber? Estudio mediante medios indirectos: Restos Daños Huellas Excrementos Egagrópilas
14. “Os habitantes da noite. O caso das egagrópilas” (Leis y Díaz, 2006) En moitas series de TV adoitan aparecer uns personaxes, os científicos forenses, que resolven os casos a partir dos restos e probas atopados na escena do crime. En base a ditos restos, chegan a conclusións que lles permiten reconstruir toda a secuencia de acontecementos. Na natureza, a existencia de moitos animais pasa totalmente desapercibida aos nosos ollos e de feito son moi poucos os animais que se deixan ver, aínda que se poñemos atención e contamos con un pouco de sorte podemos atopar pistas que delaten a sua presencia: pegadas no chan, plumas, sons, restos de comida, excrementos… Igual que os C.S.I., nós imos tentar averiguar que sucede pola noite nos bosques galegos, fixándonos nun rastro en particular: as egagrópilas. Analizando o seu contido saberemos que animais desenvolven unha actividade nocturna e son presa habitual das curuxas. Que tipo de restos aparecen na egagrópila? Poderías dicir a que animais pertencen? Atoparemos o mesmo tipo de restos se analizamos as egagrópilas doutras aves, como por exemplo unha gaivota ou un merlo? Existe a crenza de que as rapaces nocturnas son paxaros de mal agoiro que anuncian cos seus berros a morte inminente dalgún veciño da redonda e que non reportan beneficio algún; sen embargo, á vista dos resultados obtidos trala disección das egagrópilas, crees que a presencia das curuxas pode resultar beneficiosa para o home? Por que?