2. Konunun genel amacı:
Katılımcıların, ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut
kanuni düzenlemeler hakkında bilgi sahibi olmalarını
sağlamaktır.
Öğrenme hedefleri:
Bu dersin sonunda katılımcılar;
•İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ nun temel amaç ve ilkelerini
tanımlar,
• Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut kanuni
düzenlemeleri açıklar.
•Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuattaki temel
prensipleri sıralar.
2
3. ANAYASA (İlgili Maddeleri)
Madde 17: Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığı koruma ve
geliştirme hakkına sahiptir.
Madde 48: Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme
hürriyetine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir.
Madde 49: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet,
çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını
geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve
işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam için gerekli
tedbirler alır. Devlet, işçi-işveren ilişkilerinde çalışma barışının
sağlanmasını kolaylaştırıcı ve koruyucu tedbirler alır.
3
4. Madde 50: Kimse, yaşına cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde
çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği
olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar.
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile
ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
Madde 55: Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların
yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal
yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır. Asgari
ücretin tespitinde ülkenin ekonomik ve sosyal durumu göz
önünde bulundurulur.
4
5. Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama
hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve
çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içerisinde
sürdürmesini sağlamak amacıyla kamu ve özel kesimlerdeki
sağlık ve sosyal kurumlardan yararlanarak, onları denetleyerek
yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine
getirilmesi için genel sağlık sigortası kurulabilir.
Madde 60: Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu
güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.
5
6. İŞ KANUNU
İş Kanunu’nun ilgili maddeleri Konu 6: İş Hukuku dersinde
verilmiştir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İş Kanunu’nda yer
alan iş sağlığı ve güvenliği maddeleri çıkarılmıştır. Bu maddeler:
İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri
Madde 77 – 6331 Sayılı Kanunla kaldırıldı
İş sağlığı ve güvenliği yönetmelikleri
Madde 78 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
6
7. İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması
Madde 79 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
İş sağlığı ve güvenliği kurulu
Madde 80 – 6331 Sayılı Kanunla kaldırıldı
İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri
Madde 81 – 6331 sayılı Kanuna kaldırıldı
İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar
Madde 82 – (Mülga: 15/5/2008-5763/37 md.)
İşçilerin hakları
Madde 83 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
7
8. İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı
Madde 84 - 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
Ağır ve tehlikeli işler
Madde 85 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
Ağır ve tehlikeli işlerde rapor
Madde 86 - 6331 sayıl Kanunla kaldırıldı
On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor
Madde 87 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
Gebe veya çocuk emziren kadınlar için yönetmelik
Madde 88 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
8
9. Çeşitli yönetmelikler
Madde 89 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
Diğer merciler tarafından yapılan teftişler
Madde 95 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlere aykırılık
Madde 105 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
Geçici Madde 2 – 6331 sayılı Kanunla kaldırıldı
9
10. UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU (İlgili
Maddeleri)
YEDİNCİ BAP
İşçiler hıfzıssıhhası
Madde 173 - On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve
imalathane gibi her türlü sanat müesseseleriyle maden işlerinde
amele ve çırak olarak istihdamı memnudur.
On iki yaş ile on altı arasında bulunan kız ve erkek çocuklar
günde azami sekiz saatten fazla çalıştırılamaz.
Madde 174 - On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan çocukların
saat yirmiden sonra gece çalışmaları memnudur.
10
11. Madde 175 - Bütün amele için gece hizmetleriyle yer altında icrazı
lazımgelen işler 24 saatte sekiz saatten fazla devam edemez.
Madde 176 - Mahalli belediyelerince bar, kabare, dans salonları,
kahve, gazino ve hamamlarda on sekiz yaşından aşağı çocukların
istihdamı menolunur.
Madde 177 - Gebe kadınlar doğumlarından evvel üç ay zarfında
çocuğunun ve kendisinin sihhatine zarar veren ağır hizmetlerde
kullanılamaz. Doğurduktan sonra 155 inci maddede tayin edilen
muayyen müddet istirahatını mütaakıp işe başlıyan emzikli
kadınlara ilk altı ay zarfında çocuğunu emzirmek üzere mesai
zamanlarında yarımşar saatlik iki fasıla verilir.
11
12. Madde 178 - Her nevi sanat müesseseleri ve maden ocakları ve
inşaat yerleri dahilinde veya yakınında ispirtolu meşrubat satışı
veya umumi evler açılması memnudur.
Madde 179 - Aşağıdaki mevaddı ihtiva eylemek üzere işçilerin
sıhhatini korumak için İktisat ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet
Vekaletleri tarafından müşteken bir nizamname yapılır.
1- İş mahallerinin ve bunlara ait ikametgah ve saire gibi
müştemilatınhaiz olması lazımgelen sıhhi vasıf ve şartlar.
2 - İş mahallerinde kullanılan alat ve edevat, makineler ve iptidai
maddeler yüzünden zuhuru melhuz kaza, sari veya mesleki
hastalıkların zuhuruna mani tedabir ve vesait.
Kadınlarla 12 den 16 yaşına kadar çocukların istihdamı memnu
olan sıhhate mugayir ve muhataralı işlerin neden ibaret olduğu iş
kanununda tasrih edilecektir.
12
13. Madde 180 - Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran bütün iş
sahipleri,işçilerinin sıhhi ahvaline bakmak üzere, bir veya
mütaaddit tabibin sıhhi murakabesini temine ve hastalarını
tedaviye mecburdur. Büyük müessesatta veya kaza ihtimali çok
olan işlerde tabip daimi olarak iş mahallerinde yahut civarında
bulunur. Hastanesi olmayan mahallerde veya şehirler ve
kasabalar haricinde bulunan yerlerdeki iş müesseseleri bir hasta
odası ve ilk yardım vasıtalarını ihzar ederler. Yüzden beş yüze
kadar daimi amelesi olan müesseseler bir revir mahalli ve beş
yüzden yukarı amelesi olanlar yüz kişiye bir yatak hesabiyle
hastane açmağa mecburdurlar.
13
15. MADDE 1 - İki taraf karşılıklı ve birbirine uygun surette rızalarını
beyan ettikleri takdirde, akit tamam olur.
Rızanın beyanı sarih olabileceği gibi zımni dahi olabilir.
İKİNCİ FASIL
HAKSIZ MUAMELELERDEN DOĞAN BORÇLAR
A) UMUMİ KAİDELER
I - MESULİYET ŞERAİTİ
MADDE 41 - Gerek kasten gerek ihmal ve teseyyüp yahut
tedbirsizlik ile haksız bir surette diğer kimseye bir zarar ika eden
şahıs, o zararın tazminine mecburdur.
15
16. Ahlâka mugayir bir fiil ile başka bir kimsenin zarara uğramasına
bilerek sebebiyet veren şahıs, kezalik o zararı tazmine mecburdur.
III - TAZMİNAT MİKTARININ TAYİNİ
MADDE 43 - Hâkim, hal ve mevkiin icabına ve hatanın ağırlığına
göre tazminatın suretini ve şümulünün derecesine tâyin eyler.
Zarar ve ziyan irad şeklinde tâyin olunduğu takdirde borçludan
icabeden teminat alınır.
16
17. IV - TAZMİNATIN TENKİSİ
MADDE 44 - Mutazarrır olan taraf zarara razı olduğu yahut
kendisinin fiili zararın ihdasına veya zararın tezayüdüne yardım
ettiği ve zararı yapan şahsın hal ve mevkiini ağırlaştırdığı takdirde
hâkim, zarar ve ziyan miktarını tenkis yahut zarar ve ziyan
hükmünden sarfınazar edebilir.
Eğer zarar kasden veya ağır bir ihmal veya tedbirsizlikle
yapılmamış olduğu ve tazmini de borçluyu müzayakaya maruz
bıraktığı takdirde hâkim, hakkaniyete tevfikan zarar ve ziyanı
tenkis edebilir.
17
18. C) MANEVİ TAZMİNAT
MADDE 47 - Hâkim, hususi halleri nazara alarak cismanî, zarara
düçar olan kimseye yahut adam öldüğü takdirde ölünün ailesine
manevi zarar namiyle adalete muvafık tazminat verilmesine karar
verebilir.
VI - MÜTESELSİL MESULİYET
1 - HAKSIZ FİİL HALİNDE
MADDE 50 - Birden ziyade kimseler birlikte bir zarar ika ettikleri
takdirde müşevvik ile asıl fail ve fer'an methali olanlar, tefrik
edilmeksizin müteselsilen mesul olurlar. Hâkim, bunların birbiri
aleyhinde rücu hakları olup olmadığını takdir ve icabında bu
18
19. rücuun şumulünün derecesine tâyin eyler. Yataklık eden kimse,
vakı olan kârdan hisse almadıkça yahut iştirakiyle bir zarara
sebebiyet vermedikçe mesul olmaz.
VIII - CEZA HUKUKU İLE MEDENİ HUKUK ARASINDA
MÜNASEBET
MADDE 53 - Hâkim, kusur olup olmadığına yahut haksız fiilin
faili temyiz kudretini haiz bulunup bulunmadığına karar vermek
için ceza hukukunun mesuliyete dair ahkâmiyle bağlı olmadığı
gibi, ceza mahkemesinde verilen beraet karariyle de mukayyet
değildir. Bundan başka ceza mahkemesi kararı, kusurun takdiri
ve zararın miktarını tâyin hususunda dahi hukuk hâkimi takyit
etmez.
19
20. C) İSTİHDAM EDENLERİN MESULİYETİ
MADDE 55 - Başkalarını istihdam eden kimse, maiyetinde
istihdam ettiği kimselerin ve amelesinin hizmetlerini ifa ettikleri
esnada yaptıkları zarardan mesuldür. Şu kadar ki böyle bir
zararın vukubulmaması için hal ve maslahatın icabettiği bütün
dikkat ve itinada bulunduğunu yahut dikkat ve itinada bulunmuş
olsa bile zararın vukuuna mani olamıyacağını ispat ederse mesul
olmaz.
İstihdam eden kimsenin, zâmin olduğu şey ile zararı ika eden
şahsa karşı rücu hakkı vardır.
20
21. ONUNCU BAP
HİZMET AKDİ
A) TARİFİ
MADDE 313 - Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla işçi,
muayyen veya gayri muayyen bir zamanda hizmet görmeği ve iş
sahibi dahi ona bir ücret vermeği taahhüt eder.
Ücret, zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde
dahi işçi muayyen veya gayri muayyen bir zaman için alınmış
veya çalışmış oldukça, hizmet akdi yine mevcuttur; buna parça
üzerine hizmet veya götürü hizmet denir.
Hizmet akdi hakkındaki hükümler, kıyasen çıraklık akdine tatbik
olunur.
21
22. B) TEŞEKKÜLÜ
I - UMUMİYET İTİBİRAYLE
MADDE 314 - Hilâfına bir hüküm bulunmadıkça, hizmet akdi
hususi bir şekle tabi değildir.
Ezcümle hizmet muayyen bir zaman için kabul edilmiş olur ve
işin iktizasına göre o hizmet ancak ücret mukabilinde
yapılabilirse, hizmet akdi inikad etmiş sayılır.
22
