جیاوازی نێوان زمانی قسەکردن و زمانی پرۆگرامینگ The difference between speaking language and programming language

1. ‫كوردستان‬ ‫هەرێمی‬ ‫حکومەتی‬
‫زانستی‬ ‫توێژینەوەی‬ ‫بااڵو‬ ‫خوێندنی‬ ‫وەزارەتی‬
‫سلێمانی‬ ‫زانکۆی‬
‫کۆمپیتەر‬ ‫زانستی‬ ‫بەشی‬ ‫بنەڕەت‬ ‫پەروەردەی‬ ‫کۆلێژی‬
‫گروپی‬ ‫یەکەم‬ ‫قۆناغی‬
A
Human language and programming language
•
‫الیان‬ ‫لە‬ ‫ئامادەکراوە‬
•
‫علی‬ ‫هەریاد‬
•
‫علی‬ ‫زانیار‬
•
‫ئیبراهیم‬ ‫هێلین‬
•
‫جەبار‬ ‫تانیا‬
•
‫بەسەرپەرشتی‬
:
‫م‬
.
‫ئەبوبەکر‬ ‫بێستون‬

2. ‫مرۆڤ‬ ‫زمانی‬
‫و‬
‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬
(
‫پڕۆگرامسازی‬
)

3. ‫مرۆڤ‬ ‫زمانی‬
‫ناوەڕۆک‬ ‫لیستی‬
/
▪
‫؟‬ ‫چییە‬ ‫زمان‬
▪
‫؟‬ ‫دۆزراوەتەوە‬ ‫کەی‬
▪
‫؟‬ ‫زمان‬ ‫پێکهاتەی‬
▪
‫زمان؟‬ ‫سەرەتای‬
▪
‫؟‬ ‫زماندا‬ ‫لە‬ ‫گەشە‬

4. ‫زمان‬
:
‫ب‬ ‫ئەتوانین‬ ، ‫مروڤێک‬ ‫هەر‬ ‫مێشکی‬ ‫بیروباوەڕی‬ ‫دەربڕینی‬ ‫بۆ‬ ‫کەرەستەیەکە‬
‫پێناس‬ ‫زمان‬ ‫ڵێین‬
‫ەی‬
‫ڕاستەوخۆ‬ ‫کرا‬ ‫زمانێک‬ ‫باسی‬ ‫کە‬ ‫گەالنەو‬
‫دەدوێین‬ ‫میللەتێک‬ ‫کولتووری‬ ‫و‬ ‫فەرهەنگ‬ ‫لە‬
‫چونکە‬
‫بەرگ‬ ‫و‬ ‫جل‬ ‫و‬ ‫زاراوەکان‬ ‫و‬ ‫زمان‬ ،‫نەتەوەیەک‬ ‫هەر‬ ‫فەرهەنگی‬
..
‫دەگرێتەوە‬ ‫هتد‬
.
•
‫ن‬
‫ا‬
‫توانین‬
‫دۆزینەوەی‬ ‫سەرەتای‬ ‫بڵێین‬
‫زمان‬
‫ئێستا‬ ‫پێش‬ ‫ساڵ‬ ‫چەنەها‬ ‫بۆ‬ ‫ئەگەڕێتەوە‬
‫ئاس‬ ‫کارێکی‬ ‫سەلماندنی‬ ‫هەرچەنە‬
‫دیاری‬ ‫بۆ‬ ‫نییە‬ ‫ان‬
‫نابێت‬ ‫درووست‬ ‫کۆمەڵە‬ ‫بناغەی‬ ‫کە‬ ‫هەرەوەزی‬ ‫و‬ ‫نابێت‬ ‫درووست‬ ‫کۆمەڵ‬ ‫زمان‬ ‫بوونی‬ ‫بێ‬ ، ‫کردنی‬
•
‫وەک‬ ‫الوەکین‬ ‫هەندێکیان‬ ‫و‬ ‫سەرەکین‬ ‫هەندێکیان‬ ‫کە‬ ‫ئاستێک‬ ‫چەند‬ ‫لە‬ ‫پێکهاتووە‬ ، ‫دانە‬ ‫ئیشارەت‬ ‫خۆیدا‬ ‫لە‬ ‫خۆی‬ ‫زمان‬
.
‫سەرەکیەکان‬
‫الوەکیکان‬
‫بە‬ ‫پەیوەندی‬
(
‫مەبەست‬
)
‫هەیە‬ ‫ەوە‬
‫لە‬ ‫کار‬
(
‫چوارچێوەی‬
)
‫ئەکات‬ ‫قسە‬
.1
‫ڕستەسازی‬ ‫ئاستی‬
.1
‫دەنگسازی‬
(
‫فۆنتیک‬
)
.2
‫وشەسازی‬ ‫ئاستی‬
.2
‫واتاسازی‬
.3
‫سازی‬ ‫دەنگ‬ ‫ئاستی‬
(
‫فۆنۆلۆجی‬
)

5. ‫زمان‬ ‫کردنی‬ ‫گەشە‬
•
‫بەکاری‬ ‫کۆمەاڵیەتیدا‬ ‫بارێکی‬ ‫لە‬ ‫جۆرێ‬ ‫بە‬ ‫قسەکەرێ‬ ‫هەر‬ ‫پێکهاتووە‬ ‫جیاجیا‬ ‫زاری‬ ‫چەندین‬ ‫لە‬ ‫زمان‬
‫دێنێت‬ ‫ان‬
‫زارەکاندا‬ ‫نێوان‬ ‫لە‬ ‫هاوبەشە‬ ‫کە‬ ‫تایبەتمەندیانەی‬ ‫لەو‬ ‫بریتییە‬ ‫زمان‬
.
‫ن‬ ‫بۆ‬ ‫نەوەیەکەوە‬ ‫لە‬ ‫زمان‬ ‫کە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫دەگەڕێتەوە‬ ‫ئەمەش‬ ‫کە‬ ‫دەگۆڕێت‬ ‫قسەکەر‬ ‫تەمەنی‬ ‫پێی‬ ‫بە‬ ‫زمان‬
‫ەوەیەکی‬
‫قسەناک‬ ‫پیرەکان‬ ‫وەک‬ ‫گەنجەکانیش‬ ‫و‬ ‫قسەناکەن‬ ‫گەنجەکان‬ ‫وەک‬ ‫مناڵەکان‬ ‫نموونە‬ ‫بۆ‬ ‫دەگۆڕێت‬ ‫تر‬
‫ەن‬
.
•
‫نێوان‬ ‫وەجیاوازی‬
(
‫پیاو‬
‫و‬
‫ژن‬
)
‫وەک‬ ‫نییە‬ ‫پیاوا‬ ‫فەرهەنگی‬ ‫لە‬ ‫قسە‬ ‫هەندێک‬ ‫قسەکردنا‬ ‫لە‬
(
‫ب‬ ‫دایکی‬
‫مرێ‬
،
‫باوانت‬
‫شێوێ‬
..
‫هتد‬
)
‫دەگۆڕێت‬ ‫زارەکان‬ ‫کۆمەڵیەتیەکان‬ ‫ئەرکە‬ ‫پێی‬ ‫بە‬
.

6. ‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬
‫ناوەڕۆک‬ ‫لیستی‬
/
▪
‫؟‬ ‫چییە‬ ‫پڕۆگرامینگ‬
▪
‫؟‬ ‫کێیە‬ ‫پڕۆگرامەر‬
▪
‫؟‬ ‫دۆزراوەتەوە‬ ‫کەی‬
▪
‫؟‬ ‫پڕۆگرامینگ‬ ‫سەرەتای‬
▪
‫؟‬ ‫هەیە‬ ‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬ ‫جۆر‬ ‫چەن‬
▪
‫؟‬ ‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬ ‫جۆرەکانی‬

7. ‫دەگەن‬ ‫لەیەک‬ ‫و‬ ‫دەکەن‬ ‫یەکەوە‬ ‫بە‬ ‫پەیوەندی‬ ‫زمانەوە‬ ‫ڕێگەی‬ ‫لە‬ ‫مرۆڤەکان‬
‫سروشتی‬ ‫زمانی‬ ‫دەوترێ‬ ‫بەمەش‬
‘NATURAL LANGUAGE’ ،
‫ب‬ ‫کۆمپیتەر‬ ‫و‬ ‫گشتی‬ ‫بە‬ ‫تەکنەلۆجیەکان‬ ‫ئامێرە‬ ‫زمان‬ ‫لە‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬ ‫بەاڵم‬
‫ەتایبەتی‬
‫در‬ ‫پەیوەندیە‬ ‫ئەم‬ ‫تر‬ ‫شێوازێکی‬ ‫بە‬ ‫پێوسیتە‬ ‫بۆیە‬ ‫تێبگات‬ ‫لێی‬ ‫ناتوانێت‬
‫ز‬ ‫لە‬ ‫بریتیە‬ ‫ئەویش‬ ‫کە‬ ‫بکەین‬ ‫وست‬
‫مانی‬
‫کۆمپیوت‬ ‫نێوان‬ ‫لە‬ ‫پەیوەندی‬ ‫بەستنی‬ ‫بۆ‬ ‫بەکاردێت‬ ‫زمانێکە‬ ،‫پرۆگرامینگ‬
‫بتو‬ ‫مرۆڤەکان‬ ‫جۆرێک‬ ‫بە‬ ‫مرۆڤدا‬ ‫و‬ ‫ەر‬
‫انن‬
‫ئە‬ ‫بتوانێت‬ ‫ئەویش‬ ‫هەتاکوو‬ ‫بگەیەنن‬ ‫کۆمپیوتەرەکەی‬ ‫لە‬ ‫دەیانەوە‬ ‫ئەوەی‬
‫دەیانەوێ‬ ‫مرۆڤەکان‬ ‫کە‬ ‫بدات‬ ‫ئەنجام‬ ‫کارە‬ ‫و‬
‫ت‬
‫مرۆڤەوە‬ ‫زمانی‬ ‫لە‬ ‫بێت‬ ‫نزیک‬ ‫تاڕادەیەک‬ ‫کە‬ ‫زمانێک‬ ‫بە‬
.
•
‫پرۆگرامەر‬
:
‫ب‬ ، ‫پرۆگرامکردن‬ ‫زمانەکانی‬ ‫لە‬ ‫بەیەکێک‬ ‫پرۆگرامێک‬ ‫بەدروستکردنی‬ ‫هەڵدەستێت‬ ‫کەسەی‬ ‫لەو‬ ‫بریتییە‬
‫لە‬ ‫ەگشتی‬
‫دواتر‬ ‫دەکات‬ ‫دروست‬ ‫ئاستێک‬ ‫تا‬ ‫پرۆژەکە‬ ‫لەسەرە‬ ‫کۆدی‬ ‫نوسینی‬ ‫واتە‬ ، ‫کۆدە‬ ‫نوسەری‬ ‫پرۆگرامەر‬ ‫جیهان‬ ‫واڵتەکانی‬
‫دیڤیلۆپەر‬
‫ئەگرێ‬ ‫کارەکە‬
‫تەد‬
‫ەست‬
.
•
‫ساڵی‬ ‫لە‬ ‫کۆمپیوتەردا‬ ‫دروستبوونی‬ ‫لەگەڵ‬
١٩٤٠
‫پێی‬ ‫کە‬ ‫ئاڵۆز‬ ‫زمانێکی‬ ‫جۆرە‬ ‫لە‬ ‫بریتیە‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫دروست‬ ‫پرۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬ ‫ــەکان‬
‫ماکینەیی‬ ‫زمانی‬ ‫دەوترا‬
‘
Machine Language’
‫لە‬ ‫تەنها‬ ‫پێکهاتووە‬ ‫پرۆگرامسازی‬ ‫زمانی‬ ‫لە‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
-
‫سفر‬
‫و‬
‫یەک‬
-
‫لەڕێگەی‬ ‫وە‬
‫ئاسان‬ ‫زمانێکی‬ ‫دانانی‬ ‫بە‬ ‫هەستان‬ ‫زانەکان‬ ‫کۆمپیوتەر‬ ‫ساڵێک‬ ‫چەند‬ ‫پاش‬ ،‫دەکرا‬ ‫کۆنترۆڵ‬ ‫کۆمپیوتەرەکە‬ ‫ژمارەیەوە‬ ‫دوو‬ ‫ئەو‬
‫کەم‬ ‫بۆ‬ ‫تر‬
‫پەرتکراو‬ ‫زمانی‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫ئاڵۆزیە‬ ‫ئەم‬ ‫کردنەوەی‬
-
Assembly Language-
‫بە‬ ‫ئەویش‬
(
‫سیمبول‬
)
‫نمونە‬ ‫بۆ‬ ‫فەرمانەکانە‬ ‫کردنی‬
‫فەرمانی‬ ‫پێشدا‬ ‫لە‬ ‫ژمارەدا‬ ‫دوو‬ ‫کۆکردنەوەی‬ ‫لەکاتی‬
-
Add-
‫ک‬ ‫بکەیتەوە‬ ‫کۆ‬ ‫بیرگەیە‬ ‫خانەی‬ ‫دوو‬ ‫ئەو‬ ‫یاخود‬ ‫ژمارەکە‬ ‫دوو‬ ‫پاشان‬ ‫دەنوسیت‬
‫ە‬
‫مەکیینەیدا‬ ‫زمانی‬ ‫لەچاو‬ ‫بوو‬ ‫تر‬ ‫پێشکەوتوو‬ ‫ئەمە‬ ‫ڕادەیەک‬ ‫تا‬ ‫هەرچەندە‬ ،‫دەتەوێت‬
‫کەچی‬
‫پ‬ ‫نوسینی‬ ‫بۆ‬ ‫ئاڵۆزبوو‬ ‫هەر‬ ‫هێشتا‬
‫رۆگرامێکی‬
‫پرۆگرامسازی‬ ‫بەرزی‬ ‫ئاست‬ ‫زمانی‬ ‫لێنرا‬ ‫ناوی‬ ‫کە‬ ‫بوو‬ ‫پەیدا‬ ‫تر‬ ‫زمانێکی‬ ‫جۆرە‬ ‫بۆیە‬ ،‫پرۆگرامسازەکانەوە‬ ‫لەالیەن‬ ‫گەورە‬
(
High Level
Language),
‫تەنخ‬ ‫زمانی‬ ‫پەیدابوونی‬ ‫وەک‬ ‫بینی‬ ‫خۆیەوە‬ ‫بە‬ ‫گەورەی‬ ‫یەجگار‬ ‫پێشکەوتنێکی‬ ‫پرۆگرامسازی‬ ‫زمانی‬ ‫لێرەشەوە‬
‫واز‬
Object
Oriented Programming)

8. ‫جیهانا‬ ‫لە‬
(
٩٠٠٠
)
‫هەیە‬ ‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬
(
٥٠
)
‫باشترینەکانە‬ ‫ڕیزبەندی‬ ‫لە‬ ‫دانە‬
، ‫کارهێت‬ ‫بە‬ ‫زیاتر‬ ‫زۆر‬
•
‫هەیە‬ ‫پرۆگرامینگمان‬ ‫زمانی‬ ‫ئاستی‬ ‫جۆر‬ ‫دوو‬
.1
‫بەرز‬ ‫ئاست‬ ‫زمانی‬
.2
‫نزم‬ ‫ئاست‬ ‫زمانی‬

9. ‫زمانەکانە‬ ‫بەکارهێنانی‬ ‫ڕێژەی‬ ‫ئاماری‬
•
‫پرۆگرامسازی‬ ‫ئاستبەرزی‬ ‫زمانی‬
High Level Language
‫و‬ ‫نوێ‬ ‫زمانێکی‬ ‫جۆرە‬ ‫لە‬ ‫بریتیە‬
‫زیات‬ ‫گەورە‬ ‫و‬ ‫بەهێز‬ ‫پرۆگرامی‬ ‫دروستکردنی‬ ‫بۆ‬ ‫پرۆگرامسازەکان‬ ‫توانستی‬ ‫کە‬ ‫داهێنراو‬
‫کردووە‬ ‫ر‬
‫داڕشتنی‬ ‫شێوازی‬ ‫جۆرێک‬ ‫بە‬ ‫کردووە‬ ‫ئاسان‬ ‫زۆر‬ ‫پرۆگرامسازی‬ ‫شێوازی‬ ‫بەوەی‬ ‫ئەمەش‬
‫ب‬ ‫بریتی‬ ‫پەیدابوو‬ ‫کە‬ ‫بەرز‬ ‫ئاست‬ ‫زمانی‬ ‫یەکەم‬ ،‫مرۆڤەوە‬ ‫زمانی‬ ‫لە‬ ‫نزیکە‬ ‫زۆر‬ ‫پرۆگرامەکە‬
‫لە‬ ‫وو‬
‘
FORTRAN’
‫ساڵەکانی‬ ‫لە‬ ‫پاشان‬
١٩٥٠
‫بۆ‬
١٩٦٠
‫لەالیەن‬ ‫داهێنرا‬ ‫نوێ‬ ‫زمانێکی‬ ‫ـەکان‬
‫ڕێتچی‬ ‫دێنیز‬ ‫بەتوانا‬ ‫ئەمریکی‬ ‫کۆمپیوتەرزانی‬
(
Dennis Ritchie)
‫زمانی‬ ‫لە‬ ‫بوو‬ ‫بریتی‬ ‫کە‬
‫پرۆگرامسازی‬
‘
C’
‫یونێک‬ ‫بەگەڕخەری‬ ‫سیستەمی‬ ‫داهێنەری‬ ‫هاوکات‬ ‫کە‬
‘
UNIX’
‫ـ‬
‫زمانی‬ ‫وە‬ ،‫ە‬
-
‫سی‬
‫پرۆگرامسازی‬ ‫لەبواری‬ ‫گرنگ‬ ‫پەرەپێدانێکی‬ ‫هۆی‬ ‫بووە‬
-
‫زمانەکانی‬ ‫باوکی‬ ‫بە‬ ‫هەروەها‬ ‫وە‬ ‫دا‬
‫ج‬
‫اڤا‬
‫و‬
c++
‫و‬
C#
‫دادەنرێت‬
•
‫بەرز‬ ‫ئاست‬ ‫زمانی‬ ‫داهێنێەری‬

10. ‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬ ‫مرۆڤ‬ ‫زمانی‬
•
‫زانینی‬
١
-
٢
‫دەرە‬ ‫یارمەتی‬ ‫پڕۆگرامسازی‬ ‫زمانی‬
‫تر‬ ‫زمانەکانی‬ ‫فێربوونی‬ ‫ئاسان‬ ‫بۆ‬
.
•
‫بۆ‬ ‫دەرنابێت‬ ‫یارمەتی‬ ‫بزانی‬ ‫زمان‬ ‫چەن‬ ‫ئەگەر‬
‫تر‬ ‫زمانێکی‬ ‫کردنی‬ ‫ئاسان‬
.
•
‫ئامڕازانە‬ ‫لەم‬ ‫هەریەک‬ ‫کردنی‬ ‫بیر‬ ‫لە‬
(
‫؛‬
-
" "
–
}{
..
‫هتد‬
)
‫نەبون‬ ‫ڕەن‬ ‫و‬ ‫ئیرۆر‬ ‫هۆکاری‬ ‫ئەبێتە‬
‫ی‬
‫پڕۆگرامەکە‬
.
•
‫درووست‬ ‫زۆر‬ ‫کێشە‬ ‫ڕێزمان‬ ‫لە‬ ‫غەڵەت‬ ‫هەبوونی‬
‫لێوتێبگ‬ ‫ئەتوانێت‬ ‫بەرامبەر‬ ‫کەسی‬ ‫ناکات‬
‫ات‬
‫چییە‬ ‫مەبەست‬ ‫ئەزانێت‬
.
•
‫هەرچیەک‬ ‫تێدەگات‬ ‫ژمارە‬ ‫زمانی‬ ‫لە‬ ‫کۆمپیوتەر‬
‫ی‬
‫ژمارە‬ ‫بە‬ ‫ئەیکات‬ ‫دەنێردرێت‬ ‫بۆ‬
.
•
‫دەدات‬ ‫ئەوە‬ ‫هەوڵی‬ ‫مێشکی‬ ‫بەردەوامی‬ ‫بە‬ ‫مرۆڤ‬
‫دەرووبە‬ ‫لە‬ ‫دەنگانەی‬ ‫ئەو‬ ‫پڕۆسێسکردنی‬ ‫بە‬
‫ری‬
‫بک‬ ‫پێ‬ ‫هەستی‬ ‫ئەیات‬ ‫هەوڵ‬ ‫ئەیبیستێ‬ ‫خۆی‬
‫ات‬
.
‫پڕۆگرامینگ‬ ‫زمانی‬ ‫و‬ ‫مرۆڤ‬ ‫زمانی‬ ‫نێوان‬ ‫جیاوازی‬

11. ‫زمانە‬ ‫دوو‬ ‫لەم‬ ‫ئامانج‬
‫پڕۆگرامین‬ ‫زمانی‬
:
‫وەک‬ ‫دەگرێت‬ ‫خۆ‬ ‫لە‬ ‫ئەرکێک‬ ‫چەند‬ ‫پڕۆسەیە‬ ‫ئەم‬
(
‫شیکاری‬
–
‫کۆدینگ‬
–
‫ئەلگۆریسم‬
–
‫ورد‬ ‫پشکنینی‬
-
..
‫هتد‬
)
‫ک‬ ‫دیاری‬ ‫کێشە‬ ‫کردنی‬ ‫چارەسەر‬ ‫بۆ‬ ‫زمانە‬ ‫لەم‬ ‫ئامانجیش‬
، ‫راوەکانە‬
‫چێژی‬ ‫و‬ ‫ئەبات‬ ‫پێش‬ ‫بەرەو‬ ‫زیاتر‬ ‫پڕۆگرامەر‬ ‫کێشەکان‬ ‫چارەسەرکردنی‬ ‫بە‬
‫ئەبینێت‬ ‫لێ‬
.
‫مرۆڤ‬ ‫زمانی‬
:
‫درو‬ ‫و‬ ‫تێگەشتن‬ ‫هۆکاری‬ ‫کە‬ ‫ژیان‬ ‫پێویستیەکانی‬ ‫سەرەکیترین‬ ‫لە‬ ‫یەکێکە‬
‫س‬
‫کردنی‬ ‫ت‬
‫بۆناسینەوەی‬ ‫ڕەمزێکە‬ ‫زمان‬ ، ‫کۆمەڵگایە‬ ‫پێکهێنانی‬ ‫و‬ ‫کلتوور‬ ‫و‬ ‫کۆمەڵ‬
‫گەلەکان‬
.

12. ‫کۆتای‬
‫سیمینارە‬ ‫لەم‬ ‫بژاردووە‬ ‫هەڵمان‬ ‫بابەتەی‬ ‫ئەم‬ ، ‫تێگەیشتن‬ ‫و‬ ‫سود‬ ‫هیوای‬ ‫بە‬ ‫و‬ ‫گوێگرتنتان‬ ‫بۆ‬ ‫سوپاس‬ ‫کۆتایدا‬ ‫لە‬
‫هەمووی‬ ‫توانرێت‬ ‫نا‬ ‫ئەگرێت‬ ‫خۆ‬ ‫لە‬ ‫شت‬ ‫زۆر‬ ‫باسە‬ ‫ئەم‬ ‫بەڕێزتان‬ ‫بۆ‬ ‫بووە‬ ‫پێشەکیەک‬ ‫یا‬ ‫سەرەتایەک‬ ‫تەنیا‬ ‫بچووکە‬
‫بکرێت‬ ‫باس‬
.
‫سەرچاوەکان‬
/
‫زمانەوانی‬
:
‫پ‬
.
‫د‬
.
‫فتاح‬ ‫معروف‬ ‫محمد‬
:
Free Download, Borrow, and Streaming : Internet Archive
‫زمان‬
-
‫ئازاد‬ ‫ئینسایکڵۆپیدیای‬ ،‫ویکیپیدیا‬
(
wikipedia.org)
‫چیە؟‬ ‫پرۆگرامسازی‬ ‫زمانی‬
-
‫کورد‬ ‫گەشەپێدەرانی‬
(
devs.krd)
http://www.medium.com/
Natural vs Programming Languages - meetrajesh.com