Rëndësia e ndërgjegjes në kur'an. albanian (shqip)

1. RËNDËSIA E
NDËRGJEGJES
NË KUR'AN
K ë s htu , a ta i mohuan at o [ Sh enjat T o na ]
p ad re jt ë si sht dhe me mendjemadhësi ,
e dhe p s e s hpi rti i t y re i b e s o nt e p ër t ë v ë r t et a .
Pa shiko , c ili ka q enë fundi i s hkatë rrimtarëv e!
( K ur 'an , S ur ja Neml: 1 4)
HARUN JAHJA

2. All t r a n s l a t ion s f r om t he Qu r ' a n a r e f r om T he No b le Qu r ' a n: a New
R endering of i t s Me a ning in E ngli sh b y H a j j Abd a lh a qq a nd Ai sh a Bewley,
p u b li s hed b y B ookwork , No rwich , UK. 1 4 2 0 C E / 1 9 9 9 AH.
E di ted b y:
M on a Ab du lh aq
G L OB AL P UB L I S H I N G
G u r s e l M h . Da r u l a ce ze C d . No : 9
F u n ya S k . E k si oglu I s M e r kezi B Blok D: 5
Ok me yd a ni -I s t a n b u l / T u r k e y
T el: + 9 0 2 1 2 3 2 0 8 6 0 0
P R I N T E D BY:
Kelebek M a t b a a c il ik
I s t a n b u l / T u r ke y
www.h a r u n ya h ya . c o m

3. PËRMBAJTJA
P AR A T H Ë N I E
F R Y M Ë Z I M I I AL L -L L AHU T N Ë Ç DO NJ E R I : ND Ë R GJ E GJ J A
DË S H M I T Ë E E KZ I S T E N C Ë S S Ë AL L -L L AHUT
M UND T Ë S H I H E N P Ë R M E S ND Ë R G J E G J E S
AT A QË P Y E S I N VE T E N DH E AT A QË S H P Ë R F I L L I N
ND Ë R G J E GJ J A DH E KUR ' ANI I T R E G O J NË NJ E R I U T
QË L L I M I N E VË R T E T Ë T Ë J E T Ë S
B E S I M I N Ë AHI R E T M E S I GU R I
T Ë J E T UAR I T E KUR ' ANI T DUKE P AS UAR
P Ë R H E R Ë ND Ë R G J E G J E N
S I E KU P T O N N DË R G J E G J J A
QË I DUHE T T Ë J E T Ë AF Ë R AL L -L L AHUT ?
F UQI T Ë N E GA T I VE KUNDË R ND Ë R GJ E GJ E S
P S E NUK E P AS OJ NË NJ E R Ë Z I T N DË R GJ E G J E N
E T YR E P Ë R KU ND Ë R NJ OH J E S S Ë T Ë VË R T E T Ë S ?
BANE S A E N J E R Ë Z VE T Ë N DË R G J E G J S H Ë M N Ë
KË T Ë B O T Ë DH E NË P AR AJ S Ë
BANE S A E AT Y R E Q Ë NUK E P AS OJ N Ë
ND Ë R G J E GJ E N E T YR E
S H E M B UJ T Ë
T Ë UDHË Z UARVE DR E J T N Ë KUR ' AN
S H E M B UJ T Ë AT YR E Q Ë I S HI N T Ë HUM BUR

4. M E ND I M E T L AM T UM I R Ë S E
M AS H T R I M I I E VOLU C I ON T I

5. PËR AUTORIN
Au to r i , i c ili s hk r u a n me p s e udonimin H a r u n J a hj a , u lind në Ank a r a më
1 9 5 6 . S h kollën fillo re dhe të me sme i k r eu në Ank a r a , p a s t a j s t u d ioj a r t e t në
Univers ite tin M i ma r S i n a n të S t a mb ol lit dhe filozofinë në Univers ite tin e
S t a mb ol lit . Që ng a 1 9 8 0 k a b o t u a r s h u më lib r a lidhu r me çë sh tjet e b e si mit dhe
s h kencës. Ha r u n J a h j a ë shtë i njohu r s i një a u t o r që k a s h k r u a r s h u më p u ni me në
dema ski min e ma s h t r imit të evolucionis tëve, s hf u qizimin e p ohimeve t ë t yr e dhe
lidhjen e e r r ë t ndë rmjet D a r v i nizmit dhe ideologjive t ë pë r gj a k sh me s i ç j anë
f a s h iz mi dhe komunizmi .
P s e u donimi i t ij p ë r b ëhet ng a emr a t “ H a r u n ” ( Aro n) dhe “ J a h j a ” ( Gjon) , në
p ë rk u j ti m të p r o f etëve të nder u a r t ë c ilët l uf t u a n k undër mun ge sës s ë b e si mit
( fe së). Vul a e P r o f et it në ko per t inën e lib r a ve k a k u p t im s imb olik që ësh të i
lidh u r me pë r mb a j t jen e t yr e . Ajo p r e z a n to n K u r ’ a n in ( s h p a l ljen e f u ndi t) dhe
P r o fe tin M u h a med, i f un dit ng a p r o fe tët . Nën u d hëzimin e K u r ’ a n i t dhe s u net it
a u t o r i qëllim t ë t i j bën p ë rgënjesht r imin e dok t ri n ave f un d a ment a le t ë ideologjive
p a fe dhe k a “f j a lën e f un dit ” pë r t ë s h u a r p l otë sis ht k undër sh ti me t e ng ri t u r a
k u ndë r r eligjionit. Vul a e P r o f et it të f un dit , i cili a r r i t i mençu r i dhe mo r a l
p e r fek t , p ë rd o ret s i një s henjë e qëllimit të t i j të t hënies së fj a lës së f un dit .
T ë gji thë lib r a t e a u t o r i t j anë të pë r qendr u a r a në një qëllim: të b a r t e t
p o ro s i a e K u r ’ a n i t t e n je rëzit , ink u r a j imi i t yr e në të mend u a r i t e çës ht jeve
t hemelore lidhu r me fenë ( s iç ë shtë ekzis tenca e Z o ti t , u ni teti I T i j d he
Ams hue shmëri a ) , dhe të eks po zohet t hemeli i b r i s h të dhe i p r i s h u r i ideologjive t ë
s i s t emeve p a fe.
P u n ime t e Ha r u n J a h j a s ë lexohen në s h umë vende, ng a I ndi a në Ame rikë ,
Anglia në Indonezi, P ol onia në B o snje dhe S p a n j a në B r a z i l . Di s a ng a li b r a t e t ij
j a në në dis p ozi cion në gj uhën a n gleze, f r ënge, gjer mane , s p a n j olle, i t al i ane ,
p o r t u geze, u r d eze , a r a b e , s hqi pe, r u s e , se r b o-k r o a te ( b o shnj a ke), p o l ake , ma l ai ,
u j gu r , t u r k e dhe indoneziane dhe pëlqehen ng a le xue sit në mb a r ë b o tën.
S h u më të ç mu a r a në mb a r ë b o tën , këto p u ni me j a në bë r ë in s t r u men te që
s h u më njerëz të r i -gjejnë b e si min në Z o t d he s h u më të t je rë t ë depër t ojnë më
t hellë në fenë e t yr e . S t i l i i q a r t ë , i lehtë dhe i r r jedh shëm p ë r t u k u p t u a r i u je p
kë t yr e l ib r a ve një veç a nt i , t ë c il a t d rej t pë rd rej t k anë efekt në se cilin që i le xon
dhe i s t u dion a t o . I mune n d aj k u ndë rs ht imeve, kë to p u n ime k a r a k te r iz ohen me
veço ri të efekti t t ë menjëhershëm, r e z ul t a t e definitive dhe të p a k u ndë r sh t ue shme.
At a të cilët le xojnë kë to li b r a dhe i k u sh t ojnë vëmendje se r io ze n u k munden më
t u t je s inqeri sht të pë r k r a h in f ilozofin ma t e ri al is t e, a t ei zmin a p o ç f a r ëdo
ideologjie a p o f ilozofie t ë p r i s h u r . Në se v a zh dojnë edhe më t u t je a s h t u , do të je të

6. ve tëm p ë r s hk a k t ë këmbënguljes sen timent a le meqenëse këto lib r a
p ë rgënjesht r ojnë ideologjitë e t ill a që n g a t hemeli. T ë gji th a lëvizjet
b a s hkëkohore të mohimit j a në t a s h më ideologjikish t t ë mp o sh t u r a d u ke i u
f a lënder u a r p ë r mbledhjeve t ë li b r a v e të s h k r u a r a ng a Ha r u n J a h j a .
Nu k k a d ys hi m s ë këto veçor i r e z ul t ojnë ng a u r t ë si a d he q a r t ë si a e K u r ’ a n i t .
M o des ti a e a u t o r i t s yn on t ë s hë r b ej s i mje t në kë rkimin e n je rëzimi t p ë r në
s h t egun e d r ejtë t ë Z o ti t . Asnjë p ë r fi t im ma te r i a l n uk kër kohet në b o ti min e
kë t yr e p u n imeve.
Du ke i ma r r p a r a s ys h kë to f a k te , a t a t ë ci lët inku r a jojnë njerëzi t që t ë
le xojnë kët a li b r a , të cilët h a p i n “ s yt ë ” e zemrës dhe u d hëzojnë pë r t ’ u bë r ë
s hë r b ët o rë më të devot shëm t ë Z o t i t , of r ojnë një s hë r bi m te jet t ë ç mue shëm.
Ndë rk a q , p ë rv oj a k a t r e gu a r se ësh të h u mbje kohe dhe energjie p r o p a g a nd imi
i li b r a ve të t je rë , t ë c ilët s jellin vetëm konf uzion dhe d ys h im në zemr a t e
njerëzve. Ë s h t ë e q a r t ë që p ë r lib r a t që k a në efekt a q t ë ma d h , ësh të e p a mu nd u r
që t ë t hek sohet më t e pë r f uq i a le t r a r e e a u t o r i t s e s a qëllimi fi s nik i s h pë timi t të
njerëzve ng a h umb j a e be s imi t .At a t ë c ilë t d ys hojnë në këtë mu nden me lehtësi të
s h ikojnë s e qëllimi i vetëm i H a r u n J a h j a së ë shtë që të mp o sh t mos b es imin dhe t ë
p ë rh a p vler a t mo r a le të Ku r ’ a n i t . S u k s e si dhe ndikimi i kë tij s hë r b imi
ma ni fe st ohen në b indjen e lex uesi t .
Një çë sh tje d u het të mb a he t në mend: Ar s ye j a k r ye s o re e mi zo ri së s ë
v a z hd ueshme, konflikti t , dhe s p r ov ave që s h u mic a e nje rëzve k a lojnë ë shtë
mb iz otë ri mi i i deologjisë s ë mos b es imit . Kjo gjendje mu nd t ë ma r r f u nd ve tëm me
mp o sh t jen ideologjike t ë mo s be simi t dhe me t r a n s me timin e mrek ullive t ë k r ijimi t
dhe mo r a l i t t ë K u r ’ a n i t në mën yr ë që njerëzi t t ë jetojnë s i p a s t ij . D u ke p a s u r
p a r a s ys h g jendjen e b o të s s o t , e c il a u dhëheq njerëzi t në t a t ë p jetën e s p i r a le s së
dh unës , ko r r u p c ioni t dhe konflikti t , ë shtë e q a r t ë s e k y s hë r b im d uhet të o f ro he t
s a më s h pejt dhe në mën yrë efektive. P ë r nd r ys h e , mun d të jetë s h u më v onë.
Nu k ësh të ekz agjerim t ë t h u het që pë r mb ledhja e li b r a ve t ë H a r u n J a hj a s ë
k a në këtë r ol p r ijë s . M e v ullnetin e Z o ti t , këto lib r a do t ë jenë mjete p ë r mes të
c il ave n je rëzit në s hekullin 2 1 do t ë a r r i n p a qen , d r ejtë sinë dhe l umt u r inë e
p r emt u a r në K u r ’ a n .

7. Për lexuesin
Ar s yej a p se një k a p i t u ll i veç an të i ësh të k u s h t u a r t eo r isë s ë evolu cionit
ë shtë se kjo t eo ri p ë r mb a n b a z a t e t ë gjith a f ilozofive a n t i-s h p i r t ë ro re ( fe t a r e) .
P a s i që D a r v i nizmi k undër s ht on f a k ti n e k ri jimit , dhe me kë të , ekzis tencën e
Z o t i t , në kë to 1 4 0 vi tet e f u ndi t k a bë r ë që s h umë njerëz t a b r a k t i s in be s imin e
t yr e a p o të b ien në d ys hi m. Kë s ht u që , t ë t r e gu a r i t s e kjo teo r i ë shtë një ma s h t r im
ë shtë një de t yr ë e r ëndësishme, e c il a ë shtë ng u sh të e lidhu r me r e ligjionin. Ë s h të
e domo sdoshme që k y s hë r b im i r ë ndësi shëm t ’i o f ro he t se cilit . Di s a ng a lex uesi t
t a në mu nd t ë kenë s h a n sin që të lexojnë ve tëm një ng a li b r a t t onë . Kë sh t u që , ne
mendojmë s e ë shtë me vend që një k a p i t u ll t ’i a k u s h tojmë kës a j te me.
T ë gjith a li b r a t e a u t o r i t s h p jegojnë në d ri tën e v a r g jeve Ku r ’ a n o re çë sh tje
që k a në të b ëjnë me be s imin dhe nje rëzit f to hen që të më sojnë f j alë t e All-ll a hu t
dhe t ë je tojnë s i p a s t yr e . T ë g jith a te ma t që k a në të b ëjnë me v a r gje t e All-ll a hu t
j a në të s q a r u a r a në a t ë mën yr ë s a që n u k lënë h a p ë si rë pë r d ys hi m a p o p ye tje në
mendjen e le xue sit . S t il i i q a r të dhe i r r j edhshëm bëjnë që le xue si i çd o mo she
dhe ng a c ilido g r u p s h oqë ro r t ’i k u p t oj a t o me lehtësi . K y t r e gim efektiv dhe i
q a r t ë bë n të mu nd u r që a t o t ë lexohen s h umë s h p ejt . E d he a t a të c ilët a s h p ë r s i sh t
k u ndë r sh tojnë n a t yr ën s h pi r të r o re j a në të in fluencu a r ng a f a k t et që kë to li b r a
dok umentojnë dhe n u k mun d të hedhin p o sh të vër te tësinë e pë r mb a j tje s së t yr e .
K y dhe t ë gji thë l ib r a t e t je rë t ë a u t o r i t mu nd të le xohen në mën yr ë
individu ale , a p o t ë di sk u tohen në g r u p . L e x ue si t e e t shëm që t ë ma r r i n s a më
s h u më n g a li b r a t e s hikojnë të dob is hëm dis ku t imin d u ke i a t r eg u a r njër i t je t ri t
mendimet dhe pë r voj a t .
P ë r veq kë s aj , ësh të në s hë r b im t ë ma d h t ë r eligjionit që t ë kont r i bohet në
p r ezen timin dhe leximin e kët yre li b r a ve , t ë cil a t j anë t ë s hk r u a r a ve tëm p ë r
këna qësin e All-ll ah u t . T ë gji thë li b r a t e a u t o r i t j anë j a s h tëz a konish t b i ndës . P ë r
kë të a r s ye , a t a t ë c ilë t dë shir ojnë t ’j u komu nikojnë fenë nje rëzve të t je rë, një r a
ng a me toda t më efektive ësh të inku r a ji mi i t yr e që t ë le xojnë kët a li b r a .
S h p r e soj më s e lex uesi do të s hikojë p a s q yr ë n e li b r a v e t ë t je rë në f u nd t ë
kë tij lib r i dhe të vlerë soj ma te r i a lin e p a s u r në çë sh tjet e lidh u r a me be s imin , t ë
c il a t j a në t ë do bi shme dhe kën aqë si pë r t ’ u lex u a r .
Në kë t a li b r a , n u k d o të g jeni , s ik u r se në dis a lib r a t je rë , p ikëp a mje
p e r s on a le të a u t o r i t , s q a r i me të b a z u a r a në b u r i me t ë d ys h imt a , s t i le t ë z hve shu r a
ng a r e s p ekti dhe nder imi i d u hu r i t ema ve të s henj t a , e a s r r ë f r i me t ë p a s h p r e s a ,
d ys hi m-n xi tëse dhe pe s imi s te që k ri jojnë d ys h ime në mendje dhe devijime në
zemë r .

9. PARATHËNIE
Në këtë libër, do të flasim për një zë që gjithmonë frymëzon drejtësi, sjellje të mirë, përulje, ndershmëri,
sinqeritet dhe gjithçka që është e drejtë. Ky zë, edhe pse mund të jeni të pavetëdijshëm për të, është gjithmonë me
ju kudo që të shkoni.
Atëherë ju mund të pyeteni: 'Kujt i takon ky zë?' E pra, ky zë ju takon juve, ai është brenda jush, ai është
zëri i ndërgjegjes tuaj...
Fjala 'ndërgjegje' është shumë e zakonshme dhe përdoret shumë. Megjithatë, kuptimi i vërtetë i kësaj fjale,
rëndësia e saj në dinë (fe), mënyra se si sillet vërtet një person i ndërgjegjshëm dhe çfarë e dallon atë nga njerëzit e
tjerë nuk janë aq mirë të njohura në përgjithësi. Ndërgjegjja është e kufizuar në kuptimin e pranuar nga shoqëria.
Sipas besimit të përhapur, ata që nuk i hedhin, për shembull, mbeturinat në rrugë, që u japin para lypësave dhe që
kujdesen për kafshët endacake paraqiten si shembuj të njerëzve të ndërgjegjshëm.
Megjithatë, kuptimi i vërtetë i fjalës "ndërgjegje" është shumë më subtil dhe më i plotë se kuptimi që ia ka
vënë asaj shoqëria. Qëllimi i këtij libri është që ta paraqes kuptimin e vërtetë të ndërgjegjes ashtu siç ilustrohet me
shembuj në Kur'an dhe për të tërhequr vëmendjen për mënyrën se si mendon një njeri i ndërgjegjshëm, çfarë lloj
njohurie dhe të kuptuari posedon ai ose ajo, dhe rëndësinë e ndërgjegjes në jetën pas vdekjes. Ne do t'ju ofrojmë
informacionin e nevojshëm për të identifikuar zërin e ndërgjegjes tuaj, dhe për ta dalluar atë nga zërat dhe
sugjerimet tjera që vijnë nga brendia juaj. Ne gjithashtu do t’ju japim shpjegime për disa nga gjërat që ndërgjegjja
juaj mund t’ju bëjë të mendoni dhe bëni dhe se si dikush që vepron sipas ndërgjegjes së tij mund të arrijë gjendjen
më të pastër.
Qëllimi kryesor i këtij libri nuk është vetëm për të informuar, por edhe për t’i bërë thirrje ndërgjegjes
njerëzore për t’i nxitur ata të veprojnë, për t’i inkurajuar ata që ta jetojnë pjesën tjetër të jetës së tyre të udhëhequr
nga ndërgjegjja e tyre, dhe për t’iu treguar atyre se sa të humbur do të jenë në qoftë se dështojnë të veprojnë
kësisoj.

10. FRYMËZIMI I ALL-LLAHUT NË ÇDO NJERI:
NDËRGJEGJJA
Ndërgjegjja është cilësi shpirtërore që e urdhëron njeriun për sjellje dhe mendime të mira dhe e ndihmon atë
të mendoj drejtë dhe të dalloj të drejtën nga e gabuara.
Një nga aspektet e rëndësishme të ndërgjegjes është se ajo është e përbashkët për të gjithë njerëzit. Me fjalë
të tjera, ajo që ndërgjegjja e një njeriu e ndien si të drejtë, ndërgjegjet e gjithë të tjerëve e ndiejnë si të drejtë me
kusht që të ekzistojnë rrethanat e njëjta. Ndërgjegjja e një njeriu kurrë nuk bie në kundërshtim me atë të dikujt
tjetër. Arsyeja qëndron në burimin e ndërgjegjes: ajo është frymëzim i All-llahut. Përmes ndërgjegjes, All-llahu na
bën me dije për sjelljen më të bukur që duhet të përvetësojmë, e cila do ta kënaqë Atë:
Se ndërgjegjja është frymëzim prej All-llahut përmendet në Kur'an, në Suren Shems:
Për shpirtin dhe për Atë që e ka përsosur, duke ia bërë të njohur atij të keqen e të mirën! Vërtet,
kushdo që e pastron shpirtin, do të shpëtojë, ndërsa kushdo që e shtyp atë (me punë të këqija), do të
dështojë. (Sure Shems: 7-10)
Në vargjet e mësipërme, All-llahu shpall se Ai e ka frymëzuar veten me shthurje (që të sillet në mënyrë
mëkatare, të jetë e pabindur, të devijojë, të gënjejë, t’ia kthej shpinën drejtësisë, të shkaktoj telashe, të ketë rënie
në mirësjellje). E kundërta është takva (frikë-respekti apo frika ndaj All-llahut e cila e frymëzon një njeri që të
ruhet nga veprimet e gabuara dhe të jetë i etur për vepra të cilat e kënaqin Atë). Pikërisht kjo ndërgjegje është ajo
që e bën njeriun që të ruhet nga veprat e këqija dhe të gjejë rrugën e drejtë.
Një nga aspektet më të rëndësishme të ndërgjegjes është se ajo e ndihmon njeriun që të zbulojë atë që është
e drejtë me vullnetin e tij. Kjo do të diskutohet në mënyrë më të hollësishme në kapitujt e ardhshëm. Ndërgjegjja
do t’i tregojë pa dyshim njeriut atë që është e drejtë, madje edhe nëse askush tjetër nuk do ta bëjë këtë. Sidoqoftë,
ajo që ka rëndësi për njeriun është që të mbështetet në vet ndërgjegjen e tij, të dëgjojë se çfarë i thotë ajo dhe të
veprojë sipas saj. Për këtë arsye, mund të themi se ndërgjegjja është elementi kryesor i fesë.
Mbi të gjitha, ka një gjë që duhet ta kemi në mendje; çdo njeri, që nga momenti i fitimit të ndërgjegjes, është
përgjegjës për atë me çka e frymëzon All-llahu dhe atë që i thotë ndërgjegjja e tij. Që nga momenti që ai fillon t’i
kuptojë ato që ndodhin rreth tij dhe bëhet i aftë për të gjykuar vet, ai pritet që të ketë dhe të jetë në gjendje të
përdor aftësinë për të dëgjuar dhe për të dalluar zërin e ndërgjegjes së tij dhe të ketë vullnet për ta pasuar atë. Që
nga ky moment e tutje, ai do të pyetet për veprimet që i ndërmerr gjatë jetës së tij. Nëse e pason ndërgjegjen e tij,
ai do të shpërblehet me një jetë të përjetshme në parajsën e All-llahut, por nëse e pason veten e tij, ai do të takojë
një kube të mbyllur flake të përjetshme.

11. DËSHMIA E EKZISTENCËS SË ALL-LLAHUT
MUND TË SHIHET PËRMES NDËRGJEGJES
G jëja e parë që do të bëjë një njeri që pason ndërgjegjen e tij është që të bëj pyetje dhe të studiojë gjërat që
sheh rreth vetes. Një njeri që ka zhvilluar një ndjenjë të mirë të të kuptuarit, lehtëdo ta kuptojë se ai jeton në një
botë të krijuar në mënyrë të përsosur, të përfshirë në një gjithësi të përkryer.
Le të mendojmë për një moment për mjedisin dhe kushtet në të cilat jemi duke jetuar. Ne jetojmë në një botë
të planifikuar dhe të projektuar në mënyrë të hollë me të gjitha detajet e mundshme. Madje edhe vetëm sistemet në
trupin e njeriut shkaktojnë habi me përsosmërinë e tyre. Gjatë leximit të këtij libri, zemra juaj rrah vazhdimisht pa
tjetër, lëkura juaj përtërihet, mushkëritë tuaja pastrojnë ajrin që merrni, mëlçia juaj kullon gjakun tuaj dhe miliona
proteina sintetizohen në qelizat tuaja në çdo sekondë për të siguruar qëndrueshmërinë e jetës. Njeriu jeton pa qenë
i vetëdijshëm për mijëra aktivitetetë tjera që ndodhin brenda tij, madje edhe pa e kuptuar se si ndodhin disa prej
tyre.
Dhe mbi ne është dielli, me miliona kilometra larg planetit tonë, i cili siguron dritën, nxehtësinë dhe
energjinë që na nevojitet. Largësia në mes të diellit dhe tokës është përshtatur në mënyrë aq precize sa që ky
burim i energjisë as nuk e përcëllon tokën, dhe as nuk e ngrinë atë për vdekje.
Kur e shikojmë qiellin, mësojmë se përveç joshjes së tij estetike, masa e ajrit që e rrethon tokën gjithashtu e
mbron njeriun dhe të gjitha qeniet nga kërcënimet e mundshme nga jashtë. Po të mos ekzistonte atmosfera, nuk do
të ekzistonte as edhe një gjallesë e vetme në faqen e tokës.
Njeriu i cili mendon për secilën nga këto gjëra një nga një, herët a vonë do ta pyes veten se si u krijua ai
vetë dhe gjithësia në të cilën ai jeton dhe si mbahen ato në jetë. Kur ta shqyrtojë këtë, do të paraqiten dy shpjegime
alternative.
Një nga këto shpjegime thotë se e tërë gjithësia, planetet, yjet dhe të gjitha gjallesat erdhën në jetë vetvetiu
si rezultat i një varg rastësish. Ajo pretendon se atomet që pluskonin lirshëm, që janë njësitë më të vogla të
materies, u bashkuan rastësisht për të formuar qelizat, njerëzit, kafshët, bimët, yjet, dhe të gjitha strukturat dhe
sistemet e përsosura dhe tejet komplekse që na rrethojnë dhe na mahnitin.
Alternativa e dytë na thotë se çdo gjë që ne shohim është krijuar nga një Krijues i Cili ka dituri superiore
dhe pushtet mbi çdo gjë, se asgjë nuk do të mund të vinte në jetë kurrsesi përmes rastësisë dhe se të gjitha sistemet
që na rrethojnë janë planifikuar dhe projektuar nga një Krijues. Ky Krijues është All-llahu.
Ne duhet t'i drejtohemi ndërgjegjes tonë për të vendosur. A ka mundësi që sistemet e tilla të përsosura dhe
të detajuara të jenë formuar rastësisht e megjithatë të funksionojnë në një harmoni kaq të përsosur?
Çdonjëri që i drejtohet ndërgjegjes së tij mund ta kuptojë se çdo gjë në gjithësi ka një Krijues, dhe ky
Krijues është i lartësuar për nga urtësia dhe ka pushtet mbi çdo gjë. Çdo gjë që na rrethon përmban dëshmitë e
dukshme të All-llahut. Baraspesha e përkryer dhe harmonia e gjithësisë dhe e qenieve të gjalla brenda saj, është
treguesi më i fuqishëm i një vetëdije të lartë. Dëshmia është e qartë, e thjeshtë dhe e padiskutueshme. Ndërgjegjja
jonë nuk ka zgjidhje tjetër pos të pranojë se gjithëçka është vepër e All-llahut, Krijuesit një dhe të vetëm.
Megjithatë, dikush që nuk i drejtohet ndërgjegjes së tij nuk mund të ketë vetëdije të njëjtë. Kjo vetëdije
arrihet nëpërmjet urtësisë, dhe urtësia është një cilësi shpirtërore që ndodhë vetëm kur njeriu e pason ndërgjegjen e
tij. Çfarëdo qëndrimi i shfaqur në përputhje me ndërgjegjen ndihmon në ngritjen dhe zhvillimin e urtësisë. Këtu,

12. megjithatë, vëmendje e veçantë duhet t'i kushtohet përkufizimit të urtësisë. Në kundërshtim me përdorimin e saj të
përhapur, urtësia është një koncept i ndryshëm me atë të zgjuarsisë. Pa marrë parasysh se sa i zgjuar dhe i ditur
është një njeri, do të jetë akoma i paurtë nëse nuk i drejtohet ndërgjegjes së tij, dhe nëse nuk është në gjendje t’i
shoh apo kuptojë faktet me të cilat ndeshet.
Një shembull mund ta sqarojë dallimin në mes të zgjuarsisë dhe urtësisë së arritur përmes ndërgjegjes. Një
shkencëtar mund të bëjë studime shumë të detajuara për qelizën me vite të tëra. Ai edhe mund të jetë më i miri në
atë lëmi. Mirëpo, nëse atij i mungon urtësia dhe ndërgjegjja, ai do të ruajë vetëm copëza të dijes. Ai nuk do të jetë
në gjendje që t’i përshtat këto copëza së bashku për të formuar një tërësi. Me fjalë të tjera, ai nuk do të jetë në
gjendje të nxjerrë përfundime të sakta nga ajo sasi e informacionit.
Një njeri me urtësi dhe ndërgjegje, megjithatë, i kupton aspektet e mrekullueshme dhe elementet e përsosura
të një qelize, dhe pranon dorën e një Krijuesi, një Projektuesi me urtësi superiore. Në qoftë se një njeri mendon me
ndërgjegjen e tij do të arrijë në këtë përfundim: fuqia që e krijon një qelizë me përsosmëri të tillë duhet të jetë
gjithashtu Krijuesi i të gjithë qenieve të gjalla dhe jo të gjalla.
Në Kur'an jepet shembulli i Profetit Ibrahim (as), i cili gjeti All-llahun duke e dëgjuar ndërgjegjen e tij:
Kur ra nata, ai pa një yll dhe tha: “Ky është Zoti im!” Por, kur perëndoi ylli, ai tha: “Nuk i dua ata
që perëndojnë”. Kur pa Hënën duke lindur, tha: “Ky është Zoti im!” Por, pasi ajo perëndoi, ai tha: “Nëse
Zoti im nuk më udhëzon në rrugën e mbarë, me siguri do të bëhem njëri nga të humburit”. Kur vërejti
Diellin duke lindur, ai thërriti: “Ky është Zoti im, ky është më i madhi!” Por, pasi dielli perëndoi, ai tha: “O
populli im, unë jam larg nga idhujt që ju ia shoqëroni All-llahut në adhurim! Unë e kthej fytyrën time nga
Ai që i ka krijuar qiejt dhe Tokën, duke qenë besimtar i vërtetë, dhe nuk jam nga idhujtarët”! (Sure
En'am: 76-79)
Mënyra se si Profeti Ibrahim gjeti All-llahun përmes urtësisë mund të shihet në ajetet e mësipërme. Me anë
të ndërgjegjes së tij, ai e kuptoi se të gjitha gjërat që ai pa rreth vetes së tij mund të ishin vetëm qenie që janë
krijuar, dhe se Krijuesi është shumë më superior se sa qeniet e krijuara. Kushdo që i drejtohet ndërgjegjes së tij do
ta kuptojë këtë fakt qoftë edhe nëse nuk ka askush për t’i treguar për këtë. Gjithkush që mendon në mënyrë të
sinqertë, pa përfshirë ndjenjat e tij, dhe vetëm duke përdorur ndërgjegjen e tij, mund të kuptojë ekzistencën dhe
madhështinë e All-llahut. Nëse dikush refuzon të shoh faktet që shfaqen qartë para syve të tij, dhe vepron sikur
ato të mos ekzistonin, atëherë ky njeri do të degradohet, përkundër zgjuarsisë së tij. Arsyeja pse një person që e di
të vërtetën në ndërgjegjen e tij dhe nuk dëshiron ta pranojë atë është për shkak se ky fakt është në kundërshtim me
interesat e tij personale. Pranimi i ekzistencës së All-llahut nga një njeri do të thotë pranimi nga ana e tij i një
qenie shumë më superiore se ai të cilës ai duhet t’i nënshtrohet, për të cilën ai ka nevojë tej mase, dhe ndaj të cilës
ai mban përgjegjësi.
Le të marrim një shembull të mirënjohur se si një ndërgjegje e mbuluar mund ta mashtrojë një njeri,
përkundër zgjuarësisë dhe diturisë së tij. Francis Crick është një nga dy shkencëtarët të cilët e zbuluan strukturën
e ADN-së gjatë viteve të 1950-ta. Ky ishte padyshim një ndër zbulimet më të mëdha në historinë e shkencës për të
cilin nevojitej një punë shumë e përpiktë, njohuri e konsiderueshme e grumbulluar dhe, pa dyshim, zgjuarësi. Si
rezultat i gjithë punës që bëri, ky "shkencëtar" u nderua me Çmimin Nobël.

13. Gjatë hulumtimit të tij, Francis Crick u mahnit aq shumë me strukturën e qelizës dhe projektimin e saj të
fshehtë sa që pavarësisht se ishte një evolucionist i flaktë, tha si në vazhdim në librin e tij:
Një njeri i sinqertë, i armatosur me të gjitha njohuritë në dispozicion për ne tani, vetëm do të mund të
konstatonte se në njëfarë mënyre, origjina e jetës shfaqet në çast gati si të ishte një mrekulli, aq të shumta janë
kushtet që është dashur të plotësoheshin që ajo të fillonte. (Francis, Crick Jeta Vetë: Origjina dhe Natyra e saj,
Nju Jork: Simon & Schuster, 1981, f. 88)
Kur Crick, i cili besonte në evolucion dhe në idenë se jeta ndodhi si rezultat i rastësive, pa detajet në qelizë,
ai shkroi rreshtat e mësipërm dhe deklaroi se një qelizë nuk ka mundur të formohej rastësisht, por mund të ishte
vetëm një mrekulli. Evolucionistët, megjithatë, nuk besojnë në asnjë shpjegim tjetër pos rastësisë, sepse do të
nevojitej që ata të pranonin ekzistencën e All-llahut. Crick ishte aq i impresionuar me përsosjen dhe
pacenueshmërinë e qelizës sa që përkundër faktit që mbronte një ideologji tjetër, atij iu desht të pranonte habinë e
tij. Megjithatë, Crick nuk mundi ta pasojë ndërgjegjen e tij për kohë të gjatë dhe tha se ai nuk mund të pranonte
ekzistencën e All-llahut, kështu që i tërë ky projektim, i cili kërkon një urtësi superiore dhe në asnjë mënyrë nuk
mund të shpjegohet me anë të rastësive, nuk ishte krijuar nga All-llahu, por nga 'alienët'. Me fjalë të tjera, ishin
'alienët' ata që e krijuan jetën e jo All-llahu. 'Alienët' kishin sjellë mostrën e parë të ADN-së në botë dhe në këtë
mënyrë kishte filluar jeta! Ky është një shembull tipik për atë se çfarë ndodh kur një njeri, pa marrë parasysh se
sa inteligjent dhe i ditur mund të jetë, burgos dhe shtypë ndërgjegjen e tij. Ky 'shkencëtar' i shpërblyer me çmimin
Nobël e kishte mbuluar mendjen e tij në atë masë sa që nuk u ndal as për të menduar se si një alien, i cili gjoja se
kishte formuar një strukturë të tillë superiore, ishte krijuar vetë.
Një profesor i njohur amerikan i biokimisë, Michael J. Behe, shpjegon pa përdorur vetë fjalën ndërgjegje,
gjendjen e atyre shkencëtarëve që mbulojnë ndërgjegjen e tyre:
Gjatë katër dekadave të fundit biokimia moderne ka zbuluar sekretet e qelizës. Përparimi është arritur me
vështirësi. Ishte e nevojshme që dhjetra mijëra njerëz t’ia kushtojnë pjesën më të mirë të jetës së tyre punës së
lodhshme në laborator...
Rezultati i këtyre përpjekjeve të përbashkëta për të studiuar qelizën - për ta hulumtuar jetën në nivelin
molekular - është një zë i lartë, i qartë, depërtues i "projektimit!" Rezultati është aq i qartë dhe aq i rëndësishëm sa
që duhet të renditet si një ndër arritjet më të mëdha në historinë e shkencës ... Ky triumf i shkencës duhet të
shkaktojë britmat "Eureka!" nga dhjetra mijëra gërmaze, duhet të jetë shkas për shumë duartrokitje dhe
përgëzime, dhe madje të jetë edhe justifikim për të marrë një ditë pushimi.
Por asnjë shishe nuk është hapur, nuk është duartrokitur. Në vend të kësaj, një heshtje kureshtare e
turpshme rrethon kompleksitetin e plotë të qelizës. Kur bëhet fjalë për këtë temë në publik, këmbët fillojnë të
dridhen, dhe frymëmarrja vështirësohet një çikë. Privatisht njerëzit janë pak më të relaksuar; shumica e pranojnë
sinqerisht atë që është e qartë, por pastaj ngulin shikimin në tokë, tundin kokat e tyre, dhe e lënë me kaq.
Pse nuk e përqafon komuniteti shkencor me babëzi zbulimin e vet befasues? Pse trajtohet vëzhgimi i
projektimit me dorëza intelektuale? Dilema është se ndërsa njëra anë e elefantit emërtohet projektim inteligjent,
ana tjetër mund të etiketohet si Zot. (Michael J. Behe, Kutia e Zezë e Darvinit, Nju Jork: Free Press 1996, f.
232-233)
Shenjat e ekzistencës së All-llahut janë shumë të qarta dhe të dukshme për t’u parë nga të gjithë. Është një e
vërtetë evidente se Krijuesi i projektimit që mbizotëron në tërë gjithësinë është All-llahu. Disa nga ata që e
mohojnë ekzistencën e All-llahut e bëjnë këtë jo për shkak se vërtetë nuk besojnë në Të, por për shkak se duan të

14. shmangin kodin moral që ata do të duhej ta respektonin si besimtarë. Gjithkush e njeh fuqinë dhe ekzistencën e
përjetshme të All-llahut në ndërgjegjen e tij. Megjithatë, dikush që e pranon ekzistencën e All-llahut dhe e
percepton fuqinë e Tij, gjithashtu e di se do të jetë përgjegjës ndaj Tij, dhe se duhet t'iu bindet rregullave të Tij
dhe të jetojë për Të. Ai që insiston në kundërshtim përkundër vetëdijes së tij për këto fakte, e bën këtë për shkak
se të pranuarit e këtij fakti madhështor nuk është në përputhje me interesat e tij dhe ndjenjën e superioritetit
brenda vetes së tij. Në Kur'an, këta njerëz janë përshkruar në suren Neml:
Kështu, ata i mohuan ato padrejtësisht dhe me mendjemadhësi, edhe pse shpirti i tyre i besonte për të
vërteta. Pa shiko, cili ka qenë fundi i shkatërrimtarëve! (Sure Neml: 14)
Ngjarjet që kanë ndodhur në mes të Profetit Ibrahim (as) dhe popullit të tij të rrëfyera në Kur'an, ofrojnë
një shembull shumë të mirë. Populli i Profetit Ibrahim adhuronte idhujt. Është e rëndësishme të theksohet këtu se
në Kur'an, termi 'idhujt' nënkupton të gjitha fuqitë në të cilat besojnë njerëzit pos All-llahut. Do të ishte e gabuar
të mendohet për idhujtarët vetëm si për ata që adhurojnë statujat. Si në shembullin e evolucionistëve, t’i
konsiderosh atomet, kohën dhe rastësinë si shkaqe të jetës do të nënkuptonte thjesht t’i konsiderosh atomet, kohën
dhe rastësinë si zota. Mirëpo, as koha dhe as rastësia nuk mund të kenë assesi fuqi të mjaftueshme për të krijuar
jetën. Vetëm All-llahu mund të ketë fuqi të tillë. Sipas ngjarjes të përmendur më lart, Profeti Ibrahim shkatërroi
idhujt për t’i dëshmuar popullit të tij se idhujt që ata adhuronin ishin vetëm objekte që nuk kishin fuqi mbi asgjë.
Kjo ngjarje përshkruhet në këtë mënyrë në Kur'an nga All-llahu:
Ai tha: “Jo, por Zoti juaj është Zoti i qiejve dhe i Tokës. Është Ai që i ka krijuar ato, ndërsa unë jam
njëri prej atyre që e dëshmojnë këtë. (Betohem) për All-llahun, se do t’i flak idhujt tuaj, posa të largoheni
ju!” Dhe i bëri ata copa-copa, përveç idhullit të tyre më të madh, kështu që ata t’i drejtoheshin atij. Disa
thanë: “Kush i bëri kështu zotat tanë? Me të vërtetë, ai është keqbërës!” Të tjerët u përgjigjën: “Dëgjuam
një djalosh që i përgojonte, quhej Ibrahim.” “Atëherë silleni atë para syve të botës, që ata të dëshmojnë” –
thanë ata. Ata e pyetën: “Ti i bëre kështu zotat tanë, o Ibrahim?” Ai tha: “Jo! Këtë e ka bërë ky i madhi i
tyre. Pyesni ata, nëse flasin!” (Sure Enbija': 56-63)
Kështu jobesimtarët panë se idhujt që ata kishin adhuruar nuk mund t'iu përgjigjeshin thirrjeve të tyre. Ata
ishin shëmbëlltyra të pafuqishme që iu mungonte fuqia për të mbrojtur madje edhe veten e tyre, e lëre më të
krijojnë çfarëdo qoftë, kështu që iu kthyen ndërgjegjes së tyre:
Atëherë ata i thirrën mendjes dhe i thanë njëri-tjetrit: “Me të vërtetë, ju vetë jeni keqbërësit.” (Sure
Enbija': 64)
Megjithatë, nuk kaloi shumë kohë dhe ata iu rikthyen gjendjes së tyre të vjetër. Ata me mendjemadhësi dhe
në mënyrë arrogante mohuan atë që kishin zbuluar në ndërgjegjen e tyre
Pastaj ulën kokat dhe i thanë: “Sigurisht që ti e di, se këta nuk flasin!” Ai u tha: “Mos vallë, ju
adhuroni në vend të All-llahut gjëra që nuk mund t’ju sjellin kurrfarë dobie e as dëmi?! Mjerë ju dhe mjerë
ata që ju i adhuroni në vend të All-llahut! A nuk arsyetoni?!” (Sure Enbija': 65-67)

15. Jobesimtarët tmerrohen nga ekspozimi i ndërgjegjes së tyre dhe me forcë i rezistojnë asaj që ndërgjegjja e
tyre ka pranuar. Për të mos e pranuar të vërtetën, ata ndjejnë urrejtje të fuqishme ndaj atyre që ua qartësojnë atyre
të vërtetën, dhe madje rrezikojnë duke u përpjekur t’i vrasin të dërguarit për t’i mbrojtur besimet e tyre të rreme:
Ata thirrën: “Digjeni atë dhe ndihmoni zotat tuaj, nëse doni të bëni ndonjë vepër!” (Sure Enbija': 68)
Situata e mësipërme vlen jo vetëm për një pjesë të caktuar të shoqërisë, por përgjithësisht për shumë njerëz.
Një njeri mund të jetë një shkencëtar i shquar, me shumë zbulime në emrin e tij. Ai mund të jetë një biznesmen i
suksesshëm apo një artist, ai mund të jetë edhe i pasur, i kulturuar dhe inteligjent. Megjithatë, në vend se të
përdorë ndërgjegjen e tij për të menduar për All-llahun, për të madhëruar fuqinë dhe mjeshtërinë e Tij, dhe për ta
falënderuar Atë që ia ka dhënë mundësinë për t’i parë dhe kuptuar këto gjëra, ai vetëm bëhet kryelartë dhe
mendjemadh për zgjuarsinë dhe zbulimet e tij dhe për paratë që ka fituar. Ai nuk mendon kurrë se asnjëra nga
këto nuk do t’i bëjnë kurrfarë dobie atij pasi të vdes.
Edhe emrat e shumë njerëzve të cilët ishin të njohur në kohën e tyre për zbulimet e tyre, pasuritë e tyre apo
shtetet e mëdha që i drejtuan, kaherë janë harruar. Edhe nëse ato mbahen mend, kjo nuk i sjellë asnjë përfitim një
personi që është i vdekur. Ata njerëz nuk u kushtuan vëmendje urdhërave të All-llahut, e as nuk e pranuan fuqinë
e Tij dhe nuk i vlerësuan mirësitë që Ai u kishte dhuruar. Këta njerëz humbën rrugën për shkak se zemrat e tyre
ishin të vulosura dhe ndërgjegjja e tyre ishte e mbuluar. Në Kur’an, All-llahu i përshkruan ata që bëjnë mëkate
duke pasuar interesat dhe pasionet e tyre personale:
Mendo pak! Kush, përveç All-llahut, mund ta udhëzojë atë njeri, që dëshirat e veta i ka bërë zot; atë
njeri, të cilin All-llahu, duke e njohur për të tillë, e ka shpënë në humbje, duke ia vulosur dëgjimin dhe
zemrën e duke i vënë perde para syve të tij?! A nuk po merrni vesh? Ata thonë: “Nuk ka tjetër veç jetës së
kësaj bote, vdesim e jetojmë dhe vetëm koha na shkatërron”. Ata nuk kanë kurrfarë dijenie për këtë, ata
vetëm hamendësojnë ashtu. (Sure Xhathije: 23-24)
Siç mund të shihet në ajetet e mësipërme, ata që kanë vënë mënjanë ndërgjegjen e tyre duke e pasuar veten
e tyre dhe bëjnë mëkate për shkak të cilësive që posedojnë janë përshkruar si 'të shurdhër dhe të verbër'. Fakti që
zemrat e tyre janë të vulosura na tregon se ata nuk posedojnë të kuptuar, domethënë, ata as nuk mund të përdorin
urtësinë e tyre dhe as të bëjnë dallimin në mes të së drejtës dhe të gabuarës. Arsyeja e vetme që ata arrijnë në një
gjendje të tillë është se ata nuk fusin në përdorim ndërgjegjen e tyre.

16. ATA QË PYESIN VETEN DHE
ATA QË SHPËRFILLIN
Deri tani, kemi folur për mënyrën se si një njeri i ndërgjegjshëm mund të ndërtojë një vetëdije për
ekzistencën e All-llahut, edhe pse nuk i është mësuar asgjë për të. Dikush që e kupton përmes ndërgjegjes
së tij se ekziston një Krijues do të arrijë në përfundimin se nëse All-llahu e krijoi një gjithësi kaq të përsosur dhe i
dha njeriut vetëdije për ta kuptuar atë, atëherë Ai nuk do ta lënte vetëm atë. Ai patjetër do të kishte krijuar një lloj
komunikimi me këto qenie inteligjente që Ai krijoi, dhe ua bëri atyre të njohur Veten e Tij. Për më tepër, All-llahu,
i Cili krijoi çdo gjë, pa dyshim se i ka krijuar ata për një qëllim dhe u ka bërë të ditur këtë qëllim atyre.
Personi i cili e përdor ndërgjegjen e tij, do të ndjejë një dëshirë të madhe për të njohur Krijuesin e tij që e
krijoi atë dhe tërë gjithësinë. Kjo dëshirë madje shndërrohet në qëllimin e vetëm të jetës së tij. Ai e kupton se ka
nevojë për All-llahun, i Cili e krijoi atë nga asgjëja dhe i dha jetë atij kur ishte një hiç, dhe se i gjithë pushteti i
takon Atij.
Ai gjithashtu e kupton se All-llahu krijon çdo gjë për një qëllim. Çdo gjë ka një funksion. Qielli është si një
kube që mbron planetin, qelizat ekzistojnë për të përbërë jetën, shiu sjell begati dhe dielli është burimi i dritës dhe
nxehtësisë për gjithë botën. Ai është krijuar për një qëllim aq të rëndësishëm sa që jeta nuk do të ekzistonte pa të.
Me pak fjalë, njeriu mund të kuptojë se çdo gjë që ne mund dhe nuk mund të numërojmë këtu është krijuar për një
arsye të veçantë. Njeriu pastaj pyet veten: 'Nëse unë jam krijuar në një botë kaq të përsosur dhe të planifikuar në
mënyrë kaq të përkryer dhe do të vdes për një kohë të shkurtër, atëherë cili është qëllimi i pranisë sime këtu?' Dhe
ai kërkon përgjigje në këtë pyetje.
Ai nuk kënaqet me copëzat e informacionit që ka dëgjuar prej të tjerëve. Ai dëshiron ta njoh All-llahun, për
të mësuar se çfarë kërkon Ai prej tij dhe qëllimin e krijimit të tij. Ai e kupton përmes ndërgjegjes së tij se
informacioni i ofruar prej njerëzve mund të jetë i pamjaftueshëm ose çorientues. Kryesisht, deklaratat e njerëzve
kundërshtojnë njëra-tjetrën dhe janë plot mospërputhje. Ai në mënyrë të natyrshme mendon se udhërrëfyesi më i
mirë për të arritur All-llahun është libri që Ai shpalli. Si rezultat, ai e merr Kur'anin, librin e fundit që All-llahu e
zbriti dhe të cilin Ai e mbrojti, si udhërrëfyes të tij.
Ata që e shpërfillin Kur'anin nuk e pasojnë ndërgjegjen e tyre:
Sa njerëz në botë as nuk e kanë lexuar Kur'anin dhe as që kanë pyetur veten për të?
All-llahu e dërgon një libër për t’i udhëzuar njerëzit, duke i paralajmëruar ata se do të merren në pyetje pas
vdekjes së tyre për atë se a ia kanë vënë veshin apo jo asaj që shkruante në të. Përfundimi do t’i dërgojë ata në
parajsë ose në ferr. Edhe nëse njerëzit nuk e kuptojnë këtë duke iu drejtuar ndërgjegjes së tyre, ata dëgjojnë dhe
janë të vetëdijshëm për këtë. Megjithatë, përkundër kësaj, ata ende nuk e lexojnë Kur'anin. Ata as nuk e pyesin
veten se çfarë shkruan në librin për të cilin ata do të mbahen përgjegjës në Ditën e Gjykimit.
Për shembull, një burrë merr një letër nga zyra apo shkolla e tij në një zarf ku shkruan 'më se e rëndësishme
për karrierën/edukimin tuaj'. Prej tij kërkohet që ta lexojë këtë letër dhe t’i përmbush në tërësi kërkesat e saj deri
në një datë të caktuar. Çfarë do të bëjë ai? A do ta varë atë në mur madje pa e lexuar atë, vetëm do ta vë atë në
sirtar apo do ta lexojë dhe do të shpërfill çfarë shkruan në të? Ose a do të fillojë menjëherë ta lexojë atë me gëzim
të madh dhe me vëmendje posa ta ketë pranuar, dhe menjëherë të veprojë në pajtim të plotë me përmbajtjen e saj?

17. Urtësia e tij dhe mendja e shëndoshë patjetër se do t’i sugjerojnë atij ta lexojë atë porosi. Megjithatë,
shumica e njerëzve, për shkak të gjendjes së pakujdesisë në të cilën janë, nuk do të lëvizin as edhe një gisht për të
lexuar librin më jetik që ekziston: porosinë e All-llahut për njerëzit e Tij.
Fakti që njerëzit e kanë braktisur librin që All-llahu e zbriti shpallet si vijon në Kur'an:
Dhe i Dërguari do të thotë: “O Zoti im! Populli im e shpërfilli Kuranin, si (diçka) të urryer”. (Sure
Furkan: 30)
Tani që atyre u erdhi një i Dërguar nga All-llahu, vërtetues i Shkrimeve që kanë me vete, një grup
prej atyre, të cilëve iu dhanë Shkrimet, e hodhën pas shpine Librin e All-llahut, gjoja se nuk dinin gjë për
atë. (Sure Bekare:101)
Në ajetin e mësipërm, shprehja 'gjoja se nuk dinin gjë për të" vë në dukje se edhe pse njerëzit janë të
vetëdijshëm, ata e shpërfillin librin e All-llahut. Çdo njeri, thellë në ndërgjegjen e tij, e di se duhet ta lexojë dhe ta
praktikojë Kur'anin, por shumica e shpërfillin atë. Arsyeja për këtë është se njerëzit nuk e pasojnë ndërgjegjen e
tyre.

18. NDËRGJEGJJA DHE KUR’ANI I TREGOJNË
NJERIUT QËLLIMIN E VËRTETË TË JETËS
“…Mos vallë, keni menduar që Ne ju kemi krijuar kot dhe që nuk do të ktheheshit te Ne?!” (Sure
Mu'minun:115)
Dikush që mendon me ndërgjegjen e tij do të mendoj për qëllimin e jetës së tij dhe gjatë kërkimit të tij për
këtë përgjigje, do t’i drejtohet në mënyrë të natyrshme Kur'anit, shpalljes së All-llahut. Kur dikush ka për qëllim
të lexojë Kur'anin, ajo që më së shumti ka rëndësi është që ndërgjegja e tij të mbetet e hapur, dhe që ai të lexojë
çdo varg me sinqeritet të madh, me qëllim që t’i praktikojë dhe të jetojë sipas tyre.
Ai që e lexon Kur'anin do ta gjejë përgjigjen për qëllimin e krijimit të tij. Në Kur'an, ky qëllim shpallet si
vijon:
Xhindet dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë. Unë nuk kërkoj prej tyre risk, as nuk
dëshiroj që të Më ushqejnë. Vërtet, All-llahu është Furnizuesi i vetëm, i Fuqishmi, i Plotpushtetshmi. (Sure
Dharijat: 56-58)
Qëllimi i jetës së njeriut në këtë botë është që ai të sprovohet:
Ai i ka krijuar jetën dhe vdekjen, për t’ju provuar se kush prej jush do të veprojë më mirë; Ai është i
Plotfuqishmi dhe Falësi i madh. (Sure Mulk: 2)
Çdo gjë që gjendet në Tokë, Ne e kemi bërë stoli për të, për të provuar se kush prej tyre punon më
mirë. (Sure al-Kehf: 7)
Në të vërtetë, Ne e krijuam njeriun nga një pikë farë e përzier, për ta sprovuar dhe e bëmë që të
dëgjojë dhe të shohë. Natyrisht që Ne i treguam atij rrugën e drejtë, që ai të jetë ose mirënjohës, ose
mosmirënjohës. (Sure Insan: 2-3)
Ai që i lexon ajetet e mësipërme do ta kuptojë se All-llahu e krijoi jetën për të sprovuar njeriun. Ai
menjëherë do të mendoj për jetën e tij, si dhe jetët e të tjerëve. Shumica e njerëzve rreth tij janë vazhdimisht duke
nxituar dhe duke luftuar për jetën e kësaj bote. Ata kanë plane shumë të detajuara, të gjitha në lidhje me gjërat e
kësaj bote: shkollën në të cilën do të shkojnë, punën që do ta gjejnë, martesën e tyre, fëmijët e tyre, shtëpinë ku do
të jetojnë, makinën që do të blejnë, sa e madhe është rroga e tyre, ku do ta kalojnë vitin e ri, çfarë dhuratash do të
marrin për ditëlindjen e tyre, pensionimin e tyre, ku do të shkojnë për pushime, etj. Gjithkush ka plane dhe synime
të tilla në mendje, edhe pse çuditërisht, askush nuk gjen kohë për të menduar për qëllimin e vërtetë të pranisë së
tyre në këtë botë. Njeriu i ndërgjegjshëm është dëshmitar i kësaj sjellje dhe e kupton për atë që është: pakujdesi
dhe marrëzi.

19. All-llahu e krijoi njeriun, i dha atij jetë dhe e lejon atë të vazhdojë të jetojë. All-llahu e bëri shumë të qartë
qëllimin e krijimit: 'Për të qenë rob i Tij.' E vetmja gjë që do ta bëjë njeriun të lumtur është që t’i nështrohet me
bindje All-llahut, në përputhje me qëllimin e krijimit të tij, dhe t’ia kushtojë Atij gjithçka që posedon në mënyrë që
të fitojë kënaqësinë e Tij. Megjithatë shumica e njerëzve, sikur mos ta dinin fare këtë fakt dhe sikur të kishin
ardhur në këtë botë vetëm për t’u kënaqur, jetojnë në pakujdesi dhe lakmi. Nga ana tjetër, njeriu që mendon me
ndërgjegjen e tij e vëren se shumica e njerëzve janë duke rënë në një gjendje të rrezikshme pakujdesie. Kështu që
fillon të kuptojë që njerëzit e tjerë nuk mund të jenë pikë referimi për të, dhe se nëse ai i pason të tjerët, duke
thënë: 'Shumica e tyre veprojnë kështu,' kjo do ta ndalojë atë nga të pasuarit e librit të All-llahut dhe nga marrja e
Kur'anit si udhërrëfyesin e tij të vetëm.

20. BESIMI NË AHIRET ME SIGURI
N jeriu i cili e kupton se ka ardhur në këtë botë për t’u sprovuar nga All-llahu, do të lëvizë pastaj në një
tjetër fazë të të menduarit. Nëse ne jemi në sprovë në këtë jetë, atëherë vdekja nuk mund të jetë fundi. Duhet të
ekzistojë po ashtu një rezultat i kësaj sprove. Megjithatë, në jetën e kësaj bote nuk ekziston asnjë rezultat. Ndër të
gjithë njerëzit që kanë jetuar në të kaluarën, ka pasur tiranë, njerëz të shthurur dhe vrasës, si edhe të dërguar të
All-llahut dhe njerëz të tjerë me ndërgjegje shumë të lartë që gjithë jetën e tyre ia kushtuan All-llahut. Ka pasur
edhe njerëz të varfër dhe të mjerë të cilët i ishin nënshtruar shtypjes. Ata që kanë jetuar në të kaluarën tashmë janë
të gjithë të vdekur dhe kanë shkuar, si të mirët ashtu edhe të këqijt janë varrosur në varret e tyre. Sot, asgjë nuk ka
mbetur prej tyre, pos disa eshtrave të skeleteve. All-llahu, pronari i Drejtësisë së Përjetshme, nuk do të lejojë që
jeta e kësaj bote të zgjidhet në këtë mënyrë.
Me pak fjalë, ndërgjegjja e njeriut do t’i thotë atij se Ndërgjegjja e Përjetshme e All-llahut do ta shpërblejë
çdo njeri në mënyrë të plotë për atë që ka bërë ai. Pasi që llogaritë nuk vendosen plotësisht në këtë botë, atëherë
duhet të ketë një vend ku kjo të shtyhet.
Njerëzit të cilët mendojnë me anë të ndërgjegjes së tyre do të gjejnë po ashtu përgjigjen në Kur'an. All-llahu
shpall në Kur'an se Ai e ka shtyrë vendosjen e llogarive deri pas vdekjes, kur të gjithë do të shpërblehen plotësisht
për gjërat që kanë bërë në këtë botë:
Tek Ai do të ktheheni të gjithë. Premtimi i All-llahut është i vërtetë. Ai e zë fill krijimin e pastaj e
përsërit atë, që t’i shpërblejë me të drejtë ata që besojnë dhe bëjnë vepra të mira. Sa i përket atyre që nuk
besojnë, ata do të kenë pije nga uji i vluar dhe dënim të madh, për shkak se kanë mohuar. (Sure Junus: 4)
Në të vërtetë, çdonjërit prej tyre Zoti yt do t’ia plotësojë shpagimin për veprat e veta. Se Ai, me
siguri, e di mirë atë që punojnë ata. (Sure Hud: 111)
Ata që i drejtohen Kur’anit me ndërgjegjen e tyre e kuptojnë se gjithçka që ata bëjnë është e njohur nga All-
llahu, dhe se çdo veprim i mirë dhe i keq do të shpërblehet. Asnjë vepër nuk anashkalohet, siç mund të supozojnë
në mënyrë të gabuar shumë njerëz. All-llahu e bën të njohur në Kur'an ditën e llogarisë dhe jetën e vërtetë që i pret
të gjithë pasi që të vendoset llogaria e tyre.
Jeta e kësaj bote është një vend i përkohshëm i sprovës dhe jeta e vërtetë është në ahiret, në parajsë ose në
ferr. Pas vdekjes, të gjithë do të merren në pyetje në një ditë të përcaktuar nga All-llahu për veprat e tyre. Ata që
kanë jetuar ashtu siç dëshiron All-llahu, do të jetojnë përgjithmonë në Xhennet - banesën më të mrekullueshme të
mundshme për një qenie njerëzore. Sa për të tjerët, ata do të jetojnë përgjithmonë në ferr, ku mbizotërojnë format
më të skajshme të dhimbjes dhe vuajtjes.
Ky është një fakt që komunikohet në Kur'an dhe gjithashtu nëpërmjet ndërgjegjes dhe urtësisë se jeta e
vërtetë do të fillojë pas vdekjes dhe se të gjithë do të takojnë rrethana të ndryshme në botën tjetër sipas sjelljes së
tij apo të saj në këtë botë. Të pasuarit e ndërgjegjes së tyre nuk përputhet me qëllimet e njerëzve në një jetë të
cilën ata e kalojnë duke bërë shaka dhe duke lozur, dhe përmendsh, pa menduar fare për këtë. Çdo kush ndjek
planet prej të cilave do të përfitojë në jetën e kësaj bote, por asnjë nga këto plane nuk ka të bëjë me vdekjen apo

21. botën tjetër. Vdekja, megjithatë, është një realitet më i vërtetë se të gjitha këto ngjarje të planifikuara. E
prapseprap, njerëzit kurrë nuk e marrin parasysh vdekjen. Ata përpiqen të jetojnë jetët e tyre sikur nuk do të
vdesin kurrë.
Atëherë cila mund të jetë arsyeja që shumica e njerëzve jetojnë duke e shpërfillur këtë fakt të rëndësishëm?
Për t'iu përgjigjur kësaj pyetjeje, duhet të ndaloni dhe të mendoni për një moment, sa herë keni menduar për
vdekjen gjatë gjithë jetës suaj? A keni menduar ndonjëherë se një ditë do të vdisni, të gjithë të dashurit tuaj që ju
varrosën në dhe do të largohen nga varri juaj dhe do të vazhdojnë jetët e tyre të përditshme dhe çdo gjë që keni
pasur ndonjëherë s’do të jetë më pas vdekjes suaj? A e keni përfytyruar ndonjëherë se si ndodh vdekja? Mishi juaj
do të kalbet nën dhe, por çfarë do të përjetojë shpirti juaj?
Njeriu ka një shpirt dhe shpirti nuk zhduket. Pasi vdes njeriu, një jetë e re fillon për shpirtin e tij, por a ka
ndodhur ndonjëherë që ai ta pyes veten se çfarë jete e re e pret atë? Ashtu si shumica e njerëzve, ai, gjithashtu,
mund të mos ketë menduar kurrë për gjëra të tilla. Kjo për shkak se të menduarit rreth tyre i bën njerëzit të
ndjehen të tronditur. Ata përpiqen t’iu shmangen këtyre të vërtetave sa më shumë që të jetë e mundur. Kur ngritet
kjo temë, ata përpiqen ta largojnë nga mendja ndikimin që ajo shkakton me shaka apo vërejtje joserioze.
Pse, atëherë, gati të gjithë përpiqen aq shumë për t’i ikur këtij realiteti që pa dyshim do të ndodhë një ditë?
A do ta ndalojë injorimi atë që të mos ndodhë? Natyrisht se nuk do ta ndalojë. Arsyeja pse njerëzit i shmangen të
menduarit për vdekjen dhe për botën tjetër është sepse kjo e vë në veprim ndërgjegjen e tyre, duke ua përkujtuar
atyre se janë përgjegjës ndaj All-llahut dhe se do të japin llogari për veprat e tyre pas vdekjes. Në atë moment që
zgjohet ndërgjegjja, çdo gjë që është bërë deri atëherë humb rëndësinë e saj, dhe njeriu i kupton çështjet që janë
me të vërtetë të rëndësishme. Kur mendon se do të vdesë një ditë, çfarë rëndësie kanë gjërat që ai ka bërë në jetën
e kësaj bote? Fillimisht, ndoshta mund të jetë e vështirë që ai ta kuptojë këtë, por të menduarit pikërisht për
momentin e vdekjes deri në hollësinë më të vogël, do ta ndihmojë atë që t’i kuptojë të gjitha të vërtetat.
Vdekja mund të ju vijë kur më së paku e pritni, dhe ka shumë të ngjarë që nuk do të keni asnjë mundësi për
të bërë çfarëdo përgatitje. Kjo mund të ndodhë tani apo për disa momente, ose në një moment të ngjashëm disa
vite më vonë.
Ndërgjegjja e vërtetë ndjehet në momentin kur shohim
engjëjt e vdekjes dhe zjarrin e xhehennemit
Ju mund ta keni parë dikë të vdes, por ajo që keni parë është vdekja e trupit. Ekziston edhe përvoja që e
përjeton shpirti gjatë vdekjes, dëshmitar i së cilës mund të jetë vetëm personi që e përjeton atë. Ata që janë të
pranishëm do të shohin vetëm vdekjen e trupit, e cila mund të duket shumë e qetë në rastin e dikujt që vdes
natyrshëm në shtratin e tij, apo me të vërtetë pikëlluese në rastin e një viktime të një aksidenti me makinë ose të
një sëmundje. Megjithatë, vdekja e shpirtit, domethënë, ajo që përjeton ai gjatë vdekjes dallon shumë nga ajo që
duket.
Nëse personi që vdes është besimtar, atëherë shpirti i tij merret me lehtësi dhe atij i jepet lajmi i gëzuar nga
dy engjëj se ai do të fillojë jetën e tij të mrekullueshme të përjetshme. Ky person nuk është as i frikësuar e as i
brengosur, sepse ai posedon gëzimin e pafund duke e ditur se do të jetojë në lumturi dhe paqe përjetësisht. Ky fakt
theksohet në Kur'an si vijon:

22. Të cilëve engjëjt ua marrin shpirtrat, duke qenë të pastër. U thonë atyre: “Shpëtimi qoftë mbi ju!
Hyni në Xhenet, si shpërblim për veprat që keni kryer!” (Sure Nahl: 32)
Ata nuk do t’i brengosë tmerri më i madh dhe engjëjt do t’i presin (duke u thënë): “Kjo është dita
juaj e premtuar.” (Sure Enbija': 103)
Në rastin e një njeriu që nuk e ka jetuar jetën e tij në përputhje me pëlqimin e All-llahut, pa marr parasysh
se si vdes trupi i tij, ajo që përjeton shpirti i tij do të jetë fillimi i një jete plot vuajtje. All-llahu i paralajmëron këta
njerëz në Kur’an:
E çfarë do të bëjnë ata, kur engjëjt do t’ua marrin shpirtin, duke i rrahur në fytyrat dhe shpinat e
tyre?! (Sure Muhammed: 27)
Për këto arsye, përpjekja për të përfytyruar momentin e vdekjes me syrin e mendjes suaj do të bëjë që ju të
silleni me një sinqeritet dhe vetëdije të qind për qindtë.
Vdekja mund të ju vijë kur jeni duke ngarë makinën, apo duke bërë diçka që zakonisht bëni. Papritmas
pamja para jush do të ndryshojë dhe ju do të takoni dy engjëjt e vdekjes. Engjëjt e vdekjes mund të marrin një
pamje të tmerrshme për ata që nuk e kanë jetuar jetën e tyre në përputhje me kënaqësinë e All-llahut dhe që kanë
shpërfillur vdekjen dhe botën tjetër. Në Kur'an, thuhet se ata zgjasin duart e tyre për personin jetën e të cilit kanë
ardhur për ta marr, e tërheqin atë në afërsi të tyre dhe e lajmerojnë atë për një vuajtje degraduese, të pafund,
ndërsa e rrahin në fytyrë dhe në shpinë. Ndarja e shpirtit nga trupi shkakton dhimbje të madhe. Në atë moment,
njeriu e kupton se çfarë do t’i ndodhë më pas. Ky moment përshkruhet në Suren Kijame:
Kurse disa fytyra, atë ditë, do të jenë të zymta, duke e ditur se do të pësojnë një fatkeqësi, që të thyen
në mes. Por, kur shpirti të vijë në grykë e të thërrasin “A ka shërues”, atëherë, ai (që po vdes) do të bindet
se ky është çasti i ndarjes dhe këmbët do të ngrijnë. Atë ditë, ai do të sillet te Zoti yt. Ai as nuk besoi dhe as
nuk u fal, por e mohoi të vërtetën dhe ia ktheu kurrizin. (Sure Kijame: 24-32)
Edhe ju pa dyshim do të përjetoni momentin e vdekjes. Çfarë do të bëhet e rëndësishme dhe çfarë do të
bëhet e pakuptimt për ju? Për çfarë vepre që keni bërë ose që nuk e keni bërë do të pendoheni? Këshillën e kujt do
të dëshironit ta kishit marrë? Kë do të dëshironit të mos e kishit takuar kurrë? Sa do të jeni të shqetësuar në lidhje
me hollësitë e punës suaj? Çfarë rëndësie ka një veshje që do ta veshni për një mbledhi apo mendimet e njerëzve të
tjerë për pamjen tuaj, në krahasim me të vërtetën e botës tjetër?
Ata që u përgjigjen këtyre pyetjeve me sinqeritet të plotë mund të pajtohen me atë që u thotë ndërgjegjja e
tyre. Nëse një person e ka shpërfillur kënaqësinë e All-llahut gjatë gjithë jetës së tij dhe nuk ka bërë më të mirën e
tij për të fituar pëlqimin e All-llahut, ndjenja më e madhe që do ta përjetojë ai përveç frikës që do ta ndjejë në
momentin e vdekjes, do të jetë një pendim i pariparueshëm. Deklaratat e pendimit të tilla si "Ah, sikur mos ta
kisha dëgjuar këtë apo atë person," "Ah, sikur të isha falur rregullisht," "Ah, sikur të kisha jetuar për All-llahun,"
etj do të vazhdojnë t’i shkojnë në mendje.

23. Ndërkohë, efekti i momentit të vdekjes do të bëhet edhe më i fortë, sepse këta dy engjëj do ta tërheqin
njeriun për në ferr, duke e poshtëruar atë. Para se të hyjnë në ferr, të gjithë merren në pyetje një nga një dhe e
shohin se përse duhet të hyjnë në ferr. Në këtë moment, njeriu do të ndjejë një tmerr të papërshkrueshëm, sepse të
gjitha gjërat që ka bërë dhe ka menduar gjatë gjithë jetës së tij do t’i shfaqen atij një nga një. Mendimet që ai
pandehu që nuk i dinte askush dhe shumë ngjarje të tjera që edhe ai vetë i kishte harruar do të sillen para tij.
Atë Ditë njerëzit do të paraqiten grupe-grupe, që t’u tregohen veprat e tyre: kush ka bërë ndonjë të
mirë, qoftë sa një thërrmijë, do ta shohë atë, e kush ka bërë ndonjë të keqe, qoftë sa një thërrmijë, do ta
shohë atë. (Sure Zelzele: 6-8)
Mendoni se çfarë do të bëjë që ju të ndjeni keqardhje kur e tërë jeta juaj të sillet para jush në një mënyrë të
tillë. Për çfarë gjërash do të thoni: 'Ah, sikur të mos e kisha bërë këtë' ose 'Ah, sikur ta kisha bërë këtë'? Pendimi i
pariparueshëm në atë ditë shprehet në një ajet në Kur’an:
Ajo është Dita e Vërtetë, prandaj kush të dojë, le të kthehet te Zoti i vet (që në këtë jetë). Me të
vërtetë, Ne ju kemi paralajmëruar se është i afërt dënimi, Ditën, kur njeriu do të shohë se ç’kanë bërë duart
e tij dhe, kur jobesimtari do të thotë: “Ah, sikur të isha pluhur!” (Sure Nebe': 39-40)
Për më tepër, njerëzit do të ndjejnë një zemërim dhe neveri të madhe ndaj vetvetes për çfarë kanë bërë në
jetën e kësaj bote. Mirëpo, zemërimi dhe neveria që All-llahu do ta ndjejë për ta do të jenë edhe më të mëdha:
Atyre që kanë mohuar, do t’u thuhet: “Urrejtja e All-llahut ndaj jush është më e madhe se urrejtja
juaj ndaj vetvetes, kur jeni thirrur në besim, por keni mohuar.” (Sure Gafir: 10)
Në Kur’an, thuhet se pendimi dhe përkujtimi në atë ditë nuk do të sjellin kurrfarë dobie. Gjithçka do të ketë
marr fund deri atëherë; nuk do të jetë më e mundshme për të kompensuar atë që është bërë në të kaluarën. Dyert e
Xhehennemit do të mbyllen pas njeriut përgjithmonë:
Dhe, kur të sillet Xhehenemi, atë Ditë njeriu do të kujtohet - por ç’i duhet se u kujtua! Ai do të thotë:
“Ah, sikur të kisha bërë diçka të mirë për jetën time!” Atë Ditë, askush nuk do të dënojë siç dënon Ai, e
askush nuk do të lidhë në pranga siç lidh Ai! (Sure Fexhr: 23-26)
Gjithë njerëzit, madje edhe më të humburit, do të kenë mundësi të shohin shumë qartë çdo gjë që
ndërgjegjja e tyre u thotë të shohin në momentin e vdekjes dhe ndërsa japin llogari, por pasi që kthimi nuk është
më i mundur, ata nuk do të jenë në gjendje të korrigjojnë gjendjen e tyre duke e pasuar ndërgjegjen e tyre. Qëllimi
i këtij libri është që t’iu zbulojë njerëzve ndërgjegjen e tyre ndërsa ka ende kohë dhe për t’i ftuar ata të
kompensojnë të kaluarën dhe të mos ndjejnë keqardhje në ahiret.
Dallimi në mes të atyre që gjithmonë pasojnë ndërgjegjen e tyre dhe të atyre që nuk e pasojnë atë, është
fuqia e besimit që kanë njerëzit e ndërgjegjshëm në All-llahun dhe në ahiret. Një njeri i ndërgjegjshëm vepron si të

24. ishte duke u marr në pyetje në prag të xhehennemit. All-llahu na jep si shembull disa nga të dërguarit e Tij, të cilët
gjithmonë e kanë përkujtuar ahiretin.
Kujto robërit Tanë: Ibrahimin, Is’hakun dhe Jakubin, të fortë (në besim) dhe largpamës. Ne u
dhuruam atyre një virtyt të veçantë, që ta kenë gjithmonë në mend botën e ardhshme. (Sure Sad: 45-46)

25. TË JETUARIT E KUR’ANIT
DUKE E PASUAR PËRHERË NDËRGJEGJEN
I vetmi qëllim i një personi i cili bëhet i vetëdijshëm për ekzistencën e All-llahut dhe të ahiretit, është që ta
fitojë kënaqësinë e All-llahut dhe të jetojë përjetësisht në parajsë. Është e pamundur që diksuh që vepron sipas
ndërgjegjes së tij ta vendos një tjetër qëllim pos këtij. Një tjetër gabim i madh i njeriut është të mendoj se feja
është një besim që mbulon vetëm një pjesë të vogël të jetës së njeriut; se feja është ajo që duhet të kujtohet vetëm
në ditë të caktuara dhe se asgjë nuk ka të bëjë me të përveç disa riteve të adhurimit. Përkundrazi, në Kur’an
theksohet se e gjithë jeta e njeriut, bashkë me të gjitha ritet, duhet të jetohet vetëm për All-llahun:
Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm All-llahut,
Zotit të botëve.” (Sure En'am: 162)
Kjo nënkupton se njeriu duhet të jetë i vëmendshëm në çdo fjalë, çdo vendim dhe veprim të tij për atë se a
është All-llahu i kënaqur me të apo jo. Nëse mendon që diçka nuk e kënaq All-llahun, atëherë ai duhet t’i
shmanget plotësisht asaj. Nuk ka tjetër zgjidhje për një njeri i cili do të thirret të jap përgjegjësi për mënyrën se si
e ka kaluar jetën dhe vendbanimi i përjetshëm i të cilit do të vendoset nga ky përfundim. Për më tepër, dikush që
nuk është mosmirënjohës dhe i cili mendon dhe e kupton të vërtetën, pa dyshim se nuk do të konsiderojë asgjë më
të rëndësishme se kënaqësinë e Zotit të tij, i Cili e krijoi atë nga asgjëja, i dha jetë kur ishte asgjë dhe i dhuroi atij
mirësinë e të jetuarit përgjithmonë në parajsë.
Ai i cili vendos ta jetojë gjithë jetën e tij për All-llahun i drejtohet përsëri ndërgjegjes së tij për të zbuluar se
si ta fitoj kënaqësinë e All-llahut. Në Kur’an, All-llahu i ka bërë të qarta urdhrat e Tij dhe veprat që Ai i ndalon.
Para së gjithash, njeriu i cili vepron sipas ndërgjegjes së tij i respekton me përpikmëri këto urdhëra dhe veprat e
ndaluara. Ai u kushton vëmendjen më të madhe veprave që janë të lejuara dhe atyre që janë të ndaluara dhe i vë
në jetë gjithë urdhërat që i lexon në Kur’an. Ai i merr shembujt e sjelljes së mirë të transmetuara në Kur’an si
udhërrëfyes për veten e tij; ai vepron me sinqeritet të jashtëzakonshëm dhe përmbush çdo gjë që shkruan në
Kur’an ashtu siç di dhe mundet më së miri.
Ai që e lexon Kur’anin do të kuptojë se All-llahu i urdhëron njerëzit të kryejnë disa rite të adhurimit. Njëri
prej tyre është falja e rregullt e namazit:
Pasi të kryeni namazin, përmendeni All-llahun duke qëndruar në këmbë, ulur dhe të shtrirë. Kur të
jeni jashtë rrezikut, atëherë faleni namazin të plotë, sepse namazi është detyrë për besimtarët në kohë të
caktuar. (Sure Nisa': 103)
Ky ajet është përkujtim se namazi i rregullt është i obligueshëm. Ndërgjegjja e çdonjërit që e lexon këtë ajet
do t’iu thotë atyre që të ngriten për t’u falur. Njeriu mund të praktikojë atë që kërkon prej tij ndërgjegjja e tij dhe
Kur’ani, apo mund t’i shmanget zbatimit të urdhërave të Kur’anit duke bërë justifikime të ndryshme. Mirëpo, nuk
duhet harruar kurrë se çfarëdo justifikimi qoftë që njeriu mund të gjejë për moskryerjen e namazit, ky justifikim
nuk do të pranohet në ahiret.

26. Në një ajet tjetër, All-llahu kërkon prej njeriut të veprojë me drejtësi pa marr parasysh se çfarë mund të
jenë kushtet dhe rrethanat:
O besimtarë! Bëhuni zbatues të palëkundur të drejtësisë, duke dëshmuar në emër të All-llahut, qoftë
edhe kundër jush ose kundër prindërve dhe të afërmve tuaj. Qoftë i pasur ose i varfër ai (për të cilin
dëshmoni), All-llahu është për ata vlerësuesi më i drejtë. Dhe mos shkoni pas epsheve tuaja e të
shtrembëroni drejtësinë! Nëse ju ngatërroni dëshminë ose i shmangeni asaj, vërtet që All-llahu e di se çfarë
bëni ju. (Sure Nisa': 135)
Zbatimi i urdhërave të All-llahut me përpikmëri qoftë edhe nëse ato janë në kundërshtim me interesat e
njeriut është i mundshëm vetëm përmes të dëgjuarit e zërit të ndërgjegjes së njeriut. Le të mendojmë për disa
situata me të cilat mund të përballet njeriu vëmendjes së të cilit i bëhet thirrje në ajetin e mësipërm. Mund të
ndodhë që të qenit dëshmitar në sistemin e drejtësisë të jetë shkak që një kushëri i tij të dënohet për ndonjë krim. E
megjithatë, qoftë edhe në një situatë të tillë, një njeri i cili e di se do të jap përgjegjësi pas vdekjes së tij, e dëgjon
ndërgjegjen e tij dhe vepron në pajtim me urdhërin e Kur’anit, sepse asnjë përfitim i kësaj bote nuk mund të ketë
peshë më të madhe se sa dobia e tij në ahiret.
Në një ajet tjetër, All-llahu thekson lidhur me të vepruarit me drejtësi si vijon:
O besimtarë! Bëhuni të qëndrueshëm në urdhrat e All-llahut dhe bëhuni dëshmues me drejtësi! Le të
mos ju nxisë urrejtja ndaj njerëzve për të bërë padrejtësi. Bëhuni të drejtë, se kjo është më afër
devotshmërisë dhe frikësojuni All-llahut! Pa dyshim, All-llahu është i Dijshëm për çdo gjë që punoni ju.
(Sure Ma'ide: 8)
Që dikush të veprojë ashtu siç duhet sipas këtij ajeti, ai duhet ta kontrollojë zemërimin e tij madje edhe kur
është më se i zemëruar dhe të sjell vendim të drejtë. Personi me të cilin bisedon mund të jetë dikush të cilin ai nuk
e pëlqen për shkak të sjelljes dhe mënyrës së të folurit të tij dhe madje edhe dikush ndaj të cilit ai ndjen mëri.
Pavarësisht se kush mund të jetë ai person, është urdhër i All-llahut me qenë i drejt ndaj çdo njeriu.
Një shembull tjetër është urdhëri i All-llahut drejtuar njerëzve për të shmangur dyshimin dhe përgojimin:
O ju që keni besuar! Mënjanoni shumë dyshime, se, vërtet, disa dyshime janë gjynah. Mos e spiunoni
dhe mos e përgojoni njëri-tjetrin! Mos vallë dëshiron ndokush prej jush të hajë mishin e vëllait të vet të
vdekur?! Sigurisht që ju do ta urrenit këtë! Kijeni frikë All-llahun! Me të vërtetë, All-llahu është Pranues i
pendimit dhe Mëshirëplotë. (Sure Huxhurat: 12)
Në ajetin e mësipërm, All-llahu e mbron njeriun prej disa tipareve të këqija të karakterit. Në të vërtetë, të tri
mënyrat e sjelljes të përmendura në këtë ajet ndërlidhen me njëra tjetrën. Dikush që përgojon ka dyshime të kqija
për personin të cilin e përgojon. Ngjashëm, dikush që spiunon dikë tjetër e bën këtë duke u bazuar në dyshime të
caktuara. Sjelljet e tilla janë shumë të zakonshme dhe në njëfarë mënyre të pranuara nga shoqëria, edhe pse ato
janë përfundimisht në kundërshtim me ndërgjegjen.

27. Një kriter i mirë për të bërë krahasim do të ishte ta mendosh veten tënde në një situatë të tillë. Askush nuk
do të dëshironte kurrë që të spiunohej dhe të tjerët t’i fusnin hundët dhe të zbulonin të fshehtat e tij. Ai nuk do të
dëshironte të përgojohej apo që njerëzit të kenë dyshime të këqija dhe të pasakta për të. Dikush që do të zbulonte
se po flitet për të në këtë mënyrë do të shqetësohej tej mase dhe do të kishte ndjenjën se po trajtohej në mënyrë të
padrejtë. Ta nënshtrosh dikë një dhimbje të tillë dhe ta bësh të jetojë në rrethana të tilla është një gjë e ligë dhe e
pafalshme. Është tregues i ndërgjegjes së një njeriu që kurrë nuk e nënshtron dikë tjetër ndaj ndonjë gjëje të cilës
ai vet nuk do të dëshironte t’i nënshtrohej. Për këtë arsye, All-llahu e krahason këtë sjellje me 'ngrënien e mishit të
vëllait të vdekur.' Kjo është po aq e neveritshme sa edhe përgojimi, dyshimi dhe zbulimi i të metave. Veç kësaj,
All-llahu u kërcënohet atyre që përfshihen në vepra të tilla me xhehennem:
Mjerë për çdo përqeshës – shpifës… Jo, aspak! Në të vërtetë, ai do të hidhet në Torturën
shkatërruese. E kush mund të ta shpjegojë ty se çfarë është tortura shkatërruese? Ajo është zjarri i All-
llahut i ndezur fort, i cili depërton deri në zemrën e njeriut. Ai do t’i rrethojë ata nga çdo anë, në shtylla të
gjata flakëruese. (Sure Humeze: 1-9)
Përgojimi, futja e hundëve në të fshehtat e të tjerëve dhe akuzimi i njerëzve duke u bazuar vetëm në
dyshime, janë shpesh produkte të xhelozisë, zilisë dhe mërisë dhe bien në kundërshtim të drejtpërdrejt me parimet
morale Kur’anore. Sjellja e tillë është pa dyshim në shpërputhje me ndërgjegjen edhe pse nuk refuzohet aq shumë
nga shoqëria. Kur njeriu të marr parasysh se si do t’i shpërblejë All-llahu këto veprime, sjellja më e përshtatshme
në pajtim me normat morale Kur’anore është që ato të mos veprohen as edhe për një moment të vetëm dhe që
fuqishëm të dekurajohen të tjerët nga veprimi i tyre.
Sjellja dhe mendimet e dikujt që e ka kuptuar esencën e Kur’anit, do të bazohet në parimet e mira morale të
këshilluara nga Islami në përgjithësi. Me fjalë të tjera, ai që e jeton këtë karakter të mirë do të mendojë dhe
veprojë gjithmonë në mënyrë të ndërgjegjshme. Ai s’do ta harrojë kurrë vdekjen dhe ahiretin dhe kjo do të bëjë që
veprimet e tij të jenë të drejtuara nga ahireti. Një njeri i tillë i shquar do të mendojë për ahiretin jo vetëm për veten
e tij, por edhe për ata që i do dhe për gjithë bashkësinë e tij. Të gjitha përpjekjet e tij do të jenë të ingranuara drejt
përgatitjes për këtë banesë të përjetshme. Madje edhe në lidhje me ngjarjet në dukje të rëndomta, njeriu i
ndërgjegjshëm i komenton jo duke iu referuar botës, por ahiretit. Për shembull, nëse ai ka një shok shumë të
pasur, ai aty për aty mendon se edhe shoku i tij do të vdes një ditë dhe do të jap llogari në ahiret. Ai në veçanti u
shmanget fjalimeve që do të mund të ndikonin që shoku i tij t’i kushtohet kësaj bote. Ai e inkurajon atë të jetë
zemërgjerë dhe ia përkujton parajsën dhe ferrin. Ai lutet për të mirën dhe qetësinë e tij si në këtë botë ashtu edhe
në ahiret, dhe që All-llahu ta bëjë emër që të takohen në një jetë të lumtur të përtejme. Një njeri i ndërgjegjshëm
shfaq dashurinë e tij ndaj shokut të tij duke u përpjekur për ahiretin e tij dhe duke ia ndaluar atij të keqen dhe
duke e urdhëruar të drejtën.
Në shikim të parë, mund të duket se dikush që vepron në pajtim me ndërgjegjen e tij dhe gjithmonë kërkon
kënaqësinë e All-llahut nuk dallon prej të tjerëve. Ai gjithashtu shkon në punë ose shkollë, shkon për të blerë dhe
kënaqet. Ai, megjithatë, e kërkon kënaqësinë e All-llahut në gjithçka që bën. Në një ajet All-llahu thekson:
…Ka njerëz, të cilët shitblerja nuk i pengon për të përmendur All-llahut dhe të cilët falin namazin
dhe japin zeqatin dhe të cilët kanë frikë nga Dita (e Kiametit), kur zemrat dhe shikimet do të jenë të
shqetësuara. (Sure Nur: 37)

28. Njeriu mund ta pyes veten se si është e mundur të kërkohet kënaqësia e All-llahut në punët e rëndomta, të
përditshme që bën njeriu dhe se si është e mundur që All-llahu të përkujtohet në çdo moment. Së pari, duhet thënë
se për dikë që e pason ndërgjegjen e tij, ritet e adhurimit dhe urdhërat e All-llahut janë mbi çdo gjë tjetër. Ai nuk
harron kurrë se All-llahu është gjithnjë duke e vështruar atë. Në tregtinë në të cilën përfshihet, ai nuk është i
brengosur për përfitimet e kësaj bote, por për përfitimet e tij në ahiret. Ai nuk pëson kurrë rënie sa i përket
sinqeritetit dhe kurrë nuk vepron çfarëdo vepre për të cilën nuk do të jetë në gjendje të jap llogari apo për të cilën
do të turpërohet në ahiret. Edhe nëse e di se do të humbet të ardhura, ai nuk joshet të mashtrojë në masë, peshë
apo kalkulim. Ai është më i sigurt dhe më i besueshëm për çfarëdo çështje. Ai nuk e vonon pagesën e borxhit të tij
kur ka mjete ose nëse dikush që i ka borxh atij është në vështirësi, ai mund të heq dorë nga borxhi. Në Kur’an
këshillohemi në këtë mënyrë:
Nëse e dini se borxhliu është ngushtë, shtyjani afatin (e shlyerjes së borxhit) derisa ta përmirësojë
gjendjen. Por është më mirë për ju që t’ia falni borxhin, veç sikur ta dinit. (Sure Bekare: 280)
Një besimtar nuk harron kurrë se e vetmja forcë që do t’i dhurojë të mira dhe përparim është me All-llahun.
Ai nuk bën mëkat duke u prishur me atë që ka, por përkundrazi i falënderohet All-llahut për çdo të mirë që Ai i
dhuron.
Ka shumë ndodhi të tjera me të cilat ballafaqohet njeriu në jetën e tij të përditshme përmes të cilave ai
mund ta përkujtojë All-llahun dhe të kërkojë kënaqësinë e Tij duke u mbështetur në të vërtetën dhe urtësinë e
Fjalës së Tij që iu komunikua të Dërguarit të Tij në Kur’an. Çdonjëri që dëshiron të jetojë sipas dinit duhet ta
lexojë Kur’anin duke përdorur ndërgjegjen e tij dhe të praktikojë atë që lexon përsëri duke përdorur ndërgjegjen e
tij.
Ndërgjegjja kërkon sjelljen që do ta kënaqë
All-llahun më së shumti
Ndërgjegja e njeriut merr përsipër shumë dhimbje në të punuarit për të fituar kënaqësinë e All-llahut. Ajo
gjithmonë mendon: 'Si mund ta kënaq All-llahun më së shumti?' Ajo kurrë nuk kërkon kënaqësinë e të tjerëve apo
nuk brengoset për pozitën e saj në sytë e të tjerëve. Ajo i drejtohet vetëm All-llahut me pendim.
Disa njerëz e jetojnë Islamin jo duke përdorur ndërgjegjen e tyre, por në një mënyrë tradicionale dhe të bërë
zakon ashtu siç i kanë parë paraardhësit e tyre. Ata i kryejnë disa rite të adhurimit që i kanë mbajtur në mend dhe
janë të kënaqur me këtë. Ata kanë zgjedhur një mënyrë jetese që nuk ka respekt të sinqertë për Islamin. Arsyeja
pse e bëjnë këtë mund të jetë për të shmangur konfliktin me bashkëpunëtorët e tyre apo thjeshtë vetëm për arsye se
janë edukuar në atë mënyrë. Në vend se të mendojnë se çfarë të bëjnë për ta kënaqur All-llahun më së shumti, ata
mendojnë: 'Cili është minimumi që do të duhej të bëja për t’i bërë njerëzit të besojnë se unë jam fetar?'
Mirëpo, është e pamundur që Islami të jetohet pa e futur në përdorim ndërgjegjen plotësisht. Një person
vërtetë i ndërgjegjshëm mendon për atë se si do të mund të praktikonte çdo veprim në mënyrën më të mirë. Ai
përpiqet të sigurohet që veprat e tij dhe të folurit i tij nuk do të paraqesin rrezik për Ditën e Llogarisë. Ai e di se
do të jetë i shpërblyer në ahiret për atë që ka bërë. All-llahu i paralajmëron njerëzit lidhur me këtë:

29. Faleni namazin dhe jepeni zeqatin! Çfarëdo të mire që të bëni për shpirtin tuaj, do ta gjeni tek All-
llahu. Në të vërtetë, Ai sheh mirë gjithçka që bëni. (Sure Bekare: 110)
Një shembull nga Kur’ani për dikë që kërkon të bëj më të mirën brenda mundësive të tij dhe në mënyrën më
të bukur është urdhëri i dhënë besimtarëve që 'të flasin atë që është më e mira'.
Ata (hipokritët) betohen për All-llahun me deklarata solemne, se po t’i urdhërosh ata (o Muhamed),
që të shkojnë në luftë - ata me siguri do të shkojnë. Thuaj: “Mos u betoni! Ju kërkohet bindja e jo betimi.
Vërtet, All-llahu e di me hollësi gjithçka që ju bëni.” Thuaju, robërve të Mi, që të flasin atë që është më e
mira. Në të vërtetë, djalli mbjell ngatërresa ndërmjet tyre. Vërtet, djalli është armik i hapët i njeriut. (Sure
Isra': 53)
Ai që e di këtë urdhër të All-llahut do të gjejë fjalët më të mira duke iu drejtuar ndërgjegjes së tij. Ai nuk do
të thotë vetëm çkado që t’i vijë në mendje. Përkundrazi, ai i flet fjalët më të bukura dhe më mbresëlënëse dhe është
shumë i kujdesshëm për të mos i lënduar apo hidhëruar njerëzit me të cilët bisedon. Ai i zgjedh fjalët të cilat do ta
kënaqin All-llahun më së shumti dhe ndërsa flet ai përdor ndërgjegjen e tij si referencë kyçe.
Në një ajet tjetër, All-llahu e kategorizon njerëzimin në tri grupe sa i përket lidhjes së tyre me Islamin:
Pastaj, Ne ua dhamë Librin robërve Tanë të zgjedhur (nga ndjekësit e Muhamedit a.s.). Disa prej
tyre i bëjnë dëm vetes (duke bërë vepra të ndaluara), disa janë në rrugë të mesme (duke kryer detyrimet
dhe duke shmangur të ndaluarat), ndërsa disa, me lejen e All-llahut, shkojnë përpara me të mira (përtej
detyrimeve); kjo është dhuntia e madhe. (Sure Fatir: 32)
Siç theksohet në këtë ajet, disa njerëz nuk jetojnë fare sipas Islamit. Të tjerët vetëm pasojnë një pjesë që i
urdhëron ndërgjegjja dhe shpenzojnë vetëm një pjesë të kohës dhe të mjeteve të tyre për Islamin, ndonëse jo kur
kjo bie në kundërshtim me interesat e tyre. Ata nuk bëjnë përpjekje serioze për Islamin dhe që sjellja e mirë të
përhapet në mesin e njerëzve. Duke menduar se ata tashmë i kushtojnë vëmendje asaj që është e ndaluar dhe e
lejuar, ata e marrin si punë të kryer se veprimet e adhurimit që praktikojnë i bëjnë ata moralisht kompetent.
Në të vërtetë, ajo që më së shumti i shkon për shtati ndërgjegjes është të zgjedh dhe të praktikojë prej atyre
veprave më të drejta moralisht dhe atyre më të bukurave që janë të lejueshme dhe të pranueshme. Në lidhje me
këtë, në Kur’an, All-llahu u drejtohet me respektin më të lartë atyre të cilët ndjekin atë që është më e mira prej
fjalëve që u thuhen:
Të cilët, pasi i dëgjojnë fjalët (që u thuhen), ndjekin atë që është më e mira prej tyre. Këta janë ata që
All-llahu i ka udhëzuar në rrugë të drejtë; këta janë mendarët. (Sure Zumer: 18)
Grupi i tretë, të cilët ia kalojnë njëri tjetrit në mirësi, janë ata që veprojnë në pajtim të plotë me ndërgjegjen
e tyre. Ata ia kalojnë njëri tjetrit në vepra për të fituar shpërblimin më të lartë nga Zoti i tyre dhe prijnë me
dëshirë në çdo shërbim dhe vepër të mirë, pa pritur që dikush tjetër ta bëjë atë. Kur ka gjëra më të mira që ata
mund t’i bëjnë, ndërgjegjja e tyre nuk i lejon ata të vazhdojnë me më të voglën, pa bërë përpjekje për më shumë.

30. Siç shihet, ndërgjegjja kërkon jo vetëm njohjen e All-llahut dhe pranimin e ekzistencës së Tij, por edhe
kryerjen e veprave që do ta kënaqin Atë dhe që kësaj t’i kushtohet vëmendje e madhe. Shumica e njerëzve
pandehin se vetëm të besuarit në ekzistencën e All-llahut është i mjaftueshëm. Në disa ajete të Kur’anit, këtyre
njerëzve u thuhet kështu:
Thuaj: “Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush mundëson të dëgjuarit dhe të parit? Kush mund
të nxjerrë të gjallën nga e vdekura dhe të vdekurën nga e gjalla? Kush i drejton gjërat?” Ata do të thonë
“All-llahu”. E ti (o Muhamed) thuaj: “Atëherë, përse nuk e keni frikë Atë?” Ky është All-llahu, Zoti juaj i
vërtetë. E çfarë ka pas së vërtetës, përveç humbjes? Atëherë, përse largoheni? (Sure Junus: 31-32)
Siç shihet në ajetet e mësipërme, të tillët besojnë në ekzistencën e All-llahut dhe madje pranojnë se All-llahu
i furnizon ata, se Ai dhuron jetën dhe vdekjen dhe se Ai është Krijuesi dhe Zotëruesi i çdo gjëje. Ata e përdorin
ndërgjegjen e tyre vetëm aq sa për të pasur një vetëdije të tillë dhe këtë e shohin si të mjaftueshme për besimin e
tyre. Megjithatë, ai që e përdor në mënyrë të plotë ndërgjegjen e tij, ndjen një frikë-respekt të plotë ndaj All-llahut
pasi që mund ta kuptojë madhështinë e All-llahut. Kjo frikë dallon prej frikave tjera që përjetohen; kjo është frika
e humbjes së pëlqimit të All-llahut. E tërë jeta e një personi i cili e ndjen këtë frikë kalon vetëm duke u përpjekur
për të fituar kënaqësinë e Zotit të tij. Ai nuk i vendos vetes ndonjë kufi në afrimin me All-llahun. Në Kur’an, All-
llahu e merr Ibrahimin si shembull dhe thotë:
Kush është besimtar më i mirë se ai që i dorëzohet sinqerisht All-llahut, duke qenë bamirës dhe
zbatues i fesë së pastër të Ibrahimit, të cilin All-llahu e ka marrë për mik të ngushtë?! (Sure Nisa': 125)
Dikush që vepron njëqind përqind sipas ndërgjegjes së tij, do të përpiqet të arrijë nivelin më të lartë të
mundur të të kuptuarit për mendjen njerëzore; ai do të punojë ditë dhe natë për ta kuptuar fuqinë dhe madhështinë
e All-llahut dhe për t’iu afruar Atij dhe për t’u bërë mik i ngusht i Tij. Pasi që nuk mund të jetë i sigurt asnjëherë
se ka vendosur shkallën më të lartë të miqësisë dhe afërsisë, përpjekja dhe gatishmëria e tij nuk do të prajnë derisa
të vdes.
Njeriu mund ta pyes veten se si është e mundur me qenë i afërt me All-llahun. Çelësi i kësaj është përsëri
ndërgjegjja jonë, siç shpjegohet në fletët në vazhdim.

31. SI E KUPTON NDËRGJEGJJA
SE I DUHET TË JETË AFËR ALL-LLAHUT?
P o të pyetej njeriu për gjënë më të rëndësishme në jetën e tij, cila do të ishte përgjigjja e tij? A do të ishte
shtëpia e tij, familja e tij, puna e tij apo ndoshta idealet e tij? Cila do qoftë përgjigjja, ai nuk duhet të harrojë se
ekziston një çështje shumë më e rëndësishme të cilën ai mund ta ketë harruar.
Çështja më e rëndësishme në jetën e njeriut është që ai ta njoh All-llahun I Cili e ka krijuar atë dhe i ka
dhënë atij gjithçka që posedon dhe për të bërë përpjekje për t’u afruar afër Tij. Shumica e njerëzve e jetojnë jetën
e tyre duke e shpërfillur këtë fakt. Bëja këtë pyetje personit të parë që takoni, ose pyeteni çdonjërin që takoni për
çështjet më të rëndësishme dhe më urgjente në jetën e tyre. Përgjigjet që do t’i merrni do të jenë të lidhura me jetën
e kësaj bote.
Mirëpo, ai i cili e përdor ndërgjegjen e tij, menjëherë e kupton rëndësinë e afërsisë me All-llahun dhe
kërkon mënyrat për t’iu afruar Atij më shumë. Sepse në Kur’an urdhërohet:
O besimtarë! Kini frikë All-llahun, përpiquni që t’i afroheni Atij me vepra të mira dhe luftoni në
rrugën e Tij për të shpëtuar! (Sure Ma'ide: 35)
Çdo gjë rreth jush është krijuar në pajtim me nevojat e njerëzimit. Trupi juaj punon në mënyrë të përsosur
pa asnjë kujdes nga ana juaj. Zemra nuk harron të rrah, as nervat nuk dështojnë t’i bartin porositë e nevojshme në
trurin tuaj. Të gjitha llojet e ushqimit të domosdoshme për të ushqyerit dhe mbijetesën tuaj janë natyrshëm të
pranishme në botë dhe sasia e duhur e oksigjenit që ju nevojitet është e pranishme në atmosferë. Ju keni një
strukturë muskulore dhe skeletore që ju ndihmon të lëvizni lehtësisht madje pa menduar fare për këtë. Ju mund t’i
kapni dhe t’i mbani shumë gjëra dhe të ecni apo të vraponi distanca të mëdha. Përveç funksioneve minimale për
mbijetesën tuaj, ju gjithashtu mund të ndjeni ndjesi që dallojnë shumë prej njëra tjetrës për të cilat u është dhuruar
vetëdije e nevojshme. Shija e ushqimeve të ndryshme, prekja e materialit të butë, bukuria e një pamje që shihni
apo biseda e një shoku të gjitha mund të ju sjellin kënaqësi. Dhe ju keni një Krijues me fuqi superiore I Cili i ka
krijuar të gjitha këto për ju. Ai ju krijoi ju nga asgjëja, kur ju ishit asgjë. Po të mos dëshironte Ai, ju do të
mbeteshit asgjë. Mirëpo, All-llahu dëshiroi dhe ju krijoi në formën e një qenie njerëzore.
Këtu mund të përmenden vetëm disa prej mirësive që All-llahu u dhuron njerëzve. Do të ishte e pamundur
të numërohen të gjitha mirësitë e All-llahut, siç theksohet në ajetin vijues:
Nëse do t’i numëronit mirësitë e All-llahut, nuk do të mund t’i llogarisnit ato… (Sure Nahl: 18)
Veç këtyre mirësive, All-llahu u ka premtuar atyre që e ndjekin rrugën e Tij në jetën e kësaj bote
shpërblimin më të bukur: parajsën përgjithmonë dhe çdo dëshirë të plotësuar.
Si shpërblim për mirësitë e All-llahut, përgjegjësia më e madhe nga ana juaj është pa dyshim që t’i
falënderoheni All-llahut për gjithçka që Ai ju ka dhuruar. Në një ajet thuhet:
All-llahu ju ka nxjerrë nga barku i nënave tuaja e ju nuk dinit asgjë dhe ju dha të dëgjuarit, të parët
dhe zemrat, që të jeni falënderues. (Sure Nahl: 78)

32. Të gjitha mirësitë që u janë dhuruar gjatë gjithë jetës suaj janë vetëm prej All-llahut:
Begatitë, që All-llahu ua jep njerëzve nga mëshira e Tij, nuk mund t’i pengojë askush, ndërsa atë, që
Ai e pengon, askush nuk mund ta japë veç Tij; Ai është i Plotfuqishmi dhe i Urti. O njerëz! Kujtoni
dhuntinë e All-llahut për ju! A ka ndonjë krijues, veç All-llahut, i cili ju furnizon nga qielli dhe Toka? S’ka
zot tjetër të vërtetë përveç Tij. Atëherë, si po largoheni ju? (Sure Fatir: 2-3)
Ekzistenca e vazhdueshme e njeriut është e mundur vetëm me Dëshirën e All-llahut, kështu që është e qartë
se qenia më e rëndësishme do të jetë All-llahu dhe çështja më e rëndësishme do të jetë që të afrohemi sa më afër
Tij. Megjithatë, shpeshherë, njerëzit janë të hutuar me hollësitë e jetës së përditshme dhe rrallëherë shpenzojnë një
çast për të menduar lidhur me këtë. Ata i kushtojnë shumë rëndësi asaj që mendojnë të tjerët për ta, dhe përpiqen
shumë për të fituar admirimin dhe respektin e tyre, në vend se të mendojnë për mënyrat se si të kënaqin Zotin e
tyre dhe të fitojnë dashurinë e Tij. Pa dyshim, kjo është mosmirënjohja më e madhe. Njeriu duhet ta dijë se të
fitosh kënaqësinë e All-llahut nuk është vetëm një detyrë, por edhe mënyra e vetme për t’i siguruar vetes lumturi
dhe paqe. Ata që e harrojnë All-llahun duke e kërkuar kënaqësinë e njerëzve të tjerë apo duke u hutuar nga
qëllime të tjera të kota, nuk mund të gjejnë kurrë kënaqësi dhe të jenë të lumtur. Kënaqësia e All-llahut është
gëzimi dhe lumturia më e madhe në të cilën zemra e njeriut do të gjejë qetësinë. Siç thuhet në Kur'an, zemrat
gjejnë qetësi vetëm me përkujtimin e All-llahut:
All-llahu… udhëzon në rrugë të drejtë të gjithë ata që kthehen tek Ai: ata që besojnë dhe zemrat e të
cilëve, kur përmendet All-llahu, qetësohen. Vërtet, zemrat qetësohen me përmendjen e All-llahut!” (Sure
Ra'd: 28)
Njerëzit në përgjithësi janë të pavetëdijshëm për All-llahun dhe botën tjetër, dhe kur të jenë të shtyrë do të
pranojnë se janë të vetëdijshëm që kjo është e vërtetë. Megjithatë, arsyeja pse ata jetojnë larg All-llahut është se
ata janë harrestar dhe duhet ta përkujtojnë vazhdimisht veten e tyre me anë të dhikrit (përkujtimit) dhe meditimit.
Ai i cili me të vërtetë e kujton gjatë gjithë kohës ekzistencën e All-llahut dhe dënimin e zjarrit të xhehennemit nuk
do të bëhet kurrë përtac apo i pavëmendshëm. A ka ndokush që mund të qëndrojë për të dhënë llogari në Ditën e
Gjykimit në prag të zjarrit dhe të mendoj për ndonjë qenie tjetër, pos All-llahut? Në një moment të tillë, a mund të
merret parasysh kënaqësia e dikujt tjetër përveç All-llahut? Dashurinë dhe miqësinë e kujt do të dëshironte ta
fitonte më së shumti dikush në atë gjendje? A do të ketë farë peshe mendimi i një miku apo të afërmi, apo a do të
sjellë çfarëdo përfitimi qoftë?
Se pasuria dhe shoqëria e ngushtë nuk kanë rëndësi për ata që kanë parë zjarrin e Xhehennemit është
shpallur në ajetet më poshtë:

33. (Në atë Ditë) shoku s’do të pyesë për të shokun, edhe pse do të vihen të shohin njëri-tjetrin. Për të
liruar veten nga dënimi i asaj dite, fajtori do të sakrifikonte me gjithë qejf fëmijët e vet, edhe gruan, edhe
vëllanë e vet, edhe farefisin, që i gjendej pranë (ne jetën e Tokës), si dhe të gjithë ata që gjenden në faqe të
Tokës, nëse kjo do të mund ta shpëtonte. Por jo, (fajtori do të hidhet në zjarr)! Ai është zjarr flakërues.
(Sure Me'arixh: 10-15)
Siç mësojmë nga Kur'ani dhe kuptojmë me ndërgjegjen tonë, një njeri duhet të jetojë gjithë jetën e tij për
All-llahun. Nëse dëshironi ta jetoni gjithë jetën tuaj në një mënyrë që është e kënaqshme për All-llahun, mjafton që
t’i zbatoni urdhërat e Kur'anit, të ndjekni shembullin e Pejgamberit (savs), dhe ta dëgjoni ndërgjegjen tuaj kur të
përballeni me ato që u ndodhin në jetë. Të pasuarit e zërit të ndërgjegjes nga ana juaj në çdo rrethanë me të cilën
përballeni, e madhe apo e vogël qoftë ajo, nënkupton të pasuarit e kënaqësisë së All-llahut nga ana juaj. Prandaj,
duke dëgjuar zërin e mirësisë brenda jush, ju që All-llahu të jetë i kënaqur me çdo veprim që bëni.
A është ndërgjegjja e çdokujt e njëjtë?
Njerëzit të cilët nuk bëjnë përpjekje për të fituar kënaqësinë e All-llahut mund të bëjnë vepra që atyre mund
t’iu duken të mira. Ata mund të jenë prej natyre njerëz të kujdesshëm, të mirë. Megjithatë, nëse veprat e mira që
ata bëjnë nuk i bëjnë për të fituar kënaqësinë e All-llahut, ata mund të mos gjejnë miratim dhe nderim për këtë tek
All-llahu. Këta njerëz bëjnë mirësi jo sepse ata vërtetë e pasojnë ndërgjegjen e tyre, por për hir të interesave
personale, të tilla si ndjenja e kënaqësisë që rezulton nga reputacioni i të qenit person 'dashamirës', apo thjesht për
një kënaqësi sentimentale.
Me fjalë të tjera, qëllimi për t’iu nështruar ndërgjegjes është më i rëndësishëm se sa veprimi vetë. Nëse një
njeri dëshiron që e tërë jeta e tij të jetë për All-llahun, ai duhet të veprojë në përputhje me këtë qëllim. Për
shembull, në qoftë se ai bën një vepër të mirë ai duhet të kërkojë kënaqësinë e All-llahut në vend të miratimit dhe
vlerësimit të njerëzve, apo të një ndjenje personale të kënaqësisë. Kjo do ta ndihmojë atë për të menduar
vazhdimisht për All-llahun dhe për t'iu drejtuar Atij për të gjitha nevojat e tij. Në Kur'an, All-llahu i lavdëron
njerëzit e tillë:
Ti duroje atë që thonë ata dhe kujtoje robin Tonë të fuqishëm, Daudin, që përherë i drejtohej Zotit.
(Sure Sad: 17)
All-llahu shpall në Kur'an disa mënyra që do të shërbejnë si mjet për t’u afruar afër Tij:
Dhe ata që kanë prirë (në besim) e që do të prijnë (edhe në Xhenet). Ata janë të afërtit (tek All-llahu).
(Sure Uaki'a: 10-11)
Po ka nga beduinët të atillë që besojnë All-llahun dhe Ditën e Kiametit dhe shpenzimin (në rrugë të
All-llahut) e quajnë si mjet për t’iu afruar All-llahut dhe për të merituar bekimin e të Dërguarit. Dhe vërtet
që kjo do t’u sjellë afrimin: All-llahu do t’i pranojë ata në mëshirën e Vet. Njëmend, All-llahu është Falës i
madh dhe Mëshirëplotë. (Sure Teube: 99)

34. Çdo akt i ndërgjegjshëm i kryer për All-llahun është një mjet për t’u afruar afër All-llahut. Nuk duhet
harruar se All-llahu u jep lajmin e gëzuar të parajsës atyre që janë të afërt me Të:
Por e vërteta është se nëse ai (në agoni) është nga ata që janë të afërt (me All-llahun), do të ketë
prehje, kënaqësi dhe dhunti të Xhenetit. E, nëse është nga njerëzit e së djathtës, (ai do të përshëndetet)
“Paqe për ty” nga njerëzit e së djathtës. (Sure Uaki'a: 88-91)

35. FORCAT NEGATIVE KUNDËR
NDËRGJEGJES
Vetja (Nefsi)
Ndërgjegjja është e frymëzuar nga All-llahu, siç thuhet në Suren Shems:
Për shpirtin dhe për Atë që e ka përsosur, duke ia bërë të njohur atij të keqen e të mirën! Vërtet,
kushdo që e pastron shpirtin, do të shpëtojë, ndërsa kushdo që e shtyp atë (me punë të këqija), do të
dështojë. (Sure Shems: 7-10)
Në këto vargje, All-llahu shpallë se Ai e ka frymëzuar veten me shthurje (fuxhur) dhe takua (devotshmëri),
domethënë, me vetëdijen se ç’është e drejtë për të. Fjala 'fuxhur' nënkupton 'të veprosh në mënyrë mëkatare, të
mos jesh i bindur, të jesh i devijuar, të thuash gënjeshtra, të jesh kundër, të largohesh nga drejtësia, të shkaktosh
telashe, të refuzosh sjelljen e mirë, e kundërta e devotshmërisë'. Koncepti i fjalës fuxhur përmban të gjitha
aspektet negative të vetes së njeriut. Ekzistojnë dy anë të vetes sonë: fuxhur, i cili është burimi i së keqes, dhe
ndërgjegjja, e cila mbron nga e keqja.
'En-nefs' është një term arab që shpesh përdoret në Kur'an. Ai nuk ka domethënie të drejtpërdrejtë në
gjuhën angleze, por mund të përkthehet si 'vetja'. Në Kur'an ajo nënkupton: "thelbin e diçkaje, veten e saj,
shpirtin, zemrën, epshin, pikën e fillimit dhe bazamentin e dëshirës dhe të zemërimit, ndërgjegjen, forcën
komanduese tek njeriu". Këtu, ne do të përqëndrohemi në veçanti në cilësinë komanduese të vetes. Forca
shpirtërore që nxitë njeriun për të kryer një vepër të caktuar apo për të marrë një vendim të caktuar, është vetja.
Ky aspekt i vetes shpallet në shumë ajete të Kur'anit. Në këto vargje, vetja është përmendur si burim i shthurjes
dhe i të keqes tek njerëzit.
Kur vëllezërit e Profetit Jusuf (as) deshën ta heqin qafe atë nga zilia, babai i tyre Profeti Jakub (as) tha:
“Nuk është kështu, por vetja juaj ju ka këshilluar diçka që ju e keni bërë…” (Sure Jusuf: 18)
Vetja e njeriut mund t’i mashtrojë njerëzit për të besuar se diçka që është e keqe është në të vërtetë e mirë.
Një tjetër ngjarje ku theksohet ndikimi i vetes rrëfehet në Suren Ta Ha. Samiri, një pjesëtar i popullit të
Profetit Musa (as), largoi nga udha e drejtë një komb të tërë gjatë mungesës së shkurtër të Pejgamberit Musa,
duke e bërë një statujë viçi prej stolive prej ari që i kishte grumbulluar prej njerëzve. Kur Profeti Musa u kthye
dhe e mori në pyetje Samirin, përgjigjja e tij ishte:
Ai u përgjigj: “Unë pashë atë, që ata nuk e panë. Mora një grusht nga gjurmët e të Dërguarit dhe atë
e hodha mbi viçin dhe kështu më nxiti vetja (e keqja) ime” (Sure Ta Ha: 96)
Një tjetër ngjarje që rrëfehet në Kur'an u zhvillua në mes të dy djemve të Profetit Adem (as). Njëri prej tyre
vrau tjetrin nga xhelozia dhe pastaj ndjeu keqardhje. Në këtë ajet, All-llahu thotë:
Vetja e tij e nxiti në vrasjen e vëllait të tij. (Sure Ma'ide: 30)

36. Marrja e vendimit për të vrarë dikë nuk përkon kurrë me natyrën e njeriut. Megjithatë, një cilësi e vetes së
njeriut i bind disa njerëz dhe bën që kjo të duket tunduese për ta. E njëjta gjë vlen për veprat e tilla si, vjedhja,
imoraliteti, të gënjyerit, xhelozia dhe kotësia.
Ajeti i mësipërm tregon se si ndërhyn indoktrinimi negativ i vetes. I biri i Profetit Adem, vëllezërit e
Profetit Jusuf dhe Samiri kryen krime të ndryshme. Pika e përbashkët në të gjitha këto veprime është se ato u
shkaktuan nga vetja e autorëve të këtyre krimeve. Vetja e tyre i bindi ata për t’i kryer këto krime duke i shfaqur
ato si të mira, ndërsa në fakt vetja e tyre i mashtroi ata dhe i shtyri ata drejt së keqes.
Cili është burimi i fuqisë së vetes? Përgjigjja është e qartë në Suren esh-Shems, ku thuhet se fuxhuri (çdo
gjë e keqe), frymëzohet prej vetes. Në këtë pikë, në mendje mund të na vijë një pyetje: në qoftë se vetja e njerëzve
është e frymëzuar me të keqen, a nuk nënkupton kjo atëherë se duhet të presim sjellje të degjeneruar dhe të
pamoralshme nga të gjithë?
Këtu duhet të kujtojmë një tjetër cilësi të vetes: frymëzimi negativ nuk është fuqia e vetme e vetes. Një
lexim i dytë i vargjeve 7-10 të Sures esh-Shems do ta bëjë të qartë se vetja është e frymëzuar po ashtu që të ruhet
nga e keqja. Kjo nënkupton se fuqitë pozitive, si edhe fuqitë negative, janë të pranishme tek vetja. Vetja e çdo
qenie njerëzore posedon dy fuqi, si atë që urdhëron në të keqen dhe e paraqet atë si të mirë, ashtu edhe një fuqi
pozitive që urdhëron për ruajtjen nga e keqja dhe zgjedhjen e asaj që është e mirë dhe e bukur. Kjo fuqi pozitive
është ndërgjegjja. Ajo që i dallon njerëzit nga njëri-tjetri është të jetuarit e jetës së tyre ose duke e pasuar
ndërgjegjen e tyre ose anët negative të vetes së tyre.
Shejtani
Për shumë njerëz, shejtani është një nocion mitik. Ata nuk e kuptojnë efektin që ai ka në njerëz dhe rolin që
ai luan në jetën e përditshme. Në këtë libër, nuk ka kohë të mjaftueshme për të bërë më shumë se sa të prekim disa
cilësi të shejtanit dhe fuqinë negative që ai ushtron ndaj ndërgjegjes. Megjithatë, kjo duhet të mjaftojë për të
ndihmuar që njeriu të kuptojë se shejtani nuk është një qenie imagjinare, por një fuqi negative që e vëzhgon
njeriun në hollësi dhe përpiqet ta zhys atë në gjynah.
Shejtani nuk iu bind All-llahut dhe nuk i rra në sexhde Profetit Adem. Për shkak të xhelozisë dhe
arrogancës së tij, ai vendosi t’i largojë qeniet njerëzore, të cilat i konsideronte më inferiore se ai, nga rruga e All-
llahut. Në Kur'an, përmendet se shejtani u jep dëshira të rreme zemrave, përpiqet t’i bëjë njerëzit të dyshojnë në
ekzistencën e All-llahut dhe në botën tjetër, dhe bën që jeta e kësaj bote t’iu duket tërheqëse atyre. Në fakt,
shejtani është përfaqësimi i fuqive negative që janë të pranishme tek vetja. Ndërsa ndërgjegjja e njeriut e drejton
atë gjithmonë nga e drejta, shejtani e drejton gjithmonë atë nga e gabuara.
Megjithatë, shejtani nuk e bën këtë në mënyrë të vetëkuptueshme. Ai ka metoda të ndryshme që përdor në
mënyrë të fshehtë. Për shembull, ai mund t’i pëshpëris dikujt: "Ti je një njeri i mirë; ti thua se je musliman; nëse
parajsa ekziston, ti do të shkosh atje". Ndoshta ky person as nuk e fal namazin rregullisht, dhe as nuk i zbaton
urdhërat e tjera të All-llahut, por shejtani e bën atë të ndjehet i sigurt dhe të thotë: 'Unë jam musliman' 'kjo është e
mjaftueshme'. Ai nuk e shtynë atë ta mohojë plotësisht ekzistencën e botës tjetër, por bën që ai ta jetojë një jetë
afër mosbesimit nën emrin e Islamit. Ajo që është më e rëndësishme është se personi, i pavetëdijshëm se ky është
një plan i qëllimshëm i sajuar nga shejtani për ta tërhequr atë në ferr, i merr pëshpëritjet e shejtanit si mendimet e
tij. Këtu nuk duhet harruar se ndërgjegjja gjithmonë i flet njeriut që ta jetojë Islamin e vërtetë, por shumica e