Ky punim ka perqellim te jap inofrmata baze studenteve dhe te gjith te interesuarve , per aksioneret dhe aksionaret , si dhe ate se qka jane shoqerite aksionare, dallimi i tyre me format e tjera te bizneseve
1. PËRMBAJTJA
Ç’KA JANË SHOQËRIT AKSIONARE DHE
SI THEMELOHEN
AKSIONET DHE AKSIONARËT
TË DREJTAT E AKSIONARËVE
ORGANET DHE KUVENDI
LIKUIDIMI
2. Ç’KA JANË SHOQËRIT AKSIONARE DHE SI
THEMELOHEN
Këto janë shoqëri që i themelojnë personat juridikë dhe personat fizikë
me qëllim të zhvillimit të veprimtarisë, për të cilat kapitali themelor
ndahet në aksione i përcaktuar sipas vlerës nominale. Kapitali themelor i
shoqërisë aksionare e përbënë bashkësinë e vlerës nominale të të gjitha
aksioneve.
Shoqëria aksionare themelohet në bazë të kontratës për themelim (nëse
e themelojnë dy persona) ose në bazë të vendimit mbi themelimin (nëse
e themelon një person) dhe ka statutin e vet. Nëse të gjitha aksionet
mblidhen me rastin e themelimit edhe pa dërgimin e thirrjeve për
regjistrim dhe me pagesen e aksionit, bëhet fjalë për themeluesin
simulan. Nëse dergohet një thirrje personave të tretë për regjistrim dhe
pagesën e aksionit atëherë bëhet fjalë për themeluesin sukcesiv.
Shuma minimale për anëtarësim në shoqëri aksionare e themeluesve
simulantë është e rregulluar me ligji, ndërsa për themeluesit sukcesor
shuma për anëtarësim po ashtu përcaktohet me ligj. Në vende të
caktuara kjo shumë mund të paguhet edhe në kundërvler me paratë e
vendit ku zhvillohet themelimi i shoqërisë aksionare. Shuma minimale e
cila nevoitet për një anëtar të shoqërisë aksionare rregullohet me ligj.
3. Personi i caktuar fizik mund të themeloj një shoqëri
personale aksionare por që të mos jetë i anëtarsuar
në ndonjë shoqëri ortakrie, komplimentar në
shoqërinë komplimentare, respektivisht të mos jetë
sipërmarrës.
Zakonisht për paraqitjen e shoqërisë aksionare në
kuadër të dokumentacionit për regjistrim bëjnë pjesë
këto dokumente:
• Akti i themelimit me nënshkrimin e themeluesve;
• Vendimi mbi emrimin e përfaqësuesit të autorizuar;
• Statuti i shoqërisë;
• Raporti mbi investimet, sendeve dhe të drejtave;
• Raporti mbi vlerësimin e investimeve, sendeve dhe të
drejtave;
• Raporti mbi shumen e parave të deponuara;
• Leja e mjeteve të përshtatshme siguruese për rol
jofinanciar.
4. AKSIONET DHE AKSIONARËT
Aksionet- Aksioni emertohet me emer ose në bazë të prurësit, ndërsa sipas rradhes
së dhënjës mund të jenë.
Aksione e misionit të parë (themeluese) dhe
Aksione të misioneve tjera.
Aksionet mund të jenë të thjeshta (të rregullta) dhe prioritare (të privilegjuar).
Aksionet e thjashta jepin të drejtën në qeverisjen e shoqërisë, pjesmarrje në fitim dhe
në një pjesë të masës së likuiduar, ndërsa aksionet prioritare sigurojnë përparësi në
pagesa të shumave të caktuara ose të përqindjes nga vlera nominale e aksioneve.
Aksioni i blerë mund të disponohet në formë të fletaksionit ashtu siç disponohet me
pronën private. Ky aksion i blerë mund të shitet në tregun e kapitalit, me indosament
apo në mënyrë tjetër, të caktuar me aktin e formimit të shoqërisë aksionare
përkatëse.
Nëpërmjet shitblerjes të aksioneve formohet kapitali aksionar. Aksioni pos me para
mund të paguhet edhe më shërbime të caktuara me aktin e kuvendin e përgjithshëm
të aksionarëve.
Aksioni mund të jetë (classes of shares):
- Preferncial;
- Ordinar (i zakonshëm);
- Themelues;
- Restriktiv (i pa të drejtë vote);
- Stock apo i mallit dhe
- I kapitalit rezervë
5. Aksionerët -Personat të cilët i blejnë
aksionet quhen aksionarë. Çdo aksionar
i cili e ka paguar kuotën e tij merr pjesë
në kapitalin e shoqërisë me një apo më
shumë fletëaksione, aksionari e fiton të
drejten e pjesëmarrjes në pajtim me
rregullat dhe statutin e shoqërisë për
ndarjen e fitimit të shoqërisë aksionare
pjesën të cilën në fund të vitit afarist e
përcakton kuvendi i shoqërisë.Personat
të cilët disponojnë me aksione të llojeve
të njejta edhe në bazë të vlerës nominale
të tyre janë të barabartë. Secili aksionar
ka të drejtë në pjesën e fitimit në fitimin e
përgjithem vjetor të cilën e ka përcaktuar
kuvendi (dividentë). Nëse shoqëria ia
paguan aksionarit investimin dhe
dividentën në kundërshtim me dispozitat
ligjore, aksionari është i detyruar që ato ti
kthje. Aksionet me emer regjistrohen në
librin e aksioneve.
Aksionerët
6. TË DREJTAT E AKSIONARËVE
Të drejtat e aksionarëve janë:
- Të marrë si dividendë një pjesë të tepricës, nëse mbledhja e përgjithshme e aksionarëve e deklaron
dividendin ose nëse shoqëria lejohet të paguajë, që në të vërtët e paguan dividentin;
- Të marrë shpërndarje proporcionale pro-rata të pasurisë neto të shoqërisë kur ajo likuidohet sipas ligjeve dhe
rregulloreve mbi falimentimin, pengun dhe paaftësinë për të paguar;
- Të marrë aksione falas në zmadhimin e kapitalin themelor të shoqërisë aksionare, në mënyrë që zmadhimi i
kapitalit themelor të mos zvogëlojë vlerën e intereave të tyre në shoqëri;
- Të drejtën e parablerjes së aksioneve të emetuara nga shoqëria, përveç kur parashikohet ndryshe nga statuti i
saj ;
- Të lërë trashëgim të gjitha aksionet apo një pjesë të tyre personave fizikë dhe juridik, perveç kur parashikohet
ndryshe nga statuti i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar;
- T’u shesë apo në një mënyrë tjetër tu transferojë aksionet personave fizikë ose juridikë, përveç kur
parashikohet ndryshe nga statuti i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar;
- Të marrë pjesë në të gjitha kuvendet (mbledhjet) e përgjithshme të aksioneve dhe të votojnë, në mënyrë të
rregullt për çështjet që shtrohen në këto mbledhje, përveç kur parashikohet ndryshe nga statuti për sa i përket
kategorive të veçanta të aksioarve;
- Të marrë të gjitha informacionin publik të nxjerrë nga shoqëria në lidhje me veprimtarinë e saj duke përfshirë
të drejtën e marrjes së dëftesave financiare dhe dokumentave të tjera siç parashikohet në statutin e shoqërisë.
7. ORGANET, KUVENDI DHE KËSHILLI MBIKQYRËS
Organet e shoqërisë aksionare të cilat themelohen pa
procedura publike për regjistrim dhe pagesa të aksioneve janë
kuvendi dhe drejtori, e në raste të cilat i parashe ligji edhe këshilli
drejtues dhe ai mbikëqyrës. Organet e shoqërisë aksionare të
cilat themelohen në bazë të procedurave publike për regjistrim
dhe pagesën e aksioneve janë kuvendi, drejtori dhe këshilli
drejtues, e në raste kur e parasheh ligji edhe këshilli mbikëqyrës.
Kuvendi i shoqërisë aksionare përveç çështjeve të cilat i kemi
cekur më sipër vendos edhe për:
Ndryshmin e të drejtave të lidhura për disa kategori dhe lloje të
aksioneve:
Realizimin e kërkesave të shoqërisë para anëtarëve të këshillit
drejtues për shkak të dëmit të shkaktuar; përfaqësimin e
shoqërisë në gjykatë kundër anëtarëve të këshillit drejtues.
8. Kuvendi i rregullt thirret së paku një herë në vit
nga këshilli drejtues së paku 21 ditë para datës
së mbajtjes. Kuvendi mund të vendos nëse janë
prezent më shumë se gjysma e aksionarëve.
Vendimet sjellen me tri të katërtat e pjesmarrësve
në kuvend ( për çështjet që kanë të bëjnë rritjen
ose zvogëlimin e kapitalit themelor, ndrrimeve
statutore, ndrrimin e formes dhe ndërprerjen e
shoqërisë dhe ndarjes së fitimit),ndërsa për çshtje
të tjera vendos me shumicë të votave.
Sipas rregullit kuvendi voton publikisht. Këshilli
drejtues i shoqërisë aksionare përbëhet së paku
nga tre anëtarë. Atë mund të përbëjnë aksionaret,
të punësuarit në shoqëri ose persona jasht
shoqërisë. Me statut rregullohet mënyra dhe
kushtet e revokimit të anëtarëve të këshillit
drejtues dhe kjo është e drejtë eksluzive e
kuvendit të shoqërisë aksionare. Anëtarët e
këshilit drejtues kanë përgjegjësi dhe detyrime të
veçanta që shoqërisë aksionare ti kompensojnë
dëmin e shkaktuar nëse ai është shkaktuar duke i
shkelur dispozitat e rregullores mbi ndërmarrjet.
Kuvendi i rregullt
9. KËSHILLI MBIKQYRËS
Këshilli mbikqyrës përbëhët së paku nga tre anëtarë të cilët i zgjedhë kuvendi i
shoqërisë aksionare. Vendimet në këtë forum mund të merren nëse janë prezent
së paku dy të tretat e anëtarëve, dhe ato janë të vlefshme nëse votohen nga
shumica e anatarëve prezent. Veprimtarinë për të cilën ajo është kompetente i
ndërmerr dhe i zhvillon me vet iniciativ ose në bazë të kërkesës së aksionarëve
të cilë kanë së paku të dhjetën e kapitalit themelor të investuar në shoqëronë
aksionare.
Rritjen e kapitalit themelor shoqëria aksionare e realizon përmes dhënjës së
aksioneve të reja në bazë të rolit të ri. Vendimi mbi rritjen e kapitalit themelor
regjistrohet në regjister. Aksionari ka të drejtë të apstenoj nga blerja e aksionit në
misionin e ri e bazuar në vlerë nominale. Kuvendi i aksionarëve mund të vendos
që ta rrisë kapitalin themelor në bazë të alokimit të mjeteve nga fondi rezerv dhe
fitimeve të pandara në kapitalin themelor.
Me vendimin e kuvendit të shoqërisë aksionare, kapitali themelor i shoqërisë
aksionare mund të zvoglohet. Vendimi i tillë lajmërohet më qëllim të regjistrimit
në regjister. Me vendim për zvoglimin e kapitalit themelor nuk mund të dëmtohet
në asnjë mënyrë barazia e aksionarëve.
10. LIKUIDIMI
Likuidimi i shoqërisë aksionare mund të realizohet në
procedur të rregullt dhe të shkurtër.
Vendimin për zbatimin e procesit të likuidimit mund të
sjellin kuvendi ose gjykata kompetente. Nëse vendimin e
sjellë kuvendi i shoqërisë aksionare, ajo e emron një ose
disa likuiditorë të cilët për kryerjen e këtij procesi fillimisht
e deponojnë nënshkrimin e vet në organin kompetent.
Likuiditoret kanë autorizime edhe për zhvillimin e procesit
falimentimit. Pas përmbushjes së detyrimeve ndaj
kreditorëve, pjesa e mbetur e pasurisë se shoqërisë
aksionare ndahet në mes të aksionarëve, varësisht nga
vlera nominale e aksioneve. Mënjëherë pas ndarjes së
pasurisë së shoqërisë aksionare, likuiditori i dorzon
organit të regjistrimit kërkesëm për shlyerjen e shoqërisë
nga regjistri.
11. Me likuidimin e shoqërisë aksionare në procedurë të
shkurtër nënkuptohet veprimi i sjelljes së vendimit
mbi ndërprerjen e veprimtarisë së shoqërisë nën
detyrimin që të gjithë aksionarët të dorëzojnë
deklarate të vërtetuara për përmbushjen e të gjitha
detyrimeve ndaj kreditorëve dhe të punësuarve të
shoqërisë. Të gjitha aksionarët kanë përgjegjësi
solidarë ndaj deryrimeve të shoqërisë deri në tri vjet
nga dita e shlyerjes nga regjistri. Shoqëria aksionare
e cila është likuiduar sipas procedurës së shkurtër
mbi likuidimin shlyhet nga regjistri, ndërsa në regjister
regjistrohen emrat personal, vendbanimet, firmat dhe
selitë e aksionarëve me klauzolë për përgjegjësinë e
tyre solidare nag detyrimet eventuale të shoqërisë.