Formación e expansión dos reinos Peninsulares na Idade Media (VIII-XII)

FORMACIÓN E EXPANSIÓN
DOS REINOS PENINSULARES
TEMA 4 E 5
VICENS VIVES

INTRODUCIÓNINTRODUCIÓN (Vicens Vives 63)(Vicens Vives 63)
► No séculoNo século VIIIVIII, a meirande parte da Península Ibérica fora, a meirande parte da Península Ibérica fora
ocupada por un exército islámico que estableceu un poderosoocupada por un exército islámico que estableceu un poderoso
Estado: Al-Andalus.Estado: Al-Andalus.
► Nas zonas montañosas Cordilleira Cantábrica refuxiouse unhaNas zonas montañosas Cordilleira Cantábrica refuxiouse unha
poboación insubmisa, que se opuxo á conquista e que fundou opoboación insubmisa, que se opuxo á conquista e que fundou o reinoreino
de Asturiasde Asturias no século VIII.no século VIII.
► Nos Pireneos, os reis carolinxios constituíron aNos Pireneos, os reis carolinxios constituíron a Marca HispánicaMarca Hispánica,,
uns condados vinculados ó reino franco que co tempo seuns condados vinculados ó reino franco que co tempo se
independizaron.independizaron.
► O período abranguido entre os séculos VIII e X caracterizouseO período abranguido entre os séculos VIII e X caracterizouse
pola hexemonía de Al-Andalus. Pero no século XI iniciouse o declivepola hexemonía de Al-Andalus. Pero no século XI iniciouse o declive
musulmán e a consolidación dos primeiros reinos cristiáns.musulmán e a consolidación dos primeiros reinos cristiáns.
► Durante estes séculos as peregrinacións doDurante estes séculos as peregrinacións do Camiño de SantiagoCamiño de Santiago
favoreceron o desenvolvemento do comercio e a entrada nafavoreceron o desenvolvemento do comercio e a entrada na
Península da cultura e os estilos artísticos imperantes en Europa.Península da cultura e os estilos artísticos imperantes en Europa.

EIXO CRONOLÓXICOEIXO CRONOLÓXICO
Realiza o seguinte eixo na libretaRealiza o seguinte eixo na libreta (Vicens Vives. Páx. 63)(Vicens Vives. Páx. 63)
► 714714 Os musulmáns conquistan a zona oriental deOs musulmáns conquistan a zona oriental de
GaliciaGalicia
► 722722 Batalla de CovadongaBatalla de Covadonga
► 719-757719-757 Afonso I de Asturias. Creación doAfonso I de Asturias. Creación do
reino (739)reino (739)
► 778778 Expedición de Carlomagno á PenínsulaExpedición de Carlomagno á Península
► 791-842791-842 Reinado de Afonso II GaliciaReinado de Afonso II Galicia
incorpórase ó reino de asturias.incorpórase ó reino de asturias.
► ¿?-852¿?-852 Creación do reino de Pamplona. ÍñigoCreación do reino de Pamplona. Íñigo
Arista, rei de NavarraArista, rei de Navarra
► 854854 O reino de Asturias pasa a chamarse reinoO reino de Asturias pasa a chamarse reino
de Leónde León

EIXO CRONOLÓXICOEIXO CRONOLÓXICO
(Vicens Vives. Páx. 63)(Vicens Vives. Páx. 63)
► 910910 Afonso III, rei de León, chega ó DouroAfonso III, rei de León, chega ó Douro
► ¿?-970¿?-970 Fernán González conde de Castela.Fernán González conde de Castela.
Independencia do condado (951)Independencia do condado (951)
► 987987 Borrell II, conde de Barcelona, independízase.Borrell II, conde de Barcelona, independízase.
► 992-1035992-1035 Sancho III o Maior, rei de NavarraSancho III o Maior, rei de Navarra
► 997997 Al-Mansur ataca SatiagoAl-Mansur ataca Satiago
► 10351035 División do reino de NavarraDivisión do reino de Navarra
► 10371037 Fernando I, rei de CastelaFernando I, rei de Castela
► 10381038 O reino de Castela anexiona LeónO reino de Castela anexiona León
► 10851085 Afonso VI conquista ToledoAfonso VI conquista Toledo
► 10911091 Invasión almorábideInvasión almorábide
► 11371137 Unión de Aragón e dos condados cataláns. FórmaseUnión de Aragón e dos condados cataláns. Fórmase
aa Coroa de AragónCoroa de Aragón
► 12301230 Unión definitiva de Castela e León. Fórmase aUnión definitiva de Castela e León. Fórmase a
Coroa de CastelaCoroa de Castela

A ORIXE DOS REINOS CANTÁBRICOSA ORIXE DOS REINOS CANTÁBRICOS
(Vicens Vives páx. 64)(Vicens Vives páx. 64)
►O dominio que exerceron osO dominio que exerceron os
musulmáns sobre a Península non foimusulmáns sobre a Península non foi
total.total.
►No Norte, galaicos, ástures,No Norte, galaicos, ástures,
cántabros e máis vascóns, protexidoscántabros e máis vascóns, protexidos
pola Cordilleira Cantábrica epola Cordilleira Cantábrica e
escasamente vinculados ó reinoescasamente vinculados ó reino
visigodo, foron mantendo a súavisigodo, foron mantendo a súa
independencia fronte a Al-Ándalus.independencia fronte a Al-Ándalus.

O REINO DE ASTURIASO REINO DE ASTURIAS
►Entre os pobos que vivían na zonaEntre os pobos que vivían na zona
montañosa da Cordilleira Cantábricamontañosa da Cordilleira Cantábrica
deberon refuxiarse algúns nobresdeberon refuxiarse algúns nobres
visigodos fuxidos despois da derrotavisigodos fuxidos despois da derrota
dede GuadaleteGuadalete. Un deles,. Un deles, PelaioPelaio, seica, seica
cara o anocara o ano 722722 obtivo unha primeiraobtivo unha primeira
vitoria contra os musulmáns xunto ávitoria contra os musulmáns xunto á
cova decova de CovadongaCovadonga, en Asturias., en Asturias.

A BATALLA DE COVADONGAA BATALLA DE COVADONGA

A BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNSA BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNS
► Contada polos historiadores de reinos cristiáns:Contada polos historiadores de reinos cristiáns:
► Crónica de Afonso III.Crónica de Afonso III. IX (latín)IX (latín)
► Pelaio estaba cos seus compañeiros no monte Auseva, e o exército de AlqamaPelaio estaba cos seus compañeiros no monte Auseva, e o exército de Alqama
chegou ata el e levantou innumerables tendas fronte á entrada da cova (...).chegou ata el e levantou innumerables tendas fronte á entrada da cova (...).
Alqama ordenou entón comezar o combate, e os soldados tomaron as armas.Alqama ordenou entón comezar o combate, e os soldados tomaron as armas.
Levantáronse as catapultas, preparándose as tirafondas, escintilaron asLevantáronse as catapultas, preparándose as tirafondas, escintilaron as
espadas, erguéronse as lanzas e lanzáronse incesantemente frechas. Pero deespadas, erguéronse as lanzas e lanzáronse incesantemente frechas. Pero de
seguida mostrándose as magnificencias do Señor: as pedras que saían dasseguida mostrándose as magnificencias do Señor: as pedras que saían das
catapultas e chegaban á igrexa da Virxe Santa María, que estaba dentro dacatapultas e chegaban á igrexa da Virxe Santa María, que estaba dentro da
cova, volvíanse contra os que as lanzaban, e mataban ós musulmáns. E como Deuscova, volvíanse contra os que as lanzaban, e mataban ós musulmáns. E como Deus
non conta as lanzas, senón que dá a palma da victoria a quen quere, cando osnon conta as lanzas, senón que dá a palma da victoria a quen quere, cando os
cristiáns saíron da cova para loitar, os musulmáns fuxiron e dividiuse en dous ocristiáns saíron da cova para loitar, os musulmáns fuxiron e dividiuse en dous o
seu exército. Alí foi morto Alqama e apresado o bispo Oppas (irmán de Witiza eseu exército. Alí foi morto Alqama e apresado o bispo Oppas (irmán de Witiza e
aliado dos msulmáns). No mesmo lugar morreron 124.000 musulmáns e osaliado dos msulmáns). No mesmo lugar morreron 124.000 musulmáns e os
63.000 restantes subiron ó cumio do monte Auseva e, por un lugar chamado63.000 restantes subiron ó cumio do monte Auseva e, por un lugar chamado
Amuesa, descenderon á Liébana. Pero nin estes escaparon a vinganza do SeñorAmuesa, descenderon á Liébana. Pero nin estes escaparon a vinganza do Señor
(...). Cando marchaban polo alto do monte que está sobre a ribeira do río Deva(...). Cando marchaban polo alto do monte que está sobre a ribeira do río Deva
(...) aconteceu que, por sentencia de Deus, ese monte, revolvéndose desde os(...) aconteceu que, por sentencia de Deus, ese monte, revolvéndose desde os
seus fundamentos, lanzou ó río ós 63.000 homes e sepultounos alí.seus fundamentos, lanzou ó río ós 63.000 homes e sepultounos alí.

A BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNSA BATALLA DE COVADONGA: DÚAS VERSIÓNS
► Contada polos historiadores árabes:Contada polos historiadores árabes:
► AL-MAQQARIAL-MAQQARI Historia de al-Andalus.Historia de al-Andalus. XVII (árabe)XVII (árabe)
► Levantouse en terra de Galicia un desprezable salvaxe chamado Pelaio.Levantouse en terra de Galicia un desprezable salvaxe chamado Pelaio.
Desde entón comezaron os cristiáns de al-Andalus a resistir os ataquesDesde entón comezaron os cristiáns de al-Andalus a resistir os ataques
dos musulmáns nas terras que aínda permanecían no seu poder (....). Nondos musulmáns nas terras que aínda permanecían no seu poder (....). Non
quedaba cidade, vila ou pobo en Galicia que non se atopara en mans dosquedaba cidade, vila ou pobo en Galicia que non se atopara en mans dos
musulmáns, a excepción dunha elevada montaña onde Pelaio buscoumusulmáns, a excepción dunha elevada montaña onde Pelaio buscou
refuxio cun fato de homes. Alí, os seus seguidores foron morrendo derefuxio cun fato de homes. Alí, os seus seguidores foron morrendo de
fame ata que o seu número quedou reducido a uns trinta homes e dezfame ata que o seu número quedou reducido a uns trinta homes e dez
mulleres que non tiñan outro alimento para comer que o mel deixadomulleres que non tiñan outro alimento para comer que o mel deixado
polas abellas nas fendeduras das rochas. Sen embargo, Pelaio e os seuspolas abellas nas fendeduras das rochas. Sen embargo, Pelaio e os seus
homes fixéronse fortes nos pasos das montañas (...). Os musulmánshomes fixéronse fortes nos pasos das montañas (...). Os musulmáns
perseguíronos pero ante as penalidades e reflexionando sobre o escasoperseguíronos pero ante as penalidades e reflexionando sobre o escaso
número de rebeldes, desprezáronos dicindo: “¿Que poden facer trintanúmero de rebeldes, desprezáronos dicindo: “¿Que poden facer trinta
salvaxes colagdos dunha rocha? Inevitablemente morrer”. Mais assalvaxes colagdos dunha rocha? Inevitablemente morrer”. Mais as
forzas de Pelaio continuaron incrementándose, alzando abertamente oforzas de Pelaio continuaron incrementándose, alzando abertamente o
estandarte da rebelión.estandarte da rebelión.
► ACTIVIDADEACTIVIDADE:: compara as dúas vesións e debate na clase.compara as dúas vesións e debate na clase.

A BATALLA DE COVADONGA. MELENDI CANTA A DON PELAIOA BATALLA DE COVADONGA. MELENDI CANTA A DON PELAIO
►...Contemplar sus verdes prados,...Contemplar sus verdes prados,
resguardarme en sus tejados de su orbayuresguardarme en sus tejados de su orbayu
agotador y hacer caso a don Pelayo,agotador y hacer caso a don Pelayo,
luchando con pundonor pues mientras nosluchando con pundonor pues mientras nos
queden piedras, lo que nos sobra es valor.queden piedras, lo que nos sobra es valor.
►Porque Asturias es mi patria y sincera suPorque Asturias es mi patria y sincera su
bandera Covadonga, la santina más bonitabandera Covadonga, la santina más bonita
de la tierra...de la tierra...

O TÉRMINO RECONQUISTA OS REIS MÁISO TÉRMINO RECONQUISTA OS REIS MÁIS
IMPORTANTESIMPORTANTES (Vicens Vives páx. 64)(Vicens Vives páx. 64)
► Este feito foi considerado tradicionalmente como oEste feito foi considerado tradicionalmente como o
inicio dainicio da ReconquistaReconquista, isto é, da conquista polos reinos, isto é, da conquista polos reinos
cristiáns das terras que foron ocupadas poloscristiáns das terras que foron ocupadas polos
musulmáns.musulmáns.
► Os sucesores de Pelaio, sobre todoOs sucesores de Pelaio, sobre todo Afonso IAfonso I ee AfonsoAfonso
IIII (século VIII-IX) crearon o reino ó redor de Oviedo,(século VIII-IX) crearon o reino ó redor de Oviedo,
que manifestou a súa independencia do Emirato a partirque manifestou a súa independencia do Emirato a partir
da negativa a lle pagar impostos a Córdoba. Este reinoda negativa a lle pagar impostos a Córdoba. Este reino
expandiuse cara ó Oeste, chegando a dominar boa parteexpandiuse cara ó Oeste, chegando a dominar boa parte
de Galicia.de Galicia.
► En tempo deEn tempo de Afonso IIAfonso II “descubríronse” os restos do“descubríronse” os restos do
apóstolo Santiago na cidade que leva o seu nome. Queapóstolo Santiago na cidade que leva o seu nome. Que
mandou construír unha igrexa que co tempo converteusemandou construír unha igrexa que co tempo converteuse
na catedral de Santiago.na catedral de Santiago.

ARTE ASTURIANAARTE ASTURIANA
SANTA MARÍA DO NARANCOSANTA MARÍA DO NARANCO

O DESCUBRIMENTO DO SEPULCRO DO APÓSTOLO SANTIAGOO DESCUBRIMENTO DO SEPULCRO DO APÓSTOLO SANTIAGO
► Segundo a lenda, durante o reinado de Afonso II, cara ó ano 813,Segundo a lenda, durante o reinado de Afonso II, cara ó ano 813,
un ermitán observou luces extraordinarias nun lugar deshabitadoun ermitán observou luces extraordinarias nun lugar deshabitado
coñecido como o bosque Libredón.coñecido como o bosque Libredón.
► Avisado Teodomiro, bispo de Iria Flavia (Padrón), descobren, noAvisado Teodomiro, bispo de Iria Flavia (Padrón), descobren, no
lugar indicado, un altar e tres monumentos funerarios quelugar indicado, un altar e tres monumentos funerarios que
identifican co sepulcro de Santiago Apóstolo e dous dos seusidentifican co sepulcro de Santiago Apóstolo e dous dos seus
discípulos.discípulos.
► Segundo a tradición, Santiago fora o apóstolo engargado deSegundo a tradición, Santiago fora o apóstolo engargado de
evanxelizar Hispania e trla morte en Xudea, os seus discípulosevanxelizar Hispania e trla morte en Xudea, os seus discípulos
trasladaron o seu corpo ata Galicia nun barco guiado por anxos.trasladaron o seu corpo ata Galicia nun barco guiado por anxos.
► Certas ou non esta serie de lendas, o culto ó Apóstolo espallouseCertas ou non esta serie de lendas, o culto ó Apóstolo espallouse
con rapidez favorecido pola devoción popular que naqueles anos secon rapidez favorecido pola devoción popular que naqueles anos se
lles profesaba ás reliquias e polo apoio recibido dos monarcaslles profesaba ás reliquias e polo apoio recibido dos monarcas
ástures que atoparon no santuario un símbolo que estimulaba a loitaástures que atoparon no santuario un símbolo que estimulaba a loita
contra o Islam.contra o Islam.
► Afonso II ordenou que se construíse unha primeira igrexa paraAfonso II ordenou que se construíse unha primeira igrexa para
aloxar o sepulcro. Máis tarde foi ampliada por Afonso III.aloxar o sepulcro. Máis tarde foi ampliada por Afonso III.
► Estas construcións relacionadas coa organización do culto xacobeoEstas construcións relacionadas coa organización do culto xacobeo
son a orixe da cidade de Compostela.son a orixe da cidade de Compostela.

► ACTIVIDADESACTIVIDADES
►¿Cando e onde se descubríu o sepulcro do¿Cando e onde se descubríu o sepulcro do
Apóstolo Santiago?Apóstolo Santiago?
►¿Quen foron os apóstolos?¿Quen foron os apóstolos?
►¿Como xustifica a lenda a súa presencia¿Como xustifica a lenda a súa presencia
en Galicia?en Galicia?
►¿Por que o culto a Santiago se espallou con¿Por que o culto a Santiago se espallou con
tanta rapidez?tanta rapidez?

SABER MÁISSABER MÁIS
QUE É A ERA CONSULAR OU HISPANA?QUE É A ERA CONSULAR OU HISPANA?
► No ano 38 a. C., trala pacificación de Hispania, Octavio Augusto decreta a AeraNo ano 38 a. C., trala pacificación de Hispania, Octavio Augusto decreta a Aera
Hispanica, que se empregou para datar o tempo en Hispania. É dicir o 38 a.C. sería oHispanica, que se empregou para datar o tempo en Hispania. É dicir o 38 a.C. sería o
ano 0.ano 0.
► Estímase que se empezou a utilizar a partir do século III d.C. como consecuenciaEstímase que se empezou a utilizar a partir do século III d.C. como consecuencia
dunha afirmación da identidade dos hispanorromanos diante dos invasores godos.dunha afirmación da identidade dos hispanorromanos diante dos invasores godos.
Nos documentos da época visigótica e case todos os da Reconquista empregan o 38 a.Nos documentos da época visigótica e case todos os da Reconquista empregan o 38 a.
C. como ano 0 de referencia. A Era Hispánica foi utilizada no sur de Francia e aC. como ano 0 de referencia. A Era Hispánica foi utilizada no sur de Francia e a
Península Ibérica, se ben non tivo a mesma utilización ou permanencia nos diferentesPenínsula Ibérica, se ben non tivo a mesma utilización ou permanencia nos diferentes
reinos hispánicos.reinos hispánicos.
► En Cataluña deixou de utilizarse despois do concilio de Tarragona do 1180.En Cataluña deixou de utilizarse despois do concilio de Tarragona do 1180.
► Nos reinos de Aragón, Valencia e Mallorca abandonouse no reinado de Jaime I deNos reinos de Aragón, Valencia e Mallorca abandonouse no reinado de Jaime I de
Aragón.Aragón.
► En Castela o seu uso foi suprimido reinando Juan I de Castilla, en 1383.En Castela o seu uso foi suprimido reinando Juan I de Castilla, en 1383.
► En Portugal deixou de ser utilizada no primeiro cuarto do século XV, o 22 de agostoEn Portugal deixou de ser utilizada no primeiro cuarto do século XV, o 22 de agosto
de 1422, baixo o reinado de Juan I de Portugal.de 1422, baixo o reinado de Juan I de Portugal.
► Navarra foi o reino onde máis tempo durouNavarra foi o reino onde máis tempo durou

EXPANSIÓN DO REINO ASTURIANOEXPANSIÓN DO REINO ASTURIANO

O REINO DE LEÓNO REINO DE LEÓN
►Na segunda metade do século IX, osNa segunda metade do século IX, os
reis de Asturias, e en particularreis de Asturias, e en particular
Afonso IIIAfonso III, aproveitaron a, aproveitaron a
debilidade dos emires cordobeses edebilidade dos emires cordobeses e
ocuparon os territorios que seocuparon os territorios que se
estenden ata o río Douro, unha zonaestenden ata o río Douro, unha zona
abandonada polas gorniciónsabandonada polas gornicións
militares.militares.

EXPANSIÓN DO REINO ASTURIANOEXPANSIÓN DO REINO ASTURIANO
A CONVERSIÓN EN REINO DE LÉONA CONVERSIÓN EN REINO DE LÉON

►Con esta ocupación, o reino asturianoCon esta ocupación, o reino asturiano
incrementara as súas posesións e unincrementara as súas posesións e un
bo número de campesiñosbo número de campesiños
asentáronse nestas terras que foranasentáronse nestas terras que foran
despoboadas durante moitos anos.despoboadas durante moitos anos.
Para controlar mellor o territorio ePara controlar mellor o territorio e
protexer os campesiños, trasladouseprotexer os campesiños, trasladouse
a capital aa capital a LeónLeón (854), co cal pasou a(854), co cal pasou a
denominarsedenominarse reino de Leónreino de León..

Afonso III e a súa
dona
Ximena xunto ó bispo
de
Oviedo.

►Durante o século X, coa proclamaciónDurante o século X, coa proclamación
do Califato, Al-Andalus aumetara ado Califato, Al-Andalus aumetara a
súa forza militar. As expediciónssúa forza militar. As expedicións
musulmáns, encabezadas pormusulmáns, encabezadas por Al-Al-
MansurMansur, saquearon numerosas, saquearon numerosas
cidades leonesas. Daquela, acidades leonesas. Daquela, a
expansión leonesa viuse freada e osexpansión leonesa viuse freada e os
seus reis tiveron que defender o seuseus reis tiveron que defender o seu
territorio das razzias andalusís.territorio das razzias andalusís.

RAZZIAS ANDALUSÍSRAZZIAS ANDALUSÍS
Finais do s. X-principios do s. XIFinais do s. X-principios do s. XI
Califato de Córdoba
Conquistas de Al-Mansur
Reinos cristianos
Ataques de Al-Mansur

A INDEPENDENCIA DO REINO DE CASTELAA INDEPENDENCIA DO REINO DE CASTELA
► Nas súas orixes, Castela era fronteira oriental doNas súas orixes, Castela era fronteira oriental do
reino de León, escasamente poboada e unha zonareino de León, escasamente poboada e unha zona
moi exposta ós ataques cordobeses. Paramoi exposta ós ataques cordobeses. Para
protexérense, os seus habitantes levantaron unhaprotexérense, os seus habitantes levantaron unha
liña defensiva de castelos fronte ós exércitosliña defensiva de castelos fronte ós exércitos
árabes e a esta rexión comezou a chamárselleárabes e a esta rexión comezou a chamárselle
Castela.Castela.
► No século X, Castela pasou a ser gobernada porNo século X, Castela pasou a ser gobernada por
condes que dependían do rei de León. Un deles,condes que dependían do rei de León. Un deles,
Fernán GonzálezFernán González, conseguiu afianzar a súa, conseguiu afianzar a súa
independencia do reino leonés.independencia do reino leonés.
► Anos máis tarde Castela quedou incorporada ó reinoAnos máis tarde Castela quedou incorporada ó reino
de Pamplona, pero o testamento do reide Pamplona, pero o testamento do rei Sancho IIISancho III
de Pamplona dividiu o reino entre os seus fillosde Pamplona dividiu o reino entre os seus fillos
((10351035), e un deles), e un deles Fernando IFernando I, autorproclamouse, autorproclamouse reirei
de Castelade Castela..

FERNÁN GONZÁLEZFERNÁN GONZÁLEZ
►Foi un conde moi influente na corte deFoi un conde moi influente na corte de
Ramiro II, rei de León, a quen lle prestouRamiro II, rei de León, a quen lle prestou
axuda en numerosas batallas contra osaxuda en numerosas batallas contra os
musulmáns. Co seu poder acrecentado,musulmáns. Co seu poder acrecentado,
comezou a actuar de xeito máiscomezou a actuar de xeito máis
independente do reino de León, feito queindependente do reino de León, feito que
lle implicou numerosos conflitos co rei.lle implicou numerosos conflitos co rei.
►Á morte de Ramiro, o reino de León sufriuÁ morte de Ramiro, o reino de León sufriu
unha grave crise dinástica, que Gonzálezunha grave crise dinástica, que González
aproveitou para converter o seu título deaproveitou para converter o seu título de
conde Castela en hereditario.conde Castela en hereditario.

CONDADO DE CASTELACONDADO DE CASTELA
REINO DE PAMPLONAREINO DE PAMPLONA

ACTIVIDADESACTIVIDADES
► Como se iniciou o reino asturiano?Como se iniciou o reino asturiano?
► Cales foron os primeiros reinos que seCales foron os primeiros reinos que se
formaron? Que territorios abranguían?formaron? Que territorios abranguían?
► Onde se atopaba a fronteira entre o reino deOnde se atopaba a fronteira entre o reino de
León e Al-Andalus a comezos do século X?León e Al-Andalus a comezos do século X?
► Por que no século X se freou a expansión doPor que no século X se freou a expansión do
reino de León cara o sur?reino de León cara o sur?
► Onde se atopaba o condado de Castela? De ondeOnde se atopaba o condado de Castela? De onde
cres que procede o seu nome?cres que procede o seu nome?
► En que consistiron as expedicións de Al-Mansur?En que consistiron as expedicións de Al-Mansur?

OS PRIMEIROS CONDADOS EOS PRIMEIROS CONDADOS E
REINOS PIRENAICOSREINOS PIRENAICOS (Vicens Vives páx.(Vicens Vives páx.
66)66)
► Mentres o reino deMentres o reino de
Asturias se consolidaba,Asturias se consolidaba,
na zona dos Pireneosna zona dos Pireneos
xurdiron, entre francos exurdiron, entre francos e
musulmáns, outrosmusulmáns, outros
núcleos cristiánsnúcleos cristiáns
independentes:independentes:
► Pamplona (Navarra máisPamplona (Navarra máis
tarde)tarde)
► Aragón.Aragón.
► Condados cataláns.Condados cataláns.
► Todos eles deberon a súaTodos eles deberon a súa
creación á intervencióncreación á intervención
do exército franco.do exército franco.

A CREACIÓN DA MARCAA CREACIÓN DA MARCA
HISPÁNICAHISPÁNICA (Vicens Vives páx. 66)(Vicens Vives páx. 66)
► No s. VIIINo s. VIII CarlomagnoCarlomagno,,
rei dos francos, realizourei dos francos, realizou
varias expedicións envarias expedicións en
territorio hispánicoterritorio hispánico
contra os musulmáns decontra os musulmáns de
Al-Ándalus.Al-Ándalus.
► Aínda que o monarcaAínda que o monarca
conseguiu o control deconseguiu o control de
importantes cidades,importantes cidades,
como Pamplona, Xaca,como Pamplona, Xaca,
Xirona e Barcelona,Xirona e Barcelona,
fracasou no seu intentofracasou no seu intento
de chegar ata o río Ebrode chegar ata o río Ebro
e dominar Zaragoza,e dominar Zaragoza,
Huesca e Tortosa.Huesca e Tortosa.

HISPÁNICAHISPÁNICA (Vicens Vives páx. 66)(Vicens Vives páx. 66)
► Os francos sentiron aOs francos sentiron a
necesidade de protexer anecesidade de protexer a
fronteira Sur do seu reinofronteira Sur do seu reino
fronte ó expansionismofronte ó expansionismo
musulmán e crearon unha franxamusulmán e crearon unha franxa
protectora fortementeprotectora fortemente
fortificada ó longo dos Pireneos.fortificada ó longo dos Pireneos.
► Chamáronlle a esta franxa aChamáronlle a esta franxa a
Marca HispánicaMarca Hispánica, e dividírona en, e dividírona en
condadoscondados, gobernados por, gobernados por
marqueses e condes, quemarqueses e condes, que
dependían do monarcadependían do monarca
carolinxio.carolinxio.
► Pero, logo da morte dePero, logo da morte de
Carlomagno, os condes queCarlomagno, os condes que
gobernaban os diferentesgobernaban os diferentes
territorios da Marca Hispánicaterritorios da Marca Hispánica
tenderon a converter o seutenderon a converter o seu
cargo en hereditario e acargo en hereditario e a
desvincularse do reino franco.desvincularse do reino franco.

HISPÁNICA:HISPÁNICA: BATALLA DE RONCESVALLESBATALLA DE RONCESVALLES
► Segundo conta aSegundo conta a
tradición, no ano 778,tradición, no ano 778,
cando exército francocando exército franco
regresaba ó seu reinoregresaba ó seu reino
atravesando o porto deatravesando o porto de
Roncesvalles, foi atacadoRoncesvalles, foi atacado
polos vascóns.polos vascóns.
► Estes derrotaron eEstes derrotaron e
mataron os guerreiros damataron os guerreiros da
retagarda do exército eretagarda do exército e
apoderáronse de toda aapoderáronse de toda a
bagaxe que levaban.bagaxe que levaban.
► Este feito nárrase noEste feito nárrase no
poema épicopoema épico O Cantar deO Cantar de
RoldánRoldán, escrito en lingua, escrito en lingua
francesa.francesa.

HISPÁNICA:HISPÁNICA: MARCAS e ACTIVIDADESMARCAS e ACTIVIDADES
► AsAs marcasmarcas eraneran
territorios defensivosterritorios defensivos
localizados nas fronteiraslocalizados nas fronteiras
do imperio carolinxio.do imperio carolinxio.
Estaban gobernados porEstaban gobernados por
duques ou marqueses, queduques ou marqueses, que
tiñan o mando duntiñan o mando dun
exército.exército.
► Que núcleos cristiáns seQue núcleos cristiáns se
crearon nos Pireneoscrearon nos Pireneos
durante o s. IX?durante o s. IX?
► Que relación tivo o reiQue relación tivo o rei
franco Carlomagno coafranco Carlomagno coa
súa creación?súa creación?
► Cales deles seCales deles se
constituíron en reinos? Econstituíron en reinos? E
en condados?en condados?
Imaxe do val de Roncesvalles onde
se desenvolveu a famosa batalla
narrada na Canción de Roldán.
É vía de entrada do camiño de
Santiago.

O REINO DE PAMPLONAO REINO DE PAMPLONA
► A comezos do s. IX, unA comezos do s. IX, un
conde de Pamplona,conde de Pamplona, ÍñigoÍñigo
AristaArista, logrou expulsar os, logrou expulsar os
gobernadores francos dogobernadores francos do
seu territorio eseu territorio e
independizarse.independizarse.
► Os xefes deste pequenoOs xefes deste pequeno
Estado independenteEstado independente
tituláronse reis etituláronse reis e
constituíron, cara o 830,constituíron, cara o 830,
o núcleo orixinario doo núcleo orixinario do
reino de Pamplona, quereino de Pamplona, que
habería de ser ohabería de ser o
posterior reino deposterior reino de
Navarra.Navarra.
Estatua
que representa
a Íñigo Arista
do escultor
José Oñate.
(Circa. 1750)
Para o ático
do palacio
Real de Madrid
Situada actualmente
no xardín de Ópera
(fronte o Palacio Real)

► A partir do século X, o reiA partir do século X, o rei Sancho Garcés ISancho Garcés I,,
xunto con outros príncipes cristiáns, conseguiuxunto con outros príncipes cristiáns, conseguiu
importantes vitorias contra os musulmáns eimportantes vitorias contra os musulmáns e
estendeu o seu reino polas actuais provincias deestendeu o seu reino polas actuais provincias de
Álava e La Rioja.Álava e La Rioja.
► O reino de Pamplona coñeceu a súa máximaO reino de Pamplona coñeceu a súa máxima
expansión territorial no século XI, baixo oexpansión territorial no século XI, baixo o
reinado dereinado de Sancho III o MaiorSancho III o Maior, que uniu os, que uniu os
territorios de Castela, Pamplona e Aragón. Comoterritorios de Castela, Pamplona e Aragón. Como
vimos, á súa morte, o reino de Pamplonavimos, á súa morte, o reino de Pamplona
dividiuse entre os seus fillos.dividiuse entre os seus fillos.

REINO DE PAMPLONA CARA O ANO 1030

A PENÍNSULA CARA O 1030A PENÍNSULA CARA O 1030

SANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZASANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZA (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)
► Ó morrer Sancho III oÓ morrer Sancho III o
Maior (1035), o reinoMaior (1035), o reino
dividiuse entre os seusdividiuse entre os seus
fillos.fillos.
► García SánchezGarcía Sánchez herdou oherdou o
reino de Pamplona.reino de Pamplona.
► FernandoFernando, o condado de, o condado de
Castela.Castela.
► GonzaloGonzalo, os condados de, os condados de
Sobrarbe e Ribagorza.Sobrarbe e Ribagorza.
► RamiroRamiro, o condado de, o condado de
Aragón, que logo daAragón, que logo da
prematura morte deprematura morte de
Gonzalo anexionouGonzalo anexionou
Sobrarbe e Ribagorza.Sobrarbe e Ribagorza.
e Ribagorza

FUTUROS REINOS: CASTELA e ARAGÓNFUTUROS REINOS: CASTELA e ARAGÓN
SANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZASANCHO III O MAIOR E A SÚA HERDANZA (Vicens Vives páx. 67)(Vicens Vives páx. 67)
► Deste xeito a, a herdanzaDeste xeito a, a herdanza
de Sancho III foi a orixede Sancho III foi a orixe
de dous novos reinos:de dous novos reinos:
► Ramiro IRamiro I (1035-1063)(1035-1063)
proclamouseproclamouse rei derei de
AragónAragón..
► Fernando IFernando I (1035-1065)(1035-1065)
proclamouseproclamouse rei derei de
CastelaCastela e, ademais, óe, ademais, ó
casarse cunhacasarse cunha princesaprincesa
leonesa, logrou o título deleonesa, logrou o título de
rei de Leónrei de León..
► OO testamentotestamento de Sanchode Sancho
IIIIII marcou o futuromarcou o futuro dosdos
reinos cristiánsreinos cristiáns
peninsulares.peninsulares. SANCHO III O MAIOR

O REINO DE ARAGÓNO REINO DE ARAGÓN
► No s.No s. IXIX, os condados, os condados
aragoneses daaragoneses da MarcaMarca
HispánicaHispánica ((AragónAragón,,
SobrarbeSobrarbe ee RibagorzaRibagorza))
tamén conseguirontamén conseguiron
independizarse da tutelaindependizarse da tutela
dos reis francos.dos reis francos.
► No s.No s. XX o condado deo condado de
Aragón uniuseAragón uniuse
temporalmente ó reino detemporalmente ó reino de
Pamplona. Pero coa divisiónPamplona. Pero coa división
do reino pamplonés ádo reino pamplonés á
morte de Sancho III (s.morte de Sancho III (s.
XIXI) o Maior, un dos seus) o Maior, un dos seus
fillos Ramiro, uniu osfillos Ramiro, uniu os
condados e converteuse nocondados e converteuse no
primeiro rei de Aragón.primeiro rei de Aragón.

OS CONDADOS CATALÁNSOS CONDADOS CATALÁNS
► O dominio dos reis francosO dominio dos reis francos
sobre unha parte do actualsobre unha parte do actual
territorio catalán foi máisterritorio catalán foi máis
duradeiro que o que exerceronduradeiro que o que exerceron
sobre Pamplona e Aragón.sobre Pamplona e Aragón.
► No s.No s. IXIX, o máis extenso dos, o máis extenso dos
condados cataláns era o decondados cataláns era o de
BarcelonaBarcelona. O conde de. O conde de
BarcelonaBarcelona Vifredo o PeluxentoVifredo o Peluxento,,
a finais do s. IX, incorporoua finais do s. IX, incorporou
outros condados cataláns ó seuoutros condados cataláns ó seu
dominio (Besalú, Cerdaña,dominio (Besalú, Cerdaña,
Pallars, Urxel, Empuries...).Pallars, Urxel, Empuries...).
► O paso definitivo paraO paso definitivo para
conseguir a independenciaconseguir a independencia
deuse en época dedeuse en época de Borrel IIBorrel II,,
cando este conde se negou acando este conde se negou a
renovarlle o xuramento ó reirenovarlle o xuramento ó rei
franco e converteu os seusfranco e converteu os seus
dominios en hereditariosdominios en hereditarios
((987987).).

►Que era aQue era a Marca HispánicaMarca Hispánica??
►Cando se independizaron dos francos osCando se independizaron dos francos os
habitantes dehabitantes de PamplonaPamplona? E os de? E os de AragónAragón??
►Como se independizaron osComo se independizaron os condadoscondados
catalánscataláns??
►Que territorios uniuQue territorios uniu Sancho III deSancho III de
PamplonaPamplona??
►Que aconteceu logo da súa morte?Que aconteceu logo da súa morte?

A EXPANSIÓN TERRITORIALA EXPANSIÓN TERRITORIAL
XI-XIIXI-XII (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)
►Despois daDespois da
ocupación do valocupación do val
do Douro, o reinodo Douro, o reino
castelán-leonéscastelán-leonés
conquistou oconquistou o valval
do Texodo Texo, e, e
aragoneses earagoneses e
catalánscataláns
expandíronse ataexpandíronse ata
oo EbroEbro..
PROCESO DE RECONQUISTA
CARA O 1130

O SISTEMA DE PARIASO SISTEMA DE PARIAS
► Cando, no ano 1031, o CalifatoCando, no ano 1031, o Califato
de Córdoba se descompuxo ende Córdoba se descompuxo en
taifastaifas, desapareceu a, desapareceu a
inferioridade militar dosinferioridade militar dos
reinos cristiáns fronte óreinos cristiáns fronte ó
estado musulmán. Daquela osestado musulmán. Daquela os
reinos cristiáns peninsularesreinos cristiáns peninsulares
inciaron, ó longo do s. XI, unhainciaron, ó longo do s. XI, unha
forte presión militar sobre osforte presión militar sobre os
taifas.taifas.
► Os reis musulmáns intentaronOs reis musulmáns intentaron
deter os ataquesdeter os ataques
comprometéndose acomprometéndose a
entregarlles anualmente unhaentregarlles anualmente unha
cantidade de ouro e obxectoscantidade de ouro e obxectos
preciosos:preciosos: pariasparias. Estes eran,. Estes eran,
xa que logo, unha especie dexa que logo, unha especie de
tributo co que os xefestributo co que os xefes
musulmáns pretendían mercarmusulmáns pretendían mercar
a paz.a paz. PROCESO DE RECONQUISTA
CARA O 1130

O SISTEMA DE PARIASO SISTEMA DE PARIAS
► Cos ingresos obtidosCos ingresos obtidos
dos parias, os reinosdos parias, os reinos
cristiáns reforzaron ocristiáns reforzaron o
seu poder militar,seu poder militar,
construíndo novosconstruíndo novos
castelos ecastelos e
fortificacións, efortificacións, e
dispuxeron dun maiordispuxeron dun maior
número de guerreirosnúmero de guerreiros
que estaban mellorque estaban mellor
equipados para aequipados para a
guerra.guerra.
CASTELO DE PEÑAFIEL

A CONQUISTA DO VAL DO TEXOA CONQUISTA DO VAL DO TEXO
► Fernando IFernando I (1037-(1037-
1065), primeiro rei de1065), primeiro rei de
Castela, uniu o reinoCastela, uniu o reino
de León a súa Coroa,de León a súa Coroa,
conquistou Coimbra econquistou Coimbra e
repobou osrepobou os
territoriosterritorios
despoboados do Surdespoboados do Sur
do Douro, ata Ávila.do Douro, ata Ávila.
Asía, Castela-LeónAsía, Castela-León
converteuse nunconverteuse nun
Estado forte e pasouEstado forte e pasou
a dominar a ofensivaa dominar a ofensiva
contra Al-Andalus.contra Al-Andalus.

O TESTAMENTO DE FERNANDO IO TESTAMENTO DE FERNANDO I (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)
► Á súa morte noÁ súa morte no 10651065
repartiu as súasrepartiu as súas
posesións entre os seusposesións entre os seus
cinco fillos:cinco fillos:
► CastelaCastela a Sancho II ea Sancho II e
parias sobre o reino deparias sobre o reino de
Zaragoza.Zaragoza.
► LeónLeón a Afonso VI quea Afonso VI que
llevaba o título dellevaba o título de
emperador e parias sobreemperador e parias sobre
Toledo.Toledo.
► GalizaGaliza a García e taifasa García e taifas
de Sevilla e Badajoz.de Sevilla e Badajoz.
► Cidade deCidade de ZamoraZamora aa
Urraca.Urraca.
► Cidade deCidade de ToroToro a Elvira.a Elvira.

MORTE DE REIMORTE DE REI
►Darío XohánDarío Xohán
CabanaCabana, nárranos, nárranos
nesta novela anesta novela a
ensoñación dunhaensoñación dunha
vida dovida do
consideradoconsiderado
derradeiro rei dosderradeiro rei dos
galegos:galegos: DonDon
GarcíaGarcía..

AFONSO VI (1072-1119)AFONSO VI (1072-1119) (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)
►Continuou aContinuou a
expansión e ocupouexpansión e ocupou
Toledo (1085).Toledo (1085).
Isto permitiu levarIsto permitiu levar
a fronteira doa fronteira do
reino castelán-reino castelán-
leonés máis alá doleonés máis alá do
Texo e repoboar asTexo e repoboar as
terras situadas óterras situadas ó
Norte deste río.Norte deste río.

O CID CAMPEADORO CID CAMPEADOR
AFONSO VI (1072-1119)AFONSO VI (1072-1119) (Vicens Vives páx. 68)(Vicens Vives páx. 68)
► Rodrigo Díaz de VivarRodrigo Díaz de Vivar foi un nobrefoi un nobre
castelán, vasalo de Afonso VI decastelán, vasalo de Afonso VI de
León e Castela. As súas relaciónsLeón e Castela. As súas relacións
co monarca foron difíciles eco monarca foron difíciles e
alternaron algunhas etapas dealternaron algunhas etapas de
colaboración e outras decolaboración e outras de
enfrontamento.enfrontamento.
► Estivo desterrado de Castela.Estivo desterrado de Castela.
Neste momento creou unha hosteNeste momento creou unha hoste
de guerreiros que loitaban ás súasde guerreiros que loitaban ás súas
ordes. Con eles estivo unhaordes. Con eles estivo unha
temporada ó servizo do reitemporada ó servizo do rei
islámico de Zaragoza e osislámico de Zaragoza e os
musulmáns aplicáronlle o título demusulmáns aplicáronlle o título de
Sidi (señor), do que deriva oSidi (señor), do que deriva o
alcume dealcume de CidCid..
► Máis tarde loitou contra osMáis tarde loitou contra os
almorábides e a súa última granalmorábides e a súa última gran
fazaña foi a conquista do reino defazaña foi a conquista do reino de
Valencia.Valencia.
► A súa persoalidade converteunoA súa persoalidade converteuno
en heroe as súas fazañas estánen heroe as súas fazañas están
narradas nonarradas no Cantar de Mio CidCantar de Mio Cid..

A CHEGADA DOS ALMORÁBIDESA CHEGADA DOS ALMORÁBIDES
► O avance dos reisO avance dos reis
cristiáns atemorizoucristiáns atemorizou
os monarcasos monarcas
islámicos, que vironislámicos, que viron
que nin co pagamentoque nin co pagamento
de parias podíande parias podían
detelos.detelos.
► Para defenderse,Para defenderse,
chamaron no seuchamaron no seu
auxilio aos guerreirosauxilio aos guerreiros
dun imperio islámicodun imperio islámico
do Norte de África:do Norte de África:
osos almorábidesalmorábides..

► Entre 1086 e o 1109,Entre 1086 e o 1109,
os exércitosos exércitos
almorábides entraronalmorábides entraron
varias veces navarias veces na
Península ePenínsula e
derrotaron os reisderrotaron os reis
cristiáns.cristiáns.
► Pero os reinos taifasPero os reinos taifas
non puideron manter anon puideron manter a
súa independenciasúa independencia
fronte ó imperiofronte ó imperio
almorábide e, un trasalmorábide e, un tras
outro, foron caendooutro, foron caendo
baixo o seu dominio.baixo o seu dominio.

► Ante os ataquesAnte os ataques
almorábides, os reisalmorábides, os reis
cristiáns tiveron quecristiáns tiveron que
abandonar Valencia, queabandonar Valencia, que
fora ocupada (1092) porfora ocupada (1092) por
Rodrigo Díaz de Vivar,Rodrigo Díaz de Vivar,
chamado ochamado o CidCid
CampeadorCampeador..
► No ano 1140, o dominioNo ano 1140, o dominio
dos almorábidesdos almorábides
debilitouse e, cara o anodebilitouse e, cara o ano
1146, chegaron os1146, chegaron os
almohadesalmohades, un novo, un novo
imperio islámico do Norteimperio islámico do Norte
de África que dominaría ode África que dominaría o
territorio de Al-Andalus.territorio de Al-Andalus.
IMPERIO ALMOHADE

►Que territorios lle conquistaron os reinosQue territorios lle conquistaron os reinos
cristiáns a Al-Andalus nos séculos XI ecristiáns a Al-Andalus nos séculos XI e
XII?XII?
►Cando se independizaron dos francos osCando se independizaron dos francos os
habitantes dehabitantes de PamplonaPamplona? E os de? E os de AragónAragón??
►Como se independizaron osComo se independizaron os condadoscondados
catalánscataláns??
►Que territorios uniuQue territorios uniu Sancho III deSancho III de
PamplonaPamplona??
►Que aconteceu logo da súa morte?Que aconteceu logo da súa morte?

A CONQUISTA DO VAL DO EBROA CONQUISTA DO VAL DO EBRO
AFONSO I O BATALLADOR (1104-1134)AFONSO I O BATALLADOR (1104-1134) (Vicens Vives páx. 69)(Vicens Vives páx. 69)
► Conquista tódalasConquista tódalas
poboaciónspoboacións
importantes do reinoimportantes do reino
taifa de Zaragozataifa de Zaragoza
(Exea, Tudela,(Exea, Tudela,
Daroca...) incluída aDaroca...) incluída a
capital (1118). Máiscapital (1118). Máis
tarde Afonso IItarde Afonso II
acabou a ocupación deacabou a ocupación de
Aragón coa conquistaAragón coa conquista
de Caspe e ade Caspe e a
fundación de Teruelfundación de Teruel
(1171)(1171)

A CONQUISTA DE CATALUÑAA CONQUISTA DE CATALUÑA
RAMÓN BERENGUER IV (1113-1162)RAMÓN BERENGUER IV (1113-1162) (Vicens Vives páx. 69)(Vicens Vives páx. 69)
►O conde deO conde de
BarcelonaBarcelona
completa acompleta a
conquista deconquista de
CataluñaCataluña
incorporandoincorporando
os territoriosos territorios
de Tortosade Tortosa
(1148) e Lleida(1148) e Lleida
(1149).(1149).

►Que territorios lle conquistaron os reinosQue territorios lle conquistaron os reinos
cristiáns a Al-Andalus nos séculos XI ecristiáns a Al-Andalus nos séculos XI e
XII?XII?
►Que poboacións importantes ocuparon?Que poboacións importantes ocuparon?
►Quen eran osQuen eran os almorábidesalmorábides? e os? e os
almohadesalmohades? Por que viñeron a Península?? Por que viñeron a Península?
►Quen era oQuen era o Cid CampeadorCid Campeador??
►Que eran asQue eran as pariasparias? Por que os reis? Por que os reis
andalusís comezaron a pagalas no séculoandalusís comezaron a pagalas no século
XI e non antes?XI e non antes?

SABÍAS QUE:SABÍAS QUE:
► Trala morte de Afonso I o Batallador, en 1134, osTrala morte de Afonso I o Batallador, en 1134, os
nobres aragoneses elixiron rei a Ramiro, irmán denobres aragoneses elixiron rei a Ramiro, irmán de
Afonso, que era monxe e bispo de Barbastro.Afonso, que era monxe e bispo de Barbastro.
► Pero o novo rei de Aragón, Ramiro II, non desexabaPero o novo rei de Aragón, Ramiro II, non desexaba
reinar. Por este motivo, primeiro contraeu casamentoreinar. Por este motivo, primeiro contraeu casamento
e, logo, un ano despois do nacemento da súa fillae, logo, un ano despois do nacemento da súa filla
PetronilaPetronila (1137), concertou a voda deste co conde(1137), concertou a voda deste co conde
Ramón Berenguer IVRamón Berenguer IV de Barcelona.de Barcelona.
► Dada a curta idade da noiva, a voda tívose queDada a curta idade da noiva, a voda tívose que
aprazar ata o ano 1150, cando esta tiña catorceaprazar ata o ano 1150, cando esta tiña catorce
anos.anos.
► A partir de 1137, Ramiro II retirouse de novo óA partir de 1137, Ramiro II retirouse de novo ó
mosteiro e deixou a Ramón Berenguer IV á fronte domosteiro e deixou a Ramón Berenguer IV á fronte do
seu reino co título de príncipe de Aragón.seu reino co título de príncipe de Aragón.

COROA DE ARAGÓNCOROA DE ARAGÓN

A COROA DE ARAGÓNA COROA DE ARAGÓN
► A primeira persoa que foi, ó mesmo tempo, conde deA primeira persoa que foi, ó mesmo tempo, conde de
Barcelona e rei de Aragón foi o rei Afonso, fillo deBarcelona e rei de Aragón foi o rei Afonso, fillo de
Ramón Berenguer IV e de Petronila de Aragón.Ramón Berenguer IV e de Petronila de Aragón.
► Este rei era coñecido como Afonso II e en CataluñaEste rei era coñecido como Afonso II e en Cataluña
como Afonso I o Casto.como Afonso I o Casto.
► A partir do reinado de Afonso, Cataluña e AragónA partir do reinado de Afonso, Cataluña e Aragón
tiveron como rei a mesma persoa: o rei da Coroa detiveron como rei a mesma persoa: o rei da Coroa de
Aragón.Aragón.
► Así e todo, ámbolos dous Estados mantiveron os seusAsí e todo, ámbolos dous Estados mantiveron os seus
costumes e as súas propias leis, institucións, moeda ecostumes e as súas propias leis, institucións, moeda e
lingua.lingua.
► Algúns historiadores actuais déronlle á Coroa deAlgúns historiadores actuais déronlle á Coroa de
Aragón o nome de Estado confederal, para dar aAragón o nome de Estado confederal, para dar a
entender o tipo de alianza que había entre estes dousentender o tipo de alianza que había entre estes dous
Estados.Estados.

COROA DE ARAGÓNCOROA DE ARAGÓN
► Que era a Coroa deQue era a Coroa de
Aragón?Aragón?
► Quen foi o primeiro reiQuen foi o primeiro rei
da Coroa de Aragón?da Coroa de Aragón?
Explica de que formaExplica de que forma
alcanzou este título.alcanzou este título.
► Que estados formaban aQue estados formaban a
Coroa de Aragón?Coroa de Aragón?
► Algún dos Estados daAlgún dos Estados da
Coroa de Aragón tiñaCoroa de Aragón tiña
poder sobre o outro?poder sobre o outro?

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓN
OCUPACIÓN DO TERRITORIO (Vicens Vives páx. 70)OCUPACIÓN DO TERRITORIO (Vicens Vives páx. 70)
► PorPor repoboaciónrepoboación entendemos a ocupación de terrasentendemos a ocupación de terras
que se mantiveran deshabitadas ou que reis cristiánsque se mantiveran deshabitadas ou que reis cristiáns
lles conquistaran ós musulmáns.lles conquistaran ós musulmáns.
► As terras conquistadas convertíanse en propiedade doAs terras conquistadas convertíanse en propiedade do
rei, que llelas entregaba arei, que llelas entregaba a nobresnobres, en pagamento polos, en pagamento polos
seus servizos militares, aseus servizos militares, a monxesmonxes para que fundasenpara que fundasen
mosteiros ou as repartía entremosteiros ou as repartía entre campesiños librescampesiños libres..
► Os novos repoboadores procedían dos primeirosOs novos repoboadores procedían dos primeiros
núcleos cristiáns, pero tamén había moitos cristiánsnúcleos cristiáns, pero tamén había moitos cristiáns
mozárabes que acudían atraídos polos privilexiosmozárabes que acudían atraídos polos privilexios
outorgados polos reis: liberdade persoal, exención deoutorgados polos reis: liberdade persoal, exención de
impostos e prestacións militares, permiso deimpostos e prestacións militares, permiso de
comercio... Estes beneficios quedaban recollidos nunhacomercio... Estes beneficios quedaban recollidos nunha
carta de poboamentocarta de poboamento..

REPOBOACIÓN MOZÁRABE: SANTIAGO DE PEÑALBAREPOBOACIÓN MOZÁRABE: SANTIAGO DE PEÑALBA

REPOBOACIÓN DOSREPOBOACIÓN DOS
TERRITORIOS CONQUISTADOTERRITORIOS CONQUISTADO
► PresuraPresura (en Castela) ou(en Castela) ou AprisioAprisio
(en Cataluña), era o nome que(en Cataluña), era o nome que
recibía unha modalidade derecibía unha modalidade de
repoboación da Penínsularepoboación da Península
Ibérica na época daIbérica na época da
Reconquista, baseada noReconquista, baseada no
Dereito Romano. ChamábaseDereito Romano. Chamábase
así posto que se entregaban asasí posto que se entregaban as
terras ao primeiro que asterras ao primeiro que as
roturase, outorgando a seguirroturase, outorgando a seguir
o rei un documento deo rei un documento de
propiedade: tanto presurapropiedade: tanto presura
como aprisio derivan de presacomo aprisio derivan de presa
(tomar posesión).(tomar posesión).
► Observa o mapaObserva o mapa: Variou o: Variou o
sistema de repoboaciónsistema de repoboación
durante a reconquista?durante a reconquista?

AS REPOBOACIÓNS LIBRES (Vicens Vives páx. 70)AS REPOBOACIÓNS LIBRES (Vicens Vives páx. 70)
► A partir de mediados do s. IX realizouse a primeiraA partir de mediados do s. IX realizouse a primeira
repoboación masiva do val do Douro e do Sur dosrepoboación masiva do val do Douro e do Sur dos
condados pirenaicos.condados pirenaicos.
► Nesta zonas formáronse comunidades de campesiñosNesta zonas formáronse comunidades de campesiños
libres, que posuían pequenas parcelas de terralibres, que posuían pequenas parcelas de terra
((alodiosalodios) e que habitaban en pequenos casaríos illados,) e que habitaban en pequenos casaríos illados,
pero próximos entre sí, cuxo conxunto constituía unhapero próximos entre sí, cuxo conxunto constituía unha
vilavila..
► A partir do s. XI, a necesidade de defender osA partir do s. XI, a necesidade de defender os
territorios dos ataques musulmáns fortaleceu osterritorios dos ataques musulmáns fortaleceu os
nobres e os monxes, que posuían castelos e mosteirosnobres e os monxes, que posuían castelos e mosteiros
amurallados, onde os campesiños se podían refuxiar.amurallados, onde os campesiños se podían refuxiar.
► Así pois, moitos campesiños libres víronse obrigados aAsí pois, moitos campesiños libres víronse obrigados a
poñerse baixo apoñerse baixo a protección dun señorprotección dun señor, co que perderon, co que perderon
o dominio das súas terras e se converteron eno dominio das súas terras e se converteron en servosservos..

AS REPOBOACIÓNS CONCELLÍS (Vicens VivesAS REPOBOACIÓNS CONCELLÍS (Vicens Vives páx. 70)páx. 70)
► A partir do século XII, cando os reis cristiánsA partir do século XII, cando os reis cristiáns
conquistaron territorios densamente poboados porconquistaron territorios densamente poboados por
musulmáns (val do Texo, val do Ebro) o tipo demusulmáns (val do Texo, val do Ebro) o tipo de
repoboación cambiou.repoboación cambiou.
► Como os novos habitantes tiñan que estar protexidosComo os novos habitantes tiñan que estar protexidos
dos ataques musulmáns, a repoboación organizábasedos ataques musulmáns, a repoboación organizábase
de xeito colectivo e era dirixida por nobres ede xeito colectivo e era dirixida por nobres e
eclesiásticos.eclesiásticos.
► Daquela púxose fin á repoboación espontánea dosDaquela púxose fin á repoboación espontánea dos
primeiros séculos e os reis organizaron a repoboaciónprimeiros séculos e os reis organizaron a repoboación
das cidades fronteirizasdas cidades fronteirizas (repoboación concellil)(repoboación concellil), na, na
que se lles outorgaban importantes privilexios eque se lles outorgaban importantes privilexios e
dereitosdereitos (foros)(foros) ós habitantes que se trasladasen aós habitantes que se trasladasen a
elas.elas.

CARTA DE POBOAMENTO DE TORTOSA (30-11-1149)CARTA DE POBOAMENTO DE TORTOSA (30-11-1149)
► Eu, Ramón Berenguer, pola gracia de Deus (...). DouvosEu, Ramón Berenguer, pola gracia de Deus (...). Douvos
perpetuamente a todos vós, os habitantes de Tortosaperpetuamente a todos vós, os habitantes de Tortosa
e a todos os vosos sucesoras, as casas e caseríos,e a todos os vosos sucesoras, as casas e caseríos,
hortos e hortas, campos e viñas, cultivadas e ermos,hortos e hortas, campos e viñas, cultivadas e ermos,
con todas as úas pertenzas, en propiedade libre (...).con todas as úas pertenzas, en propiedade libre (...).
Douvos tamén os montes e as chairas, os bosques e asDouvos tamén os montes e as chairas, os bosques e as
madeiras (...), os prados, os pastos e a caza para quemadeiras (...), os prados, os pastos e a caza para que
as teñades vós e os vosos sucesores. Douvos asías teñades vós e os vosos sucesores. Douvos así
mesmo todas as augas doces e o mar para pescar emesmo todas as augas doces e o mar para pescar e
navegar (...) Ademais concédovos que non paguedesnavegar (...) Ademais concédovos que non paguedes
nunca en Tortosa o imposto chamado peaxe, nin onunca en Tortosa o imposto chamado peaxe, nin o
portádego, nin o tránsito. E que non se vos fará a vós eportádego, nin o tránsito. E que non se vos fará a vós e
aos vosos sucesores forza ou violencia nas vosasaos vosos sucesores forza ou violencia nas vosas
persoas nin nos vosos bens nobres e inmobles, por minpersoas nin nos vosos bens nobres e inmobles, por min
nin por ningún dos meus súbdito, excepto soamente onin por ningún dos meus súbdito, excepto soamente o
que me dictare a xustiza(...).que me dictare a xustiza(...).

CARTA FORAL (CONFIRMACIÓN) DE SEPÚLVEDA (1076) AFONSO VICARTA FORAL (CONFIRMACIÓN) DE SEPÚLVEDA (1076) AFONSO VI
► (...) Eu, o rei Afonso (...) confirmo a Sepúlveda o(...) Eu, o rei Afonso (...) confirmo a Sepúlveda o
privilexio que tivo na época do meu avó e en temposprivilexio que tivo na época do meu avó e en tempos
dos condes Fernán González e García Fernández (...).dos condes Fernán González e García Fernández (...).
► Que non paguen portádego en ningún mercado (...) SeQue non paguen portádego en ningún mercado (...) Se
algunha persoa de Sepúlveda dese morte a outraalgunha persoa de Sepúlveda dese morte a outra
dalgún lugar de Castela pague a oitava parte (...). Sedalgún lugar de Castela pague a oitava parte (...). Se
algunha persoa de Sepúlveda dese morte a algún dealgunha persoa de Sepúlveda dese morte a algún de
Castela e fuxe ata o río Douro que ninguén o persigaCastela e fuxe ata o río Douro que ninguén o persiga
(...). Se alguén trouxese doutra terra muller ou filla(...). Se alguén trouxese doutra terra muller ou filla
allea ou calquera cousa obtida delictivamente eallea ou calquera cousa obtida delictivamente e
chegase a introducila en Sepúlveda, que ninguén llachegase a introducila en Sepúlveda, que ninguén lla
toque (...) Quen atope diñeiro baixo a terra, non deatoque (...) Quen atope diñeiro baixo a terra, non dea
nada do mesmo nin ao rei, nin ao señor (...). Cando veñanada do mesmo nin ao rei, nin ao señor (...). Cando veña
o rei á cidade, non sexan forzados a dar pousada naso rei á cidade, non sexan forzados a dar pousada nas
súas terras.súas terras.

►Que eran as repoboacións? Explica asQue eran as repoboacións? Explica as
diferenzas entre as repoboacións libres ediferenzas entre as repoboacións libres e
as concellís?as concellís?
►Por que habitaban tantos campesiñosPor que habitaban tantos campesiños
libres as comarcas do val do Douro e dolibres as comarcas do val do Douro e do
Sur dos Pireneos?Sur dos Pireneos?

PENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURASPENÍNSULA IBÉRICA: ENCONTRO DE CULTURAS
► Interrelación cultural: cristiáns, musulmáns eInterrelación cultural: cristiáns, musulmáns e
xudeus. Exemplo axudeus. Exemplo a Escola de Tradutores deEscola de Tradutores de
ToledoToledo..
► Comunidades xudíasComunidades xudías: nas cidades de Al-Andalus: nas cidades de Al-Andalus
vivía esta minoría relixiosa. Esta comunidadevivía esta minoría relixiosa. Esta comunidade
permaneceu nas cidades conquistadas polos reispermaneceu nas cidades conquistadas polos reis
cristiáns, converténdose en médicos, conselleiros,cristiáns, converténdose en médicos, conselleiros,
prestamistas, científicos e tradutores. Moitasprestamistas, científicos e tradutores. Moitas
veces ó servizo dos monarcas.veces ó servizo dos monarcas.
► As comunidades xudías habitaban en barriosAs comunidades xudías habitaban en barrios
seprados chamadosseprados chamados alfamasalfamas ouou xudaríasxudarías, nos que, nos que
se atopaba ase atopaba a sinagogasinagoga, centro de oración e culto., centro de oración e culto.
► Os xudeus pagábanlle uns impostos especiais ó reiOs xudeus pagábanlle uns impostos especiais ó rei
e gozaban de autonomía administrativa e xudicial.e gozaban de autonomía administrativa e xudicial.

Xudaría ou alfamaXudaría ou alfama (Vicens Vives páx. 72)(Vicens Vives páx. 72)
SINAGOGA DO TRÁNSITO
XUDARÍA DE TOLEDO

MOZÁRABES E MUDÉXARESMOZÁRABES E MUDÉXARES (Vicens Vives páx. 73)(Vicens Vives páx. 73)
► MozárabesMozárabes: no Al-Andalus cristiáns que permaneceron: no Al-Andalus cristiáns que permaneceron
fieis a súa relixión.fieis a súa relixión.
► Os gobernantes andalusís permitíronlles ós cristiáns aOs gobernantes andalusís permitíronlles ós cristiáns a
práctica da súa relixión e vivir baixo as súas propias leis,práctica da súa relixión e vivir baixo as súas propias leis,
pero a cambio esixíronlles o pagamento duns tributos e opero a cambio esixíronlles o pagamento duns tributos e o
acatamento da súa autoridade.acatamento da súa autoridade.
► Segundo ía avanzando a Reconquista, moitos mozárabesSegundo ía avanzando a Reconquista, moitos mozárabes
emigraron cara o norte e repoboaron terrasemigraron cara o norte e repoboaron terras
conquistadas.conquistadas.
► MudéxaresMudéxares: musulmáns que habitaban os territorios: musulmáns que habitaban os territorios
gobernados por reis cristiáns.gobernados por reis cristiáns.
► O número foi elevado en toda a Idade Media, peroO número foi elevado en toda a Idade Media, pero
careceron de leis e de autoridades propias quecareceron de leis e de autoridades propias que
regulasen a súa permanencia e condicións de vida.regulasen a súa permanencia e condicións de vida.
► Durante a Idade Moderna foron obrigados a seDurante a Idade Moderna foron obrigados a se
converter o cristianismo, e pasaron a denominarseconverter o cristianismo, e pasaron a denominarse
mouriscosmouriscos..

Mozárabe e mudéxarMozárabe e mudéxar (Vicens Vives páx. 72)(Vicens Vives páx. 72)
MOZÁRABE: SAN CEBRIÁN DEL MAZOTE SAN SALVADOR DE TERUEL

►En que se diferencia unha igrexa, unhaEn que se diferencia unha igrexa, unha
mesquita e unha sinagoga?mesquita e unha sinagoga?
►Por que diciomo, que a España medievalPor que diciomo, que a España medieval
era un punto de encontro de culturas?era un punto de encontro de culturas?
►Que era a Escola de Tradutores deQue era a Escola de Tradutores de
Toledo?Toledo?
►Que eran as xudarías?Que eran as xudarías?
►Diferencia os termos mozárabe, mudéxarDiferencia os termos mozárabe, mudéxar
e mourisco.e mourisco.

Formación e expansión dos reinos Peninsulares na Idade Media (VIII-XII)

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Destaque

Destaque (17)

Semelhante a Formación e expansión dos reinos Peninsulares na Idade Media (VIII-XII)

Semelhante a Formación e expansión dos reinos Peninsulares na Idade Media (VIII-XII) (20)

Mais de Agrela Elvixeo

Mais de Agrela Elvixeo (20)

Formación e expansión dos reinos Peninsulares na Idade Media (VIII-XII)