WHSZ Creative Commons - Ewa Białek

1. Ewa Białek
Otwartość w nauce, prawo autorskie, licencje CC
Ewa Białek

2. Ewa Białek
Szkolenie

3. Ewa Białek
Otwartość to…

4. Ewa Białek
•Otwartość ekonomiczna – dostępne za darmo.
•Otwartość techniczna – efektywne wykorzystanie przez ludzi oraz maszyny.
•Otwartość prawna – swoboda wykorzystania, brak praw zastrzeżonych.
Rodzaje otwartości

5. Ewa Białek
•Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.
•W Polsce: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
Copyright

6. Ewa Białek
“każdy przejaw działalności twórczej” (także program komputerowy)
“wyłącznie sposób wyrażenia”
“Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia” “niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności”
Przedmiot prawa autorskiego

7. Ewa Białek
Wyjątki: znaki i symbole państwowe, dokumenty i materiały urzędowe, proste informacje prasowe
Nośnik to nie utwór
Przedmiot prawa autorskiego

8. Ewa Białek
•Utwór zależny:
1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.
3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.
4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.
Przedmiot prawa autorskiego

9. Ewa Białek
“Prawo autorskie przysługuje twórcy”
- podmiotem praw osobistych może być twórca (osoba fizyczna)
“pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe”
- podmiotem praw majątkowych może być twórca, pracodawca, spadkobierca, nabywca tych praw
Podmiot prawa autorskiego

10. Ewa Białek
Autorskie prawa osobiste “chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem”
Autorskie prawa majątkowe “wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”
gasną z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci twórcy jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca – siedemdziesiąt lat od rozpowszechnienia
Prawa osobiste i majątkowe

11. Ewa Białek
•Dwa rodzaje umów:
1) przeniesienie praw
2) licencja – umowa o korzystanie z utworu.
•Umowa obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione; nie obejmuje przyszłych pól eksploatacji ani przyszłych utworów twórcy.
•Zasięg obowiązywania; wyłączna / niewyłączna
Przejście praw majątkowych

12. Ewa Białek

13. Ewa Białek
“korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego” (nie obejmuje programów komputerowych)
http://conasuwiera.pl/granice-dozwolonego-uzytku-prywatnego/ http://koed.org.pl/2011/09/jak-dziala-dozwolony-uzytek/
Dozwolony użytek

14. Ewa Białek
•Instytucje naukowe i oświatowe mogą korzystać z już rozpowszechnionych utworów w celach dydaktycznych i do prowadzenia własnych badań.
•Biblioteki, archiwa i szkoły w ramach dozwolonego użytku publicznego - nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych, chronionych utworów. Mają prawo wykonywać również kopie egzemplarzy utworów już rozpowszechnionych, jeśli celem jest uzupełnienie czy ochrona własnych zbiorów.
•Muzea i galerie mają prawo do rozpowszechniania fotografii, reprodukcji obiektów w ramach katalogów czy publikacji (folderów, ulotek, plakatów) promocyjnych oraz w mediach w celach informacyjnych.
Dozwolony użytek publiczny

15. Ewa Białek
Dozwolony użytek publiczny

16. Ewa Białek
•Cytat musi być rozpoznawalny.
•Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia.
•Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości.
•Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji.
•Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu.
Prawo cytatu

17. Ewa Białek
Dostępność online nie oznacza dostępności prawnej
Dostępność

18. Ewa Białek
•Prawna
–gwarancja otwartości
–podstawa dla otwartości technicznej
–demokratyczny dostęp
•Techniczna
–dostępność w sieci
–otwartość standardów
–zwiększanie zasięgu
–łatwość dystrybucji
Otwartość

19. Ewa Białek
•Udostępnienie twórczości na wolnych licencjach oznacza, że każdy ma prawo ją wykorzystywać, poprawiać, dostosowywać, powielać, rozprowadzać za darmo lub za opłatą, oraz upowszechniać swoje udoskonalenia, aby mogła z nich korzystać cała społeczność.
•Wolna licencja to rodzaj umowy, którą autor utworu, właściciel praw autorskich, zawiera z całą resztą ludzkości. W ramach tej umowy twórca pozostaje właścicielem praw autorskich ale jednocześnie, jako ich właściciel, pod pewnymi, stosunkowo łatwymi do spełniania warunkami, zezwala wszystkim na:
Czym są wolne licencje?

20. Ewa Białek
•Creative Commons oferuje licencje, które pozwalają twórcom zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi.
•Cel: stworzenie alternatywy w ramach istniejącego systemu prawa autorskiego, który ogranicza możliwość tworzenia i korzystania z dóbr kultury.
•Licencje Creative Commons działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone” – granice dozwolonego użytku są szersze i wyraźniejsze niż te wytyczone na zasadzie “wszelkie prawa zastrzeżone”.
Creative Commons

21. Ewa Białek
autor Martin Missfeldt
Creative Commons

22. Ewa Białek
•Creative Commons to międzynarodowy projekt oferujący darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów. Creative Commons wspiera wolną kulturę: produkcję i wymianę utworów traktowanych jako dobro wspólne.
•Creative Commons powstała w 2001r. jako amerykańska organizacja pozarządowa, powołana do życia z inicjatywy naukowców (głównie prawników) i intelektualistów zaangażowanych w pracę na rzecz ochrony i promocji wspólnych dóbr kultury. Polski oddział działa od 2005r.
•We współczesnym świecie wszyscy jesteśmy twórcami. Prawo autorskie nie nadąża za rozwojem technologicznym i ekspansją kreatywności. Tradycyjna reguła “wszystkie prawa zastrzeżone”, leżąca u podstaw obowiązującego systemu praw autorskich – i obowiązująca automatycznie – kłóci się z zasadami cyfrowego świata.
Creative Commons

23. Ewa Białek
creativecommons.org
creativecommons.pl
sciencecommons.org
Creative Commons

24. Ewa Białek
•Z punktu widzenia prawa Creative Commons jest swoistym przeniesieniem idei open source na dzieła inne niż programy komputerowe. Istotą instytucji jest ustanowienie różnych systemów nieodpłatnego, umownego udostępniania innych dzieł kultury. Licencje Creative Commons czy open source działają jako licencje generalne o charakterze umów wzorcowych.
•Polskie licencje CC (aktualnie w wersji 2.5 oraz 3.0) zostały opracowane i przetłumaczone tak, żeby być jak najbardziej spójnymi z oryginalnymi, jednocześnie zachowując zgodność z polskim systemem prawnym.
•Przykładowo, polskie prawo dużo silniej niż amerykańskie chroni tak zwane osobiste prawa autorskie – np. prawo do identyfikacji artysty z utworem czy do jego wykorzystania zgodnie z intencjami twórcy.
Creative Commons

25. Ewa Białek
•Domena publiczna (ang. public domain) – ogół twórczości (tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp.), do której wygasły prawa autorskie i która jest przez to dostępna dla wszystkich, do dowolnych zastosowań lub która od samego początku jej powstania nie była objęta tymi prawami (np. teksty ustaw).
Domena publiczna
CC Zero to najnowsze narzędzie Creative Commons, to nie licencja, a oznakowanie i rozwiązanie prawne umożliwiające natychmiastowe przeniesieni pracy do domeny publicznej tj. pozbawienie jej przysługujących praw autorskich.

26. Ewa Białek
Creative Commons
Uznanie autorstwa (ang. Attribution)
Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru.
Użycie niekomercyjne (ang. Noncommercial) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych.
Na tych samych warunkach (ang. Share Alike)
Wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Bez utworów zależnych (ang. No derivative works) Wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.

27. Ewa Białek
autor Martin Missfeldt
Creative Commons

28. Ewa Białek
LICENCJE CC

29. Ewa Białek
Licencje CC

30. Ewa Białek
Uznanie autorstwa

31. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach

32. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych

33. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Bez Utworów Zależnych

34. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Na Tych Samych Warunkach

35. Ewa Białek
Uznanie Autorstwa – Na Warunkach Niekomercyjnych – Bez Utworów Zależnych

36. Ewa Białek
WIKI WIKI

37. Ewa Białek
•Organizacja non profit stworzona w 2003r. dla opieki nad projektami opartymi na idei Wiki (hawajski wiki wiki - bardzo szybko).
•Sprzyja tworzeniu i rozwojowi projektów o otwartej treści opartych na technologii WikiWiki oraz dostarczaniu społeczności internetowej pełnej zawartości za darmo i bez zamieszczania reklam.
Wiki - typ serwisów internetowych, w których treść można tworzyć i zmieniać z poziomu przeglądarki internetowej, wykorzystywanych do pracy nad wspólnymi projektami, takimi jak repozytoria wiedzy na wybrany temat lub projekty różnych grup społecznych.
Wikimedia Foundation

38. Ewa Białek
•Wikipedia – wielojęzyczna encyklopedia.
•Wikisłownik (ang. Wiktionary) – słownik.
•Wikicytaty (ang. Wikiquote) - zbiór cytatów.
•Wikiźródła (ang. Wikisource) - serwis z tekstami źródłowymi.
•Wikinews - serwis informacyjny.
•Wikibooks - serwis z podręcznikami o otwartej treści.
•Wikimedia Commons - repozytorium mediów.
•Wikispecies - katalog gatunków biologicznych.
•Meta-Wiki – do koordynacji w/w projektów, ich dokumentacji, planowania i analiz.
Projekty oparte na Wiki

39. Ewa Białek
Wikimedia Commons – licencja CC

40. Ewa Białek
Wikipedia – brak licencji CC

41. Ewa Białek
Wikimedia Commons

42. Ewa Białek
Wikibooks

43. Ewa Białek
INNE ZASOBY CC

44. Ewa Białek
• Licencje Creative Commons znajdują zastosowanie:
–bazy wiedzy medycznej, bioinformatyka, biogenetyka (SAGE Base),
– Science Commons (SC) projekt, którego celem jest przyspieszenie i ułatwienie badań naukowych, identyfikacja i usunięcie przeszkód prawnych oraz organizacyjnych utrudniających wymianę informacji i wprowadzenie danych do obiegu naukowego,
– Otwarta nauka - opiera się na koncepcji wiedzy i kultury jako dóbr wspólnych, oraz na modelach zapewniających swobodny dostęp do treści wszelkiego rodzaju.
Profesjonalne repozytoria

45. Ewa Białek
wolnelektury.pl
Wolne lektury

46. Ewa Białek
wlaczpolske.pl
Włącz Polskę!

47. Ewa Białek
ngoteka.pl
Biblioteka NGO

48. Ewa Białek
otwartezabytki.pl
Otwarte zabytki

49. Ewa Białek
jamendo.com
Jamendo - muzyka

50. Ewa Białek
librivox.org
Libri Vox - audiobooki

51. Ewa Białek
wlaczpolske.pl
Projekt Gutenberg - biblioteka

52. Ewa Białek
•Największy serwis foto na świecie, od uruchomienia opcji wyboru pomiędzy copyright a licencjami CC przechowuje już ponad 100 mln. zdjęć oznakowanych CC. Cały serwis zawiera ponad 900 mln. zdjęć.
Flickr
Przyrost zdjęć na licencjach CC w serwisie Flickr w latach 2006-2008, www.flickr.com/creativecommons

53. Ewa Białek
Flickr - wyszukiwarka
www.flickr.com/search/advanced/?

54. Ewa Białek
WYSZUKIWANIE CC

55. Ewa Białek
ccSearch – multiwyszukiwanie
http://search.creativecommons.org/?lang=pl

56. Ewa Białek
Google – szukanie zaawansowane

57. Ewa Białek
Google – szukanie zaawansowane

58. Ewa Białek
Pliki muzyczne cc źródła
https://creativecommons.org/legalmusicforvideos

59. Ewa Białek
Otwarta nauka…

60. Ewa Białek
•Przewodnik po otwartych zasobach edukacyjnych
•Otwartość w publicznych instytucjach kultury
•Przewodnik po otwartości dla organizacji pozarządowych
•centrumcyfrowe.pl
•koed.org.pl
•creativecommons.pl
•conasuwiera.pl
•prawokultury.pl
•bildersuche.org
Źródła

61. Ewa Białek
Dziękujemy za uwagę
Ewa Białek Anna Pilecka - Sawczuk