4. Ontwerp , fotografie en teksten: Doculavie
www.doculavie.nl
Met bijdragen van:
Van Vroeger Voor Later (tekst)
www.vanvroegervoorlater.nl
Big Vissie (fotografie)
www.bigvissie.nl
Mei 2015
7. 2
Voorwoord
Met Maatjes in beeld vertelt Humanitas Utrecht graag over ons werk in de stad. Werk dat wordt verzet door
vrijwilligers, ruim 200, die maatje zijn van een Utrechter die het tijdelijk niet zelf redt. Onze maatjes zijn
burgers die naast een medemens gaan staan en hen helpen om het weer op eigen kracht te kunnen. Werk dat
we al meer dan een halve eeuw doen. Ooit gestart als tegenhanger van confessionele clubs, nu met de armen
open voor steunzoekers van elke gezindte en achtergrond.
De uitgangspunten bij de oprichting van Humanitas hebben aan kracht niets ingeboet, ook al zijn
maatschappij en deelnemersvragen inmiddels sterk veranderd. Naast en niet boven je medemens staan,
uitgaan van de vraag en inzetten op tijdelijkheid van de steun, heten nu maatwerk en versterking van eigen
kracht. In een ironische bui zeggen we wel: Humanitas werkte al aan maatschappelijke participatie toen het
woord nog moest worden uitgevonden. Onze maatjes doen hun werk wel individueel, maar zeker niet alleen.
Een twintigtal vrijwilligers zorgt voor de coördinatie van de activiteiten, het koppelen van deelnemers en
maatjes, scholing, kantoorwerk en bestuur. En niets van dit alles zou mogelijk zijn zonder de financiële
steun van de gemeente Utrecht, fondsen en particuliere geldgevers.
Maatjes-contacten hebben één nadeel: ze zijn niet erg zichbaar. Maatje en deelnemer ontmoeten elkaar thuis
of ergens in de stad op momenten die handig uitkomen. Belangstellenden hebben het dus moeten doen met
verhalen en rapporten, die uit hun aard te weinig kunnen aangeven waar Humanitas Utrecht trots op is. Met
Maatjes in Beeld willen we een stukje van de sluier oplichten. In de verhalen is te lezen wat maatjes doen en
we hopen dat u geraakt wordt door de kracht van mens-tot-mens-contact in moeilijke periodes in de levens
van onze deelnemers.
Brigitte Buvelot,
voorzitter
8. 3
Stadscoördinator:JaninaHontscharenko
Janina is sinds februari 2014 stadscoördinator bij Humanitas Utrecht. Als een spin in het web bouwt
ze aan een groter netwerk. Ze gaat de boer op voor een zichtbaar en vindbaar Humanitas in de stad.
Hoe doet ze dat?
Janina is veel op pad. Ze wisselt ervaringen uit met de gemeente, gaat op de koffie bij zorgaanbieders, gaat
buurten bij de kersverse buurtteams (initiatief van het nieuwe zorgstelsel) en gaat praten met andere
vrijwilligersorganisaties.
Het opbouwen en onderhouden van het netwerk is belangrijk. “Wij moeten zo goed mogelijk de belangen
behartigen van de informele zorg”, vertelt ze. Informele zorgaanbieders zijn buren, familie, vrienden en
vrijwilligers. Medewerkers in de professionele zorg en hulpverlening ervaren vrijwilligers soms als een
bedreiging voor hun banen. Aan de stadscoördinator de taak om keer op keer een overtuigend verhaal te
vertellen over de aanvullende en preventieve kracht van vrijwilligers.
Humanitas staat bekend om haar geslaagde maatjesprojecten. Ook Janina was ooit een maatje, als
eerstejaarsstudent creatieve therapie, van een tienermeisje met tal van ingewikkelde problemen. “Ik liep
direct tegen van alles aan. Ik vond het heftig om te merken wat voor een verschil je kunt maken voor
iemand. Het heeft veel indruk op me gemaakt”. Haar interesse in maatjesprojecten is altijd gebleven.
De stadscoördinator draagt ook het nieuwe imago uit. “Humanitas heeft niet alleen verjonging maar ook
verfrissing nodig. Het mag allemaal wat lichter en luchtiger”. Een nieuw imago vraagt ook om een nieuw
verhaal. “Wat is de waarde van ons werk en hoe laten we dat zien? Dat is een vraag die nu speelt. Dit boekje
over onze maatjesprojecten is daar onderdeel van”.
9. 4
Waar staat Humanitas over vijf jaar? Janina blikt
vooruit: “In 2020 is Humanitas er voor iedereen
in de stad. Ook voor jongeren. Humanitas heeft
een goede, constructieve relatie met de
buurtteams, en de informele zorg en formele
zorg werken nauw samen. Zo zou ik het graag
zien”.
Het komende jaar worden nieuwe projecten
gelanceerd, zoals Thuisadministratie. Het
project is een direct antwoord op een vraag die
veel mensen slapeloze nachten bezorgt: hoe
vind ik mijn weg, en mijn geld, weer terug in
deze berg papieren? Elke week wordt Humanitas
gebeld door mensen – en organisaties die deze
mensen vertegenwoordigen – die het in hun
eentje niet meer redden. Humanitas wil
binnenkort starten met het Financieel Café en
traint nu vrijwilligers om straks maatje te
worden in het project Thuisadministratie.
Janina’s hoogtepunt van haar eerste jaar bij
Humanitas? Het kerstdiner. “Wat een warme,
liefdevolle organisatie zijn we, dacht ik toen.
Om al die mensen die iets voor elkaar doen, bij
elkaar te zien. Daar werd ik zó blij van!”
11. 6
Vriendschappelijk Huisbezoek:Aleid& Hella
Aleid woont al bijna dertig jaar aan de Chilidreef in Overvecht. Haar bed
staat dichtbij het raam. Ze kijkt uit op het groene park rondom Fort aan de
Klop. Sinds mei 2014 krijgt ze op woensdagmiddag, om de week, bezoek van
Hella, vrijwilliger bij Humanitas. “Ik vind het knap dat Aleid aan de bel
trekt en zegt: ‘halló, ik ben er ook nog!’”
Hella (53) werkt als communicatieadviseur bij de RIVM in Bilthoven. Een fijne
baan, maar toch bekroop haar het gevoel dat er zoveel meer in het leven is dan
werk alleen. Ze wilde graag iets betekenen voor mensen die er alleen voor staan
en die wel een bezoekje kunnen gebruiken. In april 2014 meldde ze zich aan bij
Humanitas voor het project Vriendschappelijk Huisbezoek. Vanaf dat moment
ging het snel. Binnen een maand hadden ze een match. Dat was Aleid.
Aleid (57) was lange tijd erg geïsoleerd. Ze heeft ME, een chronische
vermoeidheidsziekte. ME heeft wel lotgenotengroepen, waar patiënten
informatie en adviezen uitwisselen, maar het is een moeilijke groep. Mensen
met ME zijn jarenlang op zoek naar een diagnose voor hun klachten. Het wordt
vaak lang als een ‘psychisch’ probleem gezien. Toen kwam er ook nog zware
astma bovenop. “Die astmalotgenotengroep is heel anders. Er zijn allerlei
behandelingen. Dat is hartstikke concreet. Een wereld van verschil,” zegt Aleid.
12. 7
De juiste steek
De eerste ontmoeting tussen de twee was toch een beetje spannend. Aleid had een paar minder prettige
ervaringen gehad met vrijwilligers, dus daarom was ze een beetje zenuwachtig. Hella was van tevoren door
Humanitas geïnformeerd over Aleid. “Mij was verteld dat ik vooral geen adviezen mocht geven, want daar
hield Aleid niet van. Dus dat was het eerste dat ik zei: wees gerust, ik ga je geen adviezen geven, hoor!” Ze
grinniken als ze eraan terugdenken. Het voelde al snel goed tussen de twee.
Wat ze doen op zo’n woensdagmiddag? Ze praten over koetjes en kalfjes, en soms belanden ze opeens in een
diepzinnig gesprek. Behalve praten zijn de dames ook gaan haken. Aleid is er zeer bedreven in en ze heeft
Hella ook weer aan het haken gekregen. Aleid maakt grote kleurrijke omslagdoeken; Hella kiest voor kleine
broddeltjes. Ze bladeren in de boeken van Aleid op zoek naar de juiste steek, maar vinden steeds meer
interessante haaktips online. Dan zitten ze samen op de bank, laptop op de koffietafel, een haakfilmpje te
kijken op Youtube. “Er is met internet een wereld voor me open gegaan”, lacht Aleid.
Hella was voorheen verpleegkundige dus ze kan wel een beetje meepraten in het medische circuit. Toch is ze
niet bij Aleid op bezoek als verpleegkundige. Beter maken kan ze haar niet. “Ik denk wel eens: het leven dat
zij leeft, dat is geen opgewekt leven. Dat moet ze allemaal maar alleen behappen. Ik vind het fijn dat ze er zo
open over vertelt, ondanks haar grappen en grollen.”
Humor geeft lucht
Die grappen geven lucht in de zwaarte. Aleid heeft alles al wel eens bedacht of geprobeerd. Dus opmerkingen
als “ga eens een lekker stuk wandelen, daar word je fitter van” daar kan ze niks mee. Het is confronterend
voor mensen om met haar om te gaan, denkt ze, want er verandert niks. Mensen willen graag dat je beter
wordt. “Ik hoef niks van Hella te leren, ik moet niks. Het is steeds meer ontspannen. Dat is heel waardevol.
Ik besef ook wel dat er mensen zijn die zich ongemakkelijk voelen, dat ze niet goed kunnen zien wat er
goed is aan mijn leven. Kun je nou niet eens…. Daar zit een stuk ongeduld.”
13. 8
Ze delen een bijzonder gevoel voor droge humor. Er gaat
geen bezoek voorbij zonder een paar venijnige grappen
over en weer. “Hella is een leuk mens”, vertelt Aleid. “Ze
heeft heel leuk haar, tenminste als ze de goede fudge
heeft en ze heeft een heel eind gefietst, dan zit het
lekker wild. Dat past bij haar. Mijn haar is een stuk
platter.” Ze kijken elkaar aan. “Het is ook een enorme
lieverd!”
“Aleid is een heel nieuwsgierige vrouw, ze heeft veel
humor. Soms word ik wel eens op het verkeerde been
gezet, want ze wil graag van alles, ze is echt levenslustig,
maar het gaat niet altijd. Ik vind het heel knap dat ze dat
volhoudt. Die levenskracht heeft ze gewoon, daar komt
ze niet meer vanaf!” Aleid’s humor werkt aanstekelijk.
Hella vertelt dat ze zich daardoor ook een stuk vrijer
voelt om grappen te maken. “Als ik binnenkom en
Aleid ziet er niet zo best uit, dan mag ik ook zeggen:
“zo, jij ziet er weer uitgeslapen uit vandaag!”
Balans
Vriendschappelijk huisbezoek is anders dan
vriendschap. Helemaal gelijkwaardig is het niet. Hun
levens zijn heel verschillend en zonder dit project
hadden ze elkaar waarschijnlijk nooit gekend. "Ik kom
toch echt voor Aleid", zegt Hella. Aleid vroeg zich in het
begin
begin wel eens af of ze ook Hella mocht vragen
hoe het met haar ging en hoe haar dag was
geweest. Maar gelukkig kan dat gewoon. Na een
te hectische werkweek kan Hella Aleid ook
opbellen en zeggen: “Sorry, ik ben doodop, het
gaat vandaag niet lukken.” Aleid: “Nou, als
iemand dat begrijpt, dan ben ik het wel”.
14. 9
Steun bij Rouw:Elise & Annemarie
Alsof ze middenin een orkaan zat. Zo voelde Elise zich de eerste maanden na
het overlijden van haar man Cor. Maar in bed gaan liggen somberen, dat was
niks voor haar. “Ik had een sociaal netwerk, maar ik moest dat wel binnen
laten komen. Annemarie heeft me laten zien hoe ik dat kon doen”.
Als vrijwilliger bij Humanitas begeleidt Annemarie (47) mensen die steun
zoeken bij rouw. Ze is opgeleid als theatervormgever en begon haar carrière met
een eigen atelier waar ze decorstukken ontwierp en bouwde. Toen ze op haar
achtentwintigste ontdekte dat ze MS had, kon ze dat fysieke werk niet meer doen.
Ze besloot haar atelier in Houten een andere bestemming te geven: een ruimte
voor rouwbegeleiding.
Het is januari 2012 als Cor na een kort en hevig ziekbed overlijdt. De wereld van
Elise (toen 58) en haar dochter (toen 20) staat volledig op z’n kop. Als Elise een
paar maanden later de huisarts bezoekt, adviseert hij haar contact op te nemen
met Humanitas voor rouwbegeleiding. Ze heeft dan al contact gehad met een
maatschappelijk werker, maar daar had ze na de intake niets meer van gehoord.
Gelukkig voelt de kennismaking met de coördinator van Humanitas warm en
betrokken. Elise wordt gekoppeld aan Annemarie.
16. 11
Gewoon praten
Als creatief rouwbegeleider ontvangt
Annemarie mensen in haar atelier maar
Elise bezoekt ze in haar eigen huis. Een
ruime, warme huiskamer met souvenirs
van verre reizen. Wat ze zoal doen?
Gewoon praten. In het begin wil Elise
alles eruit gooien. Het hele verhaal van
begin tot eind. Een stroom van
woorden, herinnert Annemarie zich.
“Maar niet iedereen is een prater. Met
sommige mensen ga ik wandelen, met
anderen bezoek ik het graf. Met Elise
praat ik vooral.”
Ze praten over vroeger, over nu, over hoe verder. Annemarie
legt uit: “Je begint meestal bij het overlijden zelf. Daarna raak je
vanzelf aan allerlei andere onderwerpen. Bijvoorbeeld, uit wat
voor nest kom je? Hoe gingen jullie thuis om met verlies?”
Altijd als Annemarie is langs geweest, komen er weer nieuwe
dingen naar boven. “Steeds was er weer iets nieuws, of was er
iets voorbij”.
Leren vragen
Elise heeft familie in Groningen en Zeeland. Maar dat is toch
iets anders dan om de hoek in Houten en een praatje kunnen
maken wanneer het even niet gaat. Ze vond het moeilijk om
steun te vragen, hoewel ze het wel nodig had. Ze wilde overeind
blijven en anderen niet tot last zijn. Annemarie laat haar zien
dat mensen heel graag iets voor haar willen doen, maar dat
mensen ook een duidelijke vraag nodig hebben. “Concretiseer
het maar! Help me met de financiën, of de tuin.” Ze is er wel
beter in geworden, maar toch blijft ze voorzichtig.
Over elkaar
“Elise durft heel kwetsbaar te zijn. Dat vind ik ontwapenend”,
vertelt Annemarie. “Ze is sterk, open, ook over wat moeilijk en
ingewikkeld is. Niet iedereen is zo open. Dat hoeft ook niet,
want dan zoek je weer naar andere dingen.” Maar die openheid
bij Elise vond ze erg fijn. Elise is even stil. “Dat Annemarie dit
werk doet, ondanks haar eigen chronische ziekte, daar heb ik
enorm veel respect voor. Ze kan ook heel goed luisteren”.
17. 12
Ze herinnert zich dat ze Annemarie helemaal aan het
begin had verteld over die laatste kerstvakantie dat Cor
thuis was. Het was oudjaarsavond en hij mocht even naar
huis voordat hij geopereerd zou worden. Als een film zag
ze het weer voor zich, wat hij toen zei: “Doe nou maar niet
of ik er voor het laatst ben!” Toen ze laatst weer over die
kerstvakantie spraken, wist Annemarie nog precies wat
Cor had gezegd. “Zij luistert écht goed, dacht ik doen.”
Ruimte geven
Natuurlijk raken Elise’s verhalen haar, zegt Annemarie.
“Het leven heeft tragische dingen. Maar dit is ook het
leven. Ieder heeft zijn pad. Maar ik zit hier niet voor mij.
Het verdriet laat je bij de ander. Het gaat om het meelopen
met de ander, niet het meesjouwen. Het is jouw weg. En ik
heb mijn weg.” Elise had ook een vriendin die zo
ontzettend meeleefde dat het haar benauwde. Ze snapte
wel dat ze het goed bedoelde, maar het was niet fijn. Dan
geeft deze manier juist lucht. “Het gaat om ruimte maken
voor de ander. Elise vroeg mij soms: is het normaal dat ik
dit doe of voel? Ja, eigenlijk is alles normaal bij rouw. Maar
als je er middenin zit, zeker voor het eerst, dan weet je dat
niet.”
En een lach
Maar gelukkig wordt er ook gelachen in Houten.
Annemarie schiet alweer in de lach als ze terugdenkt aan
het verhaal van hoe Elise en Cor elkaar ontmoetten. Het is
ook echt een mooi verhaal
ook echt een mooi verhaal: “Cor en ik waren
allebei alleen op reis in Peru. We liepen de
Inca Trail, zes dagen trekken met een tentje.
Na zes dagen zagen we er niet uit, zó vies
waren we. In Nederland zochten we elkaar
weer op. Daar stond hij toen in een keurig pak
op mij te wachten. Ik herkende hem niet
eens!”
Vooruit
Annemarie zou graag anderen willen
motiveren om die hobbel te nemen, om steun
te zoeken. “Mensen zijn hard voor zichzelf. Ze
denken: daar moet ik zelf maar uitkomen. Het
is juist heel bijzonder dat je emotioneel zo
dichtbij iemand mag komen. Elise heeft zoveel
stappen gemaakt. Dat vind ik heel sterk.”
19. 14
Studiemaatjes:Johanneke & Ezgi
Elke donderdagochtend om negen uur ontmoeten ze elkaar in de
bibliotheek op de Uithof in Utrecht. Johanneke en Ezgi zijn studiemaatjes
via Humanitas. Weten dat Ezgi komt, is voor Johanneke een stok achter de
deur. “Ik weet nu dat het heel normaal is om studieproblemen te hebben. Je
moet het zelf doen, maar je hoeft het niet alleen te doen”. Dit jaar haalde
ze na lange vertraging toch maar mooi haar bachelor wiskunde én
natuurkunde.
Een paar jaar geleden was Johanneke (24) zelf taalmaatje bij Humanitas. De
organisatie kende ze dus al. Toch kwam ze er niet op om bij Humanitas een
studiemaatje te zoeken. Omdat haar studieproblemen zich opstapelde, ging ze
in gesprek met een psycholoog. Samen kwamen ze op het idee een studiemaatje
in de hand te nemen. In oktober 2014 werd ze gekoppeld aan
pedagogiekstudente Ezgi (21).
Ezgi was op zoek geweest naar een vrijwilligersproject in Utrecht dat dichtbij
haar eigen leven lag. “Iets doen voor een ander, maar toch ook voor mijzelf”. Zo
kwam ze al googelend bij Humanitas terecht. Het studiemaatjesproject sprak
haar gelijk aan. “Het kost eigenlijk weinig tijd en inspanning, en toch help je
iemand. Dat vind ik waardevol.”
20. 15
Een goede maat
Toen Ezgi op gesprek ging bij Humanitas,
vroegen ze haar of ze het erg zou vinden
om maatje te worden van een iets oudere
student. “Als ie maar geen dertig is!” zei
ze. “Ze wilden ook weten of ik wel een
geschikte maat was”. Johanneke en Ezgi
schieten in de lach. Ja, wat is dat eigenlijk,
een geschikt studiemaatje? Ze denken
allebei na. “Iemand die mailtjes snel
beantwoordt, betrouwbaar is in afspraken,
dat je op iemand kan rekenen is het
belangrijkst” zegt Ezgi. “En dat het klikt.
Ze zeiden van tevoren: als het niet klikt,
moet je het zeggen. Maar ik had juist een
goed gevoel vanaf het begin”.
Ze spreken elke donderdagochtend af in de
bieb op de vierde verdieping. Waarom
daar? Dat weten ze eigenlijk niet. Het is
gewoon een fijne plek. Ze gaan meestal
gelijk studeren en praten niet zoveel. Maar
misschien zouden ze best wat meer tijd
kunnen vrijmaken om te pauzeren en
samen te lunchen, bedenken ze nu. Dan
leren ze elkaar beter kennen. Johanneke
heeft daar wel behoefte aan.
Doorzetter
Johanneke doet een master wiskunde en Ezgi studeert
pedagogiek. Twee heel verschillende studies. Maar dat
maakt niet uit. Ezgi is heel gedisciplineerd, Johanneke kan
wel een duwtje gebruiken. Het is een soort stok achter de
deur. Weten dat de een gaat studeren, dan moet je wel. “Ik
kan me beter concentreren als ik weet dat zij ook
geconcentreerd is, en dat ze daar is, omdat ik er ben” zegt
Johanneke.
21. 16
Ze maken geen afspraken over wat ze moet doen. Dat weet ze zelf wel. Het gaat er meer om de motivatie te
vinden om te beginnen. “Ezgi is een heel gedisciplineerde student. Ze heeft altijd to-do-lijstjes. Heel ijverig,
vriendelijk en betrouwbaar” zegt Johanneke. En hoe is Johanneke? “Rustig, lief en ook wel een doorzetter.”
Het verbaast Johanneke een beetje dat Ezgi haar een doorzetter noemt. “Ja, een doorzetter. Ondanks alle
moeilijkheden heb je toch je bachelors gehaald. Dat vind ik knap”
Niet de enige
Johanneke had lange tijd last van faalangst en passiviteit. Ze liep weg als het eng of moeilijk werd. Dat doet
ze nog steeds wel een beetje, maar veel minder erg. Omdat ze veel vertraging opliep, deelt ze nu de
collegebanken met studenten die een stuk jonger zijn dan zij. Haar eigen jaargenoten is ze gaandeweg wat
uit het oog verloren. Dan is het moeilijk om weer die aansluiting te vinden.
“Elke hulp die je kunt krijgen is goed. Het duurde lang, misschien wel te lang, voordat ik zelf die stap zette,
maar ik ben erachter dat het heel normaal is om hiermee te zitten. Je moet het zelf doen, maar je hoeft het
niet alleen te doen. Dat maakt het verschil.” Ze weet zeker dat er meer studenten zijn die baat hebben bij het
studiemaatjesproject. Die studenten weten er niks vanaf of denken dat zoiets voor zware psychische gevallen
is. “Maar dat is echt niet zo” zegt ze met een lach.
Groeien
Ezgi vindt het fijn dat het project vrijwilligers de vrijheid geeft om het zelf in te vullen. Hoe en hoe vaak je
wilt afspreken, dat is helemaal aan jou. Ze vindt wel dat Humanitas wat vaker zou kunnen vragen hoe het
gaat. Ook heeft ze wel interesse in iets van supervisie, zodat je ook kunt groeien als vrijwilliger. Het plan is
nu in ieder geval om tijdens het studeren iets meer te pauzeren en ook wat meer te praten over de dingen
die wel en niet goed gaan. Tijdens het interview komen ze erachter dat ze toevallig op dezelfde middelbare
school hebben gezeten. “Echt? Zat jij ook op het Lek en Linge college in Culemborg?”
23. 18
Maatjesproject Slachtoffers Mensenhandel:
Isabelle & Wilke
De één is blond, tenger en lijkt in het begin een beetje verlegen. De ander
heeft een bos donkere krullen, brede lach en lijkt voor niemand bang. Wilke
en Isabelle zijn maatjes in het ‘maatjesproject slachtoffers mensenhandel’
van Humanitas. Het is een stel dat je niet snel samen op straat tegen komt en
tegelijk is het leuk om ze samen te zien. Isabelle voelt zich duidelijk op haar
gemak bij Wilke. “Ik vertrouwde lange tijd niemand meer, en dat is nu niet
meer zo erg.”
Isabelle (18) kwam via de organisatie Pretty Woman bij Humanitas terecht. Pretty
Woman helpt meisjes en jonge vrouwen die slachtoffer zijn geworden van
misbruikrelaties met foute jongens, ook wel loverboys genoemd. Toen ze begon
met het maatjesproject ging het niet zo goed met Isabelle. Ze had veel problemen,
verkeerde vrienden en het liep niet lekker op school. Inmiddels gaat het een heel
stuk beter. Isabelle heeft zichzelf nieuwe doelen gesteld, ze wil dierenartsassistente
worden. Haar maatje Wilke is daar enthousiast over: “Dat is echt een goed idee,
dieren komen altijd op jou af”.
24. 19
Wilke (25) is na haar studie communicatiewetenschappen vrijwilliger geworden bij Humanitas. Ze vond niet
meteen een baan die bij haar paste en ging op zoek naar zinnige tijdbesteding. Ze wist goed wat ze wel en
niet wilde. Liever niet iets bouwen of in de tuin werken, maar samen dingen doen die je ook met je vrienden
zou doen. Bijvoorbeeld eten, of naar de bioscoop. Het was een bewuste en ook een logische keuze om maatje
te worden. “Ik probeer gewoon een beetje vrienden te zijn, zodat het gelijkwaardig is. Ik ben geen psycholoog
of zo, maar ik kan wel gewoon praten. Ik hoop dan dat dat helpt.”
Extra zetje
Wilke was al eerder maatje geweest, van een meisje uit Guinee zonder verblijfsvergunning en zonder geld.
“Isabelle is wel heel anders!”, lacht Wilke. Voor Isabelle was het maatjesproject helemaal nieuw. In de zomer
van 2014 zijn ze aan elkaar gekoppeld door Humanitas. De eerste kennismaking was wel even wennen, maar
daarna ging het contact steeds makkelijker.
Isabelle en Wilke zijn heel verschillende karakters, en ze hebben een heel ander leven, maar toch voelen ze
zich niet al te ver van elkaar af staan. Het is voor de dames ook nooit moeilijk om af te spreken. “We vinden
altijd wel een momentje, tussendoor. Soms gaan we wat eten in de stad, of koken we thuis, of gaan we naar de
bioscoop”.
Volgens Wilke is Isabelle een lief meisje, stoer ook. Omdat ze probeert veel aan te pakken, zoals stage en
werk. Om een stageplek te vinden loopt ze bijvoorbeeld gewoon bij winkels binnen. Wilke weet niet of zij dat
wel zou durven. Ze vindt het ook knap dat Isabelle heeft gebroken met haar oude vrienden. Tegelijk ziet ze
dat Isabelle het soms moeilijk heeft. “Je kunt je soms onzeker voelen, maar wat je doet is stoer. Je passie voor
dieren, paarden, daarin laat je je betrokkenheid zien. Je bent ook trouw aan mensen. Dat je iets hebt
gevonden waar je om geeft, zoals dieren, dat je daarvoor gaat, dat vind ik knap.”
Isabelle vindt Wilke vrolijk, avontuurlijk en persoonlijk. Ze krijgt soms net dat extra zetje van haar.
Bijvoorbeeld wanneer ze aan het uitstellen is, dan stelt Wilke daar vragen over. Dat helpt haar verder. Wilke
is zorgzaam, en heel open. Isabelle: “Ik zat heel erg te zoeken naar wat ik nou wil, en het is wel fijn dat
iemand meekijkt, en zegt: ja dat past echt bij je.”
25. 20
Een maatje is neutraler
Isabelle is blij met het contact dat ze met Wilke heeft. Ze vindt
het fijn om met iemand te praten van buitenaf, die niet in haar
cirkel zit. Dat is heel anders dan met familie. Het geeft een soort
rust. “Met Wilke bespreek ik wel dingen die ik met mijn moeder
niet kan bespreken.” Soms is het ook fijn om even weg te zijn uit
haar eigen huis. Ze woont bij haar moeder en dat gaat niet altijd
even goed. Wilke voegt eraan toe dat ze het mooi vindt dat ze
een band opbouwen, doordat ze afspreken. De kracht van het
project is volgens haar dat de maatjes worden vrijgelaten. Ze
kregen de tip gewoon wat leuke dingen met elkaar te gaan doen.
Dat maakt het voor allebei gezellig en bovendien gelijkwaardiger.
In principe word je in dit project
maatjes voor een jaar. Daarna ga je
samen zitten en kijk je of je verder
wilt. Sommige maatjes blijven nog
langer samen, anderen vinden het wel
genoeg, of willen met een nieuw
maatje en een schone lei verder.
Isabelle weet het nog niet. Dat zien ze
nog wel.
Weegschaal
Isabelle kan bij Wilke wat opener zijn
dan bij haar vrienden. “Ze vertelt niks
door, dat vind ik fijn.” Het is sowieso
gemakkelijker geworden om mensen
te vertrouwen, geeft ze aan. Wilke is
ervan overtuigd dat je problemen niet
op een weegschaal moet leggen. Zelf
heeft ze ook het nodige meegemaakt.
Zo heeft iedereen wel iets en dat hoef je
onderling niet te vergelijken. Sterker
nog: daarin kunnen mensen elkaar
vinden. Het maakt het makkelijker om
met elkaar in contact te komen.
Wilke en Isabelle gaan vanavond
samen koken en eten. Het ziet er
gezellig uit. Inderdaad net twee
vriendinnen.
26. 21
Taalmaatjes:Alireza& Hans
Hans en Alireza komen elke woensdagmiddag samen in het kleine
kleurrijke flatje van Alireza in Zuilen, Utrecht. Ze zijn taalmaatjes. Twee
uur lang praten ze over van alles. Iets uit de krant, iets over Iran, en soms
een huiswerkopdracht uit het tekstboek. Want het examen komt al
dichterbij. “Je leert zoveel doordat je achter iemands voordeur komt.
Eigenlijk staat Alireza cultureel niet zo ver van me af. We hebben echt een
match. Dat vind ik bijzonder om te merken”.
In Teheran had Alireza (31) een eigen boekhandel, gespecialiseerd in filosofie.
Hij was nog maar achttien jaar oud toen hij samen met een vriend in het
boekenvak begon. Een echte ondernemer. Hekmat heette de boekhandel, wat
zoiets betekent als ‘gezond verstand’. Als asielzoeker zonder vaste verblijfsstatus
is het leven niet gemakkelijk. Je mag en kunt heel weinig doen. Gelukkig is hij
lid van de Mission Charismatica International Kerk in Utrecht waar hij zowel de
Nederlandse als de Iraanse diensten bijwoont. Met zijn vrienden van de kerk
gaat hij graag koken.
Hans (65) was jarenlang planoloog bij de provincie. Toen hij met pensioen ging
kwam inderdaad dat bekende zwarte gat. “Eerst niet hoor, maar op een gegeven
moment wel. Als ik niks doe word ik chagrijnig.”
28. 23
Hans en Alireza gebruiken hier het
tekstboek en werkboek van de
taalschool voor, maar ze raken
regelmatig in gesprek over andere
onderwerpen. Zoals de vakantie van
Hans naar Iran bijvoorbeeld. Dan kan
de woensdagmiddag zomaar
omgevlogen zijn.
Tweerichtingsverkeer
Alireza is heel trouw, hij houdt zich
aan afspraken. Dat heeft Hans in het
verleden wel eens anders
meegemaakt. Toen Alireza zich bij
het taalmaatjesproject aanmeldde
werd Hans gebeld door Humanitas:
“nu hebben we echt een heel goede
voor jou!”. Hij stelt het ook erg op
prijs dat Alireza ook in Hans’ welzijn
geïnteresseerd is. “Hij vraagt ook wel
eens aan mij hoe het gaat”.
“Ali is echt de beste,” zegt Hans. “Hij
is zo nieuwsgierig, en leergierig.
Soms begrijpt hij me verkeerd, of dan
denk ik dat hij me begrijpt, maar dan
is het toch niet zo. Dat is wel eens
lastig”.
Taalexamen
Alireza is via de taalschool bij Humanitas terecht gekomen, voor
het taalmaatjesproject. Hij zakte vorige zomer voor zijn
inburgerings- en taalexamen en oefent nu samen met Hans
voor de herkansing. Hij wil heel graag slagen, want daarna mag
hij werken. Misschien kan hij wel bij Burger King terecht, denkt
hij hardop. Een vriend van hem is manager bij een Burger King
in Amsterdam. Een andere droom van Alireza is om zijn
rijbewijs te halen.
Hans heeft al een paar taalmaatjes gehad. In Kanaleneiland,
bijvoorbeeld, wat echt een totaal andere wereld was. Hij is
ontzettend blij met Alireza. Bij de taalmaatjesprojecten is het de
bedoeling dat iemand beter Nederlands leert door met je maatje
in het Nederlands te spreken.
29. 24
Verantwoordelijk
Hans voelt zich als maatje verantwoordelijk voor het Nederlands van Alireza, en zou het prettig vinden om
wat meer van gedachten te wisselen met andere taalmaatjes. “Ik wil bijvoorbeeld dat Alireza slaagt voor zijn
examen. Ik ben nog een beetje zoekende naar tools om hem verder te helpen, behalve dan zijn eigen
taalboek.”
Dat ze maatjes van elkaar zijn geworden is echt een win-win situatie. Hans: “Wat ik mooi vind is dat je
zoveel leert doordat je achter andermans voordeur komt. Daar bevinden zich heel andere werelden.
Eigenlijk staat Alireza cultureel niet zo ver van me af. Dat vind ik bijzonder om te merken. Het is echt een
moderne jongeman. Hij zou een vriend van me kunnen zijn.”
Alireza vindt het lastiger woorden te vinden om zijn contact met Hans te omschrijven. Je hoeft hem niet
goed te kennen om te zien dat de vriendschap hem goed doet. En met weinig woorden kun je ook veel
duidelijk maken, getuigt de tafel vol thee en lekkernijen, en de manier waarop Hans tijdens het gesprek een
warme schouderklop of hand op zijn knie krijgt. “Hans is een goede vriend.”
Iran
Hans gaat binnenkort op vakantie naar Iran. Zijn interesse in Iran stamt al uit zijn studententijd: hij
protesteerde zelfs een keer tegen de Sjah bij de Iraanse ambassade. Door alle verhalen van Alireza is zijn
beeld van Iran veel genuanceerder geworden. “We hebben hier in Nederland een enorm vertekend beeld
van Iran, hoor.” Een beetje dubbel blijft het wel, op vakantie gaan naar het land waar zijn maatje vandaan is
gevlucht.
En Alireza? Die denkt vol trots aan zijn zus, die bij de Nederlandse ambassade in Teheran werkt. Zij is zijn
voorbeeld. Hij laat foto’s van haar zien. Hij verlangt erg naar rust in zijn hoofd en in zijn leven. Daarom
houdt hij van planten in zijn kamer. De paarsrode orchideeën die de huiskamer sieren geven lucht en licht.
’s Avonds steekt hij twee paarse geurkaarsjes en luistert hij naar Iraanse muziek. En soms naar Marco
Borsato.
30. 25
Jongeren lotgenotengroep:Diandra& Diede
Twee studentes uit Utrecht: de een verloor haar broer, de ander haar
moeder. Het verdriet was groot. Kleiner is het verdriet niet geworden, wel
lichter. Ze zochten vorig jaar steun bij de lotgenotengroep rouwbegeleiding
voor jongeren van Humanitas. Nu blikken ze samen terug op de
bijeenkomsten waar ze praatten, luisterden, huilden, lachten, en ja, zelfs
met duplo speelden. De lotgenotengroep is voorbij, maar het contact is
gebleven. “De groep heeft me veel meer gegeven dan ik vooraf had
gedacht”.
Diede (20) bezocht na het overlijden van haar broer wel eens Café TrösT in café
Averechts in de Utrechtse Vogelenbuurt. Café TrösT is er voor iedereen die aan
de bar wél over de dood wil praten of gewoon onder mensen wil zijn die weten
wat verlies is. Daar hoorde Diede over de jongerenlotgenotengroep van
Humanitas. Omdat de bezoekers van Café TrösT toch wel een stuk ouder waren,
besloot ze deze lotgenotengroep te proberen.
Diandra (25) was al een poosje aan het zoeken voordat ze iets vond dat bij haar
paste. Ze googelde wat af, en vond maar weinig aanbod. Drie weken voor de start
in april 2014, kwam ze via de website van Humanitas bij de lotgenotengroep
terecht. Op de valreep kon ze nog meedoen.
32. 27
Een vast moment om stil te staan
Zeven jonge vrouwen tussen de twintig
en de dertig hadden zich opgegeven
voor deze lotgenotengroep. Wat
zochten ze daar? Diede vertelt dat ze
niet op zoek was naar therapie, maar
meer naar een vast moment om te
praten. Over het verlies van haar broer,
en alles daaromheen. Diandra voelde
zich erg eenzaam na het overlijden van
haar moeder.
Ze had het gevoel dat ze vastzat en maar niet vooruit kwam. Ze
vroeg zich af of ze therapie nodig had of dat een
lotgenotengroep ‘voldoende’ zou zijn. Uiteindelijk gaf de groep
haar veel meer dan ze vooraf had gedacht.
De eerste keer was het aftasten, voor iedereen. De twee
rouwbegeleiders bespraken met de deelneemsters de
vertrouwensregels van de groep, net als ieders wensen en
angsten. Waar heb je behoefte aan als je opeens erg moet
huilen? Ben je dan liever alleen of juist niet? Omdat na de
eerste bijeenkomst nog mensen konden besluiten toch niet
mee te doen, spraken ze nog niet over het verdriet.
Uiteindelijk haakte niemand af. “Je wilt niet dat één iemand
het mist, dus je komt altijd samen met z’n zevenen. De groep
wordt heel hecht.”
Muziek en duplo
Een belangrijk thema van de bijeenkomsten was: hoe ga je om
met vrienden, en je omgeving? Wat verwacht je van hen? Wat
als ze vragen: “hoe gaat het?” Zeg je dan dat het niet gaat als het
niet gaat? De sessies hadden meestal een thema, en tegelijk was
er altijd ruimte om er zelf een draai aan te geven.
Toen de begeleiders voorstelden met muziek te werken, zag
Diandra daar eerst enorm tegenop. Muziek kwam altijd zo
hard binnen bij haar. Maar op een avond besloot ze zelf de
confrontatie aan te gaan. Ze zette het nummer ‘In your arms’
op, van Chef’Special. Ze merkte dat het juist heel fijn en veilig
voelde om samen muziek te luisteren in plaats van alleen.
33. 28
Bij Diede maakte een sessie met duplopoppetjes veel indruk.
Allemaal poppetjes, wel honderd, lagen voor hen. Iedereen
moest een opstelling maken van het gezin voor het overlijden
van de dierbare, en erna. Dat gaf een uitgangspunt om te
vertellen hoe het gezin veranderd was, ook de verhoudingen
onderling. Het was voor haar een eyeopener om te ervaren dat
bij iedereen het gezin veranderd was, en dat iedereen andere
rollen had gekregen of genomen.
Herkenning
Het fijnste van de lotgenotengroep is de herkenning, vinden
Diandra en Diede. Er is altijd wel iemand die iets in je verhaal
herkent. Zo is Diede’s moeder een tijdje ziek is geweest, toen
Diede nog jonger was. Toen Diandra in de groep vertelde dat
haar moeder tijdens haar ziekte niet meer echt een moeder
kon zijn, herkende Diede dat gevoel. Het laat zien dat
gesprekken niet altijd over die ene persoon gaan, of over
vroeger. Ze raken aan allerlei verschillende situaties in heden,
verleden en toekomst.
Over de begeleiders zijn ze heel tevreden. Ze voelden de
deelnemers goed aan. Ook al waren ze soms wat zweverig.
Diandra moet lachen als ze eraan terugdenkt. “Soms dacht ik
wel, nee hè, niet weer creatief met kurk, maar uiteindelijk doe
je het toch.” Diede voegt daaraan toe: “En ja, dan zit je toch met
die kaars te knutselen. Maar als ik die kaars aansteek, dan
denk ik aan mijn broer. Zo is het wel.”
WhatsApp
De groep kwam acht keer samen, in
november 2014 voor het laatst. Het
contact is gebleven. Ze ontmoeten
elkaar een keer in de maand en houden
contact via hun WhatsApp-groep. Het
contact is losser en lichter nu maar nog
steeds hecht. Rondom moeilijke dagen
vragen ze elkaar hoe het gaat. “Aan hen
kun je een berichtje sturen: ‘Ik zit er
doorheen, ik haat kerst.’ En dat zij dan
precies weten hoe je je voelt en direct
warme reacties terugsturen, dan is dat
heel fijn.”
34. 29
OPmaatjes:koppels gezocht!
Een ‘opmaatje’ is er voor mannen en vrouwen die hun straf bijna hebben uitgezeten en die wel een
steuntje kunnen gebruiken bij het terugkeren naar het bijna gewone leven. Het is Humanitas’ jongste
maatjesproject. Bestuurslid Bella van der Linden is optimistisch: “Met een nieuw project komt er
altijd een moment waarop je denkt: gaat dit wel lukken? Maar zo verging het ook Vriendschappelijk
Huisbezoek. En moet je eens kijken hoe goed dat nu gaat”.
Paula Termeer is projectcoördinator OPmaatjes. Ze bezoekt Penitentiarie Inrichtingen (PI’s) in de provincie
Utrecht om te praten met directeuren, medewerkers en gedetineerden over het nieuwe maatjesproject van
Humanitas. Beantwoordt het project aan een vraag? De directeuren vinden van wel; de medewerkers zijn
nog wat terughoudend; en gedetineerden stellen liever geen vragen. Kortom, het is een project vol
uitdagingen.
Geen Pietje Bell
De gedetineerden van nu zijn niet dezelfde als die van twintig jaar geleden. “De vroegere bewoners van PI’s
waren een soort van groot geworden Pietje Bells. Kwajongens. Maar die van nu zijn steeds vaker
psychiatrische patiënten en licht verstandelijk beperkten. Ook is verslaving een groter probleem dan
voorheen” legt Paula uit. Dit komt mede doordat de laatste jaren steeds meer psychiatrische instellingen in
Nederland hun deuren hebben moeten sluiten. De voormalige patiënten van deze instellingen worden niet
langer afgezonderd van de maatschappij. Maar omdat die maatschappij voor hen bedreigend en
beangstigend kan zijn, raken ze ook vaker in de problemen.
35. 30
Lange adem
Het vergt veel van een vrijwilliger om een maatje te worden van een ex-gedetineerde met psychiatrische
problemen of verstandelijke beperkingen. De vrijwilligers die zich tot op heden hebben aangemeld zijn veelal
jonge vrouwelijke studenten met veel ambitie, maar nog weinig levenservaring. Dat vraagt om een lange
adem om goede koppelingen tot stand te brengen in dit project.
Het heeft tijd nodig, denkt Bella. “Het moet een beetje van mond op mond gaan. Als een gedetineerde van een
afdeling een goede ervaring heeft met een maatje, dan vertelt dat verhaal zich vanzelf rond.” Het is een uniek
initiatief. Geen enkel ander re-integratieproject biedt persoonlijke steun gedurende het hele traject: van cel tot
de eigen voordeur en de eerste maanden van het nieuwe begin in de maatschappij.
Openheid
Paula heeft haar hoop gevestigd op de vrouwengevangenis in Nieuwersluis. Detentie is een gesloten bolwerk,
letterlijk en figuurlijk, maar in Nieuwersluis voelt ze wat openheid. Na een inspirerend gesprek met de
directeur is ze samen met een maatschappelijk werker de afdeling opgegaan en heeft ze gepraat met de
gedetineerden. Dat is de eerste stap. “Ik moet gewoon de cellen in”, zegt Paula glimlachend. “Ik vraag de
bewoners of ze vragen en behoeften hebben. Maar vragen is natuurlijk niet stoer. En in een gevangenis moet
je stoer zijn.”
OPmaatjes komt langzaam op stoom maar Bella herinnert zich dat élk nieuw project opstartproblemen kende.
Gelukkig heeft Humanitas een lange staat van dienst én een lange adem. Aan Humanitas de taak om zichzelf
open op te stellen naar zowel het personeel van de PI’s en de gedetineerden en een overtuigend verhaal te
houden over de meerwaarde van OPmaatjes. Want wederkerige openheid en interesse liggen aan de basis van
Humanitas. “Als ik de gevangenisdeur een klein stukje verder openkrijg, dan zijn we op de goede weg”.
36. 31
Overzicht maatjesprojecten Humanitas Utrecht
Taalmaatjes
Het Taalmaatjesproject is er voor anderstalige vrouwen en mannen die hun Nederlands willen verbeteren. Als vrijwillig
taalmaatje draag je bij aan het verbeteren van zijn/haar Nederlandse taalvaardigheid, zonder als docent te fungeren. Dit
kan bijvoorbeeld door samen dingen te ondernemen, zoals een bezoek aan de bibliotheek, samen eten, wandelen, sporten,
huiswerk maken of naar culturele activiteiten gaan.Taalmaatjes krijgen ondersteuning in de vorm van
intervisiebijeenkomsten, trainingen en workshops. Taalmaatjes bestaat ruim tien jaar en telt op dit moment 82
koppelingen.
Vriendschappelijk Huisbezoek
Bijna een kwart van alle Nederlanders voelt zich eenzaam. Vaak zijn dat ouderen. Soms zijn mensen door bijvoorbeeld
ziekte niet in staat om contacten aan te gaan en te onderhouden. Ze willen hun eenzaamheid graag doorbreken.
Vrijwilligers die deelnemen aan dit project brengen de deelnemer eens in de twee weken een bezoekje. Samen drinken ze
een kopje koffie, maken een praatje of een wandelingetje. Mensen zijn blij met iemand die even tijd voor hen heeft.
Vriendschappelijk Huisbezoek bestaat ruim tien jaar en telt op dit moment 55 koppelingen.
Steun bij Rouw
Steun bij Rouw begeleidt mensen die een dierbare naaste verloren hebben. Dit doen wij op twee manieren: door mensen
individueel te begeleiden en door middel van lotgenotengroepen. De begeleiding is in handen van goed opgeleide
vrijwilligers die bovendien ervaringsdeskundig zijn. Als een vrijwilliger bij ons begint, krijgt hij/zij eerst een gerichte
training. Ook biedt Humanitas maandelijkse intervisiebijeenkomsten en zijn de coördinatoren beschikbaar voor
individuele begeleiding. Het project Steun bij Rouwbestaat ruim tien jaar en telt op dit moment 38 koppelingen.
Slachtoffers Mensenhandel
In ons Maatjesproject Slachtoffers Mensenhandel ondersteunen wij (jonge) slachtoffers van mensenhandel en loverboys,
en risicomeiden en ex-prostituees. Het contact is gericht op het hier en nu en op de toekomst. De koppeling is er voor
bedoeld
37. 32
bedoeld dat deze deelnemers met andere dingen bezig zijn dan met hun verleden. Hierbij staat het mens zijn centraal, niet
het slachtoffer zijn. Een maatje kan hen weer nieuw vertrouwen geven. Maatjesproject Slachtoffers Mensenhandel
bestaat acht jaar telt op dit moment 25 koppelingen
Studiemaatjes
Voor sommige studenten valt studeren niet mee. Zij hebben last van psychische belemmeringen waardoor ze niet goed
kunnen plannen, moeite hebben zich te concentreren op het studeren of met het aangaan van sociale contacten.
Studenten vanuit elke studierichting zijn welkom. Van de vrijwillige studiemaatjes wordt verwacht dat zij een paar uur
per week beschikbaar hebben om met elkaar aan de slag te gaan. Het contact kan bijvoorbeeld bestaan uit samen
studeren en ondersteuning bieden bij planning en deadlines. Studiemaatjes bestaat acht jaar en telt op dit moment 20
koppelingen.
OPmaatjes
Het project OPmaatjes is bedoeld voor mensen die aan het eind van hun detentie zitten en in de periode direct na de
detentie. Het gaat om mensen die een steuntje in de rug hard nodig hebben om zich voor te bereiden op – en de draad op
te pakken van – hun leven buiten de gevangenis. Het project zoekt vrijwilligers die stevig in hun schoenen staan en die
proactief zijn in het onderhouden van het contact. Vrijwilligers krijgen ondersteuning en begeleiding van de coördinator
van het project. OPmaatjes bestaat sinds 2015 en telt op dit moment 4 koppelingen.
Thuisadministratie
Vrijwilligers van Thuisadministratie Utrecht geven financieel administratieve ondersteuning aan Utrechters die niet in
staat zijn zelfstandig hun administratie bij te houden. Deze mensen kunnen hiervoor geen beroep doen op familie,
vrienden of kennissen. Goed geschoolde vrijwilligers helpen om weer systeem aan te brengen in de papierwinkel, de
financiële administratie weer op orde te brengen en binnen een bepaalde periode opnieuw het evenwicht tussen
inkomsten en uitgaven te vinden. Het doel is dat de deelnemer zelf weer de touwtjes in handen heeft en de eigen
administratie op orde kan houden. Het project is net gestart. Voor 2015 is het beoogd aantal deelnemers 50.
38. Met dank aan:
Gemeente Utrecht
RC Maagdenhuis
Fonds slachtofferhulp
Oranjefonds
Kf Heinfonds
Fundatie Luden van Stoutenburg
Elise Mathilde Fonds
Rabo Stimuleringsfonds
W. Pon-Brinkhuisstichting
Ministerie van Justitie
