Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Semelhante a Teoria więzi john bowlby
Semelhante a Teoria więzi john bowlby (20)
Teoria więzi john bowlby
- 1. TEORIA WIĘZI (John Bowlby) Ontogeneza więzi i wzorce więzi Diana Senator Uniwersytet Warszawski Instytut Psychiatrii i Neurologii
- 2. Więź emocjonalna „To, co dla wygody nazywam teorią przywiązania (attachment theory), to sposób ujęcia w koncepcję, ludzkiej skłonności do tworzenia silnych afektywnych więzi z waŜnymi, bliskimi osobami (important others) oraz sposób wyjaśniania róŜnych form dystresu emocjonalnego i zaburzeń osobowości, włączając tu lęk, złość, depresję, emocjonalne odizolowanie, których przyczyna jest niechciana separacja bądź utrata”. (Bowlby, 1969)
- 3. Więź emocjonalna Specyficzność Czas trwania ZaangaŜowanie emocji Ontogeneza Uczenie się Organizacja Funkcja biologiczna
- 4. Specyfika więzi Zachowanie przywiązaniowe jest skierowane do jednej lub więcej bliskich osób. Tymi osobami są pierwotni opiekunowie (primary caregivers), czyli osoby pełniące funkcje rodziców. (Zazwyczaj są to biologiczni rodzice, ale nie zawsze).
- 5. Więź na całe Ŝycie Więź trwa przez większość cyklu Ŝycia. ChociaŜ w okresie wczesnej dorosłości mogą pojawiać się nowe więzi – w relacji miłosnej (romantic relationship) – to jednak wczesne więzi nie dają się łatwo porzucić i zazwyczaj utrzymują się.
- 6. ZaangaŜowanie emocji Wiele z najbardziej intensywnych emocji jest wzbudzanych podczas tworzenia się, utrzymywania, zrywania i odnawiania relacji przywiązaniowych. Tworzenie się więzi moŜna opisać jako zakochiwanie się, utrzymywanie więzi jako kochanie kogoś, a utratę partnera jako opłakiwanie. Podobnie, groźba utraty wzbudza lęk, a faktyczna strata smutek. Obie te sytuacje z wielkim prawdopodobieństwem budzą gniew. Niezakłócone utrzymywanie więzi jest doświadczane jako źródło poczucia bezpieczeństwa, a odnowienie więzi jako źródło radości. PoniewaŜ takie emocje są zazwyczaj odbiciem stanu więzi afektywnych osoby, to psychologia i psychopatologia emocji w duŜej mierze jest psychologią i psychopatologią więzi afektywnych.
- 7. Ontogeneza więzi Znakomita większość niemowląt rozwija zachowania przywiązaniowe wobec wybranej osoby podczas pierwszych 9 miesięcy Ŝycia. Im więcej doświadczeń społecznych interakcji ma dziecko z daną osobą, tym bardziej prawdopodobne będzie, Ŝe stworzy więź do tej osoby. Z tego powodu ktokolwiek matkuje dziecku stanie się pierwotnym opiekunem. Zachowania przywiązaniowe łatwo są aktywowane do końca 3 roku Ŝycia.
- 8. Uczenie się Podczas, gdy uczenie się róŜnicowania znanego od obcego jest kluczowym procesem w rozwoju przywiązania, konwencjonalne nagrody i kary, jakimi posługują się psychologowie eksperymentalni, odgrywają jedynie niewielką rolę. Więź moŜe się rozwinąć pomimo powtarzających się kar ze strony pierwotnego opiekuna.
- 9. Organizacja Początkowo zachowania przywiązaniowe składają się z reakcji zorganizowanych w stosunkowo proste sekwencje. Od końca pierwszego roku Ŝycia staja się coraz bardziej złoŜonymi systemami behawioralnymi, zorganizowanymi hierarchicznie i zawierającymi wewnętrzne robocze modele siebie i opiekuna. Systemy te są aktywowane przez określone warunki, a zakańczane przez inne. Do warunków aktywujących zaliczają się: obcość, głód, zmęczenie i wszystko, co wywołuje strach. Do warunków kończących zalicza się widok lub głos matki (opiekuna), a w szczególności interakcja z nią. Gdy matka jest obecna lub znane jest miejsce jej przebywania, dziecko przestaje intensywnie okazywać zachowania przywiązaniowe, a w zamian eksploruje otoczenie.
- 10. Funkcja biologiczna Zachowanie przywiązaniowe występuje u młodych prawie wszystkich gatunków ssaków, a u wielu gatunków utrzymuje się całe Ŝycie. ChociaŜ istnieje wiele róŜnic międzygatunkowych, to utrzymywanie bliskości z wybranym osobnikiem, prawie zawsze matką, jest reguła, która sugeruje, Ŝe takie zachowanie ma wartość dla przetrwania (głównie ochrona przed drapieŜnikami).
- 11. Teoria więzi – nurt interakcyjny i interpersonalny Teoria więzi dała początek całemu nowemu sposobowi myślenia o dzieciach, relacjach, psychopatologii. Zapoczątkowała nurt interakcyjny. Stanowi takŜe podstawę podejścia interpersonalnego.
- 12. Czynniki aktywujące zachowanie Konfiguracja następujących czynników: Obecność określonych obiektów w środowisku Brak określonych obiektów w środowisku Hormony Poziom aktywacji CUN w danym momencie Odbierana stymulacja w danym momencie
- 13. Zachowania sygnałowe Zachowania przywiązaniowe słuŜą utrzymywaniu bliskości z opiekunem Zachowania sygnałowe, to zachowania przywiązaniowe obecne od urodzenia lub pojawiające się bardzo wcześnie w rozwoju dziecka (do 3 miesiąca) Ssanie słuŜące uspokajaniu Płacz Uśmiech Przywieranie, podąŜanie wzrokiem Chwytanie Gaworzenie (potem)
- 14. Wewnętrzne robocze modele (WRM) Wraz z budowaniem relacji przywiązaniowej dziecko tworzy wewnętrzne robocze modele (internal working models): Siebie Opiekuna Znaczenia ich relacji WRM to dynamiczne reprezentacje, w których są przechowywane i przetwarzane informacje (o sobie, opiekunach, relacji), tak, aby umoŜliwiały predykcję i „skuteczne” działanie. WRM są zbudowane zgodnie z dostępnymi dziecku danymi (z własnych doświadczeń). WRM są rozciągnięte na to, co jest potencjalne (aby skutecznie działać w nowych sytuacjach). WRM powinny być spójne wewnętrznie, aby pełnić swoją funkcję. Mogą być „uaktualniane”, ale zmiany w nich dokonują się pomału. WRMy tworzą wewnętrzny świat dziecka. WRMy są obsadzone emocjami. Podstawową emocją modelu znaczenia relacji jest radość.
- 15. ONTOGENEZA Faza 1: Orientacja i sygnały bez róŜnicowania wybranej osoby Od urodzenia do 8-12 tygodnia Obecne są pewne specyficzne zachowania wobec ludzi, ale róŜnicowanie między osobami jest ograniczone Preferencja bodźców społecznych Zachowania sygnałowe Dziecko przestaje płakać na głos lub widok twarzy ludzkiej Zachowania dziecka i zachowania opiekuna wzajemnie na siebie oddziałują Od około 12 tygodnia Ŝycia wzrasta intensywność przyjaznego reagowania
- 16. ONTOGENEZA Faza 2: Orientacja i sygnały skierowane do jednej (lub więcej) wybranej osoby Faza ta trwa do około 6 – 8 miesiąca. Przyjazne reagowanie na osoby, a najbardziej na opiekuna Coraz bardziej zróŜnicowane reakcje w zaleŜności od osoby. Od 12 tygodnia staje się to widoczne. Jednym z najbardziej widocznych przejawów ukształtowania się więzi jest lęk przed osobami obcymi, który pojawia się około 8 miesiąca (tzw. Lęk 8-miesiąca)
- 17. ONTOGENEZA Faza 3: Utrzymywanie bliskości z wybrana osobą dzięki przemieszczaniu się i sygnałom Faza ta trwa do końca drugiego roku Ŝycia Coraz bardziej zróŜnicowane reakcje na róŜne osoby Wyraźne są takie zachowania jak: PodąŜanie za odchodzącą mamą Witanie mamy po powrocie Mama jako „bezpieczna baza” (secure base) Inne bliskie osoby poza pierwotnymi opiekunami nabierają znaczenia jako „wspierający” opiekunowie Osoby obce są traktowane ostroŜnie, wzbudzają czujność Zmienia się repertuar zachowań wchodzących w skład systemu behawioralnego przywiązania, co jest związane z rozwoje dziecka, szczególnie rozwojem ruchowym i rozwojem mowy.
- 18. ONTOGENEZA Faza 4: Tworzenie partnerstwa Od początku 3 roku Ŝycia Dziecko zaczyna dostrzegać „cele” zachowania matki i jej plany osiągania ich Nabywa wgląd w uczucia i motywy działania opiekuna Jest w związku z tym w stanie „negocjować” własne plany z uwzględnieniem planów, intencji i uczuć opiekuna Zachowanie dziecka jest bardziej elastyczne Obraz świata, jaki nabywa dziecko staje się duŜo bardziej złoŜony Coraz bardziej złoŜone są takŜe wewnętrzne robocze modele siebie, opiekuna i znaczenia ich relacji.
- 19. Procedura Obcej Sytuacji (POS) Wystandaryzowana procedura obserwacyjna słuŜąca do badania wzorców więzi u dzieci około 1 roku Ŝycia. POS stworzona została przez uczennicę Johna Bowlby’ego – Mary Ainsworth oraz jej współpracowników (1978). Bazuje ona na obserwacji zachowania dziecka w sytuacji krótkiej separacji od opiekuna, powrotu opiekuna oraz pojawienia się osoby obcej. W zmodyfikowanej formie jest najczęściej stosowanym narzędziem badawczym do badania więzi u małych dzieci. Jest takŜe schematem wykorzystywanym w obserwacji klinicznej.
- 20. Procedura Obcej Sytuacji (POS) Numer Czas Obecne osoby Krótki opis epizodu trwania Matka, dziecko, 1. 30 sek. Badacz wprowadza matkę i dziecko do pokoju. badacz 2. Matka, dziecko 3 min. Dziecko eksploruje otoczenie, mama nieaktywna. Osoba obca, Wchodzi osoba obca. Najpierw milczy, potem 3. 3 min. matka, dziecko rozmawia z mamą, potem podchodzi do dziecka. Osoba obca, 3min. lub 4. Epizod I separacji. Mama wychodzi. dziecko mniej 3min. lub Pierwszy epizod powrotu matki. Mama wraca, 5. Matka, dziecko więcej osoba obca wychodzi. Mama uspokaja dziecko. 3min. lub 6. Dziecko Epizod II separacji. mniej Osoba obca, 3min. lub 7. Osoba obca wchodzi i próbuje pocieszyć dziecko. dziecko mniej Drugi epizod powrotu mamy. Osoba obca 8. Matka, dziecko 3 min. wychodzi.
- 21. Więź ufna - B Zachowania w POS: Opiekun jako bezpieczna baza Separacja: PodąŜa za mamą lub przywołuje. Dystres widoczny. Powrót: Aktywnie wita np. uśmiechem, wokalizacją, gestem. Szuka bliskości z rodzicem. Jeśli płacze, to uspokaja się pocieszane przez rodzica. WRM: Opiekun jako osoba dostępna i reagująca, wraŜliwa i kochająca, osoba, która jest „z” dzieckiem. Obraz siebie jako osoby zasługującej na miłość i na spełnienie swoich potrzeb emocjonalnych, osoby mogącej podzielać swoje przeŜycia z innymi osobami.
- 22. Więź ufna - B W dalszym rozwoju, osoba: Ma pozytywną samoocenę Ma poczucie sprawczości Jest empatyczna Ma lepsze zdolności społeczne Lepiej radzi sobie z trudnymi sytuacjami (frustracją, zmianą otoczenia, odroczeniem gratyfikacji, itp) Ma większą odporność psychiczną (resilience), w znaczeniu zdolności do psychicznego radzenia sobie z trudnymi doświadczeniami. Jest bardziej autonomiczna i niezaleŜna
- 23. Więź lękowa – unikająca - A Zachowania w POS: DuŜo eksploruje, mało wraca do opiekuna (jako bezpiecznej bazy) Separacja: Minimalna reakcja. Jakby nie zauwaŜyło wyjścia opiekuna. Na zewnątrz niewidoczny dystres, ale przeŜywany wewnątrz bardzo silny (wysoki poziom kortyzolu). Powrót opiekuna: Jakby nie zauwaŜyło. Gdy rodzic podchodzi, unikanie, utrzymywanie dystansu, odchylanie się, gdy na rękach, koncentracja na otoczeniu (zabawkach). WRM: Przekaz od opiekuna „musisz czasem radzić sobie sam”. Model opiekuna, jako osoby nie zawsze reagującej na sygnały dziecka. Strategia „poradzenia” sobie, bez aktywnego angaŜowania opiekuna. Obraz siebie jako osoby nie zawsze zdolnej do skutecznego działania (w relacji z opiekunem, w otoczeniu), naraŜonej na „poraŜkę”, frustrację.
- 24. Więź lękowa – unikająca - A W dalszym rozwoju, osoba: Bardziej zaleŜna od innych Bardziej lękowa Nadmiernie czujna / ostroŜna Mało „odporna” na frustrację Nie doceniająca swoich moŜliwości Mało pewna siebie Z poczuciem małej sprawczości Z niska samooceną
- 25. Więź lękowa – ambiwalentna - C W POS: Ograniczona eksploracja. Widoczne rozdraŜnienie lub bierność. Separacja: Oznaki silnego dystresu Powrót opiekuna: Zmienne dąŜenie do kontaktu z oznakami gniewu, odrzucenia i napadami złości – LUB - Bierne i zasmucone. Nie daje się łatwo uspokoić. WRM: Model opiekuna jako mało przewidywalnego, reagującego jeśli sygnały od dziecka są bardzo nasilone, czasem niedostępnego emocjonalnie. Obraz siebie jako osoby mało skutecznej, z niewielką moŜliwością wpływania na innych, której potrzeby emocjonalne nie zawsze mogą być zaspokojone (co łączy się ze złością i próbami surowego kontrolowania otoczenia).
- 26. Więź lękowa – ambiwalentna - C W dalszym rozwoju, osoba: Z niską samooceną Mało autonomiczna Często kontrolująca Przejawiająca złość w sytuacjach frustracji, rozczarowania, zranienia, lęku Bardziej lękowa i czujna Z małą „odpornością” psychiczną (resilience)
- 27. Więź zdezorganizowana - D W POS: Brak widocznego celu czy intencji w zachowaniu Mała spójność zachowania w całej procedurze. Zachowania niekompletne, przerywane ruchy, zastyganie, bezpośredni wyraz leku / obawy przed rodzicem, dezorientacja, zmieszanie, ruchy stereotypowe. WRM: Trudność w zbudowaniu spójnych wewnętrznych roboczych modeli. Dzieci o tym wzorcu więzi to często dzieci źle traktowane przez rodziców. Widoczne jest u nich wycofanie ze świata wewnętrznego (refleksyjnego funkcjonowania) oraz ograniczenie afektu. Więź ta jest patologiczna bądź jest silnym czynnikiem ryzyka dalszej patologii rozwoju.
- 28. Więź zdezorganizowana - D W dalszym rozwoju, osoba: W sytuacjach frustracji odczuwa gniew, moŜe reagować agresją. Często przejawia zachowania agresywne w stosunku do rówieśników i dorosłych. MoŜe być w wieku przedszkolnym niezwykle kontrolująca (tyranizująca). Ma trudności z odraczaniem gratyfikacji. MoŜe rozwinąć zaburzenia osobowości, szczególnie typu borderline. Ze względu na niewielką „odporność” psychiczna (resilience) istnieje wysokie ryzyko rozwinięcia PTSD w sytuacji nasilonego stresu.