3. ΝΕΡΟ – ΠΗΓΗ ΖΩΗΣ
• Χημική σύσταση
• Ιδιότητες του νερού
• Κύκλος του νερού
• Κατανομή του νερού στη γη
• Κατανάλωση του νερού
• Το νερό στην πόλη μας
• Το νερό πριν πολλά χρόνια
• Ρύπανση του νερού
• Λειψυδρία
• Φράγματα – Ταμιευτήρες νερού
• Το νερό στη λαογραφία , θρησκεία, τέχνη

5. Χημική σύσταση του νερού –ιδιότητες
• Το νερό αποτελείται από υδρογόνο και
οξυγόνο.
• Το υδροξείδιο του υδρογόνου (νερό, H2O) είναι
μια ένωση της οποίας το μόριο αποτελείται
από δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο
οξυγόνου.
• Βράζει στους 100Ο C και πήζει στους 0˚C
εφόσον είναι χημικώς καθαρό.

7. Κύκλος του νερού
 Ο ήλιος ζεσταίνει το νερό της
θάλασσας αλλά και των ποταμών
και των λιμνών. Έτσι το νερό
εξατμίζεται και με τη μορφή
υδρατμών ανεβαίνει ψηλά στον
ουρανό.

9.  Η θερμοκρασία ψηλά στην
ατμόσφαιρα είναι μικρότερη κι έτσι οι
υδρατμοί κρυώνουν και γίνονται
σταγονίτσες νερού και κρυσταλλάκια
πάγου. Μ’ αυτό τον τρόπο
δημιουργούνται τα σύννεφα. Εξαιτίας
του βάρους οι σταγόνες αυτές πέφτουν
πάλι στη γη σαν βροχή, σαν χιόνι ή σαν
χαλάζι.

11. Το μεγαλύτερο μέρος της βροχής και του
χιονιού που πέφτει καταλήγει στις
θάλασσες και στους ωκεανούς
 Το υπόλοιπο απορροφάται και
αποθηκεύεται σε υπόγειες δεξαμενές.

15. Κατανομή του νερού στη γη
To νερό το συναντάμε στη φύση σε τρεις
μορφές:
Στερεή μορφή (Πάγος)
Υγρή μορφή (Νερό)
Αέρια (Υδρατμοί)

16. Το 97% είναι αλμυρό και βρίσκεται
στους ωκεανούς.
Το 2% είναι φρέσκο και βρίσκεται στα
ποτάμια, λίμνες κτλ.
Το 1% που απομένει καλύπτει τις
καθημερινές ανάγκες μας.

17. Κατανάλωση νερού
Κατανάλωσή: στη γεωργία, βιομηχανία,
οικιακή χρήση.
Το 70% του διαθέσιμου νερού
χρησιμοποιείται στη γεωργία.
Πηγές άρδευσης: βροχή, υγρασία
εδάφους, υπόγεια νερά.

21. Η Βιομηχανία καταναλώνει το 23% του
διαθέσιμου νερού.
Χρησιμοποιούν το νερό: Για την
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τις
μεταλλευτικές επιχειρήσεις, την
κατεργασία πρώτων υλών.

22. Κατανάλωση για οικιακή χρήση
 Η χρήση του νερού σε κάθε σπίτι είναι
απαραίτητη.
Πρέπει όμως να προσέχουμε να μην το
σπαταλάμε άδικα.

23. Αυτή είναι η οικιακή κατανάλωση
ενός μέσου νοικοκυριού

24. Το νερό και η πόλη μας
Από πού υδρεύεται η Θεσσαλονίκη;
Έχει αρκετό νερό για όλους η πόλη μας;
Είναι καθαρό; Πώς το καθαρίζουν;
Πού πηγαίνουν τα βρώμικα νερά;
Ποια είναι η κατάσταση του Θερμαϊκού
κόλπου;
Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;

25. Πώς πήγαινε τα παλιά χρόνια το νερό στα σπίτια;
Πριν από αρκετά χρόνια στα σπίτια μέσα δεν
υπήρχαν βρύσες.
Σε πολλές περιπτώσεις είχαν πηγάδια στις
αυλές τους και από εκεί έβγαζαν το νερό και στη
συνέχεια το έφερναν στο σπίτι ή πήγαιναν στην
κεντρική βρύση που υπήρχε στην πλατεία του
οικισμού και το έπαιρναν με τις στάμνες.

26. Σε άλλες περιπτώσεις υπήρχε ο νερουλάς,
που κουβαλούσε το νερό σε στάμνες με το
γάιδαρό του και το έδινε στα σπίτια.

27. Στα νησιά όμως που το πρόβλημα έλλειψης
νερού ήταν μεγάλο, και δεν είχαν τρόπο να
τους το μεταφέρουν εύκολα από άλλες
περιοχές της Ελλάδας,
συγκέντρωναν
το βρόχινο νερό
στις ταράτσες
των σπιτιών τους,
το οποίο και
χρησιμοποιούσαν .

28. Σε τι βοηθά το νερό;
* Το νερό βοηθά στη λειτουργία των ζωτικών
οργάνων (καρδιά, εγκέφαλος νεφρά,
πνεύμονες, συκώτι).
* Στο μεταβολισμό.
* Ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος.
* Μας χαρίζει λαμπερά, γερά και δυνατά
μαλλιά.
* Μας δίνει λαμπερό και υγιές δέρμα.
* ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΥΓΕΙΑ!

29. Ρύπανση του νερού
Ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας
είναι η ρύπανση των θαλασσών και των
υδάτινων πόρων.

30. • Οι σπουδαιότερες πηγές ρύπανσης,
οι οποίες επιβαρύνουν κατ΄ αρχήν
τα επιφανειακά νερά και στη
συνέχεια τους υπόγειους
υδροφόρους ορίζοντες, μπορεί να
ταξινομηθούν στις εξής κατηγορίες:

32. Πηγές ρύπανσης νερού
• Αστικά λύματα: Ακάθαρτα νερά
πόλεων και οικισμών που
προέρχονται από τις κατοικίες και
διάφορες άλλες δραστηριότητες
(σχολεία και πανεπιστήμια, δημόσιες
επιχειρήσεις, χώροι εργασίας,
τουριστικές μονάδες, νοσοκομεία,
εργαστήρια και ιατρικά κέντρα,
βιοτεχνίες κ.ά).

33. • Βιομηχανικά υγρά απόβλητα,
που μπορεί να είναι παρόμοια με τα
αστικά λύματα ή να περιέχουν και
επικίνδυνα ή και τοξικά στοιχεία.
• Γεωργικά υγρά απόβλητα, τα νερά
απορροής εντατικά καλλιεργούμενων
εκτάσεων που μπορεί να περιέχουν
λιπάσματα ή/και φυτοφάρμακα.

34. • Κτηνοτροφικά υγρά απόβλητα, τα υγρά
απόβλητα που προέρχονται από μεγάλες
ή μικρότερες μονάδες εκτροφής ζώων.
• Διείσδυση θαλασσινού νερού λόγω
υπεράντλησης των υπόγειων νερών ή
λόγω της ανόδου της στάθμης της
θάλασσας εξαιτίας της αλλαγής του
παγκόσμιου κλίματος(“φαινόμενο
θερμοκηπίου”).

35. • Όξινη βροχή εξαιτίας
της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή
κατακρήμνισης των αέριων ρύπων με τη
βροχή, το χιόνι, τον άνεμο ή λόγω
βαρύτητας.

36. Λειψυδρία
Λειψυδρία είναι η έλλειψη νερού.
Σημειώνεται όταν οι ποσότητες του νερού που
αφαιρούνται από τις λίμνες, τα ποτάμια ή το
υπέδαφος, είναι τόσο μεγάλες, ώστε οι
προμήθειες νερού δεν επαρκούν πλέον στην
ικανοποίηση όλων
των ανθρωπίνων αναγκών
ή των αναγκών
του οικοσυστήματος.

39. • Πρέπει να προσπαθήσουμε να κάνουμε
κι εμείς οικονομία , ώστε αυτό το
πολύτιμο αγαθό να υπάρχει και για τις
επόμενες γενιές.

40. Τρόποι εξοικονόμησης νερού
 Κάνετε ντους και όχι μπάνιο.
Όταν πλένετε τα δόντια σας και όταν
ξυρίζεστε κλείνετε τη βρύση και μην
αφήνετε το νερό να τρέχει άσκοπα.
Βάζετε πλυντήρια μόνο όταν είναι καλά
γεμάτα.
Πλένετε τα φρούτα και τα λαχανικά σε μια
λεκάνη και μετά ρίξτε το νερό στα
λουλούδια.
 Βάλτε ειδικά σακουλάκια στις τουαλέτες,
για μην σπαταλάτε άδικα το νερό.

41. Φράγματα- Ταμιευτήρες νερού

42. • Φράγμα είναι μια κατασκευή που
περιορίζει τη φυσική ροή του νερού με
σκοπό την άρδευση, ύδρευση, την
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και την
αντιπλημμυρική προστασία.
• Στη χώρα μας υπάρχουν πολλά
φράγματα, που εξυπηρετούν τους
παραπάνω σκοπούς .

45. • Οι ταμιευτήρες νερού είναι, φυσικές
ή τεχνητές λεκάνες , όπου γίνεται η
αποθήκευση μεγάλης ποσότητας
νερού.

47. Το νερό στη μυθολογία, θρησκεία,
λαογραφία

48. Νερό, η πηγή των πολιτισμών
Οι σημαντικότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν κοντά στο
νερό.
Ιδιαίτερα, στη Μεσόγειο το νερό έπαιξε σημαντικό
ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτισμών..
Οι δρόμοι των ποταμών και των θαλασσών
προμήθευαν
στις ανθρώπινες κοινωνίες όχι μόνο νερό
για τις καλλιέργειες και μέσα διατροφής, αλλά κι έναν
ασφαλή κι εύκολο δρόμο για τις μετακινήσεις, το
εμπόριο, τις ανταλλαγές προϊόντων, αλλά και την
επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, των λαών,
των πολιτισμών!

49. Ο Αιγυπτιακός πολιτισμός συνέδεσε τη ζωή
του με τον ποταμό Νείλο,
ο πολιτισμός της Μεσοποταμίας με τον
Τίγρη και τον Ευφράτη, ο ελληνικός
πολιτισμός με τα πλούσια παράλια…

51. Το νερό αρκετές φορές συνδέθηκε και με το
φόβο! Γι’ αυτό, η θάλασσα και ο αγριεμένος
ποταμός οδηγούσε τους ανθρώπους στο να
εξευμενίζουν τους θεούς, για να
αντιμετωπίσουν τους φόβους τους.
Ο κατακλυσμός των νερών περιγράφεται,
πολύ συχνά στη μυθολογία.

52. Το νερό στη θρησκεία
Στις περισσότερες θρησκείες, το νερό αποτελεί
το σύμβολο της ζωής, της καθαρότητας, της
ψυχικής υγείας.
Στο Χριστιανισμό, οι πιστοί βαπτίζονται για να
αποκτήσουν την ευλογία του Αγίου Πνεύματος
και δέχονται το Άγιασμα της Εκκλησίας με
ευλάβεια,
ως κάτι το θαυματουργό
για καλή υγεία.

53. Στη μουσουλμανική, αλλά και στην ιουδαϊκή
θρησκεία οι πιστοί θεωρούν το νερό ένα από
τα σημαντικότερα αγαθά και γι’ αυτό, προτού
εισέλθουν στους χώρους προσευχής τους,
πλένονται.
Οι ινδουιστές συνήθιζαν να χτίζουν τους
ναούς τους, κοντά σε τόπους όπου
επικρατούσε το υγρό στοιχείο.

54. Το νερό στη λαογραφία
Έθιμα
Στην Ελλάδα, σε αρκετές περιοχές,
οι άνθρωποι ακολουθούν έθιμα
με το νερό, τα οποία νιώθουν
ότι θα τους εξασφαλίσουν υγεία και ευτυχία.
 Το πρωί της Πρωτοχρονιάς σε αρκετές
περιοχές, οι άνθρωποι συνηθίζουν να πηγαίνουν
στις δημόσιες βρύσες, για να γεμίσουν τις
στάμνες με το καινούριο αγιοβασιλιάτικο νερό ή
προσφέρουν γλυκίσματα, για να καλοπιάσουν
τη νεράιδα ή το ξωτικό που ζει κοντά στις πηγές
τους.

55. Σύμφωνα με μια λαϊκή δοξασία, το νερό
κοιμάται κάποιες ώρες. Όποιος βρεθεί
μπροστά σε κοιμισμένο νερό, δεν πρέπει
να μιλήσει, γιατί θα πάθει μεγάλο κακό.
Αν θελήσει να πιει, πρέπει να το ταράξει
με το χέρι του για να ξυπνήσει,
διαφορετικά το νερό αγανακτεί και του
παίρνει το μυαλό.

56.  Όταν μια γυναίκα πάει να γεννήσει,
ρίχνουν νερό για να κυλήσει το μωρό
σαν νεράκι.
 Όταν φεύγει κάποιος ταξίδι, ρίχνουν
από πίσω του νερό για να κυλάει ο
δρόμος του σαν νερό.

57.  Η Περπερούνα είναι ένα έθιμο που τελείται
σε πολλά χωριά του Έβρου για την
εξουδετέρωση της ανομβρίας.
Εκτός από την εκκλησιαστική λιτανεία που
κάνουν, ντύνουν ένα πολύ φτωχό ή ορφανό
κορίτσι (για να το λυπάται ο θεός),
με λουλούδια και χλωρά κλαδιά και το
γυρίζουν στο χωριό καταβρέχοντάς το (ενώ
σε ορισμένα μέρη, του ρίχνουν χρήματα σε
ένα κόσκινο) και τραγουδούν.

58. Περπερούνα έλεγαν το κοριτσάκι και το έθιμο.
Περπερούνα περπατεί,
για βροχή παρακαλεί.
Κύριε, ρίξε μια βροχή
μια βροχή καματερή.
Μπάρες μπάρες τα νερά
λίμνες λίμνες τα κρασιά .
κάθε κούτσουρο καλάθι
κάθε στάχυ και ταγάρι,
για να σκάζ’ ο αλευράς
γιατί δεν πωλεί ακριβά
και να χαίρεται ο φτωχός
μ’ όλη του τη φαμελιά.

59. Νερόμυλοι- Στάμνες

60.  Είναι άγνωστο πότε ο άνθρωπος άρχισε να
αξιοποιεί τη φυσική δύναμη από την κίνηση του
νερού.
Είναι όμως βεβαιωμένο
ότι νερόμυλους χρησιμοποιούσαν
οι άνθρωποι εδώ και αιώνες.
Οι νερόμυλοι χρησιμοποιήθηκαν
για το άλεσμα του σιταριού, την
παραγωγή λαδιού και μπαρουτιού.
Μερικοί μύλοι λειτουργούσαν όλο το χρόνο,
ενώ άλλοι σταματούσαν το καλοκαίρι εξαιτίας
της ελάττωσης του νερού (ξερόμυλοι).

61. Τους συναντάμε είτε μεμονωμένους είτε σε
ομάδες (μέχρι και 20).
Μερικές φορές αποτελούσαν αυτόνομους
οικισμούς , τα μυλοχώρια.
Οι περισσότεροι λειτούργησαν στη Μακεδονία,
επειδή τη διαρρέουνμεγάλοι ποταμοί και
παραπόταμοι.
Οι περισσότεροι νερόμυλοι εγκαταλείφθηκαν
με τη χρήση του ηλεκτρισμού.

65. Η ιστορία της στάμνας ξεκινά από τη Μέση
Νεολιθική περίοδο (5.800-5.300 π.Χ.),
όταν κατασκευάστηκαν για τη μεταφορά
και την αποθήκευση υγρών.
Η στάμνα είχε πολλαπλές χρήσεις
και ανάλογα σχήματα
σε διάφορες εποχές.

66. Χρησιμοποιήθηκε για το σερβίρισμα, τη φύλαξη,
τη μεταφορά και τη μέτρηση νερού, κρασιού
ή λαδιού. Επίσης αποτέλεσε και αντικείμενο
παιχνιδιού και σκεύος
για την τέλεση εθίμων.
Σήμερα έχουν απομείνει
λίγοι παραδοσιακοί
αγγειοπλάστες και
οι στάμνες έχουν γίνει
μουσειακά αντικείμενα
παρά είδη καθημερινής χρήσης.

67. Γλωσσική παράδοση
Υπάρχει πλήθος φράσεων, παροιμιών,
γνωμικών, που αναφέρονται στο νερό
καταδεικνύοντας, πόσο στενά δεμένη είναι
η ύπαρξή μας μαζί του.

68.  Δε δίνει τ’ αγγέλου του νερό.
 Έχασε τα νερά του.
 Έκανε μια τρύπα στο νερό.
 Μπήκε το νερό στ΄αυλάκι.
 Κουβαλάει το νερό με το κόσκινο.
 Ξέρει το μάθημα νεράκι.
 Όμορφη σαν τα κρύα τα νερά.
Θα πούμε το νερό νεράκι.
Η ζωή μας κύλησε σαν νερό.

69. Τοπωνύμια
Κρυονέρι, Νερομάνα, Καλό Νερό, Ξινό Νερό,
Νερόμυλος…
Πηγαδάκια, Ξεροπόταμος, Καλή Βρύση,
Κρυοπηγή, κρήνη, Κανάλι…

71. • Η λέξη νερό προέρχεται από το επίθετο νηρός που σημαίνει πρόσφατος-φρέσκος
• . Αρχικά χρησιμοποιούσαν τη φράση νηρόν ύδωρ (φρέσκο νερό) και αργότερα οι
• νερουλάδες της Βυζαντινής εποχής διαφήμιζαν το προϊόν τους με την ονομασία
• νε(α)ρό ύδωρ. αργότερα παραλείφθηκε το ύδωρ και η λέξη νερό αντιπροσώπευε
• πια το νόημα και των δυο λέξεων.
• Βιβλιογραφία
• Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, Εισαγωγή στην Λαογραφία, Αθήνα,1977
• Μέγας,Γ.Α, Ελληνικές γιορτές και έθιμα της Λαϊκής Λατρείας, Εστία, Αθήνα 2004
• Μερακλής, Μ.Γ. Παροιμίες Ελληνικές και των άλλων Βαλκανικών λαών.,Πατάκης,
• Αθήνα 1985
• Κουτσιλιέρη,Α. Γαμήλια έθιμα της Μάνης. Ανάτυπον εκ της λαογραφίας, Τομ ΙΘ,
• Αθήνα 1960
• Σπυροπούλου,Ζ., Μύθοι περί φυτών, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999
• Ιστορία της Νεοελληνικής Τεχνολογίας, εκδ. Κοινωφελές Ίδρυμα ΕΤΒΑ Νομαρχία
• Αχαϊας 1988