1.
दररोज आपल्या आजूबाजूला आपण अनेक
प्रकारचे बदल घडताना बघतो.

2.
अन्न िशिजणे, इंधन जळणे यांसारख्या घटनांमध्ये
पदाथार्थात कायमचे बदल होतात. अशिा बदलांना
रासायिनक बदल म्हणतात.

3.
ज्या घटनेत पदाथार्थात असे कायमचे बदल
(रासायिनक बदल ) होतात त्या घटनेला
रासायिनक अिभिक्रियाक्रिया म्हणतात.

4.
आपण रोज वापरत असलेल्या अनेक वस्तू रासायिनक
अिभिक्रक्रिीयांमध्येच तयार झालेल्या असतात. उदा : घराच्या
िभिक्रतीना ियादलेला रंग, प्लॅस्टिस्टकच्या वस्तू

5.
रासायनिनिक अभिभिक्रियाक्रियना थोडक्यनात व्यक्त करता
यनावी म्हणूनि रासायनिनिक समीकरणाच्यना रुपात
िलिहिहतात
उदा : कॅल्शिल्शियनम ऑक्साईडची पाण्यनाबरोबर अभिभिक्रियाक्रियना झालिही
अभसता कॅल्शिल्शियनम हायनड्रॉक्साईड तयनार होते आणिण उष्णता
मुक्त होते.
ही अभिभिक्रियाक्रियना समीकरणाच्यना रुपात पुढीलिह प्रमाणे िलिहिहता यनेते.
• CaO + H2O  Ca(OH)2 + उजार्जा
कॅल्शिल्शियनम पाणी कॅल्शिल्शियनम
ऑक्साईड हायनड्रॉक्साईड

6.
CaO + H2O  Ca(OH)2
• रासायनिनिक समीकरणात बाणाच्यना डावीकडीलिह
रसायननिांनिा अभिभिक्रक्रिीयनाकारके म्हणतात.
तर बाणाच्यना उजवीकडीलिह रसायननिांनिा उत्पाियादते
म्हणतात.
• अभिभिक्रियाक्रियनाकारके म्हणजेच रासायनिनिक ियाक्रियनेत भिक्राग
घेणारे मूळ पदाथर्जा तर उत्पाियादते म्हणजे रासायनिनिक
ियाक्रियनेत तयनार झालिहेलिहे निवीनि पदाथर्जा

7.
रासायनिनिक अभिभिक्रक्रिीयनांचे प्रकार
• संयनोग अभिभिक्रियाक्रियना
• अभिभिक्रक्रिीयनाकारके दोनि िकवा दोनिापेक्षा अभिधिक
• उत्पाियादत फक्त एकच
• उदा : C + O2  CO2

8.
अभपघटनि अभिभिक्रियाक्रियना
• ,अभिभिक्रियाक्रियनाकारक फक्त एक
• उत्पाियादते एकापेक्षा अभिधिक
• उदा : 2H2 0  2H2 + O2

9.
िवस्थापनि अभिभिक्रियाक्रियना
• दोनि िकवा अभिधिक अभिभिक्रक्रिीयनाकारके व उत्पाियादते
• एका अभिभिक्रियाक्रियनाकारकातीलिह एक घटक दुस-यना
अभिभिक्रियाक्रियनाकारकामुळे िकवा त्यनातीलिह घटकामुळे
िवस्थािपत होतो आणिण उत्पाियादते तयनार होतात.
• उदा : Zn + 2HCl  ZnCl2 + H2

10.
ऑक्सिडीक्सिडीकरण व क्षपण
• ऑक्सिडीक्सिडीकरण एखाद्या मूलद्रव्याच्या िकवा सिंयुगाचा
ऑक्सिडीक्सिजनशी सिंयोग होणे.
उदा : C + O2  CO2
• क्षपण एखाद्या मूलद्रव्याचा िकवा सिंयुगाचा
हायड्रोजनशी सिंयोग होणे िकवा सिंयुगातून ऑक्सिडीक्सिजन
गमावला जाणे
Cl2 + H2  2HCl

11.
रासिायिडीनक अभिडीभिक्रीयेचा वेग
काही रासिायिडीनक अभिडीभिियाक्रया जलद तर काही सिावकाश (मंद)
होतात.
उदा : फळ िडीपकणे , लोखंड गंजणे (मंद), कागद जळणे,
फटाका फु टणे (जलद)

12.
रासिायिडीनक अभिडीभिियाक्रयांचा कणाचा आकार,
तापमान, सिहती आिडीण उत्प्रेरक यावर अभवलंबून
अभसितो.

13.
उत्प्रेरक अभिडीभिियाक्रयेत भिाग घेत नाहीत. त्याच्या
फक्त उपिडीस्थितीमुळे अभिडीभिक्रीयेचा वेग वाढतो.
उदा : मॅगेनीज डायआक्सिाईड, रेनी िडीनकेल

14.
काही रासिायिडीनक अभिडीभिियाक्रयामध्ये उष्णता बाहेर
पडते. (उष्मादायी अभिडीभिियाक्रया )
उदा: मॅग्नेिडीशअभमचे हवेत जळणे.

15.
काही रासायनिनिक अभिभिक्रीयनामध्यने उष्णता शोधली
जाते.
(उष्माग्राही अभिभिियाक्रयना )
उदा: यनुरिरआ पाण्यनात िविरघळणे.
ADD EXPERIMENT

16.
रासायनिनिक अभिभिियाक्रयनामध्यने पुरढील बदल घडतानिा
ियादसतात.
- पदाथार्थांची अभविस्था बदलते
- तापमानि बदलते
- रंग बदलतो
- विायनूनिनििमती होते