Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita

Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,PuneAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
// राजयक्ष्मा चिकित्सा //
// श्री //
// श्री //
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
धातुक्षयािे सामान्य हेतु ि.सु.17/76-77
अत्याधिक व्यायाम अनशनम
आतत चििंता रुक्ष आहार
अल्प आहार, एिरस आभ्यास वायु-ताप यािंिे अचधि सेवन
भय-शोि रुक्षमद्य प्रयोग
जागरण िफ-रक्त-शुक्र-मल यािंिे अचधि प्रवततन
िाल- वृद्धावस्था आदि भूतोपघात आदि
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
साहसज राजयक्ष्मा
िुर्तल पुरुषाद्वारे पुढील हेतूिंिे सेवन:-
आचधि शक्तीशाली योध्यार्रोर्र युद्धिं
आचधि भार वहन – आचधि िालणे – आततलिंघण-
आदि आपळ्या शक्तीपेक्षा अचधि शक्तीिे िमत
िरणे
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
िुर्तल पुरुषाद्वारे साहसज हेतु सेवन
उर:क्षत, वायु प्रिोप
प्रिोपपत वायु िफासह पपत्ताला िुपषत िरून
सवतशरीरभर ऊध्वत-अधो-ततयति (धातून मध्ये)
भ्रमण
ज्या ज्या स्थानात गमन
ततथे पविृ ती-स्रोतसावरोध उत्पन्न,
धातूहानी(वक्षस्थालावर पवशेष प्रभाव)
धातुक्षय शोष
राजयक्ष्मा
// श्री //
साहसम ् वजतयेत् िमत रक्षञ्जीपवतमात्मन: |
जजवन् दह पुरुषजस्तवष्टम िमतण: फलमश्रुते ||
-ि.तन.6/5
वेगसिंधारण
राजयक्ष्मा
मल-मूर-आपान आदि वेगावरोध
वातप्रिोप
प्रिोपपत वायुद्वारे िफ व पपत्त यािंना
स्वस्थािंनातून खेितो आणण
ऊध्वत-अधो-ततयति पसरवतो
स्रोतसावरोध पोषानाभाव
उत्तरोत्तर धातुक्षय
शोष (राजयक्ष्मा)
// श्री //
सावतमन्यत् परीत्यज्य शरीरमनुपालयेत् |
तद्भावे भावानािं सवातभाव: शरीररणाम ् ||
-ि.तन.6/7
क्षयज
राजयक्ष्मा
धातुक्षयािे सामान्य हेतु ि.सु.17/76-77
अत्याधिक व्यायाम अनशनम
आतत चििंता रुक्ष आहार
अल्प आहार, एिरस आभ्यास वायु-ताप यािंिे अचधि सेवन
भय-शोि रुक्षमद्य प्रयोग
जागरण िफ-रक्त-शुक्र-मल यािंिे अचधि प्रवततन
िाल- वृद्धावस्था आदि भूतोपघात आदि
भय-चििंता-क्रोध आदि धातुक्षयजन्य हेतु
शुक्रधातू-ओज क्षय-शरीर स्नेहािंश क्षय
वातप्रिोप
पपत्त-िफ प्रिोप
एिािश लक्षण उत्पन्न
एिािश राजयक्ष्मा
// श्री //
आहारस्य परिं धाम शुक्रिं तद्रक्ष्यमात्मन: |
क्षयो ह्यस्य र्हुन् रोगान्मरणम ् वा
तनयच्छतत ||
-ि.तन.6/9
पवषमाशन
राजयक्ष्मा
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
पुन: पुन: पवषमाशन हेतु
वातािी िोष प्रिोप
धातू िुजष्ट
स्रोतासावरोध
अचिमधातू पोषण होत नाही
एिािश राजयक्ष्मा
// श्री //
दहताशी स्याजन्मताशी स्यात्िालभोजी
जजतेंदद्रय:|
पश्यन् रोगान् र्हुन् िष्टान् र्ुद्धीमान्
पवषमाशनात् ||
-ि.तन.6/11
माधवतनिानोक्त हेतु
• वेगावरोध
• क्षय
• साहस
• पवषमशान
पवप्रिु ष्ठ
हेतु
• उपसगत
(सिंक्रमन)
सजन्निृ ष्ठ
हेतु
राजयक्ष्मा
पूवतरूप
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
पूर्वरूप
प्रततश्ययो – िौर्तल्यम- िोषिशतनाम
र्ीभत्सिशतनम
र्लमािंस परीक्षय
स्री मद्य मािंस पप्रयता
मक्षक्षिाघुणिे शािंनाम आदि
सामान्य रुप
अिंसपाश्वातभभतापश्ि सिंताप: िरपियो: I
ज्वर सवाांग:श्िेतत लक्षणिं राजयक्ष्मण : II ि चि ८/५२
त्रररूप राजयक्ष्मा
1. अिंसपाश्वातभभताप
2. िरपाि सिंताप
3. सवाांग ज्वर
षडरुप राजयक्ष्मा
चरक सुश्रुत
िास िास
ज्वर ज्वर
पार्शर्वशूल स्वरभेि
स्वरभेि अरुचि
अततसार र्शर्ास
अरुचि शोणितदशवन
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
िरिोक्त एिािश लक्षणे
तनदान धचककत्सा
शशर:शूल कास
कास अंसताप
र्शर्ास स्र्रभेद / र्ैस्र्यव
स्र्रभेद ज्र्र
कफज च्छदी पार्शर्वशूल
सरक्त ष्ठिर्न शशर:शूल
पार्शर्वशूल रक्त र्मन
अंसार्मदव र्शलेठम र्मन
ज्र्र र्शर्ास
आततसार र्चोगद (आततसार)
अरोचक अरुधच
एिािशरूप राजयक्ष्मा
चरक सुश्रुत र्ाग्भट
कास स्र्रभेद पीनस
अंसताप शूल र्ात र्शर्ास
स्र्रभेद / र्ैस्र्यव संकोच कास ऊर्धर्व दोष
ज्र्र ज्र्र अंसरूजा
पार्शर्वशूल दाह शशरोरूजा
शशर:शूल आततसार पपत्त स्र्ररूजा
रक्त र्मन रक्तष्ठिर्न अरुची
र्शलेठम र्मन शशरस: पररपूिवत्र्म् पर्ड्भ्रंश अि: दोष
र्शर्ास अरुची कोठिज च्छदी
र्चोगद (आततसार) कास कफ पार्शर्वशूल ततयवक दोष
अरुधच कं िोद्धर्धर्ंस ज्र्र संिीग्ि दोष
चिकित्सा
 पुरुष रक्षणम्
 मािंसप्रयोग - अजामािंसप्रयोग
लावा-तीतर-मुगात-र्टेर
 पेय- वारुणी मद्यािा वरील भाग
-पिंिमुलक्वाथात भशजवलेले पिाथत आदि
 स्वेिन – सिंिर स्वेि
 नाडीस्वेि – र्िर्यािे भशर-मस्य यािंनी भसद्ध
जलाणे स्वेिन
 पररषेि-उपनाह-आलेपन आदि
 रुग्णाच्या आवस्थेनुसार – वमन पवरेिन
 नस्य
 पवपवध भसद्ध घृत पान – भोजणोत्तर पान
-िशमुलद्या घृत -रास्नाघृत
-र्लाघृत -खरजूरािी घृतावलेह
-पिंिपिंिमूल घृत -िूरालभादि घृत
-जजविंत्यािी घृत
 ितु: आवलेह
 भसतोपलािी िूणत
 र्लादि क्षीर आिी
पुरीष रक्षण
तजस्मन् िाले पित्यजग्नयतिन्िंन िोष्टसिंश्रीतम ् I
मलीभवतत तत्प्राय: िल्पते किजन्ििोजसे II
तस्मात् पुरीषम सिंरक्ष्यिं पवशेषाद्राजयक्षक्षण: I
सवतधातूक्षयाततस्य र्लिं तस्य दह पवड्र्लम् II
प्राततश्याय
 स्वेिन
 अभ्यिंग
 धूम
 आलेपन
 पररषेि
 आवगाह
आततसार
 अजग्निीपन
 आततसारनाशि
 वक्र शुद्धीिर
 अरुचिनाशि
िल्प- पाठािी िूणत
िुरालभािी िूणत
जिंर्ुत्रर्जादि िुणत
अष्टपवध खड प्रयोग
जािंगल पशुपक्षी मािंस – रक्तशाली
जस्थरादि पिंिमुळ षडिंग पररभाषेप्रमाणे भसद्ध जल
आरोिि
 द्वौ िालो ििंतपवनम
 भक्षयेन्मुखधवनाम
 िवल
 धुमपान
 अजग्निीपन
 रुचििर खानपान
िल्प- मुखशोधि पिंियोग
िवलयोग
यवानी षडव
तालीसादि िुणत
शोष
 मािंसभक्षी पशुपक्षी मािंसरस
- मोर,ततत्तर,मुगात,हिंस
आदि
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
साध्यासाध्यत्व
 शरीर र्ल-मािंस क्षीण
एिािश-षडरुप-त्रररूप असाध्य
 शरीर र्ल-मािंस उत्तम
एिािश-षडरुप-त्रररूप यािंिी चिकित्सा
िरावी.
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita
// श्री //
Thank You …!
1 de 47

Recomendados

Rajayakshma or Tuberculosis by Dr.Sandeep sharma por
Rajayakshma or Tuberculosis by Dr.Sandeep sharmaRajayakshma or Tuberculosis by Dr.Sandeep sharma
Rajayakshma or Tuberculosis by Dr.Sandeep sharmaDrSandeep Sharma
17.8K visualizações130 slides
Prameha (Rogavastha) por
Prameha (Rogavastha)Prameha (Rogavastha)
Prameha (Rogavastha)Nischay Bidada
8.9K visualizações27 slides
Sheetapitta, udarda and kotha por
Sheetapitta, udarda and kothaSheetapitta, udarda and kotha
Sheetapitta, udarda and kothaविकास महर्जन
5.2K visualizações16 slides
Dashavidha pareeksha por
Dashavidha pareekshaDashavidha pareeksha
Dashavidha pareekshaPrashanth Jain
10.9K visualizações53 slides
Sthoulya & Karshya por
Sthoulya & KarshyaSthoulya & Karshya
Sthoulya & KarshyaAkshay Shetty
2.3K visualizações16 slides
A presentation on vata rakta chikitsa ppt por
A presentation on vata rakta chikitsa pptA presentation on vata rakta chikitsa ppt
A presentation on vata rakta chikitsa pptJyothi P
18.1K visualizações28 slides

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

CLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTION por
CLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTIONCLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTION
CLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTIONPanchakarma Sdmcahhassan
21.9K visualizações54 slides
Ksheera Vasthi Practical Understandings por
Ksheera Vasthi Practical UnderstandingsKsheera Vasthi Practical Understandings
Ksheera Vasthi Practical UnderstandingsAnanthram Sharma
19.5K visualizações17 slides
Roga marga por
Roga marga Roga marga
Roga marga Kamal Sharma
24K visualizações64 slides
BASTI IN AYURVEDA por
BASTI IN AYURVEDA BASTI IN AYURVEDA
BASTI IN AYURVEDA Kamal Sharma
45K visualizações86 slides
Understanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis Ascites por
Understanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis AscitesUnderstanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis Ascites
Understanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis AscitesDr Amritha Edayilliam
11.8K visualizações91 slides
Jeerna amlapitta por
Jeerna amlapittaJeerna amlapitta
Jeerna amlapittaProf. Surendra Soni
3.5K visualizações38 slides

Mais procurados(20)

CLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTION por Panchakarma Sdmcahhassan
CLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTIONCLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTION
CLINICAL ASPECTS OF BASTI AND ITS MODE OF ACTION
Panchakarma Sdmcahhassan21.9K visualizações
Ksheera Vasthi Practical Understandings por Ananthram Sharma
Ksheera Vasthi Practical UnderstandingsKsheera Vasthi Practical Understandings
Ksheera Vasthi Practical Understandings
Ananthram Sharma19.5K visualizações
Roga marga por Kamal Sharma
Roga marga Roga marga
Roga marga
Kamal Sharma24K visualizações
BASTI IN AYURVEDA por Kamal Sharma
BASTI IN AYURVEDA BASTI IN AYURVEDA
BASTI IN AYURVEDA
Kamal Sharma45K visualizações
Understanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis Ascites por Dr Amritha Edayilliam
Understanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis AscitesUnderstanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis Ascites
Understanding Udararoga w.s.r to Jalodara vis-à-vis Ascites
Dr Amritha Edayilliam11.8K visualizações
Ppt aushadh sevana kala por Shefali Rakheja
Ppt aushadh sevana kalaPpt aushadh sevana kala
Ppt aushadh sevana kala
Shefali Rakheja9.4K visualizações
ARSHA - Dravya Prayoga.pptx por Aditi Gandhi
ARSHA - Dravya Prayoga.pptxARSHA - Dravya Prayoga.pptx
ARSHA - Dravya Prayoga.pptx
Aditi Gandhi2.6K visualizações
Ashtanga Hridaya Sutrasthana chapter 21 DHUMAPANA VIDHI / धूमपान विधि por Tania Anvar Sadath
Ashtanga Hridaya Sutrasthana chapter 21 DHUMAPANA VIDHI / धूमपान विधिAshtanga Hridaya Sutrasthana chapter 21 DHUMAPANA VIDHI / धूमपान विधि
Ashtanga Hridaya Sutrasthana chapter 21 DHUMAPANA VIDHI / धूमपान विधि
Tania Anvar Sadath5.6K visualizações
Viswachi PPT por Razia Sk
Viswachi  PPTViswachi  PPT
Viswachi PPT
Razia Sk15.2K visualizações
Samprapti of Shotha por AyurvedaSamhithaandS
Samprapti of Shotha   Samprapti of Shotha
Samprapti of Shotha
AyurvedaSamhithaandS1.7K visualizações
Kustha por Akshay Shetty
Kustha Kustha
Kustha
Akshay Shetty4.8K visualizações
Kamala Roga por Akshay Shetty
Kamala RogaKamala Roga
Kamala Roga
Akshay Shetty3.1K visualizações
CLINICAL ASPECTS OF VIRECHANA AND ITS MODE OF ACTION por Panchakarma Sdmcahhassan
CLINICAL ASPECTS OF VIRECHANA AND ITS MODE OF ACTIONCLINICAL ASPECTS OF VIRECHANA AND ITS MODE OF ACTION
CLINICAL ASPECTS OF VIRECHANA AND ITS MODE OF ACTION
Panchakarma Sdmcahhassan20.8K visualizações
CONCEPT OF SHODHANA por DrSayantan Bera
CONCEPT OF SHODHANACONCEPT OF SHODHANA
CONCEPT OF SHODHANA
DrSayantan Bera14.6K visualizações
Niruha basti vyapat por Akshay Shetty
Niruha basti vyapatNiruha basti vyapat
Niruha basti vyapat
Akshay Shetty2.2K visualizações

Similar a Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita

Rajayakshma Nidan - Charak samhita por
Rajayakshma Nidan - Charak samhitaRajayakshma Nidan - Charak samhita
Rajayakshma Nidan - Charak samhitaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
227 visualizações30 slides
Rajyakshma by dr hari sharan aryal por
Rajyakshma by dr hari sharan aryalRajyakshma by dr hari sharan aryal
Rajyakshma by dr hari sharan aryalHari Aryal
200 visualizações21 slides
Adharaniya vega por
Adharaniya vegaAdharaniya vega
Adharaniya vegaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
2.3K visualizações33 slides
Visarp chikitsa por
Visarp chikitsaVisarp chikitsa
Visarp chikitsaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
1.5K visualizações22 slides
Jwara vivechana por
Jwara vivechanaJwara vivechana
Jwara vivechanaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
625 visualizações98 slides
७. मल निरुपण.pptx por
७. मल निरुपण.pptx७. मल निरुपण.pptx
७. मल निरुपण.pptxAnjaliSolanki50
17 visualizações26 slides

Similar a Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita(20)

Rajyakshma by dr hari sharan aryal por Hari Aryal
Rajyakshma by dr hari sharan aryalRajyakshma by dr hari sharan aryal
Rajyakshma by dr hari sharan aryal
Hari Aryal200 visualizações
७. मल निरुपण.pptx por AnjaliSolanki50
७. मल निरुपण.pptx७. मल निरुपण.pptx
७. मल निरुपण.pptx
AnjaliSolanki5017 visualizações
Sodhana in swasa kasa.pptx por e-MAP
Sodhana in swasa kasa.pptxSodhana in swasa kasa.pptx
Sodhana in swasa kasa.pptx
e-MAP95 visualizações
Snehana.pptx por ssuser394cee
Snehana.pptxSnehana.pptx
Snehana.pptx
ssuser394cee3 visualizações
Imortance of shatkriyakala in chikitsa - Dr Vinod Gautam por Dr. Vinod Gautam
Imortance of shatkriyakala in chikitsa - Dr Vinod GautamImortance of shatkriyakala in chikitsa - Dr Vinod Gautam
Imortance of shatkriyakala in chikitsa - Dr Vinod Gautam
Dr. Vinod Gautam116 visualizações
Sharangdhar samhita (review) por SangeetaIndoria
Sharangdhar samhita (review)Sharangdhar samhita (review)
Sharangdhar samhita (review)
SangeetaIndoria905 visualizações
Kriya kala por Mayank Parashar
Kriya kalaKriya kala
Kriya kala
Mayank Parashar8.1K visualizações
Aahar Margna por Jainkosh
Aahar MargnaAahar Margna
Aahar Margna
Jainkosh93 visualizações
auto shsuahv.pptx por BilalKhan91831
auto shsuahv.pptxauto shsuahv.pptx
auto shsuahv.pptx
BilalKhan9183114 visualizações

Mais de Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune

Hybridization & mahapralaya por
Hybridization & mahapralayaHybridization & mahapralaya
Hybridization & mahapralayaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
110 visualizações7 slides
Chavanprash Nirman - Dr saurabh kadam) por
Chavanprash Nirman - Dr saurabh kadam)Chavanprash Nirman - Dr saurabh kadam)
Chavanprash Nirman - Dr saurabh kadam)Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
89 visualizações30 slides
MCQ POINT - 1 PG CET Ayurveda por
MCQ POINT - 1 PG CET AyurvedaMCQ POINT - 1 PG CET Ayurveda
MCQ POINT - 1 PG CET AyurvedaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
185 visualizações12 slides
Sushruta Sharir Sthansa - PG CET Ayurveda por
Sushruta Sharir Sthansa - PG CET AyurvedaSushruta Sharir Sthansa - PG CET Ayurveda
Sushruta Sharir Sthansa - PG CET AyurvedaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
454 visualizações41 slides
Sharangdhar Samhita - PG CET Ayurveda por
Sharangdhar Samhita - PG CET AyurvedaSharangdhar Samhita - PG CET Ayurveda
Sharangdhar Samhita - PG CET AyurvedaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
199 visualizações52 slides
Kashyap Samhita -PG CET Ayurveda por
Kashyap Samhita -PG CET AyurvedaKashyap Samhita -PG CET Ayurveda
Kashyap Samhita -PG CET AyurvedaAaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune
401 visualizações44 slides

Mais de Aaptashri Ayurved & Panchakarma Clinic,Pune(20)

Rajayakshma chikitsa - Charak Samhita

  • 6. धातुक्षयािे सामान्य हेतु ि.सु.17/76-77 अत्याधिक व्यायाम अनशनम आतत चििंता रुक्ष आहार अल्प आहार, एिरस आभ्यास वायु-ताप यािंिे अचधि सेवन भय-शोि रुक्षमद्य प्रयोग जागरण िफ-रक्त-शुक्र-मल यािंिे अचधि प्रवततन िाल- वृद्धावस्था आदि भूतोपघात आदि
  • 8. साहसज राजयक्ष्मा िुर्तल पुरुषाद्वारे पुढील हेतूिंिे सेवन:- आचधि शक्तीशाली योध्यार्रोर्र युद्धिं आचधि भार वहन – आचधि िालणे – आततलिंघण- आदि आपळ्या शक्तीपेक्षा अचधि शक्तीिे िमत िरणे
  • 11. िुर्तल पुरुषाद्वारे साहसज हेतु सेवन उर:क्षत, वायु प्रिोप प्रिोपपत वायु िफासह पपत्ताला िुपषत िरून सवतशरीरभर ऊध्वत-अधो-ततयति (धातून मध्ये) भ्रमण ज्या ज्या स्थानात गमन ततथे पविृ ती-स्रोतसावरोध उत्पन्न, धातूहानी(वक्षस्थालावर पवशेष प्रभाव) धातुक्षय शोष राजयक्ष्मा
  • 12. // श्री // साहसम ् वजतयेत् िमत रक्षञ्जीपवतमात्मन: | जजवन् दह पुरुषजस्तवष्टम िमतण: फलमश्रुते || -ि.तन.6/5
  • 14. मल-मूर-आपान आदि वेगावरोध वातप्रिोप प्रिोपपत वायुद्वारे िफ व पपत्त यािंना स्वस्थािंनातून खेितो आणण ऊध्वत-अधो-ततयति पसरवतो स्रोतसावरोध पोषानाभाव उत्तरोत्तर धातुक्षय शोष (राजयक्ष्मा)
  • 15. // श्री // सावतमन्यत् परीत्यज्य शरीरमनुपालयेत् | तद्भावे भावानािं सवातभाव: शरीररणाम ् || -ि.तन.6/7
  • 17. धातुक्षयािे सामान्य हेतु ि.सु.17/76-77 अत्याधिक व्यायाम अनशनम आतत चििंता रुक्ष आहार अल्प आहार, एिरस आभ्यास वायु-ताप यािंिे अचधि सेवन भय-शोि रुक्षमद्य प्रयोग जागरण िफ-रक्त-शुक्र-मल यािंिे अचधि प्रवततन िाल- वृद्धावस्था आदि भूतोपघात आदि
  • 18. भय-चििंता-क्रोध आदि धातुक्षयजन्य हेतु शुक्रधातू-ओज क्षय-शरीर स्नेहािंश क्षय वातप्रिोप पपत्त-िफ प्रिोप एिािश लक्षण उत्पन्न एिािश राजयक्ष्मा
  • 19. // श्री // आहारस्य परिं धाम शुक्रिं तद्रक्ष्यमात्मन: | क्षयो ह्यस्य र्हुन् रोगान्मरणम ् वा तनयच्छतत || -ि.तन.6/9
  • 22. पुन: पुन: पवषमाशन हेतु वातािी िोष प्रिोप धातू िुजष्ट स्रोतासावरोध अचिमधातू पोषण होत नाही एिािश राजयक्ष्मा
  • 23. // श्री // दहताशी स्याजन्मताशी स्यात्िालभोजी जजतेंदद्रय:| पश्यन् रोगान् र्हुन् िष्टान् र्ुद्धीमान् पवषमाशनात् || -ि.तन.6/11
  • 24. माधवतनिानोक्त हेतु • वेगावरोध • क्षय • साहस • पवषमशान पवप्रिु ष्ठ हेतु • उपसगत (सिंक्रमन) सजन्निृ ष्ठ हेतु राजयक्ष्मा
  • 27. पूर्वरूप प्रततश्ययो – िौर्तल्यम- िोषिशतनाम र्ीभत्सिशतनम र्लमािंस परीक्षय स्री मद्य मािंस पप्रयता मक्षक्षिाघुणिे शािंनाम आदि
  • 28. सामान्य रुप अिंसपाश्वातभभतापश्ि सिंताप: िरपियो: I ज्वर सवाांग:श्िेतत लक्षणिं राजयक्ष्मण : II ि चि ८/५२
  • 29. त्रररूप राजयक्ष्मा 1. अिंसपाश्वातभभताप 2. िरपाि सिंताप 3. सवाांग ज्वर
  • 30. षडरुप राजयक्ष्मा चरक सुश्रुत िास िास ज्वर ज्वर पार्शर्वशूल स्वरभेि स्वरभेि अरुचि अततसार र्शर्ास अरुचि शोणितदशवन
  • 33. िरिोक्त एिािश लक्षणे तनदान धचककत्सा शशर:शूल कास कास अंसताप र्शर्ास स्र्रभेद / र्ैस्र्यव स्र्रभेद ज्र्र कफज च्छदी पार्शर्वशूल सरक्त ष्ठिर्न शशर:शूल पार्शर्वशूल रक्त र्मन अंसार्मदव र्शलेठम र्मन ज्र्र र्शर्ास आततसार र्चोगद (आततसार) अरोचक अरुधच
  • 34. एिािशरूप राजयक्ष्मा चरक सुश्रुत र्ाग्भट कास स्र्रभेद पीनस अंसताप शूल र्ात र्शर्ास स्र्रभेद / र्ैस्र्यव संकोच कास ऊर्धर्व दोष ज्र्र ज्र्र अंसरूजा पार्शर्वशूल दाह शशरोरूजा शशर:शूल आततसार पपत्त स्र्ररूजा रक्त र्मन रक्तष्ठिर्न अरुची र्शलेठम र्मन शशरस: पररपूिवत्र्म् पर्ड्भ्रंश अि: दोष र्शर्ास अरुची कोठिज च्छदी र्चोगद (आततसार) कास कफ पार्शर्वशूल ततयवक दोष अरुधच कं िोद्धर्धर्ंस ज्र्र संिीग्ि दोष
  • 36.  पुरुष रक्षणम्  मािंसप्रयोग - अजामािंसप्रयोग लावा-तीतर-मुगात-र्टेर  पेय- वारुणी मद्यािा वरील भाग -पिंिमुलक्वाथात भशजवलेले पिाथत आदि  स्वेिन – सिंिर स्वेि  नाडीस्वेि – र्िर्यािे भशर-मस्य यािंनी भसद्ध जलाणे स्वेिन  पररषेि-उपनाह-आलेपन आदि
  • 37.  रुग्णाच्या आवस्थेनुसार – वमन पवरेिन  नस्य  पवपवध भसद्ध घृत पान – भोजणोत्तर पान -िशमुलद्या घृत -रास्नाघृत -र्लाघृत -खरजूरािी घृतावलेह -पिंिपिंिमूल घृत -िूरालभादि घृत -जजविंत्यािी घृत  ितु: आवलेह  भसतोपलािी िूणत  र्लादि क्षीर आिी
  • 38. पुरीष रक्षण तजस्मन् िाले पित्यजग्नयतिन्िंन िोष्टसिंश्रीतम ् I मलीभवतत तत्प्राय: िल्पते किजन्ििोजसे II तस्मात् पुरीषम सिंरक्ष्यिं पवशेषाद्राजयक्षक्षण: I सवतधातूक्षयाततस्य र्लिं तस्य दह पवड्र्लम् II
  • 39. प्राततश्याय  स्वेिन  अभ्यिंग  धूम  आलेपन  पररषेि  आवगाह
  • 40. आततसार  अजग्निीपन  आततसारनाशि  वक्र शुद्धीिर  अरुचिनाशि िल्प- पाठािी िूणत िुरालभािी िूणत जिंर्ुत्रर्जादि िुणत अष्टपवध खड प्रयोग जािंगल पशुपक्षी मािंस – रक्तशाली जस्थरादि पिंिमुळ षडिंग पररभाषेप्रमाणे भसद्ध जल
  • 41. आरोिि  द्वौ िालो ििंतपवनम  भक्षयेन्मुखधवनाम  िवल  धुमपान  अजग्निीपन  रुचििर खानपान िल्प- मुखशोधि पिंियोग िवलयोग यवानी षडव तालीसादि िुणत
  • 42. शोष  मािंसभक्षी पशुपक्षी मािंसरस - मोर,ततत्तर,मुगात,हिंस आदि
  • 44. साध्यासाध्यत्व  शरीर र्ल-मािंस क्षीण एिािश-षडरुप-त्रररूप असाध्य  शरीर र्ल-मािंस उत्तम एिािश-षडरुप-त्रररूप यािंिी चिकित्सा िरावी.