3. Wat zijn benzodiazepines
Tabletten
Capsules
Suppo’s
Inspuitbare vloeistof
Diazepam of Valium ®:
tweede benzodiazepine
na chlordiazepoxide of
Librium ® dat in 1960
geregistreerd werd.
4. Wat zijn benzodiazepines
□ Dempend effect op CZ
□ Effect op GABA (een neurotransmitter die
inhiberend is)
□ Minder gevaarlijk dan de barbituraten
□ Afhankelijk van hun metabolisatie kort- tot
langwerkend
5. Wat doen benzodiazepines
□ Kalmerend
□ Slaapverwekkend
□ Angstwerend
□ Anticonvulsief
□ Spierontspannend
□ Effect op geheugen
6. Prevalentie
□ 9 % slaapmiddel en 7 % een kalmeer-
middel in de laatste twee weken 1
□ Vrouwen bijna 2 x zoveel als mannen 2
□ 52 % van de residenten in een WZC
neemt chronisch BZD 3
□ In 2009 15 miljoen verpakkingen BZD. Dit
is 3 X meer dan VK, Nederland en
Duitsland en 5 x meer dan Noorwegen 4
1 WIV 2008
2 Farmanet 2006
3 PHEBE-rapport van het Kenniscentrum, 2006
4 INCB 2009
7. Verklaringen voor het hoge gebruik
□ 25 % van de chronische gebruikers zijn
begonnen na een overlijden 1
□ Medicalisering van de toenemende spanningen
in de samenleving 2
□ Artsen willen graag helpen, hebben weinig
vaardigheden voor een niet-medicamenteuze
aanpak die trouwens niet zo snel resultaat heeft 3
□ Betaling per prestatie en invloed van de
farmaceutische industrie
1 ProjektFarmaka in de provincie Oost-Vlaanderen (1989)
2 Casteels & al., 2010
3 Anthierens & al., 2007
8. Indicaties
□ Angst (te nuanceren)
□ Slapeloosheid (te nuanceren)
□ Spasticiteit, dystonie, myoclonieën.
□ Epilepsie, convulsies
□ Preventie van alcoholontwenning
□ Midazolam* wordt gebruikt in de
anesthesie en soms in het kader van
palliatieve zorg. * Dormicum ®
9. Indeling volgens werkingsduur
□ Zeer kortwerkend (HWT < 5 uur)
brotizolam (Lendormin ®), mitazolam (Dormicum
®), triazolam (Halcion ®)
□ Kortwerkend
loprazolam (Dormonoct ®), lorazepam*
(Temesta ®), lormetazepam (Loramet ®),
□ Halflangwerkend (12 tot 24 uur)
alprazolam* (Xanax ®), clotiazepam (Clozan ®),
* Hebben geen actieve metabolieten
11. Verschillende soorten ?
□ Kortwerkende (in anesthesie)
□ Half-langwerkende: meer als slaapmiddel
□ Langwerkende: meer als anxiolyticum
□ Duur of nawerking hangt sterk af van
dosering.
□ Afbraak trager bij ouderen en bij slechte
lever- en nierfunctie
□ Bij herhaald gebruik vaak accumulatie.
12. Benzo als slaapmiddel
□ Verkort de tijd tot inslapen
□ Verlengt de duur van de slaap (!!! Door
benzo-gebruikers overschat)
□ Maar afname van diepe slaap: reductie
van Slow-wave-sleep en van REM slaap.
□ Door tolerantie neemt het effect af na
enkele dagen tot weken
□ Bij stoppen rebound van REM (soms
angstige dromen)
13. Slapen zonder medicatie ?
□ Psycho-educatie en informatie
□ Slaaphygiëne
□ Cognitieve gedragstherapie: goed effect,
en langer dan benzodiazepines.
□ Lichttherapie heeft geen invloed op de
slaapduur of het aantal keer ontwaken
Slaapcursussen hebben een
slaagpercentage van 50 tot 70 %.
14. Slaaphygiëne (1)
□ Slaap enkel zoveel als nodig is om je fris
te voelen tijdens de volgende dag.
□ Sta elke dag op omstreeks hetzelfde uur.
□ Doe elke dag lichaamsbeweging, maar
best niet voor het slapen.
□ Isoleer de slaapkamer tegen lawaai en
licht.
□ Zorg voor een ideale temperatuur in de
slaapkamer.
15. Slaaphygiëne (2)
□ Vermijd het gebruik van tabak.
□ Vermijd zware maaltijden voor het slapen.
□ Vermijd alcohol en cafeïnehoudende
dranken voor het slapen;
□ Als je niet kunt inslapen: ga naar een
andere kamer en probeer daar wat te
ontspannen.
16. Benzodiazepine als anxiolyticum ?
□ Gegeneraliseerde angststoornis: CGT en
relaxatie
□ Paniekstoornis: CGT (+ SSRI)
□ Specifieke fobie: CGT en exposure in vivo
□ PTSD: psychologische interventie(+SSRI)
□ Sociale fobie: psychologisch (alleen of in
groep)
□ OCD: CGT (+SSRI)
17. Benzo‟s, wanneer wel
□ Bij slaapstoornissen: tweede keus
□ enkel bij erge vormen
□ als niet-medicamenteuze aanpak niet kan
□ na één week evalueren en BZD stoppen
□ Bij angststoornissen: derde keus
□ bij erge vorm als CGT niet aanslaat SSRI
□ bij acute angst korte tijd BZD
18. Negatieve effecten: Tolerantie
□ Voor het hypnotisch effect reeds na enkele
dagen
□ Voor het anxiolytisch effect na enkele
weken tot maanden
□ Voor het motorisch effect zeer
uitgesproken
□ Voor de effecten op geheugen en cognitie:
geen tolerantie + Vaak geen volledig
herstel na stoppen
19. Negatieve effecten
□ Alertheid
□ Motorische vaardigheid
□ Rijvaardigheid (subjectief niet)
Gebruikers van benzodiazepines
hebben een toegenomen risico op
verkeersongevallen van 28-60%
20. Wanneer denken aan
afhankelijkheid
□ meer gebruiken dan is afgesproken
□ klachten voorwenden om méér te krijgen
□ voorschriften vervalsen
□ bij meer dan één dokter voorschriften halen
□ benzodiazepines van familie of kennissen „lenen‟
□ niets meer ondernemen zonder benzodiazepines bij
zich te hebben
□ onttrekkings- en /of reboundverschijnselen bij stoppen
□ eerdere verslaving aan benzodiazepines en een
verslaving vroeger of nu aan andere stoffen
21. Ernst van de ontwenning
□ Medicatievariabelen
Hogere dosis
Langere duur van de behandeling
Kortere halfwaardetijd
Snellere afbouw
□ Patiënt variabelen
Meer angst en depressie vóór de afbouw
Meer persoonlijke pathologie
Diagnose van paniekstoornissen
Voorgeschiedenis van drugs-of alcoholgebruik
22. Negatieve effecten: vallen
□ Valrisico is verhoogd (20 tot 48 %) bij kort-
en middellangwerkende benzo‟s
□ Verhoogd risico op heupfractuur
□ Ook bewezen bij Zolpidem
23. Negatieve effecten: cognitie
□ Anterograde amnesie en blackouts
□ Bij ZMP met benzo‟s herkent meer dan de
helft van de patiënten „s anderendaags de
psychiater niet met wie ze gesproken
hebben.*
* Verwey, 2000
24. Negatieve effecten: stemming
□ Vaak afvlakking
□ Bij kortwerkende soms angstaanvallen
□ Depressieve klachten kunnen ontstaan of verergeren (!!!
Verhoogde kans op zelfmoord)
□ Motivatie en initiatief om problemen op te lossen kan
verminderen
□ Paradoxale reacties (vnl bij alprazolam en triazolan)
□ Libidoverlies en anorgasmie komt voor bij diazepam en
alprazolam
25. Ontwenning
Bij plots stoppen of bij Anexate* ®
□ Fysieke symptomen
□ hartkloppingen, spiertrekkingen, trillen, tics,
zweten, tintelingen, gespannen spieren
□ Psychische symptomen
□ zenuwachtigheid, slapeloosheid, hallucinaties,
agressie, concentratiestoornissen
□ overgevoeligheid voor sensoriële stimuli en
waarnemingsstoornissen
□ Gemiddeld tot één à twee weken na het
staken * flumazenil
26. Ontwenning: langzaam
□ angst, slapeloosheid, depressie
□ verschillende sensoriële en motorische
symptomen
□ gastro-intestinale klachten
□ geheugenproblemen en cognitieve
stoornissen
Kan verscheidene maanden aanhouden en
is soms moeilijk te onderscheiden van een
angststoornis
27. Symptomen die eerder wijzen op
een angststoornis en rebound
□ Angst, paniekaanvallen en agorafobie
□ Insomnia, nachtmerries
□ Depressie, dysforie
□ Prikkelbaarheid, ongedurigheid, rusteloosheid
□ Duizeligheid, licht gevoel in hoofd
□ Geheugen- en concentratiestoornissen
□ Slaptegevoel
□ Tremor
□ Spierpijn, stijfheid
□ Zweten, nachtelijk zweten
□ Palpitaties
28. Symptomen van ontwenning
□ Perceptiestoornissen
□ De-realisatie, depersonalisatie tot Hallucinaties
□ Distortie van lichaamzelfbeeld
□ Kriebelingen
□ Verdoofdheid, veranderde gewaarwording
□ Sensorische hypergevoeligheid
□ Spiertrekkingen, tics
□ Tinnitus
□ Psychotische symptomen
□ Confusie, delirium
□ Toevallen (meestal bij plots stoppen van hoge doses
benzodiazepines)
29. Hoe afbouwen
□ Eerst omzetten naar langwerkend (bvb
diazepam) (equivalentietabel gebruiken)
□ Dan individueel schema: verminderen met
25% per week tot 10 % per twee weken of
met 2 mg diazepam per twee weken
□ Best geen “escape dosissen”
□ !!! Voor epileptiforme insulten ,
angstaanvallen en psychotische opstoten,
vooral bij plots stoppen
30. Benzo‟s hebben een positief
bekrachtigend effect
□ Vooral de snelwerkende
□ Vooral in hoge dosis
□ Vooral bij mensen met een voorgeschie-
denis van alcohol- of drugsmisbruik
□ Vooral bij mensen met slaap- en
angststoornissen
31. Recreatief gebruik van benzo‟s
□ Benzo-misbruik is vaak onderdeel van
poly gebruik (o.m. opiaatafhankelijken en
cocaïnegebruikers)
□ Alcoholisten gebruiken ook vaak benzo‟s
(geleerd in het ziekenhuis)
□ Vooral bij de moeilijkst te behandelen
illegale druggebruikers met de slechtste
psychosociale situatie (oorzaak/gevolg ?)
32. Benzogebruik bij druggebruikers
□ Omwille van het roesopwekkend effect van het
benzodiazepine zelf
□ Als remedie tegen insomnia
□ Om ontwenningsverschijnselen van opiaten te
onderdrukken
□ Om de effecten van stimulantia te verminderen
□ Ze zijn goedkoop en gemakkelijk verkrijgbaar
□ Om het effect van opiaten te versterken
□ Om om te gaan met emotionele problemen
33. Wat kunnen we doen
□ Het opstarten van benzo‟s beperken
□ Bij alcoholontwenning de benzodiazepines
stoppen voor het ontslag
□ Afbouwschema‟s met gecontroleerde
verstrekking (en inname)
□ Provinciale geneeskundige commissie zet
opvolgsysteem op
