Twee jaar leden werden twee Maastrichtse kinderen ontvoerd naar het kalifaat van Islamitische Staat. Door hun moeder. Terugblik van de vader, in gesprek met Johan van de Beek en Claire van Dyck

1. © Copyright 2016 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad.
Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt
uitdrukkelijk voorbehouden. Zaterdag, 29 oktober 2016
Tweejaar
nade
ontvoering
V
DAGBOEK/TERUGBLIK
RADICALISERING
DOOR CLAIRE VAN DYCK EN
JOHAN VAN DE BEEK
Twee jaar
geleden werden
Aysha (9) en
Luca (10) door
hun moeder uit
Maastricht
ontvoerd naar
Syrië. Vader
Mark* hield een
dagboek bij. Hij
hield ook contact
met journalisten
van deze krant.
De pijn van de
machteloosheid
in fragmenten.
den
ontact
V
andaag precies twee
jaar geleden kreeg ik
een verontrustend te-
lefoontje van de ad-
junct-directeurvande
islamitische basis-
school van mijn kinderen in Maas-
tricht. Hij ontdekte dat hun moeder
vliegtickets naar Griekenland op een
computer van de school had uitge-
print. Ik waarschuwde de politie. Die
ging naar haar huis. Ze was er niet.
Later kreeg ik een alarmerend tele-
foontje van de politie. Mijn kinderen
waren door hun moeder meegenomen
naar het buitenland. Wat ik vreesde
was werkelijkheid geworden. Zij had
ze ontvoerd richting Syrië.
Er is nog hoop. Binnen twee uur
wordt duidelijk dat de moeder en
haar kinderen, dan 7 en 8 jaar oud,
nietophetvliegtuigzijngestaptdat
hen van Düsseldorf naar Grieken-
land had moeten brengen. Mark
heeft kort telefonisch contact met
zijn ex. Waar zijn jullie? Ze zegt dat
ze‘indestad’is. Belterug,mijnbat-
terij is bijna leeg, zegt ze. Mark
spreekt Luca nog even. Die zegt dat
ze vanavond misschien bij iemand
anders gaan slapen. Daarna wordt
de verbinding verbroken. In de tus-
sentijdheeftdepolitieeeninternati-
onaal opsporingsbevel uitgevaar-
digd. De politie houdt er rekening
mee dat de vrouw terugkeert.
In het begin heb ik veel contact gehad
metdepolitie. Mogelijkwaserergens
in Europa een oplettende ambtenaar,
die alle informatie vanuit Nederland
en het internationale opsporingsbevel
hadgezienendekinderenuitdemassa
tevoorschijn zou halen. Helaas bleek
dit een illusie te zijn. Rond kerst had
mijn ex telefonisch contact met haar
moederinMaastricht.Zevertelde hoe
fijn het daar was. In ieder geval een
eerstetekenvanleven.Enhetkeiharde
bewijs dat internationale opsporings-
bevelen weinig waard zijn...
Ze zijn niet de enige Syriëgangers
uit Maastricht. In november 2014
ontvlucht de 19-jarige bekeerlinge
Aïcha op miraculeuze wijze Syrië en
keert terug naar Nederland. Ze
wordt wereldnieuws. Dat geldt ook
voor haar voormalige klasgenoot
Sultan Berzel, één van de twee
Maastrichtse jongens die samen,
een maand eerder dan de moeder,
uitreisden. Berzel pleegt die maand
een zelfmoordaanslag in Bagdad en
wordt „de vermoedelijk grootste
massamoordenaar die Nederland
kent’’. AldusofficiervanjustitieBart
Den Hartigh, belast met terreurza-
ken.Inhetonderzoeknaardeuitrei-
zigers stuiten de journalisten op
twee vermiste kinderen uit Maas-
tricht.Datpastbijeengeruchtdatde
ronde doet. Een moeder uit Maas-
tricht zou zijn uitgereisd met kleine
kinderen. Ze vinden na een speur-
tocht op internet de vader.
Ongeloofenpijngingenoverineengro-
testilleleegte.Inhetvoorjaarvan2015
werd ik benaderd door journalisten
vanDeLimburgerdiebezigwarenmet
onderzoek naar radicalisering. In eer-
ste instantie was ik terughoudend, ik
wilde niet in de schijnwerpers komen
met mijn problemen. Uit angst. Je wist
maarnooitwelkegevolgenditzoukun-
nen hebben. En uit een soort van nega-
tivisme: het zou toch wel niets opleve-
ren. Mijn vermoedens over wat er alle-
maalwasgebeurdslotennaadloosaan
bij hun informatie.
In maart 2015 publiceren de Lim-
burgse kranten het verhaal van
Umm*, de Tsjetsjeense ex-vriendin
van Mark die hun twee kinderen
heeftontvoerd.Erzijnduszesuitrei-
zigers uit Maastricht, terugkeerster
Aïcha meegerekend. De tweede jon-
gen uit de stad die uitreisde is ook
dood. Omgekomen bij een mortier-
aanvalinSyrië.Deontvoeringwordt
internationaal nieuws. Burgemees-
ter Onno Hoes van Maastricht zegt
een onderzoek in te laten stellen
naareen‘islamitischecel’indestad.
Dit naar aanleiding van het nieuws
dat alle zes de uitreizigers lessen
ArabischofKoranvolgdenbijdezelf-
de salafistische stichting in de stad.
Ook blijkt dat Umm een boezem-
vriendin was van Aïcha. Eén van de
redenen voor de moeder om te ver-
trekken was volgens haar familie
dat ze Aïcha miste.
Voorheteersttradiknaarbuitenmet
deze gebeurtenis. Het was een schok-
kende ervaring. Alle pijn en verdriet
van de eerste momenten van verdwij-
ning, kwamen weer in alle hevigheid
naar boven. Aan de andere kant was
het ook een positieve ervaring, omdat
iknamaandenvanstilteentwijfelhet
gevoel kreeg ook daadwerkelijk iets te
doen aan de impasse. Het werkte als
een katalysator; ik kon mijn verdriet
meer een plaats geven, mezelf minder
verwijten ‘slechts toe te kijken’. Dit
laatstespeeldeeengroterol.Terugkij-
kendwarenervelepuntenvantwijfel.
Waaromhadikgeenenkelsignaalop-
gevangen? Had ik het niet kunnen
voorkomen? Deze vragen hebben
enormaanmijgeknaagd.Hetverhaal
haalde de voorpagina’s van heel wat
bladen. Dat gaf ook het gevoel van
steun.
De signalen waren er, maar het was
voor instanties onvoldoende om in
te grijpen. Umm wordt in de gaten
gehouden door de inlichtingen- en
veiligheidsdienst AIVD. Haar inni-
ge relatie met Aïcha is bekend, ze
wordt er ook over ondervraagd.
Een maand voor het vertrek stuurt
een onbekende een sms naar Mark
met de waarschuwing dat Umm
met de kinderen naar Syrië wil.
Mark waarschuwt de politie. Die
gaat bij de moeder langs en treft
haar thuis aan met haar vier kinde-
ren, van wie twee uit twee andere
relaties. Wil ze uitreizen? Zij zou
haarkinderennooitingevaarbren-
gen, zegt ze. Anderhalve maand la-
ter vertrekt ze met haar twee oud-
ste kinderen, met een eigen Neder-
lands paspoort. Twee jongere
kinderen, van buitenlandse vaders,
laat ze bij hun oma achter. Ze reist
door Europa, vrijwel zeker gehol-
pen door een netwerk. Een maand
later vertrekt ze van luchthaven
Charleroi, met valse paspoorten,
naarTurkije.Eind2014plaatstzeop
Facebookeenfoto vandeplekinSy-
rië waar ze zit met de kinderen. Ze
zegt dat ze in Raqqa is. Op de foto is
een toren van een moskee te zien.
De krant vraagt de hulp van Eliot
Higgins van Bellingcat. Diens team
van open source-speurders heeft de
exacte plek gevonden waar IS-beul
Jihadi John zijn slachtoffers de
hoofden afsneed. Later zullen ze
ook cruciaal onderzoek doen naar
de crash van vlucht MH17. Higgins
meldtnaonderzoekdatdefotoisge-
nomen in Tell Abyad in Syrië, dicht
bij de grens met Turkije. Onduide-
lijkisdanofzenogsteedsopdieplek
verblijft.
Getuigeopafstandtezijnvaneenvan
demeestbarbaarseengecompliceerde
oorlogenvandezeeeuwiseenvreemde
gewaarwording. Het komt extreem
dichtbij door de persoonlijke betrok-
kenheid. Verschillende groeperingen,
allen met hun eigen ideologie (lees:
vooral belangen) vechten met onge-
kende wreedheid een strijd uit in een
land waarvan een heel groot deel van
debevolkingopdevluchtis.Ofalsrat-
ten in de val zit en slechts kan bidden
levend uit het strijdgewoel te kunnen
komen.Daarzittenmijnkinderendus
tussen. Ik kan onmogelijk even een
vliegtuig naar Turkije of Libanon ne-
men,degrensoverstekenommijnkin-
deren op te halen. Niemand kan dit
schijnbaar. Syrië is samen met Irak
eenvastonderdeelvandehelopaarde.
Via een tussenpersoon is er plotse-
yrië wil.
linginteressevaneengroteinterna-
tionale krant voor het verhaal van
Mark. Maar het gaat uiteindelijk
niet door als blijkt dat Mark geen
moslimismaareenagnostischeNe-
derlander.Ummzouvolgensislami-
tischrechtinovertredingzijnalsde
vader van de kinderen moslim zou
zijn. Dat had misschien als druk-
middel kunnen worden gebruikt.
Oktober 2015. Mogelijk een door-
braak. Mark is in Berlijn met zijn
vrouw. Hij stuurt de journalisten
een mail met bijlage. Een foto van
een vrouw met hoofddoek, in pro-
fiel. Het zou Umm kunnen zijn. In
Europa? Op weg naar Nederland?
Met de kinderen? De journalisten
vinden de maker van de foto. Die
heeft de plaat op 18 oktober ge-
maakt in het Sloveense Sentilj. Hij
heeft meer beelden, inclusief een
waarop de vrouw recht in de came-
ra kijkt. Die wordt gemaild naar
Mark. Teleurstelling. Ze is het niet.
Inhettweedejaarkomenermeerteke-
nen van leven. Zelfs met de kinderen
gaathet‘naaromstandighedengoed’.
Ook wordt steeds duidelijker dat het
beloofde paradijs niet bestaat. Dat
geeft hoop en wanhoop tegelijkertijd.
Want mochten ze ongeschonden uit
Syrië terugkeren, wat voor een soort
kinderen zijn het dan? In hoeverre ge-
traumatiseerdennoginstaateennor-
maal leven hier op te bouwen? Zijn ze
misbruikt of gehersenspoeld voor ‘de
belangen van IS’? Hoe kijken ze nu
naar hun vader? De man die schijn-
baar nooit wat ondernam om hun
daar weg te krijgen?
De machteloosheid vreet aan hem.
Politie, justitie en overheid kunnen
niets doen. Het ministerie van Vei-
ligheid en Justitie heeft geen be-
voegdheden. Er is geen rechtshulp-
n
alse paspoorten,
eem
relatiemeermetSyrië,een oorlogs-
gebied. Nederland haalt geen
mensen terug. Moeder en kinderen
zullen zelf Syrië moeten ontvluch-
ten. Aan de andere kant van de
grens is er consulaire bijstand mo-
gelijk.Inmei2016maaktBrandpunt
een uitzending met Mark. Hij komt
onherkenbaar in beeld. Vertelt zijn
verhaal. Emoties. Er is hoop dat ie-
mandkijktdieietsweet.Diekanhel-
pen. Die iemand kent in het gebied.
Maar de uitzending levert, behalve
medeleven, geen tips op.
Syrië is een internationaal slagveld
dat een enorme aantrekkingskracht
heeft op allerlei idealisten en gods-
dienstfanaten. Ook de moeder van
mijn kinderen. Dacht ze nu werkelijk
datdaarhetparadijszouzijn?Datie-
dereenmetdezelfdeideeënzourondlo-
pen waardoor er geen oorlog meer no-
digzouzijn?Isdatnietontzettendna-
ief gedacht? Zouden mijn kinderen
zomaar meegaan in haar gedachte-
goed? Ze zijn ontvoerd op een leeftijd
waarop ze uiterst kwetsbaar en beïn-
vloedbaarzijn.Hopelijkishetnogniet
te laat…
Oktober 2016. Mark en de verslag-
gevers ontmoeten elkaar weer. Hij
volgthetnieuwsopdevoet. Deslag
omMosul.DevalvanDabic.De gsm
altijd aan. Het vloeibare slagveld
baart zorgen. Burgers gebruikt als
menselijke schilden. Maar er is ook
hoop. Gebieden wisselen snel van
heersers.HetzoukunnendatUmm
en de kinderen plots aan de goede
kantvan hetfrontstaan.Markheeft
hetoverdelaatstevakantiemetAy-
sha en Luca. Twee weken aan de
kust. Huisje aan zee. Het was slecht
weer.Kloteweer.Maarhetwasleuk.
Ze verkenden stukjes Nederland.
Madurodam, de Euromast, de Del-
tawerken. En ze speelden in het
zand.
*Vanwegeprivacyenveiligheidzijnde
echte namen van Mark en Umm niet
gebruikt.
ZieookTheMosqueofUmm,artikelop
bellincat.com
antmochtenze
Reageren?
johan.vandebeek@delimburger.nl
claire.vandyck@delimburger.nl
Dekinderenzijn
ontvoerdopeen
leeftijdwaarop
zeuiterst
kwetsbaarzijn.
Mark
Wantmochtenze
ongeschonden
uitSyrië
terugkeren,wat
vooreensoort
kinderenzijnhet
dan?
Mark
Voorlopige
samenvatting:
dezefotois
gemaaktinTell
Abyadinde
provincieRaqqa.
Deminaretstaat
op36.688044,
38.942384.
Elliot Higgins (Bellingcat)
in mail aan journalisten op
14 maart 2015
Plek waar Umm foto maakte met minaret . FOTO FACEBOOKAysha. FOTO MARK
Luca. FOTO MARK