1. psyche
Bij de term ‘post­traumatische stressstoornis’ denk je al gauw aan oorlogs­
veteranen, maar ook kersverse moeders kunnen na de bevalling in de greep
­raken van angst, paniek en depressieve gevoelens. Het goede nieuws is:
er is iets aan te doen.
Vertellen dat je niet meer kunt zitten door je hechtingen
en dat de vellen aan je tepels hangen vanwege de borstvoe-
ding, dat lukt je nog wel. Maar opbiechten dat je je sinds
de geboorte van je kleine lieve schattige baby depressief,
angstig en ellendig voelt? Nee, geen denken aan. “Na mijn
bevalling had ik bijna dagelijks last van nachtmerries”,
vertelt Anna, moeder van Lotte (3). “Ik voelde me continu
paniekerig en opgejaagd. Ik had last van hartkloppingen en
stemmingswisselingen en ik had het ontzettend benauwd,
alsof mijn keel werd dichtgeknepen. Kraambezoek hield ik
buiten de deur, ik had geen zin in sociale contacten. De
buitenwereld begreep er niks van; ik had toch een mooie
en gezonde dochter op de wereld gezet? Waarom voelde ik
me dan angstig, kon en wilde ik niet meer slapen en was ik
bang om mijn kind kwijt te raken?”
De cijfers liegen er niet om. Uit onderzoek van Claire
Stramrood, gynaecologe in opleiding en bestuurslid van het
Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap,
blijkt dat jaarlijks zo’n tweeduizend Nederlandse moeders
een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen
na hun bevalling. Negen procent van de vrouwen ervaart
haar bevalling als een traumatische ervaring. En dat is nog
steeds een taboe, want een kraamvrouw met een trauma,
dat hoort niet.
“Net als bij Anna roepen angstige en depressieve gevoelens
na de bevalling bij veel vrouwen tegenstrijdige gevoelens
op”, legt vrouwencoach en verloskundige Diana Koster uit.
Ze schreef ‘Perfecte moeders bestaan niet’, een boek om
meer begrip te creëren voor vrouwen die na hun beval-
ling ‘uit balans’ zijn geraakt, zoals ze dit zelf noemt. Diana
­behandelt vrouwen die bevallen zijn en aan een posttrau-
matische stressstoornis lijden. Iedere pasbevallen vrouw
moet wennen aan haar nieuwe rol als moeder en aan het
feit dat ze nu opeens de zorg moet dragen voor een baby;
dat is heel normaal. Maar wanneer moet je echt aan de bel
trekken? Diana: “Het wordt pas zorgelijk als je je bevalling
als intens schokkend hebt ervaren en je daar in het dage-
lijks leven nog last van houdt, bijvoorbeeld omdat je nacht-
merries hebt, het niet over je bevalling kunt hebben en de
foto’s niet terug wilt zien. Als dit soort klachten langer dan
een maand aanhoudt, spreek je van een trauma of post-
traumatische stressstoornis.”
PANIEK
De bevalling van Anna was traumatisch. “Het begon goed,
totdat bleek dat de baby in het vruchtwater had gepoept.
Op dat moment werd de bevalling medisch. Het persen
duurde lang en was zwaar, maar uiteindelijk werd Lotte
­geboren. Echt tijd om van haar te genieten, had ik niet.
Ik verloor veel bloed omdat mijn placenta niet los kwam.
Meteen na de bevalling werd ik afgevoerd naar de operatie-
kamer, waar mijn placenta onder volledige narcose is ver-
wijderd. Toen ik wakker werd, lag ik in mijn eentje in een
hoekje van de intensive care. Mijn hele lijf trilde. Ik kon
me niet herinneren wat er was gebeurd. Met mijn handen
voelde ik aan mijn buik. Was ik al bevallen? En waar waren
mijn man en kind? In blinde paniek lag ik te huilen en te
roepen. Het was verschrikkelijk.”
Toch hoeft een zware bevalling niet per se voor een trau-
ma te zorgen. Het gaat erom hoe jij die ervaren hebt. Als
het een intens schokkende ervaring was en je hebt het ge-
voel dat de ‘bliksem’ in je hoofd is ingeslagen, dan is het
mis en kan een trauma ontstaan. Wel hebben vrouwen
die door complicaties tijdens hun zwangerschap (veel) te
vroeg ­bevallen zijn, een grotere kans om PTSS te ontwik-
hoofd
‘Met mijn handen voelde
ik aan mijn buik. Was ik
al ­bevallen? En waar
waren mijn man en kind?’
>
inje
| 5756 |

2. Tekst:PhilippineDankelman/Illustratie:KimBuijsrogge
psyche
kelen, legt Claire Stamrood uit. “Een posttraumatische
stressstoornis komt ook vaker voor bij vrouwen met een
ongeplande keizersnee, bij vrouwen die veel pijn hebben
ervaren tijdens hun bevalling en bij vrouwen die moeilijk
met stress kunnen omgaan.”
Volgens vrouwencoach Diana draait het allemaal om het
overschrijden van lichamelijke en psychische grenzen tij-
dens de bevalling. “Als je doodsangsten uitstaat omdat je
denkt dat je zelf dood gaat of dat je kind het niet gaat red-
den, en je ligt machteloos in bed te baren, is dat natuurlijk
verschrikkelijk. Je hebt geen idee wat er gebeurt. Ieder-
een kent vast wel de heftige bevallingsscène uit de film
De ­gelukkige huisvrouw: Carice van Houten is in complete
paniek en heeft totaal geen controle meer over de situa-
tie. Helaas is dat voor veel vrouwen herkenbaar, maar toch
zeggen ze: ‘Ik heb heus geen trauma. Mijn ­bevalling was
niet leuk, maar ik heb er iets moois voor ­teruggekregen,
dus ik mag niet zeuren.’ En daarmee stoppen ze het trau-
ma weg. Met de gedachte dat het niet ­bestaat als je er niet
meer aan denkt. Dat is funest, want je staat continu onder
stress, om nog maar te zwijgen over de impact die ’t heeft
op je gezin. Het is dus ontzettend ­belangrijk om hulp in
te schakelen als die roze wolk voor jou ver te zoeken is. Je
bent echt niet de enige die zich zo voelt.”
TE VEEL ZORGEN
Ook Virginie, moeder van Fille (bijna 2), dacht niet dat ze
een trauma aan haar bevalling kon hebben overgehouden.
“Na bijna twaalf uur weeën opvangen en twee uur persen
werd Fille geboren. Maar omdat de navelstreng om haar
nek zat gewikkeld, huilde ze niet en bewoog ze ook niet.
Er was paniek. Ze werd bij me weggehaald en moest ­direct
­beademd worden. Gelukkig kreeg ze al gauw kleur en ­begon
ze te huilen. Maar de kiem voor een overbezorgde moeder
was gelegd. Gedurende mijn kraamtijd bivakkeerde ik nog
op een roze wolk, totdat ik na drie maanden weer aan het
werk moest. De hele dag maakte ik me zorgen of het wel
goed zou gaan met Fille en of ik wel een goede moeder was.
Ik huilde veel en zag als een berg op tegen elke nieuwe dag.
Hoe kan dat nou, dacht ik. Ik had een prachtige, vrolijke en
gezonde dochter gekregen, dus stelde ik me niet gewoon
aan? Maar de zorgen werden zwaarder en ik kon niet zon-
der te huilen aan de bevalling terugdenken.”
Veel moeders geven zichzelf de schuld of denken dat zij
tijdens de bevalling iets verkeerd hebben gedaan. Evolu-
tionair gezien geen rare gedachte, Moeder Natuur heeft
immers bepaald dat vrouwen kunnen baren, dus als het
niet helemaal goed gaat, zul je dat wel zelf hebben gedaan.
Maar zelfs als je bevalling volgens het boekje is verlopen,
kun je nog altijd een trauma ontwikkelen. Omdat vrou-
wencoach Diana ook verloskundige is, kan zij aan vrouwen
met een bevallingstrauma uitleggen wat er medisch gezien
is gebeurd. Dat kan helpen om het trauma te verwerken.
De dochter van Virginie werd geboren met de navelstreng
om haar nek, daar kon Virginie zelf niks aan doen. Sommi-
ge dingen heb je nu eenmaal niet in de hand.
BEVALPLAN
Dat geen enkele bevalling te plannen of te voorspellen is,
moge duidelijk zijn. Maar wat kun je dan wél doen om een
eventueel trauma voor te zijn? “Een cursus volgen en een
bevalplan maken”, zegt Diana. “Daarin schrijf je op wat jul-
lie wensen en verwachtingen zijn en die bespreek je ­samen
met je verloskundige of gynaecoloog. Dat kan al een hoop
misverstanden voorkomen. Zo had ik een cliënte die dacht
dat het persen maar tien minuten zou duren. Samen kun je
die verwachtingen bijschaven en reëel maken.” Veel vrou-
wen die een trauma hebben overgehouden aan hun eer-
ste bevalling, durven geen tweede keer zwanger te worden,
want het kind moet er immers ook een keer uit. Daarom is
erkenning van het probleem ook zo belangrijk, vindt ­Diana.
“Het taboe op PTSS-klachten moet verdwijnen, want de
kans om mede daardoor een depressie te ontwikkelen is
vier tot zes keer zo groot. Dus blijf er niet mee rondlopen,
maar trek aan de bel, want er is iets aan te doen.”
Zowel Anna als Virginie hebben hun bevallingstrauma
verwerkt door middel van eye-movement desensitizati-
on and reprocessing (EMDR). Dat is een methode waarbij
je wordt afgeleid door oogbewegingen of tikjes terwijl je
aan je traumatische bevalling terugdenkt. Hierdoor neemt
de emotionele lading van het trauma af. Deze methode is
­wetenschappelijk bewezen de snelste manier om trauma’s
te verwerken en wordt ook gebruikt bij leden van de krijgs-
macht. De meeste vrouwen kunnen na een paar sessies
weer terugkijken op hun bevalling zonder dat het angst,
verdriet of paniek oproept. Virginie: “Na drie therapie-­
sessies kon ik weer met een goed gevoel terugkijken op
mijn bevalling en zag ik in dat deze een rol speelde bij
mijn onzekere en ­depressieve gevoelens. Daarnaast heb ik
­geleerd dat bevallen ook iets moois is. Wij kiezen bewust
voor een leeftijdsverschil van vier jaar tussen ons eerste
en tweede kind, dus het zal nog wel even duren voordat ik
opnieuw zwanger ben. Maar nog een keer bevallen? Ja hoor,
kom maar op.” ◾
Wat is PTTS?
Ingeborg Timmerman is klinisch
psycholoog. Ze behandelt angstige
zwangeren en vrouwen die hun bevalling
als traumatisch hebben ervaren.
Hoe werkt PTSS precies?
“Een posttraumatische stressstoornis is
de psychische en emotionele reactie van
je lijf op de traumatische gebeurtenis. Ik
vergelijk het altijd met een alarmsysteem
dat te gevoelig staat afgesteld. Elke
keer als je terugdenkt aan het gevaar,
de bevalling die jij als traumatisch hebt
ervaren, gaat je alarm af. Je voelt je
opgejaagd, gestresst, angstig en
depressief. Zelfs ‘neutrale stimuli’ als
foto’s van je bevalling of een zwangere
vrouw die je op straat ziet lopen, zorgen
er al voor dat je alarmsysteem afgaat.
Behandeling moet ervoor zorgen dat je
alarmsysteem weer rustig wordt.”
Waarom is behandeling zo belangrijk?
“Als kersverse moeder slaap je sowieso
al slecht. Je bent moe en emotioneler
en reageert daardoor misschien al
geïrriteerder dan anders. Dat maakt
het lastiger het trauma te herkennen.
Bovendien zien veel vrouwen er als
een berg tegenop om ‘er iets mee te
moeten’. Maar het is niet goed om
het trauma te verwaarlozen. Ik vind
het belangrijk om een trauma snel
te herkennen en te behandelen. De
emotionele reactie die je op het trauma
hebt, kan de hechting met je kind in
de weg staan. Je bent namelijk bezig
met het wegstoppen van je trauma en
dat maakt je minder ontvankelijk voor
reacties van je baby.”
Meer lezen?
◾ Het boek ‘Perfecte moeders bestaan
niet’ (perfectemoedersbestaanniet.nl),
van Diana Koster.
◾ De website lkpz.nl, geeft veel en
duidelijke informatie over allerlei
psychische klachten rondom je
­zwangerschap en bevalling.
‘Ik huilde veel en zag op tegen
elke nieuwe dag. Hoe kon
dat nou? Ik had toch een
prachtige dochter gekregen?’
Een bevalplan voorkomt
veel misverstanden
‘Het taboe op PTSS-klachten
moet verdwijnen. Blijf er
niet mee rondlopen, er is
echt iets aan te doen’
<
| 5958 |