Ohé en Laak - Voorlichtingsbijeenkomst energiebesparing

1. Verduurzaming van woningen in Maasgouw Ohé en Laak, 29 september 2022

2. Verduurzaming van woningen in Maasgouw FOCUS op ENERGIEBESPARING 1e voorlichtingsavond: perspectief, alle besparingsmogelijkheden, realisatie 2e voorlichtingsavond: verdieping, detail informatie, advies

3. wie geeft u vanavond informatie? we stellen ons even voor. • Gemeente Maasgouw • Tom Peters • Coöperatie Duurzaam Maasgouw – vrijwilligers, burger initiatief • Chris Hamans • Rob Buschman • Hans van Laanen • Ger van der Zanden • Jan Geraeds • Roy Wolters verduurzamen van je woning 3

4. De Coöperatie Duurzaam Maasgouw • van vrijwilligers – door vrijwilligers • voorlichting geven over: • verduurzaming • energiebesparing • energie opwekken • collectieve energieopwek: deelname leden aan “zonnepanelen”project • ervaringen inzetten - kennis organiseren – kennis verspreiden • opgericht 2018 • momenteel ca. 120 leden • vrijwilligers nodig om activiteiten voort te zetten !!! ... en leden verduurzamen van je woning 4 actieve

5. CDM – voorlichtingsessies • OHÉ en LAAK: 29 september 2022: Brede algemene voorlichting • Zowat alle aspecten en mogelijkheden komen aan bod • Een breed overzicht. • Een oriëntatie: oplossingen, maatregelen, indicaties • OHÉ en LAAK: 6 oktober 2022: Vervolg- of Verdiepingsbijeenkomst • Afgestemd op de aangegeven interesses. • Meer detailinformatie per maatregel (keuze) verduurzamen van je woning 5 NIEUW: ENERGIELOKET op AFSPRAAK 1 op 1 antwoorden op uw vragen.

6. we hebben heel veel informatie voor u • U kunt alles nalezen, bekijken of bestuderen; • alle presentaties op website • we hebben uw e-mailadres en sturen u de link na afloop van de 2e presentatie verduurzamen van je woning 6

7. Verduurzaming van woningen in Maasgouw FOCUS op ENERGIEBESPARING 1e voorlichtingsavond: perspectief, besparingsmogelijkheden, realisatie 2e voorlichtingsavond: verdieping, detail informatie, advies

8. De energie- en warmtetransitie in Maasgouw afzonderlijke presentatie van de Gemeente Maasgouw verduurzamen van je woning 8 Beleid en Doelstellingen Tom Peters Beleidsmedewerker Fysiek Domein Taakvelden afvalbeleid & energietransitie

9. Informatieavond Ohé en Laak De energie- en warmtetransitie in Maasgouw

10. Energietransitie Wereld Wereldwijd klimaatakkoord Nationaal Klimaatakkoord Regio Regionale Energie Strategie Lokaal Actieplan Energietransitie Transitievisie warmte

11. Gemeente Maasgouw Actieplan energietransitie • Gemeentelijke organisatie • Inwoners • Bedrijven Transitievisie warmte • Welke mogelijkheden zijn er? • Welke kansen zijn er? • Starten bij het begin; energie besparen

12. Even een vraagje. Wat was het jaarlijkse totale gasverbruik van alle woningen in Maasgouw? (peiljaar 2020) A. 4,5 miljoen m3 B. 7 miljoen m3 C. 16 miljoen m3

13. Antwoord C. 16 miljoen m3

14. Het doel voor 2030 Niet zoveel mogelijk individuele panden aardgasvrij te maken maar in te zetten op een CO2 reductie van 20% voor de gebouwde omgeving

15. Voor de gebouwde omgeving in 2030 • Een CO2 reductie van 20% ten opzichte van 2020. • Een lager energie verbruik van 15% ten opzichte van 2020. • 40% van de geschikte daken zijn voorzien van zonnepanelen • Voor 2030 worden geen straten of wijken afgesloten van het aardgas. • Tot 2030 vooral inzetten op isoleren en besparen.

16. Torenhoge energieprijzen • Verwachting is dat deze (voorlopig) hoog blijven. • Maatregelen worden snel terugverdiend. • Kleine aanpassingen aan de woning en gedrag zorgt al voor een forse besparing.

17. dank u maak eerst de gaten ( energielekken) dicht voordat je gaat verwarmen.

18. ECO of EGO ? milieubelang of eigen belang klimaatverandering, energiepolitiek, CO2-doelstellingen, ...... wooncomfort, energiekosten, geen aardgas, ...... • Het een sluit het ander niet uit. • besparen op energie is besparen op CO2-uitstoot : 1 m3 aardgas = 1,7 kg CO2 Wat is uw belangrijkste vraag – belangrijkste onderwerp ? Wat verwacht u van deze avond? • waarom bent u geïnteresseerd in energie? in verduurzaming? in besparing? verduurzamen van je woning 20 Uw aanmelding leverde al de volgende info op ...

19. verduurzamen van je woning 21 5 1 5 8 5 3 3 7 8 6 8 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11= spouwmuurisolatie 12= buitenisolatie gevelmuren 13= binnenisolatie gevelmuren 14= hellenddak-binnenisolatie 15= hellend dak-buitenisolatie 16= zoldervloer isoleren 17= vloer isolatie 18= kruipruimte-vloer isoleren 19= ramen: glas, kozijnen 20= geïsoleerde deuren 21= kierdichting 22= leidingisolatie isolatie maatregelen - Ohé en Laak 33 aanmeldingen Ohé en Laak willen meer info over:

20. verduurzamen van je woning 22 14 4 13 10 10 7 13 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 23= lagere ketelwatertemperatuur HR-verwarming 31= ventilatie 32= warmtepomp 33= zonnepanelen (stroom opwekken) 34= zonneboiler (warmwater met zonnewarmte) 35= warmte terug winnen (WTW) 36= energieopslag 37= inregelen radiatoren/voerverwarming installatie-maatregelen - Ohé en Laak 33 aanmeldingen Ohé en willen meer info over:

21. verduurzamen van je woning 23 17 19 15 11 9 12 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 01= kosten, investeringsbedrag 02= subsidie 03= besparing 04= technische prestaties 05= uitvoering door vakman of doe-het-zelf 06= montage / installeren" 09= andere informatie bij de maatregelen soort info - Ohé en Laak 33 aanmeldingen Ohé en Laak willen meer info over:

22. verduurzamen van je woning 24 al (veel van) deze onderwerpen vanavond: • in een breed overzicht • inzage in de onderlinge samenhang v.d. onderwerpen en thema’s • hoe energiebesparing aanpakken, snel en op de lange termijn • over investeringen en besparingen • over randvoorwaarden, over advies

23. Hoe warmpjes zit u erbij? • gaat het u alleen om geld ? • het gaat u toch om betaalbaar wooncomfort ...? • en ... het gaat u toch ook om het milieu ? om een gezonde, leefbare toekomst verduurzamen van je woning 25

24. Waarom NU maatregelen? 1. als je het niet voor het milieu doet, doe het dan voor je beurs 2. als je het niet voor je beurs doet, doe het dan voor het milieu • Hogere energiekosten: minder besteedbaar inkomen • Energie zekerheid, onafhankelijkheid • Wooncomfort • CO2 - uitstoot beperken • Prijsontwikkeling op langere termijn ? ....... ?? Prijsontwikkeling Energie Alarmerende Klimaatveranderingen verduurzamen van je woning 26 januari ‘22

25. update aug-22 https://www.easyswitch.nl/energieprijzen/ Gas- en stroomprijs ontwikkeling verduurzamen van je woning 27 incl. btw, incl. EB, incl. ODE maar zonder vastrecht, zonder vermindering EB

26. Veel verwarrende informatie over energieprijzen ! verduurzamen van je woning 28 Daarom: wat betaalt u uiteindelijk? Bijv. per 1 oktober a.s. Prijsinformatie • over marktprijs voor energie vanaf PRODUCENTEN • termijn afhankelijk: dagprijzen, maand, jaar • variabele prijs van uw leverancier (Essent, Vattenfall, Eneco,...) • met of zonder overheidsheffingen • 9% BTW, Energiebelasting = EB, Opslag Duurzame Energie = ODE • met of zonder vaste kosten • Leveringskosten (Enexis) ; Vermindering EB; Netbeheerskosten (Enexis) per MWh per kWh per m3 ongeacht verbruik

27. verduurzamen van je woning 29 de energieprijzen zijn volop in beweging. met welke prijzen moeten we nou de besparingen berekenen?

28. en het gemiddeld energieverbruik van u (hier in de zaal) ? verduurzamen van je woning 30 1956 3625 gemiddeld energieverbruik o.b.v. verstrekte info door 18 deelnemers in Ohé en Laak gas m3/jr stroom kWh/jr max gas= 4400 m3/jr min gas = 26 m3/jr max stroom= 9637 kWh/jr min stroom = 1000 kWh/jr en wat betaalt u?

29. met welke energieprijzen moeten we rekenen ? verduurzamen van je woning 31

30. Wat kun je nú, of morgen, al doen aan je energiegebruik? woongedrag en apparatuur verduurzamen van je woning 32

31. Woongedrag • 1o lagere kamertemperatuur = ca. 90 m3 gasbesparing / jr. • korter douchen: 5 minuten i.p.v. 9 minuten = ca. 90 m3 gasbesparing / p.p jr. • alle warmwater gebruik in een gezin met ... personen : verduurzamen van je woning 33

32. Woongedrag • 1o lagere kamertemperatuur = 90 m3 gasbesparing / jr. • korter douchen: 5 minuten i.p.v. 9 minuten = ca. 90m3 gasbesparing / jr. • niet te lang luchten: 10 á 30 minuten (ventileren doe je continue) • deuren sluiten – deurdrangers • rolluiken – dikke gordijnen • en ...... warme trui ! verduurzamen van je woning 34

33. Kleine maatregelen en bespaartips • kier- en naadafdichting • radiatorfolie • leidingisolatie • led-verlichting • waterzijdig inregelen • pompschakelaar vloerverwarming verduurzamen van je woning 35 https://duurzaammaasgouw.nl/kortingsartikelen/

34. Bestaande apparatuur • Oude CV ketel ? • Verlagen ketelwater temperatuur: 80o  60o  50o  40o ?? • Indien redelijk - goed geïsoleerd: beperk dan de nachtverlaging tot 2o • Slimme kamerthermostaat • Gelijkstroom ventilatoren • Led lampen • Standby killers (25 kWh / jr) • Oude koelkast / diepvries? weg ! vervangen door A+ ? • Jacuzzi • Waterbed • Tropisch aquarium • Vijverpomp verduurzamen van je woning 36 echte energie-slurpers: kritisch beoordelen

35. verduurzamen van je woning 37 energie-crisis NL gaswinning eindig dure import aardgas afhankelijkheid onzeker onbetrouwbaar alternatieven nodig klimaat-crisis CO2-uitstoot stroomproductie gasverbruik aardgas uitfaseren alternatieven nodig minder CO2- uitstoot hernieuwbare stroom H2 , Groengas

36. verduurzamen van je woning 38 aardgas uitfaseren minder CO2- uitstoot hernieuwbare stroom H2 , Groengas = NOM – jas BENG energieverlies beperken wat je dan nog nodig hebt voor wooncomfort doe je met : als 1e

37. Welke keuze hebben we, kijkend naar 2050? verduurzamen van je woning 39 isolatie in therm. schil huidige situatie groen-gas waterstofgas 90o HT-verwarming MT-verwarming LT-verwarming NOM – jas BENG all-electric welke stap gaat u maken? hoeveel bent u bereid te investeren? 50o < 50o

38. de uitdaging waarvoor we staan is groot Hoeveel woningen moeten energie besparen ? Hoeveel besparing ? verduurzamen van je woning 40 energielabel voor woningen 0 190 160 250 105 335 380 290 75 50 --- kWh/m2 per jaar het energiegebruik voor huishoudelijke apparatuur – zoals tv, koelkast, wasmachine – telt niet mee !

39. Maasgouw - energielabel 41 Buurtnaam2 Label A en beter Label_B Label_C Label_D Label_E Label_F Label_G Totaal Woningen Energielabel Maasbracht 150 455 788 539 139 349 67 2487 Brachterbeek 12 74 112 85 12 109 66 470 Verspreide huizen Het Vonderen 10 1 0 2 1 1 12 27 Linne 89 212 399 350 64 312 173 1599 Verspreide huizen Linnerveld en Weerd 0 1 0 1 0 0 6 8 Stevensweert waaronder Bilt 7 67 139 70 28 131 115 557 Eiland-Brandt 6 14 2 7 2 17 28 76 Laak 1 7 7 13 4 20 21 73 Ohé 12 29 74 54 9 24 39 241 Thorn 40 103 249 189 43 216 178 1018 Verspreide huizen Thorn 0 2 3 8 1 7 8 29 Heel 237 300 371 336 45 171 68 1528 Panheel 1 3 27 12 5 18 18 84 Verspreide huizen Heel 1 0 0 2 0 11 10 24 Beegden 108 89 191 149 29 100 97 763 Wessem 36 120 177 201 30 165 119 848 Maasgouw totaal 710 1477 2539 2018 412 1651 1025 9832 Bron: startnotitie PBL; okt. 2020 verduurzamen van je woning 265 / 314 = 85 %

40. verduurzamen van je woning 42 https://allecijfers.nl/wijk/wijk-03-ohe-en-laak-maasgouw/ energiebesparende maatregelen

41. verduurzamen van je woning 43 2 1 0 1 0 0 0 0 0,5 1 1,5 2 2,5 vóór 1945 tussen 1946 en 1964 tussen 1965 en 1974 tussen 1975 en 1991 tussen 1992 en 2005 na 2005 weet ik niet bouwjaar woningen deelnemers in Ohé en Laak 33 aanmeldingen Ohé en Laak

42. wat u ons liet weten: verduurzamen van je woning 44 21 2 2 0 woningtype in Ohé en Laak vrijstaand huis 2 onder 1 kap rijtjes huis appartement 33 aanmeldingen Ohé en Laak

43. verduurzamen van je woning 45 9 16 monumentaal - Ohé en Laak monumentaal: ja graag monumentaal: neen voor mij niet 33 aanmeldingen Ohé en Laak

44. verduurzamen van je woning 47 omrekeningsfactor kWh/m3 9,767 t/m 1945 1946-1964 1965-1974 1975-1991 1992-2005 (2250 woningen)* voor verwarming 102 m2 87 m2 106 m2 106 m2 114 m2 1365 m3 gas = 13.332 kWh 131 kWh/m2 153 kWh/m2 126 kWh/m2 126 kWh/m2 117 kWh/m2 (1515 woningen) voor verwarming 102 m2 87 m2 106 m2 106 m2 114 m2 1508 m3 gas = 14.723 kWh 131 kWh/m2 153 kWh/m2 126 kWh/m2 126 kWh/m2 117 kWh/m2 (2260 woningen) voor verwarming 110 m2 110 m2 123 m2 123 m2 132 m2 1573 m3 gas = 15.358 kWh 121 kWh/m2 121 kWh/m2 108 kWh/m2 108 kWh/m2 101 kWh/m2 (3053 woningen) voor verwarming 130 m2 130 m2 144 m2 154 m2 172 m2 2075 m3 gas = 20.266 kWh 103 kWh/m2 103 kWh/m2 93 kWh/m2 87 kWh/m2 78 kWh/m2 Eigen woning *) Maasgouw GM1641_bebouwing.xlsx voor verwarming G:Energie MaasgouwCDM ProjectenTransitievisie ontwikkeling- EnquêteGM1641 1738 m3 gas = 16.970 kWh Huurwoning voor verwarming 1165 m3 gas = 11.378 kWh woningen in Maasgouw uit de bouwjaar-klasse Gebruiksoppervlak Gebruiksoppervlak Gebruiksoppervlak gemiddeld Rijwoning-Tussenwoning gemiddeld Rijwoning-Hoekwoning gemiddeld 2-onder-1-kapwoning gemiddeld Vrijstaande woning Gebruiksoppervlak gemiddelde energiegebruik voor verwarming per m2 vloeroppervlak leeftijd/bouwjaar woningen type woningen

45. Minder aardgas - Geen aardgas • Doelstelling 2030: 20% minder CO2  minder aardgas • Doelstelling 2050: aardgasvrij • Minder aardgas  door minder energieverlies = efficiëntere woning verduurzamen van je woning 48 Welke alternatieven hebben we nu voor aardgas ? Als bron van energie? Als bron voor warmte ?

46. Wat zijn de alternatieven voor aardgas? (heeft u behoefte aan aardgas of aan warmte?) • Warmtenet = collectieve voorziening; levert warm verwarmingswater • Waterstof (H2): het transportnetwerk is aanwezig ! • Groengas: uit mestafval en groenvergisting • Elektriciteit: uit wind, zon, kernenergie, afvalverbranding (incl. CO2 afvang) verduurzamen van je woning 49 collectieve

47. Maar .... sinds enkele maanden is onze motivatie veranderd • 1 jaar geleden: “ van het gas af ” : nationale doelstelling 2030 / 2050 • klimaatdoelstelling : CO2 uitstoot verminderen  minder / geen aardgas • Nu: sterk gestegen energiekosten • door kwetsbare aardgas voorziening - afhankelijkheid van onbetrouwbare energieleveranties  hoe houden we ons wooncomfort betaalbaar ? verduurzamen van je woning 50

48. Situatie Maasgouw: focus op individuele oplossingen • Weinig mogelijkheden voor grote collectieve oplossingen • Standaard maatregelen treffen om per woning energieverbruik te verlagen • Toewerken naar een oplossing per woning die uiteindelijk, • volledig of (voorlopig) gedeeltelijk van het gas af kan: naar .... een alternatief voor de aardgasgestookte verwarmingsketel verduurzamen van je woning 51 de WARMTEPOMP: gangbare, bewezen techniek, economische interessant stelt voorwaarden aan de woning en aan woongedrag

49. Wat is het voordeel van een warmtepomp? • Om elektrisch dezelfde hoeveelheid warmte te leveren als met 1 m3 gas met HR- verwarmingsketel heb je 8,8 kWh nodig (met 1 m3 = 9,765 kWh; ketelrendement gasketel = 90%  netto 0,90x9,765 = 8,8 kWh ) • 1m3 gas kost € 3,60 en 8,8 kWh (aan electrische energie) kost 8,8 * € 0,85 = € 7,48 (0,85 €/kWh; gas 3,60 €/m3; all in = incl. vaste kosten, EB, ODE, vermindering EB en 9% btw) • Een warmtepomp haalt heel efficient warmte uit de lucht, bodem of oppervlaktewater. Hiervoor is elektriciteit nodig. • Met 1 kW elektriciteit haalt een warmtepomp bijv. gemiddeld dan 4,0 kW warmte uit de buitenlucht of bodem  SCOP (seasonal coëfficient of performance) = 4,0; afhankelijk type WP) • Dan kost dezelfde hoeveelheid warmte voor je woning nog maar €1,87 (= €7,48 / 4,0)  dat scheelt bijna 50% in je verwarmingskosten (€1,87 t.o.v. €3,60 per kWh warmte) verduurzamen van je woning 52 welke prijzen zetten we in? kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

50. Wat is het voordeel van een warmtepomp? anders uitgelegd • Met 1 m3 gas verstookt in een HR-verwarmingsketel breng je uiteindelijk 8,8 kWh warmte in een woning. (met 1 m3 = 9,765 kWh; ketelrendement gasketel = 90%  netto 0,90x9,765 = 8,8 kWh ) • 1m3 gas kost € 3,60. Dus die 8,8 kWh aan warmte (thermische energie) kosten € 3,60 • Met 1 kWh elektriciteit voor de pomp die de warmtepomp aandrijft, haalt een warmtepomp 4,0 kWh warmte (= thermische energie) uit bijvoorbeeld de buitenlucht. ( SCOP (seasonal coëfficient of performance) = 4,0; afhankelijk van type WP en de temperatuurverhoudingen) • 1 kWh elektriciteit voor de warmtepomp kost € 0,85. • Om net zoveel warmte te leveren als 1 m3 gas (8,8 kWh warmte) heb je 8,8 : 4,0 = 2,2 kWh aan stroom voor de warmtepomp nodig. Maar die 2,2 kWh stroom kosten je 2,2 x slechts € 0,85 = € 1,87 • Dezelfde hoeveelheid warmte met de warmtepomp is dus € 3,60 - € 1,87 = € 1,73 voordeliger !  dat scheelt bijna 50% in je verwarmingskosten (1,73 : 3,60 = 0,48 x 100% = 48%) verduurzamen van je woning 53 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

51. Warmtepomp: een alternatief voor aardgas Warmtepomp: • heeft stroom nodig om pomp/compressor aan te drijven • hoe groter het temperatuurverschil tussen warmtebron en verwarmingswater : • hoe harder de pomp moet werken • hoe hoger het stroomverbruik • levert verwarmingswater van max. 40o á 50o verduurzamen van je woning 54 het moet wel voordeliger blijven dan met gas het moet wel comfortabel zijn

52. • hoe lang en hoe hard moet een warmtepomp werken om het energieverlies van de woning te kunnen aanvullen ? • verbruik  kWh  woning: energieverlies beperken • kan de warmtepomp de woning snel genoeg opwarmen? • vermogen / capaciteit  kW  woningtype: “traagheid” – lichte / zware bouw = houtbouw, steenachtig, ...  woongedrag = nachtverlaging < 2o. verduurzamen van je woning 55 WP energieverlies

53. met welke energieprijzen moeten we rekenen ? verduurzamen van je woning 56 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

54. verwarmingskosten afhankelijk van energieprijzen en rendement warmtepomp verduurzamen van je woning 57 gasprijs € 4,00 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,70 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 verwarmingskosten verminderen met: 53% verwarmingskosten verminderen met: -4% verwarmingskosten verminderen met: 48% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 2,13 voordeel t.o.v. 1 m3 gas -€ 0,14 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,73 gasprijs € 3,80 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,65 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 3,80 verwarmingskosten verminderen met: 51% verwarmingskosten verminderen met: -1% verwarmingskosten verminderen met: 45% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,93 voordeel t.o.v. 1 m3 gas -€ 0,03 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,63 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,60 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 3,60 verwarmingskosten verminderen met: 48% verwarmingskosten verminderen met: 2% verwarmingskosten verminderen met: 42% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,73 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,08 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,52 gasprijs € 3,40 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,55 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 3,40 verwarmingskosten verminderen met: 45% verwarmingskosten verminderen met: 5% verwarmingskosten verminderen met: 39% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,53 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,19 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,40 gasprijs variabel stroomprijs variabel SCOP variabel

55. verwarmingskosten afhankelijk van energieprijzen en rendement warmtepomp verduurzamen van je woning 58 gasprijs variabel stroomprijs variabel SCOP variabel gasprijs € 2,80 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,40 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 2,80 verwarmingskosten verminderen met: 33% verwarmingskosten verminderen met: 14% verwarmingskosten verminderen met: 26% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,93 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,52 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,93 gasprijs € 2,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,35 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 2,60 verwarmingskosten verminderen met: 28% verwarmingskosten verminderen met: 18% verwarmingskosten verminderen met: 20% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,73 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,63 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,72 gasprijs € 2,40 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,30 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 2,40 verwarmingskosten verminderen met: 22% verwarmingskosten verminderen met: 21% verwarmingskosten verminderen met: 13% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,53 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,74 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,48 gasprijs € 2,20 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,25 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 2,20 verwarmingskosten verminderen met: 15% verwarmingskosten verminderen met: 24% verwarmingskosten verminderen met: 6% voordeel t.o.v. 1 m 3 gas € 0,33 voordeel t.o.v. 1 m 3 gas € 0,85 voordeel t.o.v. 1 m 3 gas € 0,20

56. verwarmingskosten afhankelijk van energieprijzen en rendement warmtepomp verduurzamen van je woning 59 gasprijs variabel stroomprijs variabel SCOP variabel gasprijs € 2,00 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,20 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 2,00 verwarmingskosten verminderen met: 6% verwarmingskosten verminderen met: 27% verwarmingskosten verminderen met: -4% voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,13 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 0,96 voordeel t.o.v. 1 m3 gas -€ 0,14 gasprijs € 1,80 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,15 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 1,80 verwarmingskosten verminderen met: -4% verwarmingskosten verminderen met: 30% verwarmingskosten verminderen met: -15% voordeel t.o.v. 1 m 3 gas -€ 0,07 voordeel t.o.v. 1 m 3 gas € 1,07 voordeel t.o.v. 1 m 3 gas -€ 0,56 gasprijs € 1,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,10 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 1,60 verwarmingskosten verminderen met: -17% verwarmingskosten verminderen met: 33% verwarmingskosten verminderen met: -30% voordeel t.o.v. 1 m3 gas -€ 0,27 voordeel t.o.v. 1 m3 gas € 1,18 voordeel t.o.v. 1 m3 gas -€ 1,08 gasprijs € 1,40 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 gasprijs € 3,60 /m3 stroomprijs € 0,85 /kWh stroomprijs € 1,05 /kWh stroomprijs € 0,85 /kWh warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 4,00 warmtepomp-rendement SCOP 1,40 verwarmingskosten verminderen met: -34% verwarmingskosten verminderen met: 36% verwarmingskosten verminderen met: -48% voordeel t.o.v. 1 m 3 gas -€ 0,47 voordeel t.o.v. 1 m 3 gas € 1,29 voordeel t.o.v. 1 m 3 gas -€ 1,74

57. verduurzamen van je woning 60 SCOP 4,00 1 m3 gas = 9,765 kWh systeemrendement HR gasketel = 90% stroomprijs 0,25 € 0,30 € 0,35 € 0,40 € 0,45 € 0,50 € 0,55 € 0,60 € 0,65 € 0,70 € 0,75 € 0,80 € 0,85 € 0,90 € gasprijs 0,60 € 8% -10% -28% -47% -65% -83% -102% -120% -138% -157% -175% -193% -212% -230% 0,70 € 21% 6% -10% -26% -41% -57% -73% -89% -104% -120% -136% -151% -167% -183% 0,80 € 31% 18% 4% -10% -24% -38% -51% -65% -79% -93% -106% -120% -134% -148% 0,90 € 39% 27% 14% 2% -10% -22% -34% -47% -59% -71% -83% -96% -108% -120% 1,00 € 45% 34% 23% 12% 1% -10% -21% -32% -43% -54% -65% -76% -87% -98% 1,10 € 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -50% -60% -70% -80% 1,20 € 54% 45% 36% 27% 18% 8% -1% -10% -19% -28% -38% -47% -56% -65% 1,30 € 58% 49% 41% 32% 24% 15% 7% -2% -10% -18% -27% -35% -44% -52% 1,40 € 61% 53% 45% 37% 29% 21% 14% 6% -2% -10% -18% -26% -34% -41% 1,50 € 63% 56% 49% 41% 34% 27% 19% 12% 5% -3% -10% -17% -25% -32% 1,60 € 66% 59% 52% 45% 38% 31% 24% 18% 11% 4% -3% -10% -17% -24% 1,70 € 68% 61% 55% 48% 42% 35% 29% 22% 16% 9% 3% -4% -10% -16% 1,80 € 69% 63% 57% 51% 45% 39% 33% 27% 21% 14% 8% 2% -4% -10% 1,90 € 71% 65% 59% 54% 48% 42% 36% 31% 25% 19% 13% 7% 2% -4% 2,00 € 73% 67% 62% 56% 51% 45% 40% 34% 29% 23% 18% 12% 6% 1% 2,10 € 74% 69% 63% 58% 53% 48% 42% 37% 32% 27% 21% 16% 11% 6% 2,20 € 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 2,30 € 76% 71% 67% 62% 57% 52% 47% 43% 38% 33% 28% 23% 19% 14% 2,40 € 77% 73% 68% 63% 59% 54% 50% 45% 40% 36% 31% 27% 22% 18% 2,50 € 78% 74% 69% 65% 60% 56% 52% 47% 43% 38% 34% 30% 25% 21% 2,60 € 79% 75% 70% 66% 62% 58% 53% 49% 45% 41% 37% 32% 28% 24% 2,70 € 80% 76% 71% 67% 63% 59% 55% 51% 47% 43% 39% 35% 31% 27% 2,80 € 80% 76% 73% 69% 65% 61% 57% 53% 49% 45% 41% 37% 33% 29% 2,90 € 81% 77% 73% 70% 66% 62% 58% 54% 51% 47% 43% 39% 36% 32% 3,00 € 82% 78% 74% 71% 67% 63% 60% 56% 52% 49% 45% 41% 38% 34% 3,10 € 82% 79% 75% 72% 68% 65% 61% 57% 54% 50% 47% 43% 40% 36% 3,20 € 83% 79% 76% 73% 69% 66% 62% 59% 55% 52% 48% 45% 42% 38% 3,30 € 83% 80% 77% 73% 70% 67% 63% 60% 57% 53% 50% 47% 43% 40% 3,40 € 84% 81% 77% 74% 71% 68% 64% 61% 58% 55% 51% 48% 45% 42% 3,50 € 84% 81% 78% 75% 72% 69% 65% 62% 59% 56% 53% 50% 47% 43% 3,60 € 85% 82% 79% 76% 73% 69% 66% 63% 60% 57% 54% 51% 48% 45% 3,70 € 85% 82% 79% 76% 73% 70% 67% 64% 61% 58% 55% 52% 49% 46% 3,80 € 86% 83% 80% 77% 74% 71% 68% 65% 62% 59% 57% 54% 51% 48% € 3.60 €0,90 € 2,00 alles bepalend of het voordelig is (of blijft) om over te stappen naar een warmtepomp is de prijsverhoudingen tussen gasprijs en stroomprijs

58. geheel van het gas af • all electric • electrische verwarming en/of • warmtepomp incl. warmwater boiler • netwerkstroom + zonnepanelen gedeeltelijk van het gas af • hybride (electrisch en als er meer nodig is, dan met gasketel bijspringen) • warmtepomp + HR-gasketel • warmwater van HR-combiketel evt. met zonneboiler • netwerkstroom + zonnepanelen verduurzamen van je woning 61 meer over warmtepomp en zonnepanelen volgt ! isolatie in therm. schil NOM – jas BENG verbeteringen en aanpassingen binnen bestaande bouw bestaande bouw naar nieuwbouw-prestaties

59. HAMVRAAG: hoeveel energie heeft u nodig voor verwarming? • Uw gemiddeld jaarlijks gasverbruik: • bijv. 1650 m3 aardgas/jaar voor VERWARMING + WARM WATER + KOKEN • Minus : WARMWATER + KOKEN = bijv. 150 m3 gas/jaar • voor VERWARMING: 1650 – 150 = 1500 m3/jaarlijks • dat zijn ca. 15.000 kWh / jaar • dat zijn voor uw (bijv.) 150 m2 verwarmde vloeropp: 100 kWh/m2.jr verduurzamen van je woning 62 hier: 1600 m3 gas voor 150 m2 woonoppervlak warmtevraag woning is te hoog om naar een warmtepomp over te schakelen dan heeft u nog werk in uitvoering

60. is een warmtepomp haalbaar...... ???? Ja, mits: • de warmtevraag van de woning KLEIN is: • < 75 kWh/m2.jr voor hybride WP-systeem • < 50 kWh/m2.jr voor all-electric WP-systeem • dwz: de woning moet goed (tot heel goed) geïsoleerd zijn. • en ........ • extra stroomvraag  zonnepanelen (bij-)plaatsen ? verduurzamen van je woning 63 meer over warmtepomp en zonnepanelen volgt

61. verduurzamen van je woning 64 Waar beginnen? Waar naar toe? Hoe?

62. BELANGRIJK : wat wil je bereiken, hoe pak je het aan? GPS - Navigatie 1. BESTEMMING (E=Groningen) 2. START (A=OHÉ en LAAK) 3. WELK VERVOER, HOE SNEL? Per auto, trein, fiets, …? 4. TUSSENSTOPS ? (B, C, D) Plan de verduurzaming 1. DOEL: Volledig of gedeeltelijk aardgasvrij? Lagere energie rekening? 2. Wat is de huidige situatie? 3. DHZ of aannemer? Geleidelijk? Investeringen, eigen middelen, Hypotheek, Lening 4. Faseren of alles tegelijk? 1. gevel en dak isoleren, zonnepanelen 2. ramen, ventilatie 3. vloer isoleren, vloerverwarming, 4. hybride WP, zonnepanelen verduurzamen van je woning 65

63. Voorwaarden en Aanpak verduurzamen van je woning 66 VOORWAARDEN VOORWAARDEN VOORWAARDEN

64. de meest duurzame energie is bespaarde energie als eerste: energiegebruik terugdringen = energieverliezen beperken verduurzamen van je woning 67

65. Bouwkundige- en Installatietechnische maatregelen 1. kierdichting 2. dak isoleren 3. gevel isoleren 1. open gevel-delen: ramen en deuren 2. gesloten gevel-delen: buitenmuren 4. vloer – kruipruimte isoleren 5. ventilatie systemen 6. domotica - woongedrag 7. warmte opwek : 1. warmtepomp 2. warmteafgifte sytemen: radiatoren , vloerverwarming 8. stroom opwek : zonnepanelen verduurzamen van je woning 68 verminderen energie behoefte = energieverliezen beperken dan nog benodigde energie zoveel mogelijk zelf opwekken en terugwinnen

66. vooral met bouwkundige maatregelen: BEPERK DE ENERGIEVRAAG je huis inpakken: • tochtdicht maken maar voldoende ventileren • isoleren: “van een warme jas voorzien” verduurzamen van je woning 69 BEPERK HET ENERGIEVERLIES

67. Waar verliezen we energie ? verduurzamen van je woning 70

68. verduurzamen van je woning 71 OHÉ en LAAK : ca. 560 woningen (~ 74 %) Waar kun je grote stappen maken?

69. Bouwkundige maatregelen • dak isolatie • gevel isoleren, ramen isoleren • vloer isoleren verduurzamen van je woning 72 Installatie • warmteafgifte: radiatoren, vloerverwarming • warmteterugwinning, ventilatie • warmte en stroom opwekken (wp en pv)

70. wat is de ambitie, wat wil je bereiken? verduurzamen van je woning 76 • BEDENK: bouwkundige aanpassingen doe je minimaal voor de volgende 25 á 30 jaar ! Dus voor het aardgasvrije 2050 ! • Isoleer je GOED voor een GEDEELTELIJK aardgasvrije woning? of • Isoleer je HEEL GOED voor een VOLLEDIG aardgasvrije woning? realiseerbaar met / binnen de bestaande constructie vereist (enkele) vergaande maatregelen (zoals vloerverwarming, triple glas)

71. de meest duurzame energie is bespaarde energie dus wat gaan we doen .......? verduurzamen van je woning 78

72. BOUWKUNDIGE MAATREGELEN DAK verduurzamen van je woning 79

73. Dak of zolder isoleren. welke volume moet of wil je verwarmen? verduurzamen van je woning 80 zolder voor bewoning onbewoonde zolder dakisolatie zolder isolatie zolder voor bewoning met open trap onbewoonde zolder geïsoleerd toegang dakisolatie zolder isolatie zolder verwarmd of niet: beperk warmtestroom naar boven 1000 m3 of 750 m3 verwarmen ?

74. Dak - hoeveel isolatie toevoegen ? • Er is nog helemaal geen isolatie aanwezig of • Er is al isolatie, maar te weinig. • op dit moment bijv. dakelement 3 á 4 cm isolatie (1980- 2010) • op dit moment bijv. na-geïsoleerd met 4 á 6 cm tussen de gordingen/sporen • Hoeveel isolatie moet je / kun je toevoegen?  meer info in de verdiepingsbijeenkomst verduurzamen van je woning 81

75. Dakisolatie waar? • Van binnenuit (DHZ of professional) of • Van buitenaf (professional) Het na-isoleren van het dak of van een zolder geeft nauwelijks overlast of afval en kan binnen één dag uitgevoerd worden.

76. DAK: van binnen uit dak isoleren tussen en over de sporen of gordingen zoldervloer isoleren tussen en over de plafondhangers of vloer verduurzamen van je woning 83

77. Dakisolatie Indicatie kosten en besparingen - van geen naar goede isolatie Dakisolatie Eénmalige kosten (uitbesteden) Eénmalige subsidie Jaarlijkse besparing energiekosten Jaarlijkse besparing CO2 Isoleren schuin dak (verwarmde zolder) € 4.400 € 1.900 € 800 1.700 kilo Isoleren schuin dak (onverwarmde zolder) € 4.400 € 1.900 € 450 900 kilo Isoleren zoldervloer (onverwarmde zolder) € 900 € 350 € 450 1.000 kilo Isoleren plat dak € 3.200 € 1.300 € 700 1.500 kilo verduurzamen van je woning 84 Voorbeeld: hoekwoning of 2-onder-1-kap. Wat betaal en bespaar je dan gemiddeld? warmteweerstand Rc= 4,0 m2K/W €1600 €900 €900 €1400 + 25% ? + 25% ? + 25% ? + 25% ? kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

78. Hoeveel dakisolatie heb je nodig? hoe dik moet de isolatielaag in je dak dan zijn? Dikte van het isolatiemateriaal: wat heb je totaal aan dikte nodig? Warmte weerstand van het dak (Rc = weerstand van alle lagen van de dakkonstructie) Niveau van isolatie Isolatiewaarde (Rc) Matige isolatie 1,3 Redelijke isolatie 2,5 Goede isolatie 4,0 Zeer goede isolatie, nodig voor energieneutrale woning 6,0-10,0 verduurzamen van je woning 85 Materiaal isoleren schuin dak Dikte nodig voor Rc-waarde 4 Glaswol (dekens of platen of vlokken) 13 cm Steenwol (dekens of platen of vlokken) 13 cm EPS (piepschuim platen) 13 cm XPS platen 13 cm PUR hardschuimplaten 13 cm PIR of resol hardschuimplaten 8 cm Vlas, hennep, schapenwol, gerecycled katoen, houtvezel, cellulose, kurk 14-16 cm Multifolie met 2 luchtlagen van 20 mm (reflecteert warmtestraling) 12 cm Thermosheets van 7 lagen met 8 luchtlagen van 20 mm (reflecteert warmtestraling) 16 cm

79. Dak – isolatie van buiten Dakpannen eraf, isolatie boven op je dak, pannen er weer op • nieuwe dakpannen nodig? dak renoveren? • meest gebruikelijk: isolerende daklementen • supergoede isolatie zonder koudebruggen • door een professioneel bedrijf. • door het isolatiemateriaal wordt het dak hoger: • aansluitingen met de dakgoot, dakdoorvoeren, dakramen, dakkapellen, boeiboord aanpassen. = bijkomende werkzaamheden en -kosten verduurzamen van je woning 86 € 150 - € 225 / m2 + bijkomende kosten jaarlijkse besparing: € 70 - € 80 /m2 € 140 - € 160 /m2

80. Gevels spouwmuurisolatie buitengevel isolatie voorzetwand (binnen) verduurzamen van je woning 87

81. Spouwmuur: bouwjaar en gevel • Bouwjaar vóór 1925 • oorspronkelijk NIET geïsoleerd • geen spouw - geen spouwmuurisolatie • Na-isoleren mogelijk door een geïsoleerde voorzetwand of door isolatie aan de buitenzijde. • Bouwjaar van 1925 – 1974 • in de meeste gevallen wel een spouwmuur, maar deze is vaak nog niet geïsoleerd. • spouwmuurisolatie effectief en rendabel • meestal niet genoeg voor lage temperatuurverwarming en voor warmtepomp • Bouwjaar 1975 – 1990 • bij nieuwbouw al geïsoleerd, • t.o.v. nieuwbouw nu heel lage isolatiewaarde - mogelijk verminderde prestatie. • na-isolatie en daarmee prestatieverbetering mogelijk • Bouwjaar 1990 en later • Woningen altijd geïsoleerd, maar de kwaliteit van de isolatie kan verschillen. Na-isolatie is een oplossing om de isolatiewaarde te verhogen. verduurzamen van je woning 88

82. Voorbeeld spouwmuur ongeïsoleerd - geïsoleerd verduurzamen van je woning 89 bu bi

83. Spouwmuurisolatie na-geïsoleerd

84. Na-isolatie Spouwmuurisolatie • Maatwerk • woningen voor 1930: meestal geen spouw • woningen vanaf 1980: vaak al geïsoleerd • indien een woning al geïsoleerd is, kan mogelijk wel na-geïsoleerd worden

85. Hoeveel warmte en geld verdwijnt er door de gevel ? spouwmuur ongeïsoleerd spouwmuur geïsoleerd warmte-weerstand Rc= 1,66 W/m2K 6 cm jaarlijks per m2 gas: 13,94 m3 € 11,85 jaarlijks per m2 gas: 4,02 m3 € 3,42 besparing: 9,92 m3 € 8,43 investering: € 30 subsidie: € 8 netto: € 22 verduurzamen van je woning 92 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

86. De gasprijs is van invloed. spouwmuur ongeïsoleerd spouwmuur geïsoleerd 6 cm jaarlijks per m2 gas: 13,94 m3 € 31,37 jaarlijks per m2 gas: 4,02 m3 € 9,05 besparing: 9,92 m3 € 22,32 investering: € 30,- subsidie: € 8,- netto: € 22,- verduurzamen van je woning 93 € 13,94 € 9,92 € 4,02 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

87. á propos: even over subsidies verduurzamen van je woning 94 subsidies • altijd combinatie van minimaal 2 maatregelen ! • geen subsidie voor doe-het-zelf (dhz) werkzaamheden • voorwaarden aan prestatie (minimale warmteweerstand) • voorwaarden aan minimaal aantal m2 ’s

88. Buitengevel isolatie • massieve buitengevel zonder spouw of • geïsoleerde spouwmuur is onvoldoende (bijv. voor doelstelling all electric warmtepomp) of • renovatie gevel, “littekens” verbouwing, verduurzamen van je woning 95

89. Hoeveel warmte verdwijnt er door de gevel ? massieve muur ongeïsoleerd massieve muur geïsoleerd 25 cm jaarlijks per m2 gas: 20,30 m3 € 20,30 jaarlijks per m2 gas: 1,14 m3 € 1,14 besparing: 19,16 m3 € 19,16 investering: € 228 subsidie: € 38 netto: € 190 verduurzamen van je woning 96 buitengevel - isolatie bu bi kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

90. Hoeveel geld verdwijnt er door de gevel ? massieve muur ongeïsoleerd massieve muur geïsoleerd 25 cm jaarlijks per m2 gas: 20,30 m3 € 45,68 jaarlijks per m2 gas: 1,14 m3 € 2,57 besparing: 19,16 m3 € 43,11 investering: € 228 subsidie: € 38 netto: € 190 verduurzamen van je woning 97 buitengevel - isolatie bu bi kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

91. Gevelisolatie – binnen, met voorzetwand • woonruimte wordt iets kleiner. • zorgvuldige uitvoering vereist ivm koudebruggen en risico condensatie • ........... verduurzamen van je woning 98

92. Voorzetwand verduurzamen van je woning 99 “houten stijlen/regels” “metal stud” (metalen profielen) dhz: € 40 - € 50 / m2 vakman: € 100 - € 120 / m2 13 cm ; Rc=4,0 m2K/W jaarlijkse besparing: € 10 / m2 € 20 / m2 + 25% ?

93. Ramen glas en kozijnen verduurzamen van je woning 100

94. Ramen • HR++ glas • HR+++ glas = Triple glas • Voorzetramen – Achterzet ramen (glas in lood - monumentale gebouwen) • Vacuüm glas (glas in lood - monumentale gebouwen) • Luiken (geïsoleerde-) verduurzamen van je woning 101 Zijn je kozijnen binnen 10 jaar aan vervanging toe? Dan kun je beter direct de kozijnen vervangen als je isolerend glas plaatst.

95. 42,5 22,3 8,2 4,5 m3 gas per m2 jaarlijks 42,5 22,3 8,2 4,5 Hoeveel energie verdwijnt er door een raam? glasoppervlak (zonder kozijnen) verduurzamen van je woning 103 Van enkel glas naar HR++ glas: per m2 bespaar je 34,3 m3 gas/jr ofwel € 74 /m2 jr o.b.v. € 2,16 / m3 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

96. 42,5 22,3 8,2 4,5 m3 gas per m2 jaarlijks 42,5 22,3 8,2 4,5 Hoeveel energie verdwijnt er door een raam? glasoppervlak (zonder kozijnen) verduurzamen van je woning 104 van enkel glas naar triple glas: per m2 bespaar je 38 m3 gas/jr ofwel € 82 /m2 jr o.b.v. € 2,16 / m3 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

97. comfort koude tocht bij het raam: “koudeval” hoe warmer het glasoppervlak blijft hoe warmer de lucht blijft die er langs strijkt. verduurzamen van je woning 105

98. Kostenindicatie isolatieglas Glassoort Kosten per m2 Voorzetraam incl. coating €115 HR glas €70 HR+ glas €75 HR++ glas €80 HR+++ glas (Triple glas) €120 verduurzamen van je woning 106 Soort kozijn Oppervlakte Prijs kozijn voor HR++ glas Prijs kozijn voor HR+++ glas (Triple glas) Kunststof kozijnen 10 m2 €650 – €700 €750 - €800 Houten kozijnen 10 m2 €700 – €850 €800 - €975 Aluminium kozijnen 10 m2 €750 – €900 €875 - € 1050 excl. montage

99. Kostenindicatie HR++ glas per woningtype (t.o.v. enkel glas) Woning type Oppervlak glas (m2) Totale kosten Jaarlijkse besparing (o.b.v. € 0,35 /m3.jr) Jaarlijkse besparing (o.b.v. €2,16/m3.jr) Eengezinswoning 20 m2 €2500 - €2800 €225 € 1480 Appartement 15 m2 €1750 - €2400 €185 € 1110 Hoekwoning 30 m2 €3000 - €3750 €275 € 2220 2-onder-1 kap 35 m2 €4000 - €5000 €350 € 2590 Vrijstaande woning 50 m2 €6500 - €7000 €475 € 3700 verduurzamen van je woning 107 kijk naar de detailinformatie van de onderdelen gevel, dak, warmtepomp, ..... etc. waar de laatste prijsinformatie verwerkt is: plafondprijzen voor gas en stroom

100. Subsidiebedragen glas verduurzamen van je woning 108 Soort glas Subsidie per m2 in 2022 Minimale en maximale oppervlakte in 2022 Maximale U-waarde (warmtedoorgang per m2) HR++ glas 53 8 m2 / 45 m2 1,2 Kozijnpanelen (samen met HR++ glas) 23 Oppervlak telt mee voor aantal m2 isolatieglas 1,2 Isolerende deur (samen met HR++ glas) 53 Oppervlak telt mee voor aantal m2 isolatieglas 1,5 Triple glas 150 8 m2 / 45 m2 0,7 Kozijnpanelen (samen met triple glas) 115 Oppervlak telt mee voor aantal m2 isolatieglas 0,7 Isolerende deur (samen met triple glas) 150 Oppervlak telt mee voor aantal m2 isolatieglas 1

101. Vloer - Kruipruimte verduurzamen van je woning 109

102. Vloerisolatie - Bodemisolatie • vloerisolatie: • minimale werkhoogte 50 á 70 cm • materialen vloerisolatie • pur = polyurethaan • cellulose • steenwol – glaswol • alu-folie kussens (houten vloeren) • bodemisolatie • materialen • eps – korrels (piep-schuim) • argex korrels (gebakken klei) • schelpen dhz: € 5- €20 /m2 vakman: € 40 - € 50 / m2 verduurzamen van je woning 110

103. verduurzamen van je woning 111 meer in de vervolgbijeenkomst a.s. donderdag, 22 september 2022

104. verduurzamen van je woning 112 SAMENVATTEND – ISOLEREN gemiddelde hoekwoning; 142 m2; 3000 m3 gas onder het dak of.....zoldervloer of....dakelementen platdak spouwmuur-isolatie buitengevel-isolatie voorzet-isolatie beglazing vloer / bodem-isolatie

105. verduurzamen van je woning 113 ISOLEREN – INVESTERINGSKOSTEN gemiddelde hoekwoning; 142 m2 vloeroppervlak dak - buiten € 20.000 / € 1000 dak- binnen € 4.400 / € 800 zolder-plafond € 900 / € 350 spouwmuurisolatie € 2.750 / € 850 vloerisolatie € 2.000 / € 300 HR++ glas € 3.500 / € 450 plat dak € 3.200 / € 700 buitengevel isolatie € 18.000 / € 1.600 investering / besparing per type oplossing indicaties let op: op basis van “prijzen van 2021” voor materialen en gas !

106. installaties ventilatie, temperatuur ketelwater verduurzamen van je woning 114

107. ventilatie verduurzamen van je woning 115 natuurlijke ventilatie mechanische afzuiging mech. toevoer / nat. afvoer gebalanceerde vent. https://duurzaammaasgouw.nl/energieopwekking/ventilatie-2/ NIEUW: interessant voor bestaande woningen CO2 - gestuurde – decentrale voorverwarmde aanvoer bijv. vanuit woonkamer; van daar naar/door woning naar afvoer door dak/gevel voorwaarde: kierdichte – luchtdichte woning voor overdruk

108. ketelwatertemperatuur Hoe lager de retourtemperatuur van verwarmingswater, hoe hoger het rendement van de HR-Ketel Je hebt geen 80o water nodig in een redelijk geïsoleerde woning. verduurzamen van je woning 116 Verlagen ketelwater temperatuur: 80o  60o  50o  40o ?? beperk de nachtverlaging tot 2o

109. nu vaststellen met welke verwarmingswater temperatuur u het nog comfortabel heeft verduurzamen van je woning 117 Verlagen ketelwater temperatuur: 80o  60o  50o  40o ?? zie voor elke verwarmingsketel de instructie (met video-uitleg) hoe : https://zetmop60.nl/ Verlagen ketelwater temperatuur: 80o  60o  50o  40o ?? Verlagen ketelwater temperatuur: 80o  60o  50o  40o ??

110. Lagere temperatuur retourwater. hoe het werkt verduurzamen van je woning 118 condensatiewarmte uit rookgassen hoe lager retourwater temperatuur, hoe meer condensatiewarmte afgegeven 40oC hoe hoger het ketelrendement hoe lager het gasverbruik = besparing de ultieme test om vast te stellen of de woning ook met een warmtepomp comfortabel kan zijn CV ketel HR warmteafgifte systeem: radiator 40oC

111. waterzijdig inregelen radiatoren verduurzamen van je woning 119 • alle kamers comfortabel warm • geen suizende leidingen van de radiator • lager gasverbruik (claims: 10-20% minder) • kamers ver van de CV-ketel blijven koud • suizende leidingen van de radiator • hoog gasverbruik • handmatig inregelen via voetventiel radiatoren: bewerkelijk ;DHZ / installateur • plaatsing automtisch drukvereffenende voetventielen • plaatsing wifi gestuurde ventielen-radiatorkranen opties:

112. batterij-accu • voor uitvlakken 24-uurs vraag en aanbod • niet voor opslag ter overbrugging zomer-winter • nog steeds vrij duur; nieuwe ontwikkeling laten op zich wachten • levensduur beperkt (7 jaar- 12 jaar) • veilige plaatsing - blussen niet mogelijk (regelgeving verwacht) • economisch interessanter bij wijziging salderingsregeling • subsidie? verduurzamen van je woning 120

113. Energie adviezen door Jan Geraeds verduurzamen van je woning 121

114. Energieadviezen van de coöperatie • uitgebreid energieadvies; specifiek van uw woning en situatie • een pv advies • een ir-scan voorbeelden rapport (ook in de zaal) verduurzamen van je woning 122

115. 123 verduurzamen van je woning bestaand energie gebruik besparing energie gebruik per onderdeel besparing financieel nieuw energiegebruik uit ons uitgebreide energieadvies

116. Infra Rood Rapport warmtebeeld • Energie-lekken opsporen • Bouw en Installaties verduurzamen van je woning 124

117. Zonnepanelen: plug-in of toch wat meer? • Wat is je jaarlijks stroomverbruik ? Nu en in de nabije toekomst. • Hoeveel panelen heb je nodig? • Hoeveel panelen passen er op het dak? • Is het dak geschikt? Zijn er andere mogelijkheden. • Vergunning of niet? • Prestaties, levensduur, garanties • Technisch • Optimizers • Omvormers:1-fase of 3-fase, micro omvormers of centrale omvormer, • Toekomstige uitbreiding? • Meterkast verduurzamen van je woning 125

118. Zonnepanelen verduurzamen van je woning 126

119. Faseren • Alles gelijk of ... OP NATUURLIJKE MOMENTEN • bij verbouwing: woonkamer, keuken, badkamer, ....., aanbouw, uitbreiding, .. • bij vervanging: rotte kozijnen, voordeur, verwarmingsketel, ...... • Volgorde belangrijk, “no-regret” prestaties 1. gevel en dak isoleren, zonnepanelen 2. ramen, ventilatie 3. vloer isoleren, vloerverwarming, 4. hybride WP, (zonnepanelen) verduurzamen van je woning 127 meer over stapsgewijze realisatie van verbeteringen in de verdiepingsbijeenkomst!

120. Vaste kosten energie prijs keuze looptijd Installatie prijs Kiezen? looptijd Vloerisolatie 1.500 ja 30 Hyb Warmtepomp 5.000 ja 15 Dakisolatie 3.675 ja 30 Boiler 1.000 ja 15 Spouwisolatie 1.350 ja 30 WTW-unit (WK/K 200m3) 1.000 ja 15 Kierdichting 1.150 ja 30 Subsidie iSDE WP -1.750 ja 15 HR++ glas 2.500 ja 30 WTW-kanaal naar WK/K 1.200 ja 30 Subsidie isolatie (30% tot max 10K) -3.053 ja 30 TOTAAL 8.323 30 5.250 15 HYBRIDE WARMTEPOMP - Ingreep 2024/2029 - Groen gas 2035 - 40% energie-besparing - Tapwater via WP - Annuïtair 1% rente scenario voorbeeld verduurzamen van je woning 128

121. Financiering • Eigen middelen • Via de Provincie (Stimuleringsregeling Duurzaam Thuis) • Lening Nationaal Warmtefonds • Hypotheek • Subsidies • Landelijke ISDE subsidie warmtepompen (per merk en type) • Lage BTW-tarief 9% op arbeidsloon isolatiewerkzaamheden • BTW-teruggave zonnepanelen meer over financieringsaspecten in de verdiepingsbijeenkomst!

122. verduurzamen van je woning 130 je staat er niet alleen voor, we helpen je graag, zodat je er straks (wel) warmpjes bij zit !

123. verduurzamen van je woning 131 Dank u ! Vragen ? Komt u ook naar de verdiepingsbijeenkomst ? lid worden van de coöperatie? €20 jaarlijks

Ohé en Laak - Voorlichtingsbijeenkomst energiebesparing

Esté a ler uma amostra.

Confira estes a seguir

Ohé en Laak - Voorlichtingsbijeenkomst energiebesparing

Mais Conteúdo rRelacionado

Semelhante a Ohé en Laak - Voorlichtingsbijeenkomst energiebesparing (20)

Mais de Coöperatie Duurzaam Maasgouw U.A. (16)

Mais recentes (20)