1. KOLOSTOMĠLĠ VE ĠLEOSTOMĠLĠ HASTALARIN BAKIMINA YÖNELĠK
REHBER KĠTAP
HAZIRLAYAN
Doç. Dr. Bülent MENTEġ
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi

2. ÖNSÖZ
Birçok hastalığın cerrahi tedavisinde stoma (kolostomi, ileostomi, vb)
oluşturulması (barsak ya da idrar yolunun karına ağızlaştırılması) halen sıklıkla
gerekebilmektedir. Tıbbi sebep ne olursa olsun ostomi açılması bireyin fizyolojik,
psikolojik ve sosyo-kültürel açıdan çeşitli sorunlar yaşamasına yol açabilmektedir.
Oldukça tali bir konu gibi algılanmasına karşın, kendilerini sakat ve/veya ciddi bir
hastalığın sahibi olarak düşünen bu hasta grubu genellikle depresyona yönelmekte
ve çok ciddi problemler için dahi hekime başvurmamaktadır.
Eğitim, stomalı hastaların rehabilitasyonunda vazgeçilmez bir unsurdur.
Yetkin bir rehabilitasyonun, ameliyatın fonksiyonel sonucuna ve bu hastaların yaşam
kalitesine sağladığı katkı çok fazla olabilmektedir. Ostomi (stoma açma) ameliyatının
vücudunda ve yaşam tarzında oluşturacağı değişikliği bilen, ameliyat sonrası stoma
bakımını öğrenen ve uygun şekilde yapabilen bireylerin bu sorunları daha kolay
çözdükleri bir gerçektir. Batı toplumunda rehabilitasyonun hızlı ve kolay yapılabilmesi
için çalışmalar yıllarca önce başlatılmıştır. Daha 1960’larda United Ostomy
Association (UOA) kurulmuştur.
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı bünyesinde Eylül
2000 tarihinde hizmete açılan Stomaterapi Ünitesi’nde stoma açılacak hastaların ve
ailesinin ameliyat öncesi ve sonrası bakım, eğitim ve rehabilitasyonu
gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de halen tek olan bu ünitede, Hemşirelik Yüksek Okulu
ve Tıp Fakültesi’nden öğretim üyeleri ve araştırma görevlileri hizmet vermektedir.
Ünite, Türkiye’nin hemen her yöresinden gelen stomalı hastaları da kabul etmektedir.
Bu kitap, stomaterapi ünitesinde hastalarla birebir görüşme ve eğitimin
ötesinde, gerek hastaların, gerekse de stomalı hastalarla ilişki içinde olan doktor,
hemşire vb. sağlık personelinin ilk aşamada başvurabileceği çağdaş, yazılı bir rehber
niteliğindedir. Stomalı bireylerin ve bir ölçüde de ilgili sağlık personelinin soru ve

3. sorunlarına temel bazda yanıt vermeyi ve stomalı bireylerin daha kaliteli bir yaşam
sürmesini amaç edinen bu rehberin, ülkemiz sağlık hizmetlerine katkıda
bulunacağına ve bu alandaki bir eksiği dolduracağına inanıyoruz.
Unutmayın ki stoma ile normal bir yaşantı sürdürmek mümkün.
Yard. Doç. Dr. AyiĢe KARADAĞ, Doç. Dr. Bülent MENTEġ, Ankara 2001
ĠÇĠNDEKĠLER
SĠNDĠRĠM SĠSTEMĠMĠZĠ TANIYALIM
STOMA NEDĠR?
KOLOSTOMĠ
ĠLEOSTOMĠ
KOLOSTOMĠ VE ĠLEOSTOMĠLĠ BĠREYLERĠN KARġILAġABĠLECEKLERĠ
SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜNE YÖNELĠK ÖNERĠLER
DERĠ BAKIMI
YEME – ĠÇME
KOKU
GAZ ÇIKARMA
ĠSHAL
BANYO YAPMA VE GĠYĠNME
DĠNLENME VE SPORTĠF FAALĠYETLER
ĠġE DÖNME VE SOSYAL YAġAM
TATĠLE ÇIKMA
CĠNSEL YAġAM
HAMĠLELĠK
ĠLAÇ KULLANIMI
ĠLEOSTOMĠLĠ VE KOLOSTOMĠLĠ HASTALARDA GELĠġEBĠLECEK
KOMPLĠKASYONLAR
METABOLĠK KOMPLĠKASYONLAR
DERĠ PROBLEMLERĠ

4. STOMA ĠSKEMĠSĠ VE NEKROZU
STOMA RETRAKSĠYONU
PARASTOMAL ĠNFEKSĠYON
KANAMA
STOMA STENOZU
STOMAL FĠSTÜL
BARSAK TIKANMASI
STOMA PROLAPSUSU
PARASTOMAL HERNĠ
TORBANIN DEĞĠġTĠRĠLMESĠ
TORBAYI DEĞĠġTĠRME BASAMAKLARI
KOLOSTOMĠ ĠRRĠGASYONU
KOLOSTOMĠ ĠRRĠGASYONU BASAMAKLARI
STOMATERAPĠ ÜNĠTESĠ VE STOMA BAKIM HEMġĠRELĠĞĠ
OSTOMĠ CERRAHĠ DERNEĞĠ, TÜRKĠYE’DE STOMATERAPĠNĠN DOĞUġU,
ĠLETĠġĠM ADRESLERĠ
--------------------------------------
SĠNDĠRĠM SĠSTEMĠMĠZĠ TANIYALIM
Sindirim sistemi ağızdan baĢlayıp anüse kadar devam eden boru Ģeklinde ve
yer yer geniĢlemeler gösteren bir sistemdir. Sindirim sisteminin temel görevi,
vücudun sıvı-elektrolit ve besin gereksinimini karĢılamak ve besin artıklarını dıĢarı
atmaktır.
Sindirim sisteminin görevini yerine getirmede rol oynayan baĢlıca organlar
Ģunlardır (Şekil 1):
1. Ağız
2. Yutak (farinks)
3. Yemek borusu (özefagus)

5. 4. Mide
5. Ġnce barsaklar
- Duodenum
- Jejenum
- Ġleum
6. Kalın barsak (kolon-rektum)
- Çıkan (assendan) kolon
- Yatay (transvers) kolon
- Ġnen (dessendan) kolon
- Sigmoid kolon
- Rektum ve anüs
7. Sindirime yardımcı olan diğer organlar
Karaciğer
Safra kesesi
Pankreas
Sindirim ağızda çiğneme ile baĢlar. Ağızda iyice parçalanan besin maddeleri
yemek borusu aracılığı ile mideye iner. Midede bulunan mide asidi ve çeĢitli kimyasal
maddeler - enzimler, besinleri sıvı bir karıĢım haline gelinceye kadar parçalar. Sıvı
haldeki besin maddeleri mideden ince barsağa geçer. YaklaĢık 5-6 metre
uzunluğunda olan ince barsaklarda sindirim enzimleri bulunur ve asıl sindirim burada
gerçekleĢir. Besin maddelerinin büyük bir bölümü ince barsaklardan emilerek kana
karıĢır. Ġnce barsaklardan emilemeyen besin maddeleri kalın barsağa geçer.
Ortalama 1.5 metre uzunluğunda olan kalın barsaklar sıvı ve elektrolit emiliminde ve
dıĢkının depolanmasında görev alırlar. Sindirilemeyen yiyecek artıkları kalın
barsağı terk ederken yoğun bir kıvamda olup dışkı (feçes) adını alır. DıĢkı
rektumda depolanır ve anüs yoluyla dıĢarı atılır. Anüste bulunan bir kas kompleksi
(anal sfinkter) dıĢkılama iĢlemini istemli olarak kontrol etmemizi sağlar.

6. STOMA NEDĠR?
Stoma Yunanca’dan gelen bir kelime olup ‘açıklık’ veya ‘ağız’ anlamındadır.
Barsak stoması, barsağın karın duvarına ağızlaştırıldığı yapay bir açıklıktır. Her
yaĢ grubunda açılabilen stomalar, geçici veya kalıcı olabilir. Geçici stomalar adından
da anlaĢılacağı gibi stoma açılmasını gerektiren durum ortadan kalktıktan sonra
kapatılır. Kalıcı stomalar ise yaĢam boyu kalır. Normalde stoma, nemli, ağzımızın iç
kısmı gibi kırmızıya yakın parlak pembe renkte olup, dıĢa doğru çıkıktır ve
dokunulduğunda ağrı duyusu yoktur.
Barsak stomaları ikiye ayrılmaktadır:
1. Kolostomi
2. Ġleostomi
KOLOSTOMĠ
Kolostomi, ameliyatla kolonun (kalın barsağın) karın duvarına
ağızlaştırılmasıdır. Kolostomilerde stoma genellikle karnın sol alt tarafında açılır.
Kolostominin baĢlıca fonksiyonu, barsak içeriğinin stoma aracılığı ile dıĢarı
atılmasını sağlamaktır. Kolostomide anüsteki gibi sfinkter kası bulunmadığı için
kolostomisi olan birey barsak hareketlerini ve dıĢkı boĢaltımını kontrol edemez.
Kolostomiler genellikle kalın barsak üzerindeki yerlerine göre; çıkan (assendan)
kolostomi, yatay (transvers) kolostomi, inen (dessendan) kolostomi ve sigmoid
kolostomi olarak isimlendirilirler (Şekil 3 A, B, C, D). Kolostomiler cerrahi teknik ve
ağızlaĢtırma Ģekillerine göre de sınıflandırılabilirler. Örneğin uç (end) kolostomi, loop
kolostomi, Hartman prosedürü ya da çifte namlusu (double barrel) kolostomi gibi
(Şekil 4 A, B).
Stomanın açıldığı yere göre dıĢkının kıvamı değiĢmektedir. Stoma anüsten ne
kadar uzakta ise dıĢkı o derece suludur. Buna göre, kolostomi çıkan barsakta ve
yatay barsakta ise dıĢkı daha sıvı halde, inen barsakta ve sigmoid kolonda ise dıĢkı
katı halde olur. Kalın barsakta gaz oluĢumu daha fazla olduğu için kolostomisi olan
bireylerin filtreli torba kullanmaları gerekir.
ĠLEOSTOMĠ

7. Ġleostomi; ince barsağın son bölümünün karın duvarına
ağızlaştırılmasıdır (Şekil 5 A, B ). Ġleostomi genellikle karnın sağ alt tarafına açılır.
DeğiĢik nedenlerle kalın barsak ve rektumun ameliyatla tamamen alındığı ya da
devre dıĢı bırakıldığı durumlarda ileostomi açılır. Ġleostomiler geçici veya kalıcı
olabilir. Kolostomide olduğu gibi ilostomide de dıĢkı çıkıĢı kontrol edilemez.
İlostomide dışkı sıvı halde, yakıcı nitelikte ve fazla miktardadır. Ġleostomide
uygun bakım yapılmazsa, yakıcı olan dıĢkının stoma çevresindeki deriyi tahriĢ etme
riski yüksektir.
KOLOSTOMĠ VE ĠLEOSTOMĠLĠ BĠREYLERĠN KARġILAġABĠLECEKLERĠ
SORUNLAR VE ÇÖZÜMÜNE YÖNELĠK ÖNERĠLER
Stomalı bireyler fizyolojik, sosyal ve psikolojik olmak üzere pek çok
problemle karşılaşabilmektedir. Fizyolojik sorunlar arasında gaz ve koku oluĢumu,
dıĢkı sızıntısı, deri problemleri, yorgunluk, iĢtahsızlık, hazımsızlık, bulantı, ishal,
kabızlık, ağrı yer almaktadır. Bunların içinde hastalar en fazla koku ve dıĢkı
sızıntısından rahatsızlık duymaktadır. Stomalı birey, gaz ve koku çıkması nedeniyle
kendini toplumdan kısıtlama ve soyutlama eğilimindedir. Birçok hasta ameliyat
öncesi yaptıkları sosyal aktiviteleri ameliyat sonrası yapmaktan vazgeçmiĢlerdir.
Bireylerin aile iliĢkileri de etkilenmektedir. Ayrıca bireylerin iĢ yaĢantısı da olumsuz
etkilenmekte ve ameliyat sonrası iĢi bırakma, çalıĢma saatlerini azaltma, iĢ veriminde
azalma ve iĢ değiĢtirme görülmektedir.
Stomalı bireylerde fizyolojik ve sosyal sorunların yanı sıra psikolojik sorunlar
da görülmektedir. Bunların arasında beden imgesinde değiĢme, depresyon, cinsel
sorunlar vb. yer almaktadır. Ameliyat sonrasında hastaların stomaya uyumu uzun
zaman alabilmektedir. Stomalı hasta kendini normal bir kiĢi olarak kabul etmeyebilir,
iĢe yaramadığını ve artık normal bir yaĢam sürdüremeyeceğini düĢünebilir. Beden
imgesinin değiĢmesi ile birlikte hasta, vücudunda olan değiĢikliği kabullenmez ve
stomasını görmek istemez. Stomasının sızıntı ve kokuya neden olacağı korkusuyla
insanlardan uzak durur, içe kapanır ve yalnız kalmak isteyebilir.
Oysa stomalı bireylerin karşılaştıkları bu sorunlar uygun bakım ile
önemli ölçüde azaltılabilmekte ve hatta zamanla tamamen önlenebilmektedir.
DERĠ BAKIMI

8. DıĢkıda bulunan bazı kimyasal maddeler nedeniyle stomalı bireylerde bazı
deri problemleri olabilir. Bu problemler; derinin tahriş olması, kullanılan torbalara
bağlı alerjik reaksiyonlar, egzama gibi deri hastalıklarıdır. Bu durumlarda, ilk
belirtiler genellikle kızarıklık ve isilik gibi kabartılardır. Uygun deri bakımı ile deri
problemleri önlenebilir. Deri problemlerini önlemek için aĢağıda belirtilen
uygulamaları yapınız.
 Stoma çevresindeki derinin bakımını ılık su ve yumuĢak bir kağıt mendil
veya gazlı bezle yapınız.
 Torbayı çıkardıktan sonra stoma ve çevresini siliniz.
 Stoma ve çevresini sildikten sonra iyice kurulayınız.
 Bunlara rağmen deri problemleri geliĢirse veya mevcut problemler
gerilemezse, bir stomaterapi ünitesine baĢvurmanız ve size önerilen yara örtüsü,
merhem, losyon ve pudralar gibi ilaç ya da malzemeleri kullanmanız gerekebilir.
Ayrıca iki parçalı torbaların kullanılması deri problemlerini azaltabilir. Çünkü,
vücuda yapıĢtırılan parça (adaptör), tek parçalı torbalarda olduğu gibi, hem torba
değiĢtirildiğinde deriden çıkarılmayacağı için derinin tahriĢini önler, hem de derinin
dıĢkı veya idrarla temasını önler.
YEME – ĠÇME
Stomalı bireyler istedikleri her Ģeyi yiyebilirler. Ancak beslenmenin iyi
dengelenmiĢ olması gerekmektedir. AĢırı kilo alma, yetersiz beslenme, gaz, koku
problemleri ile karĢılaĢmamak için beslenmede göz önüne alınması gereken bazı
noktalar aĢağıda belirtilmiĢtir:
 Size herhangi bir rahatsızlık vermeyen yiyecekleri zamanla
öğreneceksiniz. Kendinize iyi gelmeyen yiyecekleri not ediniz ve doktorunuz veya
Stomaterapi Ünitesi çalıĢanları ile görüĢerek bu yiyecekleri azaltınız, diyetinizden
çıkartınız veya bunların yerine size önerilen besinleri alınız.
 Kilo değiĢimleri stomanın çapını ve birtakım komplikasyonların
geliĢmesini etkileyeceğinden (stoma çapının büyümesi, stomanın içe kaçması, stoma
çevresinde fıtıklaĢmalar gibi) kilonuzu dengede tutmaya çalıĢınız.

9.  ġimdiye kadar hiç yemediğiniz bir yiyeceği deneyeceksiniz bu
yiyecekten az miktarda ve yanında baĢka bir Ģey almadan deneyip sonucunu
görünüz. Eğer yiyecek size dokunuyorsa, bir süre sonra aynı yiyeceği tekrar deneyin.
Eğer tekrar rahatsız olduysanız, bu yiyeceği yemeyiniz.
 Gaz ve koku oluĢumunu azaltmaya yönelik olarak Stomaterapi
Ünitesi’nde size verilen diyet listesini uygulayınız.
Kolostomide;
Daha önce yediğiniz her Ģeyi yiyebilirsiniz. Fakat, herkes gibi kabız veya ishal
olabileceğinizi unutmayınız. Yetersiz ve uygun olmayan diyet, yetersiz sıvı alımı,
hareketsizlik ve bazı ilaçlar kabızlığa neden olabilir. Kabızlığı önlemek için;
 Düzenli olarak yemek yiyiniz.
 Yediğiniz sebze ve meyve miktarını artırınız.
 Hafif egzersizler yapınız.
 Kepekli yiyecekler de kabızlığı önlemede yardımcı olur.
İleostomide;
Özel bir diyete ihtiyacınız yoktur. Ancak Ģu durumları göz önünde tutmakta
fayda vardır:
 Ġleostomili hastalar daha çok suya ve tuza ihtiyaç duyarlar. Çünkü
ileostomi yoluyla normalden fazla miktarda tuz ve su kaybedilir.
 Bazı lifli gıdaların fazla alımı ishale neden olabilir. Bu gıdalar;
lahana, taze fasulye, portakal, marul, patlamıĢ mısır, kereviz, ananas gibi gıdalardır.
 Lifli gıdaları yerken iyice çiğneyiniz. Bu sindirime yardımcı olur.
 Günde en az 2 litre su içiniz.
KOKU
Stomalı bireylerin çoğu, stomalarından hoĢ olmayan kokunun çıkacağı
endiĢesini taĢırlar. Günümüz teknolojisinde üretilen torbalar gaz ve koku
sorununu önemli ölçüde çözmektedir. Eğer kullandığınız torbayı iyi
yerleĢtirdiyseniz koku normalde dıĢarı çıkmaz, sadece torbayı değiĢtirirken dıĢarı

10. çıkar. Filtreli torba kullanımı ve filtrelerin size önerilen sürede (genellikle 12 saatte bir)
değiĢtirilmesi de koku çıkıĢını engellemektedir.
Beslenmeniz de koku oluĢumunu etkilemektedir. Koku oluşumunu artırdığı
belirtilen bazı yiyecekler Ģunlardır: Balık, yumurta, soğan, sarımsak, yeĢil sebzeler,
salatalık, peynir, lahana, karnabahar, kuru baklagiller. Kokuyu baskılayabilecek bazı
yiyecekler ise yoğurt, yayık ayranı ve nane Ģekeridir.
GAZ ÇIKARMA
Besinlerin sindirimi esnasında gaz meydana gelir. Stomalı bireyler gaz çıkıĢını
kontrol edemezler. Çünkü stomada anüste bulunan büzücü kaslar (sfinkter)
bulunmaz.
Fazla gaz oluĢumunu engellemek için:
 Düzenli olarak yemek yiyiniz.
 Yiyecekleri iyice çiğneyiniz.
 Yemek yerken konuĢmayınız.
 Asitli içeceklerden kaçınınız (kola, soda, bira, portakal suyu).
 Gaz yapan yiyeceklerden kaçınınız (karnıbahar, mısır, salatalık,
bezelye, nohut, fasulye, lahana, ıspanak).
ĠSHAL
Ġshalde öncelikle nedeni bulmak önemlidir. Bazı yiyecekler, bazı ilaçlar
(örneğin antibiyotikler), iyi yıkanmamıĢ sebze ve meyve, temiz olmayan suyun
içilmesi herkeste olabileceği gibi stomalı hastada da ishale neden olabilir.
 Ġshal olduğunuzda doktorunuza baĢvurunuz.
 Bol su içiniz.
 BaĢka bir probleminiz yoksa tuz alımını artırınız.
 Ġshal süresince dıĢkıyı sıvılaĢtıran yiyecek ve içecekleri tüketmeyiniz
(üzüm, üzüm suyu, yeĢil fasulye, bezelye, erik, baharatlı yiyecekler, bira, alkollü
içecekler, taze meyveler ve çikolata).
 Ġshal süresince dıĢkıyı katılaĢtırabilen besinleri tüketiniz (muz, Ģeftali,
elma, peynir, yoğurt, pirinç lapası, Ģehriye, patates püresi).

11.  Kolostomi irrigasyonu yapıyorsanız ishaliniz geçene kadar irrigasyon
yapmayınız
BANYO YAPMA VE GĠYĠNME
Stoma torbanız takılı iken ya da torbanızı çıkartarak banyo yapabilirsiniz.
Kolostomi torbaları suya karĢı dayanıklı olup suda bile yapıĢık olarak kalabilmektedir.
Normal günlük kıyafetlerinizi giyebilirsiniz. Normalden büyük beden giymenize
gerek yoktur. Çünkü stoma torbaları yapılarından dolayı vücudunuza uyum sağlar ve
giysilerin üzerinden ĢiĢkinlik yapmaz.
Denize girerken erkeklerin Ģort tipi mayo, kadınların ise tek parçalı desenli
mayoları tercih etmeleri ve torba yerine stoma kepi takmaları önerilmektedir.
DĠNLENME VE SPORTĠF FAALĠYETLER
Kolostomi ve ileostomi spor yapmanıza engel bir durum değildir.
Ameliyata neden olan hastalık ve geçirilen ameliyattan dolayı genel bir halsizlik
hissetmeniz normaldir. Ameliyattan sonra birkaç hafta içinde hastalanmadan önce
yapabildiğiniz tüm fiziksel aktiviteyi yapabilirsiniz. Boks, güreĢ, ağırlık kaldırma gibi
sert spor aktiviteleri uygun olmayabilir. Öneriler;
Tenis, basketbol, voleybol, golf, futbol oynayabilir, su kayağı
yapabilirsiniz.
Spora baĢlamadan ve özellikle yüzmeden önce torbanızı boĢaltınız.
Spor yaparken Ģekilli mayo veya Ģort giyiniz.
Banyo ve sauna gibi sıcak yerlerde torba yapıĢkanı gevĢeyebilir, önlem
olarak yedek torba alınız.
ĠġE DÖNME VE SOSYAL YAġAM
Ameliyattan 6-8 hafta sonra çalıĢma hayatına baĢlayabilirsiniz. Günün büyük
bir bölümünün iĢyerinde geçirildiğiniz düĢünüldüğünde, iĢyerinin tuvaletinde stoma
temizliğinde kullanılan bazı malzemeleri bulundurmanız (örneğin tuvalet kağıdı,
sabun, ağzı kapaklı çöp kutusu gibi ) size stoma bakımında rahatlık sağlar.
Sağlığınıza kavuşur kavuşmaz daha önceki sosyal yaşantınıza
dönebilirsiniz (arkadaĢ-akraba ziyaretleri, davetlerde bulunma, sinemaya gitme vb.).
Koku ve/veya gaz çıkarma korkusuyla sosyal yaĢantınızı sınırlamayınız. Eğer

12. stomanıza özenle bakıp, uygun malzemeler kullanırsanız, bu tür problemlerle
karĢılaĢmanız en aza inecektir. Sizi seven ve önem veren arkadaĢ ve akrabalarınızla
aynı ortamı paylaĢmak sadece sosyal yönden değil, ruhsal yönden de kendinizi iyi
hissetmenizi sağlayacaktır.
TATĠLE ÇIKMA
Seyahat etme konusunda herhangi bir kısıtlama yoktur. İyileştiğiniz,
stomanızın bakımını yapabildiğiniz sürece istediğiniz yere, istediğiniz araçla
gidebilirsiniz. Uçakla yolculuk ettiğiniz zaman kabin basıncı dolayısıyla daha
çok gaz oluşabilir. Tatile çıkarken Ģu noktaları göz önünde tutmalısınız:
 Yolculuğa çıkmadan önce torbanızı boĢaltınız.
 Yolculuk boyunca gazlı/asitli içecek içmeyiniz.
 Stoma malzemelerini, yanınızda bulunduracağınız bir el çantasında
taĢıyınız.
 Yanınızda yeteri kadar malzeme bulundurmaya özen gösteriniz.
Gittiğiniz yerde malzeme bulamayabilirsiniz. Eğer varsa, tatile gittiğiniz yerde
malzemeleri temin edebileceğiniz adresleri öğreniniz.
 Gideceğiniz yer sıcak bir iklime sahipse, bol su içmeye özen gösteriniz.
Sakıncası yoksa tuz alımını artırınız.
 Ġshal olma ihtimaline karĢı doktorunuz ile konuĢunuz.
 Gittiğiniz yerde çeĢme suyu içmeyiniz. ġiĢe suyu kullanınız. Hatta
stomanızı temizlerken bile ĢiĢe suyu kullanınız.
 Ġyi yıkanmamıĢ veya açıkta satılan yiyecekleri yemeyiniz.
CĠNSEL YAġAM
Stoma normal cinsel hayatınızı sürdürmeye engel olmaz. Ancak cinsel
yaĢantınızın normale dönmesi için biraz zamana ihtiyacınız vardır. Çok acele
etmeyiniz ve kendinize zaman tanıyınız. Ostomi ameliyatı her iki eĢi de
etkileyeceğinden anlayıĢ ve iletiĢimin en önemli unsur olduğunu unutmayınız. Daha
rahat bir cinsel yaĢam için aĢağıdaki önerileri dikkate alınız;
 Torbanın görüntüsünden rahatsızlık duyuyorsanız torba kılıfları veya bazı iç
çamaĢırları ile torbayı örtebilirsiniz.

13.  Cinsel iliĢkiden önce torbanızı boĢaltınız.
 ĠliĢki sırasında stoma kepi takmayı tercih ediniz.
Ancak bazı tip ameliyatlar sonucunda sinirlerde herhangi bir hasar oluĢmuĢsa,
çeĢitli problemlerle karĢılaĢabilirsiniz. Bunlar; kadınlarda cinsel iliĢki sırasında ağrı,
cinsel organın iç yüzeyinde sertleĢme ve organın daralması, erkeklerde sertleĢmede
zorluk (impotans) gibi durumlardır. Böyle bir durumla karĢılaĢtığınızda doktorunuza
baĢvurunuz. Unutmayınız ki kolostomi hayatınızı kurtarmak amacıyla yapılan bir
uygulamadır.
HAMĠLELĠK
Stomalı kadınlar, eğer isterlerse ve başkaca nedenlerle tıbbi bir sakınca
yoksa hamile kalabilirler. Ancak büyüyen karın dolayısıyla stomanın geniĢliği
artabilir, ayrıca stomayı görmek zorlaĢabilir. Böyle bir durumda stomayı görmek için
ayna kullanabilir veya birinden yardım alabilirsiniz.
Stomalı bir kadının emzirmemesi için de hiçbir neden yoktur. Bebeği
emzirmeden önce stoma torbasının boĢaltılması, bebeğin torba üzerine yaratacağı
basınçla sızıntı olma olasılığını azaltmaktadır.
Stomalı kadınlar gebelikten korunmak için doğum kontrol hapı
kullanabilirler. Ancak ileostomisi olan bireylerde bu hapın emilemeden dışkı ile
atılacağı düşünüldüğünden başka yöntemler kullanılması önerilir. Stomalı bir
erkeğin baba olmasında da hiçbir sakınca yoktur.
ĠLAÇ KULLANIMI
Toplumdaki diğer bireyler gibi stomalı bireyin de çeĢitli nedenlerden dolayı ilaç
kullanması gerekebilir. Ancak doktor önerisi olmadan hiçbir ilaç kullanmayınız.
Herhangi bir nedenle size ilaç başlandığında doktorunuza stomanız olduğunu
hatırlatınız. Kullandığınız ilaçların özelliklerini iyice öğreniniz. Bazı ilaçlar kabızlığa
(örneğin allerji için kullanılan ilaçlar), bazıları ise ishale (örneğin antibiyotikler) neden
olabilir. Aldığınız bazı ilaçlar ise stomanızdan gelen dıĢkınızın rengini değiĢtirebilir.
Örneğin antibiyotikler dıĢkının rengini yeĢil/gri, demir ilaçları ise siyah yapabilir.
ĠLEOSTOMĠLĠ VE KOLOSTOMĠLĠ HASTALARDA GELĠġEBĠLECEK
KOMPLĠKASYONLAR

14. Cerrahi tekniklerde ilerlemeler, geliĢtirilen stoma bakım malzemeleri ve stoma
bakımının/eğitiminin profesyoneller tarafından yapılmasının doğal sonucu olarak son
yıllarda stoma komplikasyonları önemli ölçüde azalmıĢtır. Bu olumlu geliĢmelere
karĢın, stomalı bireyler bazı komplikasyonlarla karĢılaĢabilir. Bazıları çok basit
uygulamalarla ortadan kaldırılabilen bu komplikasyonları erken dönemde fark etme
oldukça önemlidir. Bu nedenle aĢağıda belirtilen komplikasyonlardan herhangi biriyle
karĢılaĢılması durumunda Stomaterapi Ünitesine ya da hekime baĢvurulması gerekir.
 Metabolik komplikasyonlar,
 Deri problemleri,
 Stoma iskemisi ve nekrozu,
 Stoma retraksiyon ,
 Parastomal infeksiyon,
 Kanama,
 Stomal stenoz,
 Stomal fistül,
 Barsak tıkanması,
 Stoma prolapsusu,
 Parastomal herni.
Stoma komplikasyonlarının çoğu stoma yerinin iyi seçilmesi, stomanın çapının
uygun olması ve infeksiyon kontrolü ile önemli ölçüde azaltılabilir.
METABOLĠK KOMPLĠKASYONLAR: Metabolik komplikasyonlar ileostomilerde
ön plana çıkmaktadır. Eğer ince barsakta herhangi bir problem yoksa ve fazla
rezeksiyon yapılmadı ise ileostomiden baĢlangıçta günde 1-2 litre sıvı çıkıĢı olur. Bu
miktar giderek azalır ve 500 –800 mililitreye kadar düĢer. Ayrıca ileostomilerde günde
60 mEq sodyum ve bir miktar potasyum kaybı da söz konusudur. Bu nedenle önlem
alınmayan hastalarda hızlı bir dehidratasyon (su ve tuz eksikliği) tablosu geliĢir.
Kronik dehidratasyon ve sodyum kaybı sonucu üriner sistem taĢları oluĢabilir.
Metabolik komplikasyonları önlemek için; su ve tuz alımı artırılmalı, yeterli ve dengeli

15. beslenmeye özen gösterilmeli, ishalden, aĢırı sıcak ortamlarda bulunmaktan ve
yoğun egzersizden kaçınılmalıdır.
DERĠ PROBLEMLERĠ: Deri problemleri stomalı hastalarda yaygın bir Ģekilde
görülmektedir. Stomalı hastaların yaklaĢık olarak dörtte üçünün deri problemleri
yaĢadıkları belirtilmektedir. Deri çevresinde kızarıklık, nemlilik, deri yüzeyinin
sıyrılması, döküntü ve renk değiĢikliği ile karakterize olan deri problemlerinin tedavisi
için stoma bakım hemĢiresi, hastanın primer hekimi ve dermatologun iĢbirliği gerekir
(Şekil 6 A, B, C). Deri problemlerine yol açan baĢlıca faktörler;
 Stoma yerinin uygun seçilmemesi,
 YanlıĢ stoma tekniği,
 KiĢide psöriasis, atopik egzama gibi deri hastalıklarının olması,
 Stoma torbasının uygun yerleĢtirilmemesi nedeniyle cilde sızıntı
olmasıdır.
Deri tahriĢini önlemek için; stoma çevresi tekniğine uygun olarak temizlenmeli,
stomanın çapına ve tipine uygun torba takılmalı, gerektiğinde yara örtüsü ve
koruyucu kremler/ losyonlar kullanılmalıdır (bk. Torbanın Değiştirilmesi).
STOMA ĠSKEMĠSĠ VE NEKROZU: Ġskemi ve nekrozun nedeni stomanın
açıldığı barsak bölgesinin kan dolaĢımının engellenmesidir. Bu problemin geliĢmesi
durumunda, hastanın yapabileceği bir Ģey yoktur ve hemen ilgili doktora ulaĢması
gerekir. Zaten, stoma iskemisi genellikle ameliyat sonrası erken dönemde ortaya
çıkar.
Stoma normalde ağız içi mukozası gibi parlak pembe renklidir. Erken ameliyat
sonrası dönemde hastalar stoma nekrozu yönünden risk altındadırlar. Bu nedenle ilk
24-72 saat içinde stomanın rengindeki değiĢim yakından izlenmelidir. Stoma
çevresinde bir miktar renk koyulaĢması (morarma) çoğu kez önemli değildir. Ancak
stoma tümüyle koyu siyah renk aldığında acil giriĢim yapılması gerekir. Stoma
nekrozu sıklıkla uç stomalarda görülür. Stoma nekrozu vakaların %2.3-17’ sinde
görülmektedir. BaĢlıca nedenleri;
 Barsağın iyi mobilize edilmeyiĢinden doğan basınç,
 Ödemli stoma çevresine çok sıkı torba takılması,
 Gergin dikiĢler,
 Ġnferior mezenterik arterin bağlanmasını takiben stomanın kan akımının
azalması,

16.  Barsağın dar bir açıklıktan dıĢarıya alınması,
 Stoma segmentinin terminal kesiminin aĢırı serbestleĢtirilmesidir.
Barsağın yeterli çaptaki bir açıklıktan dıĢarıya alınması, gergin olmayan
dikiĢler ve stoma çevresindeki yağlı dokunun aĢırı disseksiyonundan kaçınılması
stoma nekroz oranını azaltan faktörlerdir. Tedavisinde eğer iskemi venöz kaynaklı
ise genellikle nekroza dönüĢmeden kendiliğinden düzelebilir. Kendiliğinden
düzelmeyen durumlarda ve arteriyel kaynaklı iskemi / nekrozlarda cerrahi revizyon
gerekir.
STOMA RETRAKSĠYONU: Stoma retraksiyonu, stomanın geriye, karına doğru
kaçmasıdır. Özellikle kolostominin erken dönemdeki komplikasyonlarının en
önemlilerindendir (Şekil 7). Görülme olasılığı % 1-8 arasındadır. Her türlü stomadan
sonra oluĢabilse de en sık görüldüğü vakalar transvers kolon stomaları ve terminal
sigmoidostomilerdir. Stomanın tümüyle karın içine kaçması acil cerrahi giriĢim
gerektirir. Nedenleri;
 Kolonun yetersiz mobilizasyonu sonucu stoma üzerindeki sürekli
gerilme,
 Ameliyattan önce uygulanan radyoterapinin mezenterde oluĢturduğu
kısalma,
 Loop kolostomilerde barsağı dıĢarıda tutan baget veya silikon çubuğun
çok erken alınması,
 Stoma fiksasyonunun iyi olmaması,
 Ameliyattan sonra kilo alma.
Ameliyattan sonra risk altındaki hastaların yakın takibi ve uygun bir diyetle
aĢırı kilo alımının önlenmesi retraksiyonu önleyici uygulamalardır.
PARASTOMAL ĠNFEKSĠYON: Stoma çevresindeki iltihaplanma anlamına
gelen parastomal infeksiyon ameliyat sonrası erken dönemde görülen
komplikasyonlardan biridir (Şekil 6 C).. Stoma çevresindeki iltihap, barsağın deriden
ayrıĢmasına yol açar. Uygun cerrahi teknikle dıĢkının stoma çevresine bulaĢmasının
önlenmesi infeksiyon oranını azaltır. Parastomal infeksiyona yol açan nedenler
Ģunlardır;
 Barsak içeriğinin parastomal alana bulaĢması,
 Ġskemi,
 Retraksiyon,

17.  Stomanın insizyona çok yakın açılması,
 Peristomal hematom,
Parastomal infeksiyonun tedavisi konservatiftir. Günde birkaç kez pansuman
yapılması, nekrotik dokuların temizlenmesi ve barsağın etrafına antiseptikli gaz
bezlerinin sarılması ile infeksiyon tedavi edilir. Ġnfeksiyon iyileĢtikten sonra stenoz ve
retraksiyon oluĢmaması için gerekli önlemler alınır. Uygun olan vakalarda mukoza ve
deri tek tek dikiĢlerle yeniden karĢı karĢıya getirilmelidir.
KANAMA: Stomanın temizlenmesi sırasında bir miktar kanama normaldir,
ancak aĢırı kanama kontrol altına alınması gereken bir durumdur. Erken ameliyat
sonrası dönemde kanama, cerrahi sırasında kanama kontrolünün iyi
yapılmamasından kaynaklanır. Bu nedenle hastanın özellikle erken ameliyat sonrası
dönemde kanama yönünden izlenmesi son derece önemlidir. Kanamanın diğer
nedenleri ise; travma; stomayı sert bir Ģekilde temizleme, torbanın çapının dar
olması, stomaya iliĢkin diğer komplikasyonlar ve granüloma oluĢumudur
STOMA STENOZU: Stoma darlığı, prolapsus ve herni kadar sık görülen bir
komplikasyon değildir. Genellikle ameliyat sonrası geç dönemde görülen bir
komplikasyon olup, görülme olasılığı % 6-7’dir. Sıklıkla stomanın iç çapının daralması
Ģeklinde görülür. BaĢlıca nedenleri;
 Stoma kenarlarının yetersiz beslenmesi sonucu geliĢen retraksiyon ve
çevresel bağ dokusunda artıĢ,
 Stomal açıklığın çok ufak oluĢu ve iyi mobilize edilmeyen barsağın
retraksiyonu
 Stoma çevresinde geliĢen infeksiyon sonucu oluĢan fibröz doku
artıĢıdır.
Stenozların çoğunda gaita yumuĢatıcılar, parmakla ya da bujilerle stomanın
dilatasyonu ve dıĢkının boĢalmasının sağlanması gibi konservatif tedavi yöntemleri
yeterlidir. Ayrıca lokal anestezi altında plastik onarım, nadiren de stoma yerinin
değiĢtirilmesi cerrahi tedavi yöntemleri arasındadır.
STOMAL FĠSTÜL: Üç tip stomal fistül vardır. Transstomal fistül genellikle
ileostomilerde , stoma bakımı sırasındaki travmalarla oluĢur. Tedavisi cerrahidir.
Peristomal ve visserokütanoz fistüller ise barsağı fasyaya tespit eden dikiĢlerle
oluĢur. Peristomal fistülde bol miktarda barsak salgısı bulunur ve genellikle fistüle yol
açan dikiĢin alınması ile düzelir. Visserokütanoz fistül ise fasyaya ya da peritona

18. koyulan tespit dikiĢin barsak lümenine girecek Ģekilde konulması ya da sonradan
barsak lümenine yapıĢması ile oluĢur. Bu tip fistüllerde fistül ağzında bol miktarda
barsak içeriği gelir. Tedavisi cerrahidir. Fistüllü barsak kısmı çıkartılır ve stoma
yenilenir. Fistülden gelen akıntı stoma çevresinde dermatite yol açabilir ayrıca ostomi
torbasının cilde yapıĢmasını engeller. Bu nedenle fistüllerin tedavi edilmesi gerekir.
BARSAK TIKANMASI: Stomalı kiĢilerde görülen bir diğer komplikasyon da
barsak tıkanmasıdır. Barsak tıkanmasına yol açan durumlar;
 Barsak duvarında oluĢan yapıĢıklıklar,
 Tümörün tekrarlaması,
 DıĢkı sertleĢmesi,
 Parastomal alanda ince barsakların sıkıĢmasıdır. Medikal tedavinin
yeterli olmadığı durumda cerrahi tedavi uygulanır.
STOMA PROLAPSUSU: Prolapsus, barsağın stoma yoluyla dıĢarı doğru aĢırı
derecede sarkmasıdır. Genellikle ameliyattan aylarca sonra ortaya çıkar ve görülme
olasılığı % 5-14 arasındadır. Stoma komplikasyonlarının %35’ini herni ve prolapsus
oluĢturmaktadır. Prolapsus ileostomide nadir görülen bir komplikasyondur,
kolostomide özellikle loop kolostomide sık görülür. Nedenleri arasında;
 Stomanın geniĢ bir açıklıktan yapılması,
 Stomanın karın duvarına iyi sabitlenmemesi,
 Bebeklerde zayıf karın fasyası,
 Karın içi basıncın arttığı durumlar (kabızlık, öksürük, ağır kaldırma,
zorlayıcı egzersizler) bulunmaktadır.
DıĢarıya doğru sarkmıĢ bulunan barsak stoma çevresinin kirlenmesine yol
açar ve kolayca kanar. Genellikle prolapsus ve herni aynı kiĢide birlikte ve
asemptomatik olarak bulunur. Tedavide prolapsus küçük ise barsak yerine konur.
Barsağı yerine koyma iĢlemini size öğretildiği gibi kendinizde kolayca yapabilirsiniz.
Eğer stomal prolapsus aĢırı derecede büyümüĢse, stoma torbasının yapıĢtırılmasını
engelliyor ve irrigasyon yapmak güçleĢiyor ise cerrahi tedavi uygulanır.
PARASTOMAL HERNĠ: Parastomal herniler stomanın çevresinde oluĢan
fıtıklardır (Şekil 8). Parastomal herni önemli bir geç komplikasyondur. Görülme
insidansı %1-20 olarak belirtilmektedir. Parastomal herni barsak tıkanıklığı ve
strangülayon (barsak düğümlenmesi) riski taĢıdığı için önemlidir. Parastomal herni

19. vakalarının çoğu transvers loop kolostomiyi takiben yaĢlı kiĢilerde görülmektedir.
Parastomal herni nedenleri arasında;
 Fasyadaki açıklığın aĢırı geniĢ olması,
 Barsağın rektus kası dıĢından dıĢarıya alınması,
 Zayıf karın duvarı,
 Karın içi basıncın artması (kronik öksürük),
 Steroid tedavisi,
 Abdominal insizyondan stoma açılması,
 Peristomal infeksiyon,
 ġiĢmanlık,
 Beslenme bozukluğu,
 Ameliyattan sonra geliĢen sepsis.
Parastomal herni cerrahi yöntemle tedavi edilir. Özellikle herni geliĢme riski
yüksek olan hastaların yakından takip edilmesi gerekir. Ayrıca herni geliĢimini
kolaylaĢtırıcı risk faktörlerini azaltıcı önlemler alınmalıdır (üst solunum yolu
infeksiyonlarının önlenmesi, kronik öksürüğün tedavisi, öksürürken stoma bölgesinin
üzerine ellerin konularak desteklenmesi gibi).
TORBANIN DEĞĠġTĠRĠLMESĠ
Modern teknolojideki geliĢmelere paralel olarak günümüzde çeĢitli Ģekillerde
torbalar üretilmektedir. Ancak stomanıza göre en uygun torba modelinin kullanımı
konusunda Stomaterapi Ünitesi çalışanlarının önerilerini dikkate alınız. İlk
olarak kullandığınız ve size tanıdık gelen ürünler, her zaman size en uygunu
olmayabilir.
Eğer alttan boĢaltmasız torba modelini kullanıyorsanız torbanız dolduktan
sonra torbayı atıp yerine yeni torbayı takabilirsiniz (Şekil 9).
Alttan boĢaltılabilir torba kullanıyorsanız torbanın 1/3 ya da yarısına kadar
dolduğunda boĢaltılması gerekir (Şekil 10). Torba çok dolarsa aĢağıya doğru ağılık
yapacak ve torbanın deriden ayrılmasına, dolayısıyla barsak içeriğinin sızmasına yol
açabilecektir. Alttan boĢaltılabilir torbaların alt uç kısmı açıktır ve klemp ile kapatılır.
Torba boĢaltılacağı zaman klemp çıkartılır, dıĢkı tuvalete boĢaltılır ve klemp yeniden
takılır. Ġki parçalı bir torba kullanıyorsanız (Şekil 11) herhangi bir sorun geliĢmediği
(sızıntı vb.) taktirde cilde yapıĢan adaptör kısmı cildinizde 3-5 gün kadar kalabilir.

20. Torba dolduktan sonra çıkartılır, deriye yapıĢtırılan adaptör çıkartılmaz, torba tuvalete
boĢaltılıp içerisinden su geçirildikten sonra tekrar adaptöre takılır ya da yeni bir torba
ile değiĢtirilir. Bu torbaları boĢaltarak 2-3 gün kullanabilirsiniz.
Torba kullanımında en önemli nokta uygun çapta torba kullanımıdır.
Kullanacağınız torbanın açıklığı stomaya uygun olmalıdır, açıklık stomadan geniĢ ise
stoma etrafında sızıntıya ve tahriĢe yol açabilir. Bu nedenle stoma çevresi düzenli
olarak ölçülmelidir. Stoma ameliyattan sonra ĢiĢtir, ameliyattan sonra 1-2 ay içinde
küçülür. Dolayısıyla, baĢlangıçta kullanacağınız torbanın delik çapı, ileride
kullanacağınız torbanın delik çapından biraz daha büyük olacaktır. Stomanız küçülüp
kendi ölçüsüne ulaĢtığında, stomanızın çapına tam uyum sağlayan çaptaki torbayı
kullanmalısınız. Stoma çevresini torbaların paketinden çıkan özel diyagram (yuvarlak,
üzerinde rakamlar olan ölçek) ile ölçebilirsiniz (Şekil 12). Uygun olan ölçü, torbanın
kenarı ile stoma çevresi arasında 2-3 mm’lik bir boĢluk olmasıdır. İleostomilerde
derinin daha iyi korunması gerektiğinden torba çapının ileostomiye mümkün
olduğunca yakın olması tercih edilmelidir.
Ameliyattan sonraki ilk günlerden sonra kolostomi bakımını ve torba
değiĢtirme iĢlemini kendinizin öğrenmesi ve yapması en uygundur. Bu iĢlem son
derece basit olup, pratiklik kazandıkça torbanın değiĢtirmesi/ boĢaltılmasını çok kısa
bir süre içerisinde gerçekleĢtirebilirsiniz.
TORBAYI DEĞĠġTĠRME BASAMAKLARI
Öncelikle size özel, rahat edebileceğiniz ılık bir ortam sağlayınız.
1. Ġhtiyacınız olan tüm malzemeleri kolayca ulaĢabileceğiniz bir Ģekilde uygun
bir yere yerleĢtiriniz
 2-3 parça yumuĢak bez veya tuvalet kağıdı ya da kağıt mendil
 ılık su
 kirli torbayı koyacağınız bir poĢet veya gazete kağıdı
 yeni stoma torbası (stomanızın çapına uygun, eğri uçlu özel bir makasla
kenarları düzgün bir Ģekilde kesilmiĢ olarak),
 boĢaltılabilir torba için klips.

21. 2. Torbanız boĢaltılabilir torba ise ve sadece boĢaltacaksanız, tuvalete veya
bu iĢ için ayırdığınız kaba boĢaltınız.
3. Tek parçalı torba kullanıyorsanız; kirli torbayı yukarıdan aĢağı doğru
yavaĢça çıkarın. Torbayı çıkarırken diğer elinizle derinin etrafına hafice bastırın ki
torba yırtılmasın (Şekil 13 ).
4. Çıkardığınız torbayı poĢet ya da gazete kağıdına koyun.
5. Stoma çevresini ılık suyla ıslattığınız bez parçası ile siliniz (Şekil 14 ).
6. Stoma çevresini iyice kurulayınız Stoma çevresinin kuru olması torbanın /
adaptörün cilde daha kolay yapıĢmasını sağlar (Şekil 15).
7. Yeni torbanın yapıĢkan kısmındaki kağıdı çıkarın ve ortadaki delik stomayı
içine alacak Ģekilde yerleĢtirin. Elinizle yarım dakika bastırın . Elinizin ısısıyla
yapıĢkan kısım vücudunuza daha iyi yapıĢır (Şekil 16).
8. Ġki parçalı torba kullanıyorsanız cilde yapıĢan adaptör kısmı herhangi bir
sorununuz olmadığı taktirde 3-5 gün kadar cildinizde kalabilir (Şekil 17). Adaptöre
yerleĢtirdiğiniz torba alttan boĢaltılabilir bir torba değilse torba ile adaptörün birleĢim
yerindeki klipsi açıp torbayı adaptörden ayırın ve adaptöre yeni bir torba takın. Eğer
adaptörü de değiĢtirmek istiyorsanız, öncelikle torbayla bağlantısını çözmeden
adaptörü deriden ayırın. Eğer adaptörü deride ayırmakta zorlanıyorsanız adaptörün
çevresini ılık su ile ıslatarak daha kolay ayrılmasını sağlayabilirsiniz.
9. 4,5,6. basamakları aynen uygulayın
10. Stomanıza uygun ölçüde kestiğiniz adaptörün yapıĢkan kısmındaki kağıdı
çıkarın ve ortadaki delik stomayı içine alacak Ģekilde yerleĢtirin. Elinizle yarım dakika
bastırın . Elinizin ısısıyla yapıĢkan kısım vücudunuza daha iyi yapıĢır.
11. Adaptörünüzün numarasına uygun stoma torbasını bir noktadan
baĢlayarak dairevi hareketlerle adaptöre yerleĢtirin. Torbayı yerleĢtirdikten sonra
eğer varsa adaptörün üzerinde bulunan kilidi kapatınız.
12. Torbayı kendinize doğru hafifçe çekerek adaptöre iyice yerleĢip
yerleĢmediğini kontrol ediniz.

22. KOLOSTOMĠ ĠRRĠGASYONU
Kolostomi irrigasyonu, stoma aracılığı ile kalın barsak içerisine belli miktarda
sıvı verilerek barsak içeriğinin (gaz, dıĢkı, bakteri vb) boĢaltılması iĢlemidir.
Kolostomi irrigasyonu ile barsak hareketlerini düzenlenir, böylece irrigasyonlar arası
gaz, dıĢkı çıkıĢı önlenir ve kontrollü dıĢkı çıkıĢı sağlanır. Kolostomi irrigasyonu
barsağın boĢalmasını sağlamak için kullanılan mekanik bir yöntemdir. Ġrrigasyon
iĢleminde 24, 48 ya da 72 saatte bir ostomi aracılığı ile barsak içerisine belli miktarda
sıvı verilir. Barsak içerisine verilen sıvının oluĢturacağı mekanik basınç etkisiyle
barsakta peristaltik hareket oluĢur ve barsak boĢalır.
Kolostomi irrigasyonu kalıcı kolostomisi olan hastaların sürekli torba
kullanmaya alternatif olarak uygulayabilecekleri bir yöntemdir. Bu yöntem
özellikle ameliyat öncesi hayat tarzlarını devam ettirmek isteyen, sportif ve diğer
sosyal aktivitelerinde bir değiĢiklik yapmak istemeyen hastalar için önemli bir
seçenektir. Kolostomi irrigasyonu ile hastada deri problemlerinin geliĢmesi önlenir.
Ayrıca irrigasyon yöntemi ile barsak boĢalımının sağlanması sürekli torba
kullanımına göre maliyet avantajlıdır.
Kolostomi irrgasyonu ciddi fiziksel ve zihinsel sınırlamaları olmayan,
irrigasyon tekniğini öğrenebilen, iyi beslenme alıĢkanlığı olan, ameliyat öncesi
dönemde düzenli barsak alıĢkanlığı olan (ishal ve kabızlık problemi olmayan), inen
kolon ve sigmoid kolona stoma açılan hastalara uygulanmaktadır. Ġrrigasyon
yapılmaması gereken durumlar ise, ishal, radyasyon enteriti ve stoma çevresi
fıtıklarıdır. Ayrıca kemoterapi ve radyoterapi alan hastalarda bu tedavilerin bir
sonucu olarak sıvı dıĢkı çıkıĢı olabileceğinden irrigasyon bu tedaviler esnasında da
uygulanmamaktadır. Ameliyattan sonra 6-8. haftada hastanın beslenme ve barsak
alıĢkanlığı normale döndüğünde kolostomi irrigasyonuna baĢlanmalıdır. Kolostomi
irrigasyonunu uygulayan hastaların kabızlıktan korunmak için diyet önerilerine dikkat
etmeleri son derece önemlidir.
KOLOSTOMĠ ĠRRĠGASYONU BASAMAKLARI
Barsak alıĢkanlığı kazandırmak amacıyla uyguladığınız kolostomi irrigasyonu
yaklaĢık olarak 15 dakika ile 30 dakika arasında bir zaman almaktadır. Başlangıçta
kişiye karmaşık ve zaman alıcı olarak gelen bu işlem bir süre sonra çok daha

23. kısa sürede ve pratik bir şekilde yapılabilmektedir. Kolostomi irrigasyonunda
istenilen sonucu elde edebilmek sizin istekliliğinize, öğrenme çabanıza, sabrınıza
bağlıdır. Ġrrigasyon iĢlemini her gün aynı saatte (sabahleyin kahvaltıdan sonra)
yapmanız da irrigasyonda baĢarılı olmanızda son derece önemlidir. Ġrrigasyon
iĢlemini baĢlangıçta 24 saatte bir yapmanız gerekir, Stomaterapi Ünitesi
çalıĢanlarının önerileri doğrultusunda daha sonra bu süre 48 –72 saatte bire de
çıkarılabilir.
Kolostomi irrigasyonun basamakları aĢağıdaki gibidir:
Öncelikle size özel, rahat edebileceğiniz ılık bir ortam sağlayınız. Ġhtiyacınız
olan tüm malzemeleri kolayca ulaĢabileceğiniz bir Ģekilde uygun bir yere yerleĢtiriniz
 irrigasyon seti (Şekil 18 ),
 370 C su,
 yedek çamaĢır,
 yeni stoma torbası, kep, bant, tıpa.
1. Ġrrigasyon setinizi stomaterapi ünitesinde size gösterdiği Ģekilde hazırlayıp
konik ucu sete takınız.
2. Su torbasını yaklaĢık olarak 750-1000 ml musluk suyu ile doldurunuz suyun
ısısı 370C civarında olmalı ve bu ısıyı aĢmamalıdır. Suyun ısısını su torbasının
üzerinde bulunan termometre aracılığı ile ölçebilirsiniz (Şekil 19 A, B ) .
3. Su torbasını tuvalet ya da banyoda görülebilen bir yere asınız (Şekil 20 ).
4. Ġrrigasyon setinin havasını çıkarınız.
5. Setin konik ucunu suda çözünebilen kayganlaĢtırıcı ile yağlayınız
(Şekil 21)
6. Alafranga tuvalete veya bir sandalyeye oturunuz. Eğer alafranga tuvalet
kullanmıyorsanız bu iĢ için kullanacağınız çöp kovasına ihtiyacınız olacaktır. Çöp
kovasını bacaklarınızın arasına yerleĢtiriniz.
7. Kolostomi torbanızı çıkarınız.

24. 8. Ġrrigasyon setinin torbasını stomanızın üzerine takınız. Bu torbalar
yapıĢkanlı olduğu gibi bir kemer aracılığı ile takılan çeĢitleri de vardır (Şekil 22 ).
Torbanın ucunu tuvalete/çöp kovasına iki bacağınız arasından sarkıtınız.
9. Konik ucu nazikçe stomadan içeri sokunuz, ucu stoma içinde verilen sıvının
dıĢarı kaçmasını önleyecek derecede sıkı tutunuz (Şekil 23 A, B).
10. Ġrrigasyon setinin manifoldunu açarak kalın barsak içine suyu yavaĢ
yavaĢ veriniz. Kalın barsak içine suyu verme iĢlemi yaklaĢık olarak 5 dakika
alacaktır. Eğer kramp tarzında karın ağrısı, baĢ dönmesi oluĢursa sıvı vermeyi
durdurunuz, suyun ısısını kontrol ediniz ve rahatladıktan sonra iĢleme devam ediniz
(ġekil)
11. Su tamamen içeri verildikten sonra birkaç dakika konik ucu yerinde
tutup daha sonra çıkarınız ve yaklaĢık 15 dakika kadar dıĢkının boĢalmasını
bekleyiniz (Şekil 24). Bu iĢlemden sonra irrigasyon torbasının alt ve üst uçlarını
klempleyip banyo ya da tuvaleti terk edebilirsiniz. YaklaĢık olarak 45 dakika sonra
irrigasyon torbasını çıkarabilir, kep , bant ya da tıkacınızı takıp günlük aktivitelerinize
dönebilirsiniz (Şekil 25). Bir süre sonra barsak hareketleriniz düzene girecektir ve
kaç dakikada tam boĢalım sağlandığını öğrenmiĢ olacaksınız. Dolaysıyla boĢalma
için 45 dakika beklemenize gerek kalmayacak bu süreyi ihtiyacınıza göre kendiniz
ayarlayabileceksiniz.
STOMATERAPĠ ÜNĠTESĠ VE STOMA BAKIM HEMġĠRELĠĞĠ
Enterostomal terapi, hemşirelik bakımının özelleştiği alanlardan biridir.
HemĢireler için önemli bir uzmanlık alanı olan stoma bakımı; baĢta Ġngiltere olmak
üzere dünyanın pek çok ülkesinde stoma bakım hemĢiresi, enterostomal terapist,
enterostomal terapi hemĢiresi veya kolorektal cerrahi hemĢiresi adı altında çalıĢan
özelleĢmiĢ klinik hemĢireleri tarafından yürütülmektedir. Günümüzde stoma bakım
hemĢiresi olabilmek için World Counsil of Enterostomal Therapists (WECT-Dünya
Enterostomal Terapistler Derneği) tarafından kabul edilen okullardan birinde 360
saatlik, genellikle 8-9 hafta süren eğitimi tamamlamıĢ olmak gerekmektedir. Dünya
Enterostomal Terapistler Derneği' ne göre stoma bakım hemĢiresinin iki temel
sorumluluğundan biri; özel gereksinimleri olan bireylere uzmanlaĢmıĢ hemĢirelik
bakımı sunma, diğeri ise bilgi ve becerilerini meslektaĢları ile paylaĢmaktır. Kraliyet

25. HemĢirelik Okulu'nun (Royal College of Nursing) standart geliĢtirmeye iliĢkin
çalıĢmaları sonucunda stoma bakım standartları geliĢtirilmiĢtir. Bu standartlar
doğrultusunda stoma bakım hemĢiresinin rolleri de belirlenmiĢtir. Bu roller Ģunlardır;
1. Bakım verici rolü; veri toplama, hastayı bilgilendirme, hastaya danıĢmanlık
yapma, stoma yerinin tayini, cilt bakımı, komplikasyonların önlenmesi ve erken
tanınması .
2. Eğitim rolü; kiĢisel geliĢimini sağlama, hemĢirelik mesleğini geliĢtirme ve
ekipteki diğer sağlık personelin eğitimi.
3. AraĢtırma rolü; araĢtırma yapma ve araĢtırma temelli uygulamaları
geliĢtirerek hemĢirelik bakımının kalitesini arttırma. Stoma bakım hemĢiresi stomalı
bireyler dıĢında, doku bütünlüğü bozulmuĢ, inkontinans, yara drenajı ve fistül
geliĢmiĢ olan hastalarını bakımını da yapmaktadır.
Dünya Enterostomal Terapistler Derneği HemĢirelik Uygulama Kodları
Uygulama kodları bireylerin mesleklerine karĢı olan sorumluluklarını
tanımlayan mesleki standartları oluĢturmak için gereklidir. Enterostomal terapist
Dünya Enterostomal Terapistler Derneği tarafından saptanan hemĢirelik uygulama
kodlarına uymakla yükümlüdür. Bu kodlar;
Enterostomal terapist; yaĢ, cinsiyet, cinsel tercih, ırk, renk, inanç, sosyal ve
politik ayrım gözetmeksizin bireylerin ihtiyacı olan bakımı sağlar.
 Enterostomal terapist; bireylerin inançlarına, değerlerine, kültürüne saygı
gösterir. Hastanın haklarını korur ve sadece hastanın bakımı ile ilgili olan
bilgileri diğer sağlık personeli ile paylaĢır.
 Enterostomal terapist; ülkesinin hemĢirelik etik kodları standartlarına göre
uygulama yapar.
 Enterostomal terapist; enterostomal terapy ve ilgili alanlardaki yeni
geliĢmeleri takip ederek hem teorik hem de uygulamada yeterliliğini
sürdürür.

26.  Enterostomal terapist; hemĢirelik bakımına iliĢkin mesleki standartları her
zaman sürdürür ve uygular.
 Enterostomal terapist; en üst düzeydeki mesleki standartları elde etmek
için, aktif olarak mesleki, meslekler arası ve toplumsal çalıĢmalara katılır.
'Her bireyin gereksinimlerinin saptanması ve bu gereksinimlerin kendi
ülkesinde mevcut olan en iyi araç- gereç ve yöntemlerle karşılanmasını isteme hakkı
vardır. Ayrıca her bireyin enterostomal terapi hemşiresi tarafından sunulan kapsamlı
ve özelleşmiş bakım alma hakkı vardır'. Dünya Enterostomal Terapistler Derneği'nin
sıkı sıkıya bağlı kaldığı bu iki inanç, kliniklerde ve toplumda stomalı hastaların
gündeme getirdiği yığınla sorun bizleri bu sorunlara çözüm üretecek özel bir ünite
kurmaya yöneltti.
Dünyadaki bu geliĢmelere rağmen henüz ülkemizde sistemli Ģekilde yürütülen
özel dal hemĢireliği programları yoktur. Dolaysıyla stomalı hastaların bakımı
genellikle hastanın ameliyat edildiği klinikte çalıĢan hemĢire ve hekimler tarafından
yapılmaktadır. Ancak bu kliniklerde genellikle ameliyat öncesi danıĢmanlık
hizmetlerinin sistemli bir Ģekilde yürütülmediği, ameliyat sonrasında sadece fiziksel
bakım yapıldığı, taburculuk eğitimin yeterince yapılmadığı, taburculuk sonrası evde
izlemin yapılmadığı ve hastaların kendi sorunlarıyla baĢ edebilecek düzeye
getirilmediği bir gerçektir. Eğitimin stomalı hastaların rehabilitasyonunda vazgeçilmez
bir unsur olduğu görüĢünden hareketle 14 eylül 2000 tarihinde Gazi Üniversitesi
Hastanesi’nde GÜTF Genel Cerrahi AD ve GÜ Hemşirelik Yüksekokulu
elemanlarının koordine çalıştıkları Stomaterapi Ünitesi açılmıştır (Şekil 26 A, B).
Bu ünite ülkemizde stomalı bireylerin bakımına yönelik hizmetleri sistemli bir
şekilde yürüten ilk ünitedir. Böylesi bir ünitenin kurulması stoma bakım hemĢireliği
kavramını yerleĢtirilmesi ve stomalı hastaların yaĢam kalitelerinin arttırılması adına
önemli bir adımdır. Stomaterapi Ünitesinde ileostomi ve kolostomi açılan hasta ve
hasta ailesine ameliyat öncesi dönemden baĢlayarak eğitim, danıĢmanlık ve bakım
hizmeti verilmektedir. Bu ünitede verilen hizmetin amacı; hastaların hastanede kalıĢ
süresini azaltma, fizyolojik, psikolojik ve sosyal yönlerden yaĢam kalitelerini arttırma
ve stomalı hastalara yönelik bilimsel faaliyetleri yürütmektir. Felsefesi bütüncül sağlık
bakımına dayalı Stomaterapi ünitesinde verilen baĢlıca hizmetler Ģunlardır;

27.  Hastayı ve hasta yakınlarını hastalığı ve yapılacak ameliyata iliĢkin
bilgilendirme,
 Ameliyat öncesinde stoma yerinin tayini,
 Ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası dönemde hastaların ve hasta
yakınlarının anksiyete düzeylerini azaltma,
 Hastaya ve hasta yakınlarına stoma bakımı (cilt temizliği, torbanın
değiĢtirilmesi vb.) yapabilme becerisi kazandırma,
 Kalıcı kolostomisi olan hasta ve hasta yakınlarına kolostomi irrigasyonu
yapabilme becerisi kazandırma,
 Hastayı ve hasta yakınlarını stoma bakım ürünleri ve uygun ürün seçme
konusunda bilgilendirme,
 Ödemin azalması, hastanın kilo alıp vermesi gibi durumlarda değiĢebilecek
stoma çapının izlenmesi ve cilt sorunları geliĢmeden gerekli ürün değiĢikliğinin
yapılması,
 Kullanılan ürünlere karĢı geliĢen alerjik reaksiyonları ve deri problemlerini
erken saptama, tedavi etme ve gerektiğinde dermatoloji konsültasyonu isteme ,
 Stoma iskemisi ve nekrozu, stoma retraksiyonu, parastomal infeksiyon,
stoma stenozu, kanama, stomal fistül, barsak tıkanması, stoma prolapsusu ve
parastomal herni gibi komplikasyonların erken tanısı, konservatif tedavisi ve cerrahi
konsültasyonun sağlanması,
 Emosyonel destek, olası psikiyatrik problemlerin erken tanısı ve psikiyatri
konsültasyonunun sağlanması,
 Periyodik takiplerle hastaların, karĢılaĢtıkları sorunların çözümüne ve
günlük yaĢam aktivitelerini sürdürmeye yönelik önerilerinde bulunma,
 Stomaterapi ünitesine baĢvuran hastalara iliĢkin kayıtların tutulması, klinik
araĢtırmaların yapılması ve sonuçların ilgili kiĢi ve kuruluĢlara gönderilmesi,
 Ülkemizde stoma bakım hemĢireliğinin geliĢtirilmesini sağlayan kursların
düzenlenmesi.

28. OSTOMĠ CERRAHĠ DERNEĞĠ, TÜRKĠYE’DE STOMATERAPĠNĠN DURUMU
VE ĠLETĠġĠM ADRESLERĠ
Ülkemizde stomalı hastaların yaĢam kalitelerini artırıcı çalıĢmaların baĢında;
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından Türkiye’de ilk Stomaterapi
Ünitesi’nin açılması ve Çukurova Üniversitesi Genel Cerrahi Bölümü
tarafından Ostomi Dergisi’nin yayınlanması olduğunu söyleyebiliriz. Bugüne
kadar bu konuyla ilgili düzenlenmiĢ sempozyum ve kurslar, Stomaterapi Bakım
HemĢireliği eğitimi yönünden faydalı olmuĢ ancak ülkemizde formal bir nitelik
kazandırılamamıĢtır.
Günümüzde, Stoma Bakım HemĢireliği konusunda üçüncü dünya ülkelerinin
çoğunda bile yoğun çalıĢmaların ve derneklerin olduğu bilinmektedir. Ülkemizin
bu konuda oldukça geri kaldığı inancında olmamız nedeniyle, Türkiye’nin ilk
Ostomi Derneğini kurmanın mutluluğu içindeyiz. Derneğimiz Temmuz-2001
tarihinde Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Bölümünde değiĢik
Ģehirlerden doktor ve hemĢire katılımları ile faaliyete baĢlamıĢtır. Derneğimizin Ģu
anda toplam 58 üyesi mevcut olup, ilk genel kurulu 06.12.2001 tarihinde
gerçekleĢtirilmiĢtir. Derneğimizin amaçlarını Ģu Ģekilde özetleyebiliriz:
1- Stomalı hastaların bakım ve yaĢam kalitelerini artırmaya yönelik eğitim
toplantıları düzenlemek,
2- Stoma bakım ve ürünleri konusunda doktor ve hemĢirelere yönelik
eğitim toplantıları düzenlemek,
3- Eğitim yetersizliğine bağlı gereksiz ve yanlıĢ ostomi uygulamalarını
önleyerek ülke ekonomisine zararı azaltmak,
4- Dernek kapsamında ulusal ve uluslararası Stoma Bakım HemĢireliği
kongresi ve kursları düzenlemek,.
5- Ülkemizin ihtiyacı olan eğitimli Stoma Bakım HemĢiresi yetiĢtirmek için
sorumlu merkez olarak gerekli giriĢimlerde bulunmak.
6- Ostomi Dergisinin bilimsel nitelikli olarak düzenli çıkmasını sağlamaktır.
Türkiye’de ilk uygulamalı stomaterapi kursu 26-30 Kasım 2001 tarihinde
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu
tarafından, Ostomi Cerrahi Derneği (Dr. Ömer Alabaz) ve İngiltere’den Dr. Gülen

29. Addis’in katılımları ile gerçekleştirilmiştir. Stomaterapinin
kavramsallaştırılması, formalleştirilmesi, standardizasyonu, sürekli eğitimi ve
uluslar arası akreditasyonu doğrultusunda çalışmalarımız devam etmektedir.
ĠletiĢim adresleri .....
Stomaterapi Ünitesi
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi
Genel Cerrahi AD, 7.kat
06500 Ankara
Tel: + 312 – 2141000 / 5723, 5747
e-mail: bmentes@med.gazi.edu.tr
Ostomi Cerrahi Derneği, 2001, Adana-TÜRKĠYE.
Çukurova Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı
Adana
Tef: 322- 3387272 Fax: 322-3386432
e-mail: oalabaz@yahoo.com veya oalabaz@cu.edu.tr
Web: www.ostomi.cu.edu.tr
KAYNAKLAR
1. Addis G (2000) ‘Ġleostomili ve kolostomili hastaların taburculuk sonrası
evde izlemlerinin yaĢam kalitesine etkisi’ Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü HemĢirelik Esasları Programı YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Ankara.
2. Allison M (1995) 'Education and professional development in special
practice' British Journal of Nursing 4:17, 1005-1008.
3. Altuğ K, Bozfakioğlu Y (1984) ‘Kolon hastalıkları’ Cerrahi
Gastroenteroloji Ed. Ünal D, Fatih Gençlik Vakfı Matbaa ĠĢletmesi Ġstanbul, 227-
256.
4. Borwell B (1996) ‘Colostomies and their management’ Nursing
Standard 11:8, 49-53.
5. Calum L (2000) ‘Skin disorders in stoma patients’ 13th Biennial
Congress of the World councel of Enterostomal Therapists, Singapore, 213.

30. 6. David E. Beck (1997) Handbook of Colorectal Surgery, Quality
Medical Publishing Inc. St.Louis, Mıssouri
7. Elcoat C (1986) 'Stoma care nursing current nursing practice' Baillere
Tindall Pub, England.
8. Erdil F, Özhan ElbaĢ N (1996) Cerrahi Hastalıkları HemĢireliği, Kaya
Matbaacılık, Ġstanbul 486-491.
9. Gibelli G, Rocchi P, Giudici V (2001) ‘Management of paracolostomy
hernia and stomal prolapse’ World Council of Enterostomal Therapists Journal,
21:2, 16-18.
10. Gören A, Koç M, Gürel E (1983) ‘Kalın barsak’ , ÇağdaĢ Cerrahi Tanı
Ve Tedavi, Çev. Ed. Akgül H, Hekimler Birliği Vakfı Türkiye Klinikleri Yayınevi
Ankara, 729-732.
11. Ġnanç N, Hatipoğlu S, Yurt V, Avcı E, Akbayrak N, Öztürk E (1999)
HemĢirelik Esasları, Damla Matbaacılık Ltd. Ankara, 317-380
12. Kolostomi ile YaĢam, el kitabı, Coloplast.
13. Lyon CC (2001) ‘The skin disorders of abdominal stomas’ World
Council of Enterostomal Therapists Journal, 21:3, 40-42.
14. Ostomi ile YaĢam, el kitabı, Hollister.
15. Parker M, et al. (1992) 'Standards of stoma care nursing' RCN
Standards of Care Project, St Edmundsbury Press, Great Britain.
16. Pezcoller C (2000) ‘Peristomal hernia’ Ostomy, 22:2, 8-10.
17. Philip H. Gordon, Santhat Nivatvongs (1999) Principles and Practice
of Surgery For The Colon, Rectum and Anus, Quality Medical Publishing Inc. ST.
Louıs, Missouri
18. Santos VLCG, Dias SE, Arruda MEM, Martins SS (2000) ‘Colostomy
and irrigations: psychological meanings attributed by ostomy patients’ 13th Biennial
Congress of the World councel of Enterostomal Therapists, Singapore, 65-70.
19. Santos VLCG, De Paula MAB, Shido AJY, Gonçalves L (2000)
‘Colostomy self irrigations evaluating results’ 13th Biennial Congress of the World
councel of Enterostomal Therapists, Singapore, 264-66.

31. 20. Sheerin F (2000) ‘Complications in stoma care’ Ostomy, 22:2, 12-13
21. Sökücü N (2001) ‘Stoma sorunları’ Ostomi, 3:1, 16-18
22. Suwanna K, Pensri B, Chatchanat N (2001) ‘Colostomy irrigation Thai
style’ World Council of Enterostomal Therapists Journal, 21:2, 28-30
23. Understanding Colostomy a Guide for new Patients (Booklet),
ConvaTec Ltd.
24. White C (1998) ‘Psychological management of stoma related concerns’
Nursing Standard, 12:36, 35-38.
25. World council of enterostomal Therapists (2000) Member's Handbook
Canada, 2G-11G.
Stomanızla ilişkili olarak yaşadığınız tüm sorunları ve kafanıza takılan soruları bu
bölüme kaydeniz. Stomaterapi ünitesine geldiğinizde bu rehberi yanınızda getirerek
sorunlarınızın çözümüne yönelik yardım alınız.
YaĢanılan sorun Tarih Yapılan uygulama Sağlık personelinin önerisi Sonuç

32. Bilgi için....................................... No’lu telefonu arayınız.
ġEKĠL ALT YAZILARI
ġekil 1: Sindirim sistemi anatomisi
ġekil 2: Barsak stoması, barsağın karın duvarına ağızlaĢtırıldığı yapay bir
açıklıktır (Örnek kolostomi)
ġekil 3 A: Kalın barsağın bölümleri
ġekil 3 B: Çıkan (assendan) kolostomi
ġekil 3 C: Yatay (transvers) kolostomi
ġekil 3 D: Ġnen (dessendan) kolostomi
ġekil 4 A: Hartman prosedürü (Kalın barsak distali rektum düzeyinde
kapatılmıĢ, sol kolon end kolostomi Ģeklinde ağızlaĢtırılmıĢtır)

33. ġekil 4 B: AğızlaĢtırılma tiplerine göre kolostomiler (end-uç, loop, diveded-
bölünmüĢ, double barrel- çifte namlusu kolostomiler)
ġekil 5 A: Ġleostomi-kolostomi
ġekil 5 B: Ġleostomi
ġekil 6 A: Parastomal eritem ve döküntüler
ġekil 6 B: Stoma ürününe karĢı geliĢen allerjik reaksiyon
ġekil 6 C: Parastomal Ġnfeksiyon
ġekil 7: Stoma retraksiyonu (YanlıĢ teknikle oluĢturulan stoma bir
fıtıklaĢma merkezinde retrakte olmuĢtur)
ġekil 8: Parastomal herni (fıtık)
ġekil 9: Kapalı torba
ġekil 10: BoĢaltılabilir torba
ġekil 11: iki parçalı torba
ġekil 12: Diyagram
ġekil 13: Torbanın çıkartılması
ġekil 14: Stoma çevresini ılık suyla silinmesi
ġekil 15: Stoma çevresini iyice kurulanması. Stoma çevresinin kuru olması
torbanın / adaptörün cilde daha kolay yapıĢmasını sağlar
ġekil 16: Torba üzerine bası uygulanması
ġekil 17: Stoma üzerine uygulanmıĢ bir adaptör (bu vakada stoma çevresi
pasta ile korunmuĢtur)
ġekil 18: Ġrrigasyon seti (uygun tuvalet koĢullarında hastada uygulanmıĢ
görünüm)
ġekil 19 A: Ġrrigasyon torbasının su ile doldurulması
ġekil 19 B: Suyun ısı değerinin okunması
ġekil 20: Ġrrigasyon torbasının asılması
ġekil 21: Ġrrigasyon setinin konik ucunun yağlanması

34. ġekil 22: Ġrrigasyon setinin torbasının ve kemerinin yerleĢtirilmesi
ġekil 23 A: Konik ucun stoma içerisine yerleĢtirilmesi
ġekil 23 B: Konik ucun stoma içerisindeki konumu
ġekil 24: Barsak içeriğinin boĢalması (su tamamen içeri verildikten sonra
birkaç dakika konik ucu yerinde tutup daha sonra çıkarınız ve yaklaĢık 15 dakika
kadar dıĢkının boĢalmasını bekleyiniz)
ġekil 25: Bant sistemine geçmiĢ bir hasta
ġekil 26 A: Stomaterapi Ünitesi
ġekil 26 B: Stomaterapi Ünitesi
----------------------------------------------------
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı’na
ANKARA
‘KOLOSTOMĠLĠ VE ĠLEOSTOMĠLĠ HASTALARIN BAKIMINA YÖNELĠK
REHBER’ baĢlıklı kitabın Gazi Üniversitesi yayını olarak kabulü için gereğini arz ederiz.
Ek: üç adet kitap kopyası (şekilleriyle birlikte)
Saygılarımızla

35. Doç. Dr. Bülent MENTEġ Yrd. Doç. Dr. AyiĢe KARADAĞ
G. Ü. Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı G. Ü. HemĢirelik Yüksekokulu