1.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
1
Xuất huyết ngoài màng cứng
(extradural hemorrhage)
1. Giải phẫu các lớp da đầu và màng não:
Chú thích:
▪ Dural reflection (e.g falx) – nếp gấp màng cứng (ví dụ như liềm đại não); brain parenchyma – nhu mô não;
dural venous sinus – xoang tĩnh mạch màng cứng; arachnoid granulation – hạt màng nhện; subarachnoid space –
khoang dưới nhện; dura mater (visceral) – màng cứng (lá tạng); dura mater (parietal) – màng cứng (lá thành); loose
connective tissue – mô liên kết thưa; aponeurosis – cân; suture – đường khớp; periosteum – màng ngoài xương; skull –
xương sọ; inner table – bản trong; diploic space – khoang tuỷ; outer table – bản ngoài; subcutaneous tissue – mô dưới
da; scalp skin – da đầu
▪ Brain parenchyma – nhu mô não; pia mater – màng mềm; subarachnoid space – khoang dưới nhện;
arachnoid mater – màng nhện; dura mater (visceral) – màng cứng (lá tạng); dura mater (parietal) – màng cứng (lá
thành); inner table of skull – bản trong của xương sọ; diploic space of skull – khoang tuỷ của xương sọ

2.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
2
2. Xuất huyết ngoài màng cứng (extradural hemorrhage):
Chú thích: Extradural hemorrhage – xuất huyết ngoài màng cứng; hemorrhage – xuất huyết; sagittal suture –
đường khớp dọc; squamous suture – đường khớp trai; pia mater – màng mềm; dura (periosteal layer & meningeal layer)
– màng cứng (lá màng ngoài xương & lá màng não); arachnoid mater – màng nhện

3.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
3
2.1. Lý thuyết:
- Định nghĩa: Xuất huyết ngoài màng cứng là xuất huyết ở khoang ngoài màng cứng (giữa bản sọ trong và màng cứng).
- Nguyên nhân:
+ Tổn thương động mạch (90%), hay gặp nhất là động mạch màng não giữa.
+ Tổn thương tĩnh mạch tuỷ xương, xoang và các tĩnh mạch màng cứng (10%).
- Các dấu hiệu điển hình trên non-CECT:
+ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt, bờ trong nhẵn.
+ Thường tăng tỷ trọng (cấp tính), tuy nhiên có thể có các vùng tỷ trọng thấp bên trong do máu đang chảy, còn gọi
là dấu hiệu dòng xoáy.
+ Thường không vượt qua được các đường khớp (trừ khi có vỡ hay giãn đường khớp).
+ Thường gây rộng khoang dịch não tuỷ kế cận (còn gọi là góc dịch não tuỷ).
+ Có thể đi qua được các nếp gấp màng cứng (liềm đại não, lều tiểu não).
+ Chủ yếu gặp ở một bên.
+ Chủ yếu nằm kế cận vị trí gãy xương.

4.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
4
2.2. Một số trường hợp:
2.2.1. Trường hợp 1: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma
- Thông tin bệnh nhân: Chấn thương sọ não.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng thái dương-đỉnh bên phải, tăng tỷ trọng, không
vượt qua được đường khớp đỉnh-chẩm, gây hiệu ứng khối đè đẩy đường giữa và thoát vị dưới liềm.
▪ Gãy xương kế cận (gãy lún).
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu vùng thái dương bên phải.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng thái dương-đỉnh bên phải gây biến chứng thoát vị dưới
liềm. Gãy xương kế cận (gãy lún). Xuất huyết dưới cân vùng thái dương bên phải.
+ Chú thích: Xuất huyết dưới cân da đầu (1); xuất huyết ngoài màng cứng (2); thoát vị dưới liềm (3); gãy lún (4).

5.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
5
2.2.2. Trường hợp 2: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haemorrhage-5
- Thông tin bệnh nhân: Chấn thương sọ não, thang điểm hôn mê Glasgow 3 điểm.
- Hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng thái dương-đỉnh bên phải, tăng tỷ trọng, có góc
dịch não tuỷ kế cận, gây hiệu ứng khối đè đẩy đường giữa và thoát vị dưới liềm, kèm theo giãn não thất bên bên trái.
▪ Phù nề phần mềm dưới cân da đầu vùng thái dương-đỉnh bên phải.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng thái dương-đỉnh bên phải gây biến chứng thoát vị dưới
liềm, kèm theo biến chứng não úng thuỷ não thất bên bên trái. Phù nề phần mềm dưới cân vùng thái dương-đỉnh bên
phải.
+ Chú thích: Phù nề phần mềm dưới da đầu (1); góc dịch não tuỷ (2); thoát vị dưới liềm (3); xuất huyết ngoài
màng cứng (4); giãn não thất bên bên trái (5).

6.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
6
2.2.3. Trường hợp 3: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-subdural-haematomas-cerebral-contusions-
and-subgaleal-haematoma
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 55 tuổi, bị đánh.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng thái dương-đỉnh bên trái (đường nét đứt màu
vàng), tăng tỷ trọng, không vượt qua được đường khớp vành (mũi tên màu vàng), gây hiệu ứng khối nhẹ đè đẩy đường
giữa. Khối choán chỗ ngoài trục hình liềm vùng thái dương hai bên (dấu < và >), kích thước nhỏ, tăng tỷ trọng. Lều tiểu
não bên phải có thành phần tăng tỷ trọng (mũi tên màu xanh lục).
▪ Ổ tăng tỷ trọng dưới vỏ thuỳ thái dương bên trái (dấu *), xung quanh có viền giảm tỷ trọng.
▪ Gãy xương đỉnh bên trái (mũi tên màu xanh dương), đường gãy đi qua vùng hội tụ của xương trán, xương
đỉnh, xương thái dương và cánh lớn xương bướm, đi vào phần trai của xương thái dương và dọc theo sàn hố sọ giữa, đi
qua lỗ gai và dừng lại ở đoạn ngắn của ống động mạch cảnh. Gãy thành trước xoang hàm trên và sàn ổ mắt bên trái, bao
gồm thành dưới ổ mắt và ống dưới ổ mắt. Đường gãy đi qua thành ngoài ổ mắt, ngoài ra nghi ngờ toác khớp bướm-gò
má và toác khớp trán-gò má. Ít dịch xoang hàm trên bên trái.
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu vùng đỉnh bên trái (đường nét đứt màu cam).
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng thái dương-đỉnh bên trái. Xuất huyết dưới màng cứng cấp
tính vùng thái dương hai bên, kèm theo lớp máu vị trí lều tiểu não bên phải. Ổ dập não dưới vỏ thuỳ thái dương bên trái.
Gãy xương đỉnh bên trái, đường gãy đi qua vùng hội tụ của xương trán, xương đỉnh, xương thái dương và cánh lớn
xương bướm, đi vào phần trai của xương thái dương và dọc theo sàn hố sọ giữa, đi qua lỗ gai và dừng lại ở đoạn ngắn
của ống động mạch cảnh. Gãy thành trước xoang hàm trên và sàn ổ mắt bên trái, bao gồm thành dưới ổ mắt và ống dưới
ổ mắt, đường gãy đi qua thành ngoài ổ mắt, ngoài ra nghi ngờ toác khớp bướm-gò má và toác khớp trán-gò má, kèm theo
ít dịch xoang hàm trên bên trái. Xuất huyết dưới cân da đầu vùng đỉnh bên trái.
* Bàn luận: Trường hợp này minh hoạ điển hình về chấn thương sọ não kín mức độ nặng, với sự hiện diện của chấn
thương “coup-contrecoup”, và đặc biệt là xuất huyết ngoài màng cứng.

7.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
7
2.2.4. Trường hợp 4: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-12
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 6 tuổi, chấn thương sọ não.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc (tại thời điểm nhập viện):
+ Mô tả: Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng thái dương-đỉnh bên phải, tăng tỷ trọng, không
vượt qua được đường khớp đỉnh-chẩm, kèm theo gãy xương đỉnh kế cận.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng thái dương-đỉnh bên phải, kèm theo gãy xương đỉnh kế
cận.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc (sau 3 tháng điều trị bảo tồn):
Xuất huyết ngoài màng cứng đã được giải quyết, để lại vôi hoá màng cứng.
- Bàn luận: Không phải tất cả xuất huyết ngoài màng cứng đều phải điều trị phẫu thuật, đặc biệt là khối máu tụ kích
thước nhỏ do nguyên nhân tĩnh mạch (ví dụ như khối máu tụ nằm ở hố sọ trước / giữa). Tuy nhiên cần theo dõi chặt chẽ
về lâm sàng và hình ảnh, đặc biệt là trong vài ngày đầu.

8.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
8
2.2.5. Trường hợp 5: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-3
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 40 tuổi, bị vật nặng rơi trúng đầu.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng trán-thái dương-đỉnh bên trái, tăng tỷ trọng,
vượt qua được đường khớp bướm-thái dương và đường khớp vành, gây hiệu ứng khối đè đẩy đường giữa và thoát vị
dưới liềm.
▪ Gãy xương thái dương-đỉnh bên trái, đường gãy đi qua đường khớp bướm-thái dương và đường khớp vành.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng trán-thái dương-đỉnh bên trái gây biến chứng thoát vị dưới
liềm. Gãy xương thái dương-đỉnh bên trái, đường gãy đi qua đường khớp bướm-thái dương và đường khớp vành.

9.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
9
2.2.6. Trường hợp 6: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-4
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 60 tuổi, chấn thương sọ não.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt ở trên và dưới lều tiểu não bên trái, tăng tỷ trọng
không đồng nhất, bên trong có dấu hiệu dòng xoáy và có nhiều bóng khí nhỏ, vượt qua được đường khớp chẩm-chũm và
đường khớp đỉnh-chẩm, có góc dịch não tuỷ kế cận, gây hiệu ứng khối đè đẩy đường giữa, thoát vị dưới liềm, thoát vị
móc hải mã và thoát vị hạnh nhân tiểu não, kèm theo giãn não thất bên bên phải.
▪ Nhân nền bên trái có ổ tăng tỷ trọng.
▪ Não thất bên bên trái có thành phần tăng tỷ trọng.
▪ Gãy xương đá và xương trai bên trái.
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu vùng thái dương-chẩm bên trái.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính bên trái (vẫn còn đang chảy máu) gây biến chứng thoát vị dưới
liềm, thoát vị móc hải mã và thoát vị hạnh nhân tiểu não, kèm theo biến chứng não úng thuỷ não thất bên bên phải. Ổ
xuất huyết nhân nền bên trái. Xuất huyết não thất bên bên trái. Gãy xương đá và xương trai bên trái. Xuất huyết dưới cân
da đầu vùng thái dương-chẩm bên trái.

10.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
10
Chú thích:
▪ Xuất huyết ngoài màng cứng ở trên và dưới lều tiểu não bên trái (5, 7, 16, 22, 27).
▪ Các bóng khí nhỏ (10, 17, 23).
▪ Góc dịch não tuỷ (9, 15, 21, 26).
▪ Thoát vị dưới liềm bên trái (12, 20, 25).
▪ Thoát vị móc hải mã bên trái với một số dấu hiệu gián tiếp: Giãn sừng thái dương não thất bên bên phải (6),
rộng phần trái của bể trước cầu não (8), cầu não dịch chuyển sang phải.
▪ Thoát vị hạnh nhân tiểu não bên trái (4).
▪ Ổ xuất huyết nhân nền bên trái (13).
▪ Xuất huyết não thất bên bên trái (14).
▪ Gãy xương đá và xương trai bên trái (1, 2, 3).
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu vùng thái dương-chẩm bên trái (11, 19, 24).

11.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
11
2.2.7. Trường hợp 7: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haemorrhage-6
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 30 tuổi, nhảy lao đầu xuống một bể bơi nông.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng đỉnh, tăng tỷ trọng tự nhiên dạng máu, vượt qua
được đường khớp dọc, đi qua được liềm đại não, gây hiệu ứng khối đè đẩy liềm đại não và xoang dọc trên xuống dưới.
▪ Gãy xương đỉnh bên trái, đường gãy lan vào đường khớp vành và đường khớp dọc.
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu vùng đỉnh.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng đỉnh. Gãy xương đỉnh bên trái, đường gãy lan vào đường
khớp vành và đường khớp dọc. Xuất huyết dưới cân da đầu vùng đỉnh.
- Bàn luận: Trong trường hợp này, xuất huyết ngoài màng cứng vượt qua được đường khớp dọc (do đường gãy lan vào
đường khớp dọc).

12.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
12
2.2.8. Trường hợp 8: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-2
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 25 tuổi, tai nạn giao thông đường bộ.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng trán bên phải, tăng tỷ trọng, gây hiệu ứng khối
đè đẩy đường giữa và thoát vị dưới liềm.
▪ Gãy xương thái dương bên phải.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng trán bên phải gây biến chứng thoát vị dưới liềm. Gãy
xương thái dương bên phải.

13.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
13
2.2.9. Trường hợp 9: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haemorrhage-with-subgaleal-haematoma
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nữ, 65 tuổi, ngã cao.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Gãy xương chẩm bên phải.
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu vùng chẩm bên phải, kế cận vị trí gãy xương.
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng chẩm bên phải, nằm ở trên lều tiểu não, tăng tỷ
trọng, nằm kế cận vị trí gãy xương.
▪ Một số rãnh vỏ não vùng trán bên trái có thành phần tăng tỷ trọng, đối diện với vị trí gãy xương.
+ Kết luận: Gãy xương chẩm bên phải. Xuất huyết dưới cân da đầu vùng chẩm bên phải. Xuất huyết ngoài màng
cứng cấp tính vùng chẩm bên phải. Xuất huyết dưới nhện trong một số rãnh vỏ não vùng trán bên trái.

14.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
14
Chú thích:
▪ Vị trí gãy xương (1).
▪ Xuất huyết ngoài màng cứng (2).
▪ Xuất huyết dưới cân da đầu (3).
▪ Xuất huyết dưới nhện (4).

15.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
15
2.2.10. Trường hợp 10: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-venous-5
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 30 tuổi, ngã đâm đầu xuống từ độ cao 2 mét.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng đỉnh, tăng tỷ trọng, vượt qua được đường khớp
dọc, đi qua được liềm đại não, gây hiệu ứng khối đè đẩy liềm đại não và xoang dọc trên xuống dưới.
▪ Liềm đại não có thành phần tăng tỷ trọng.
▪ Gãy xương trán bên trái, đường gãy lan vào đường khớp dọc.
▪ Phù nề phần mềm dưới cân da đầu vùng trán-đỉnh.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng đỉnh. Xuất huyết tại liềm đại não. Gãy xương trán bên trái,
đường gãy lan vào đường khớp dọc. Phù nề phần mềm dưới cân da đầu vùng trán-đỉnh.
- Bàn luận: Các dấu hiệu trên CT phù hợp với xuất huyết ngoài màng cứng do chảy máu tĩnh mạch từ xoang dọc trên.
Không giống như hầu hết các trường hợp xuất huyết ngoài màng cứng khác, trường hợp này xuất huyết đi qua đường
khớp dọc do lá màng ngoài xương của màng cứng bị rách do gãy xương gây ra.

16.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
16
2.2.11. Trường hợp 11: https://radiopaedia.org/cases/hyperacute-extradural-haematoma
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nữ, 20 tuổi, tai nạn giao thông.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng thái dương bên phải, phần lớn đồng tỷ trọng với
nhu mô não, gây hiệu ứng khối chèn ép thuỳ thái dương bên phải, não thất bên bên phải, đè đẩy đường giữa và thoát vị
dưới liềm.
▪ Không thấy gãy xương sọ.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng tối cấp vùng thái dương bên phải gây biến chứng thoát vị dưới liềm.
Không thấy gãy xương sọ.
- Bàn luận: Xuất huyết ngoài màng cứng tối cấp trên non-CE CT biểu hiện tỷ trọng tương đương máu nội mạch.

17.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
17
2.2.12. Trường hợp 12: https://radiopaedia.org/cases/epidural-haematoma-4
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nam, 40 tuổi, tai nạn giao thông.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng trán-thái dương bên trái, tăng tỷ trọng, vượt qua
được đường khớp bướm-thái dương và đường khớp vành, gây hiệu ứng khối chèn ép nhu mô não kế cận, não thất bên
bên trái, đè đẩy đường giữa và thoát vị dưới liềm, chèn ép lỗ gian não thất bên phải gây giãn não thất bên bên phải.
▪ Gãy xương trán-thái dương bên trái dạng đường.
▪ Xuất huyết dưới da đầu vùng thái dương bên trái.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng trán-thái dương bên trái, gây biến chứng thoát vị dưới liềm
kèm theo biến chứng não úng thuỷ não thất bên bên phải. Gãy xương trán-thái dương bên trái dạng đường. Xuất huyết
dưới da đầu vùng thái dương bên trái.

18.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
18
2.2.13. Trường hợp 13: https://radiopaedia.org/cases/extradural-haematoma-venous-3
- Thông tin bệnh nhân: Bệnh nhân nữ, 5 tuổi, bị ngã.
- Một số hình ảnh non-CECT chọn lọc:
+ Mô tả:
▪ Khối choán chỗ ngoài trục hình thấu kính lồi hai mặt vùng chẩm bên phải, ở trên và dưới lều tiểu não, tăng
tỷ trọng, gây choán chỗ xoang ngang bên phải, không vượt qua được đường khớp chẩm-chũm và đỉnh-chẩm, phù hợp
với xuất huyết ngoài màng cứng do nguyên nhân tĩnh mạch.
▪ Không quan sát thấy các rãnh vỏ não.
+ Kết luận: Xuất huyết ngoài màng cứng cấp tính vùng chẩm bên phải do nguyên nhân tĩnh mạch. Phù não lan toả.

19.
Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
19
Nguồn: https://radiopaedia.org/articles/extradural-haemorrhage
Biên dịch:
Người dịch: Thảo Thảo & Bé Nghìn Dặm
Ngày công khai: 07/02/2023