Көмірсулар, моносахаридтер

1. Маңғыстау облысы Маңғыстау ауданы
Жыңғылды ауылы
Е.Айшуақұлы атындағы орта мектебі
Актанова Асима Байбатыровна
Химия пәні мұғалімі

2. Сабақтың тақырыбы:
Көмірсулар,
моносахаридтер
11 - сынып

3. Білімділік: Көмірсулар туралы түсінік
қалыптастыру. Глюкозаның құрылысы, табиғатта
түзілуі, алынуы, жалпы қасиеттері, маңызы мен
қолданылуы туралы түсінік беру және білімдерін
кеңейту ;
Дамытушылығы : Оқушылардың зейінін,
танымдық белсенділігін ,өзіндік пікірін
қалыптастыру, ой өрісін, шығармашылық
мүмкіндігін дамыту ;
Тәрбиелілігі: Оқушыларды сабақтың мазмұнына
бойынша алғырттыққа ,өз бетінше ізденуге,
бірлесіп жұмыс жасауға тәрбиелеу.
Сабақтың мақсаты

4. Сабақ түрі : жаңа сабақ
Сабақ әдісі: ақпаратты-
комплексті, түсіндірмелі-
эвристикалық , сұрақ – жауап,
интерактивті оқыту әдісі
Көрнекілігі: тақырыптық
слайд, химиялық ыдыстар,
спиртшам, глюкоза ерітіндісі,
суреттер

5. Сабақ барысы:
1.Ұйымдастыру
2. Жаңа сабақ
3.Химиялық диктант
4.Топтық тапсырма
5. Үйге тапсырма
6.Бағалау.

6. Құрылысы
Маңызы мен
қолданылуы
Химиялық
қасиеттері
Физикалық
қасиеттері
Табиғатта
түзілуі мен
алынуы

7. Моносахаридтер
Рибоза
ФруктозаГлюкоза
Дезоксирибоза

8. Глюкоза (жүзім қанты) — Денеге тез және жеңіл сіңетін қанттың
қарапайым түрі. Ол жеміс жидектерде және балда болады, денедегі суды
қалпына келтіруге пайдалануға арналған ақ ұнтақ түрінде
сатылады. Глюкоза — моносахарид тобындағы көмірсутек.

9. «Көмірсулар» деген атауды
1844 жылы К. Шмидт
ұсынған.
1890 ж. Эмиль Фишер
глюкозаны синтездеп, сол
арқылы оның құрылысын
дәлелдеді.

10. 1802 ж. Луи Жозеф Пруст
глюкозаны жүзімнен бөліп
алды.

12. Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Глюкозаның табиғатта түзілуі мен алынуы
1.Табиғатта глюкоза фотосинтез реакциясы нәтижесінде
түзіледі.
2. Қантты заттарды, ең алғаш A.M. Бутлеров (1861 ж.)
кальций гидроксиді қатысында формальдегидтен
синтездеді:
3. Өнеркәсіпте глюкозаны, негізінен, полисахаридтерді
(крахмалды немесе целлюлозаны) гидролиздеп алады:

13. Химиялық қасиеттері
Глюкоза құрамында альдегид тобы бар көпатомды спирт
болғандықтан, альдегидтерге және
көпатомды спирттерге тән екі жақты қасиет көрсетеді.
Альдегид тобына тән реакциялары
Глюкоза жақсы тотықсыздандырғыш, жұмсақ тотықтырғыштардың
әсерінен, мысалы, күміс оксидінің аммиактағы ерітіндісімен альдегид тобы
ғана тотығып, глюкон қышқылына айналады:

14. Глюкозаның альдегид тобы тотықсыздану реакциясына да
түседі. Катализатор қатысында сутекпен тотықсызданғанда, глюкоза
алтыатомды спирт — сорбит түзеді:
Мыс (II) гидроксидімен қыздырғанда, альдегид тобы тотығып, карбоксил тобына
айналады және мыс (І) оксидінің қызыл түсті тұнбасы түзіледі:

15. Тәжірибе:
Жаңа даяланған мыс
гидроксидіне бірнеше тамшы
жүзім және алма сөлін не
аптека гюкозасымен
араластырамыз. Қыздырамыз.
Қорытынды
Қоспаның түсінің өзгеруін
алма және жүзім құрамында
глюкоза бар екені анықталды.

16. Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Глюкозаның көпатомды спирттерге тән қасиеттері
Күрделі эфирлер түзілуі. Қанттардың гидроксил топтары
этерификация реакциясына оңай түседі. Кең таралған этерификация
реакциясы ацилдеу, оны сірке ангидридімен катализатор (ZnCl2,
H2SO4 натрий ацетаты) қатысында жүргізеді. Гексозалардың тұйық
құрылымы тұйық пентаацетаттар түзеді. Қышқылмен әрекеттесу
реакциясы глюкозаның құрамында бес гидроксил тобы бар екенін
дәлелдейді. Мысалы, глюкоза сірке ангидридімен мырыш хлориді
қатысында әрекеттесіп, α-пентаацетаттар түзеді:

17. Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Жай эфирлер түзілуі. Глюкозаны метил спиртімен қышқыл
ортада алкилдесе, реакцияға гликозид гидроксилі түседі,
реакция нәтижесінде жай эфир түзіледі. Бұл реакция
глюкозаның циклді түріндегі глюкозид гидроксил тобы басқа
гидроксилдермен салыстырғанда реакцияға түскіш екенін
көрсетеді:

18. Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Спирттік ашуы. Ашытқы ферменті әсерінен ашып, глюкозадан этанол
түзіледі. Бұл процестің химизмі өте күрделі. Жүретін өзгерістерді
қысқаша былай жазады:
С6Н12O6 → 2С2Н5ОН + 2СO2
Сүт қышқылды ашуы. Глюкоза сүт қышқылды ашығанда, сүт
қышқылы түзіледі. Процесс сүт қышқылды бактерия ферменттерінің
әсерінен жүреді:

19. Тақырыбы: Глюкоза
11 класс
Тотығуы. Органикалық қосылыс
болғандықтан, глюкоза толық тотыға алады.
Ең соңғы өнім ретінде көміртек (IV) оксиді
мен су түзіледі. Бұл процесті ықшамдап
былай жазуға болады:
С6Н12O6 + 6O2 → 6СO2 + 6Н2O + Q

20. Глюкоза адам организмінде зат алмасу
процесіне қатысады. Тамақ арқылы
қабылданған крахмал, қант сияқты күрделі
көмірсулар ферменттердің әсерінен ас
қорыту жолдарында глюкозаға ыдырайды.
Адам организмінде глюкозаның негізгі бөлігі
энергия қоры ретінде жұмсалады. Тірі
организм клеткаларында глюкоза оттекпен
бірнеше саты арқылы біртіндеп тотығады.
Нәтижесінде, фотосинтез процесінде
сіңірілген энергия бөлінеді:
С6Н12O6+ 6O2 → 6СO2 + 6Н2O + Q

22. Көмірсулар тез ыдырап, организімді тез арада
қажет болатын энргиямен қамтамасыз етеді. Ас
қорыту каналында полисахариттер
моносахариттерге дейін ыдырап, ішек бүрлерінің
капилляраларындағы қанға өтеді. Егер қанттың
қандағы мөлшері азайса (гипогликемия)
организм шаршап, бас айналып, көз қарауытады.
Бұл жағдайда қанға немесе тері астына
глюкозаның ерітіндісін жіберсе, не кәдімгі қант
жесе, аз уақыттың ішінде-ақ гипогликемиялық
шок деп аталатын жоғарыда аталған жағдайдың
барлығы жойылады.

23. Қолданылуы

24. Фруктоза

25. Фруктоза мен сахароза

26. 1. Моносахаридтер ..................... қарапайым қантты заттар.
2. Қантты заттарды, ең алғаш рет .............. 1861ж. кальций
гидрооксиді қатысында .................... гидролиздеп алды.
3. Ашытқы ферменті әсерінен ашып, ............. этанол түзіледі.
4. …................ –жеміс қанты деп атайды.
Химиялық диктант.
5. Көмірсулардың жалпы формуласы………………………
6. Дисахаридтер ............... , моносахаридтердің .... молекуласына
ыдырайды. ..........-сүт қантты.
7.Глюкоза ……….. - крахмалды өндірісте …………ерітіндісінде
қайнатып алу.
8. Сахарозаны балқытып қатырса ............ мөлдір масса түзіледі.
9. Глюкоза артық мөлшерде ............. айналып, ........... қор болып
жиналады.
10. Глюкоза адам организмінде …………… процесіне
қатысады.

27. Топтық тапсырма
I топ
1. Глюкоза молекуласының құрамындағы көміртегінің массалық
үлесі қандай?
2. 400 г 20% –тік ерітінді дайындау үшін қажетті фруктоза мен су
мөлшерін анықтаңдар.
3. Егер өнімнің практикалық шығымы 82% құрайтын болса, 171 г
сахарозаның гидролизі нәтижесінде түзілген фруктозаның массасын
есептеңдер.
II топ
1. 85.5 сахароза гидролизінде алынатын фруктозаның массасы
қандай?
2. 30 г глюкозаны 130 г суда ерітті. Алынған ерітіндідегі
глюкозаның массалық үлесі қандай?
3. Глюкоза спирттік жолмен ашығанда 299 г этил спирті
алынды, ол шығым 85-ті құрайды. Ашуға алынған глюкозаның
массасын есептеңдер.

28. Үйге тапсырма
Глюкоза туралы кішігірім хабарлама:
“Адам организміндегі глюкозаның маңызы”
Көмірсулар. Моносахаридтер. Глюкоза
№ 13, 15 - есеп