Krytyka hermeneutyki

Krytyka hermeneutyki
Szkoła Erlangeńska - projekt krytyki języka
Podsumowanie

Krytyka hermeneutyki - szkoła Erlangeńska
(Lorenzen, Lorenz, Thiel).
Artur Machlarz

2011-10-25

Artur Machlarz

Krytyka hermeneutyki - szkoła Erlangeńska (Lorenzen, Lorenz, Thiel).

Podsumowanie

Plan wykładu

1

Szkoła Erlangeńska - Krytyka stanu nauk humanistycznych
Szkoła Erlangeńska - Krytyka hermeneutyki (Kamlah)

2

Metodyczna rekonstrukcja języka
Praktyczna realizacja krytyki języka

3

Podsumowanie

Artur Machlarz


Podsumowanie



Krytyka nauk humanistycznych, krytyka hermeneutyki - Kamlah,
Lorenzen

Artur Machlarz


Podsumowanie


Kryzys w naukach humanistycznych

Tym, czego nam dziś brakuje, nie jest nowa genialna myśl, albo
awangardowy eksperyment - tego mamy wręcz zbyt wiele - lecz dyscypina
myślenia i mówienia, która umożliwiłaby nam wreszcie redukcję naszych
beznadziejnie przeciwko sobie wznoszonych stanowisk i opinii i, w
spokoju, wspólnie, w racjonalnej rozmowie, stworzyć nowy początek.
KAMLAH, Wilhelm, LORENZEN, Paul, Logische Prop¨deutik
a

Artur Machlarz


Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych

Krytyka, która nauce zarzuca brak dyscypliny, niejasność, nie jest
rzeczowa, ponieważ nie pomaga ona rozstrzygnąć żadnego rzeczowego
pytania, jednocześnie jest podejrzana, ponieważ irracjonalizmu doszukuje
się nie w fałszywych wynikach badań, lecz w wynikach mylących i
wprowadzających w błąd.
Wilhelm Kamlah, Pl¨doyer f¨r eine wieder eingeschr¨nkte Hermeneutik,
a
u
a
w: Prop¨deutik der Literaturwissenschaft, hrsg. von D. Harth.
a

Artur Machlarz


Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych

Zgodnie z diagnozą Erlangeńczyków, w naukach humanistycznych
dominująca stała się tendencja do pozwabionego sensu komplikowania
języka służącego do opisu zjawisk i jego “zaciemniania”: bez
poważniejszych podstaw do użytku wchodzą wyrażenia, których
uzasadnieniem jest jedynie moda. Lorenzen i Kamlah wprost twierdzą, że
umiejętność ich stosowania w mętny sposób ma jedynie pozwolić
podnieść prestiż mówiącego i piszącego.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych - wnioski

Wnioski: We współczesnej sytuacji ﬁlozoﬁi i nauk humanistycznych
znajdujemy się w takim momencie, że nie powinno się już więcej mówić,
dyskutować, po prostu pisać, ale musimy skoncentrować się na języku
naszych dyscyplin i krytycznie je objaśnić. Nie tylko w naukach
przyrodniczych, ale także w naukach humanistycznych dążyć musimy do
jasności i prostoty (Klarheit und Einfachheit).

Artur Machlarz


Podsumowanie


Krytyka stanu nauk humanistycznych - wnioski?

Brak dyscypliny myślenia o której piszą Erlangeńczycy nie jest tym
samym, co brak rzetelności badawczej. Przykład różnicy:
Tzw. sprawa Sokala - http : //pl.wikipedia.org /wiki/SprawaS okala;
bardzo udana analogiczna prowokacja na gruncie polskim: http :
//www .tomaszwitkowski.pl/attachments/File/Modneb zdury .pdf .

Artur Machlarz


Podsumowanie


Krytyka hermeneutyki (Kamlah)

Krytyka uniwersalnej hermeneutyki (Gadamera i Heideggera). Wg
Kamlaha termin “hermeneutyka” należy doprecyzować:
historycznie termin “wykładnia” i “interpretacja” oznaczały:
“zadanie uczynienia jakiegoś tekstu zrozumiałym dla siebie i innych”;

Artur Machlarz


Podsumowanie



hermeneutyka oznaczała świadomość stosowanych przy tym metod i
reguł interpretacji;

Artur Machlarz


Podsumowanie



hermeneutyka oznaczała świadomość stosowanych przy tym metod i
reguł interpretacji;
terminy te zostały w drugiej połowie XX wieku zepsute przez
ﬁlozofów - w użycie tych terminów wkradł się chaos.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Geneza “zakłóceń” w funkcjonowaniu hermeneutyki:
Dilthey - rozumienie jest zadaniem nauk humanistycznych (w
odróżnieniu od przyrodniczych); “rozumienie” przy tym często
mieszane jest z “interpretacją”;

Artur Machlarz


Podsumowanie


w połączeniu z wyrażeniami typu “zadaniem ﬁlozoﬁi/nauk
humanistycznych jest interpretować świat” rodzi się tendencja do
traktowania hermeneutyki jako czegoś “wszechogarniającego”;

Artur Machlarz


Podsumowanie


w połączeniu z wyrażeniami typu “zadaniem ﬁlozoﬁi/nauk
humanistycznych jest interpretować świat” rodzi się tendencja do
traktowania hermeneutyki jako czegoś “wszechogarniającego”;
przykładem takiego przekształcenia są wezwania do “wejścia na
wyższe poziomy samorozumienia przez realizację zadania
przedrozumienia”, do “hermeneutyki jestestwa” itp. Wg Kamlaha
ginie w ten sposób właściwy sens pojęcia hermeneutyki, wyłącznie
przez pomieszanie sensu terminów. Miesza się choćby termin
hermeneutyka z interpretacją - terminy te należały do innych
porządków.

Artur Machlarz


Podsumowanie



oddalamy się znacząco od pierwotnego sensu terminu hermeneutyka,
nie precyzując bynajmniej nowych sposobów dozwolonego użycia;
nie chodzi o to, żeby zabronić np. muzykowi mówić o interpretacji
jakiegoś dzieła - tu nie chodzi o potoczny język, ale o techniczny,
naukowy.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Kamlah - zadania hermeneutyki:
niektóre teksty wymagają wykładni, niektóre są zrozumiałe
bezpośrednio. Zrozumiałe bezpośrednio mogą być np. takie, które
mają bezpośredni związek z sytuacją życiową odbiorcy;
kodeksy prawne, Iliada Homera, biblia, prace Kartezjusza, Platona wymagają wykładni.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Hermeneutyka ogólna i hermeneutyki szczegółowe
(Kamlah)

biblię czyta się i wykłada z innym zamiarem niż poezje Goethego.
Poiwnniśmy odróżnić zatem różne typy interpretacji;

Artur Machlarz


Podsumowanie


(Kamlah)

wiele tekstów wymaga intepretacji angażującej historię. To jednak
nie pomaga przy religijnej interpretacji biblii.

Artur Machlarz


Podsumowanie


(Kamlah)

Czy jeśli ktoś czysto historycznie będzie interpretował Platona albo
biblię, popełni błąd? - raczej tak.

Artur Machlarz


Podsumowanie


(Kamlah)

Czy jeśli ktoś czysto historycznie będzie interpretował Platona albo
biblię, popełni błąd? - raczej tak.
Problem hermeneutyczny widać w tej chwili gołym okiem - reﬂeksja
nad normami, które powinny być stosowane przy wykładni różnego
typu wytworów kultury. hermeneutyki

Artur Machlarz


Podsumowanie


Kamlah: wnioski z krytyki hermeneutyki współczesnej

Czy można sobie wyobrazić ogólną hermeneutykę, jako teorię dla całej
humanistyki?

Artur Machlarz


Podsumowanie


Kamlah: wnioski z krytyki hermeneutyki współczesnej

Czy można sobie wyobrazić ogólną hermeneutykę, jako teorię dla całej
humanistyki?

Wg Kamlaha nie można, bo nie można sobie wyobrazić jednolitego celu
wykładni.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Szkoła Erlangeńska

Szkoła Erlangeńska - myślenie metodyczne (Lorenzen)

Artur Machlarz


Podsumowanie


Problem ugruntowania wiedzy naukowej (Lorenzen)

Problem ugruntowania wiedzy naukowej:
tzw. zdania protokolarne,
metoda aksjomatyczna (np. Euklides):
pojęcia podstawowe (niedeﬁniowalne),
aksjomaty regulujące sposób użycia tych podstawowych pojęć.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Metodologia nauk jako dyscyplina humanistyczna

Wg Lorenzena pytanie o metodę myślenia naukowego jest pytaniem
należącym do dziedziny nauk humanistycznych:
Myślenie cały swój początek bierze z życia, tzn. praktycznej
sytuacji życiowej człowieka. Przyjmujemy, że na nasze
poznawanie świata ma wpływ coś więcej niż tylko bezpośrednie
dane zmysłowe - umujemy go bardziej całościowo i
bezpośrednio.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Problem ugruntowania wiedzy naukowej (Lorenzen)

Problem ugruntowania wiedzy naukowej:
Wg hermeneutów nie da się wyeliminować koła hermeneutycznego,
koniecznej okrężności naszego rozumienia,
Lorenzen - należy odnaleźć metodyczny początek myślenia: punktem
wyjścia dla metodycznej rekonstrukcji będzie praktyczna sytuacja
życiowa.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Idea krytyki języka

Pierwsze zadanie krytyki języka:
ma charakter wręcz etyczno-moralny - uwolnić odbiorcę od
dążenia nadawcy, żeby odbiorcę wprawić w stan uwielbienia
przez swoją manierę mówienia, czczą retorykę.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Pierwsze zadanie krytyki języka w praktyce

Przykład wypowiedzi, której mankamenty obnażyć miałaby krytyka języka
(ocena własna - AM): http://youtu.be/LcjN5I0Tq9E
...uwolnić odbiorcę od dążenia nadawcy, żeby odbiorcę
wprawić w stan uwielbienia przez swoją manierę mówienia,
czczą retorykę.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Metodyczna rekonstrukcja języka (Lorenzen)

Jak systematycznie zrealizować pierwsze zadanie krytyki języka?

Artur Machlarz


Podsumowanie



Metodyczny początek rekonstrukcji języka:
każdy język ma możliwość syntaktycznego budowania zdań,
można wskazać wśród zdań odpowiedniki zdań: “jest tak”, “nie jest
tak” (zdania bazowe),
w każdym jezyku można egzemplaryczne wprowadzać orzeczniki jest to sytuacja, w której wskazuje się gestem i nazywa, określa się
znaczenie terminu przez przykłady i kontrprzykłady.
Po takim zabiegu istnieje duże pole do nieporozumień. Użycie terminów
nie jest bowiem precyzyjnie określone. Wstępnie jednak używa się takich
słów. Nie jest to jednak bynajmniej poziom naukowy.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Wypowiedzi podstawowe: wypowiedzi o jednym orzeczniku w liczbie
pojedynczej.
Formy wypowiedzi podstawowych:
a1 , a2 ... są P
a1 , a2 ... nie są P
a - zmienne oznaczające podmiot
P - zmienna orzecznikowa

Artur Machlarz


Podsumowanie


Wypowiedzi podstawowe - uwagi

1

Każdy język naturalny ma możliwość orzekania w ten sposób o
pojedynczej rzeczy.

2

Sposób wyrażenia (czy mamy tam dokładnie 1 odpowiednik jest, czy
też jest to wyrażenie bardziej złożone albo jeszcze inaczej) jest bez
znaczenia.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Wypowiedzi podstawowe - uwagi

Uwaga: to, że jest to pierwsza metodyczna możliwość zastosowania
orzeczników, nie oznacza, że metoda myślenia jest ograniczona zgodnie z
wymogami pozytywistów do tego, co neutralnie obserwowalne. To jest
tylko rozwiązanie problemu metodycznego początku myślenia.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Kolejnym krokiem w metodycznej rekonstrukcji języka będą:
zawężenie nieokreśloności użycia,

Artur Machlarz


Podsumowanie



Kolejnym krokiem w metodycznej rekonstrukcji języka będą:
zawężenie nieokreśloności użycia,
krok ten będzie wprowadzeniem pojęć.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Metodyczna rekonstrukcja języka (Lorenzen) - pojęcia

Reguły użycia orzeczników:
orzeczniki: instrument muzyczny, instrument strunowy, instrument
smyczkowy, instrument dęty, saksofon, puzon, kontrabas.
Ich użycie może być bliżej określone przez reguły.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Schemat reguł (przykłady):
x jest instrumentem smyczkowym to x jest instrumentem
strunowym,
x jest instrumentem strunowym, to x jest instrumentem muzycznym,
x jest instrumentem dętym, to x nie jest instrumentem strunowym
(nie można tej samej rzeczy nazwać jednym i drugim).
itd.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Powstają piramidy pojęciowe, porządkujące listę pojęć. Nie jest to jedyny
typ uporządkowania.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Metodyczna rekonstrukcja języka (Lorenzen) - reguły
Charakterystyka reguł:
Są to praktyczne wskazówki, które mówią nam, jak można
przechodzić od jednych zdań do innych. Są to reguły pewnej gry,
można się ich nauczyć.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Nic też nie zmusza nas do porządkowania orzeczników w jeden
wybrany sposób. System reguł może też ulec modyﬁkacjom, np.
przez wprowadzenie nowych przykładów.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Zanim jednak zaczniemy dyskutować o jakichś pojęciach, należy
postawić sobie pytanie, czy proponowany system reguł będzie
powszechnie uznany, czy też nie.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Zanim jednak zaczniemy dyskutować o jakichś pojęciach, należy
postawić sobie pytanie, czy proponowany system reguł będzie
powszechnie uznany, czy też nie.
Reguły dotyczą pewnego zestawu orzeczników wprowadzonych w
sposób egzemplaryczny.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Czym są pojęcia?
Orzeczniki mogą dać się wyprowadzić jeden z drugiego (ze zwierzę
istota żyjąca). Mogą też dać się wyprowadzić wzajemnie.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Czym są pojęcia?
Jeśli zachodzi ten ostatni przypadek, to mówimy, że orzeczniki są w
ramach danego systemu równowartościowe - możemy wtedy
powiedzieć, że dwa orzeczniki przedstawiają to samo pojęcie.

Artur Machlarz


Podsumowanie



Czym są pojęcia?
Pojęcia powstają przez abstrakcję orzeczników. Pojęcia możemy
traktować jako orzeczniki orzeczników - pojęcia są inwariantnymi
orzecznikami orzeczników (np. jest wyprowadzalny z...).

Artur Machlarz


Podsumowanie



Czym są pojęcia?
Pojęcia powstają przez abstrakcję orzeczników. Pojęcia możemy
traktować jako orzeczniki orzeczników - pojęcia są inwariantnymi
orzecznikami orzeczników (np. jest wyprowadzalny z...).
Pojęcia - abstrakcja pewnych różnic orzeczników
równowartościowych.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Racjonalna gramatyka - wprowadzenie partykuł logicznych

Musimy wprowadzić jeszcze partykuły logiczne - punktem wyjścia także
i tutaj będzie sięgnięcie do sytuacji praktycznej, w której posługujemy się
mową - dialogu:
Podtrzymywanie wypowiedzi jest równoznaczne ze zobowiązaniem
do jej obrony w dialogu. Żeby móc prowadzić racjonalny dialog, to
trzeba ustalić sens partykuł logicznych.
Tak wprowadzimy inne partykuły logiczne. Zakładamy, że uczestnicy
dialogu są w stanie porozumiec się odnośnie tego, czy obrona
została przeprowadzona prawidłowo, czy też nie.

Artur Machlarz


Podsumowanie


Racjonalna gramatyka - wprowadzenie partykuł logicznych

Przykład - Jak wprowadzić kwantyﬁkator ogólny?
Oponent ma prawo wybrać w dialogu dowolne x z ustalonej
dziedziny,
a proponent ma bronić (każdy P jest Q).

Artur Machlarz


Podsumowanie


Praktyczna realizacja krytyki języka - termin
“hermeneutyka”

Z przykładem praktycznej realizacji mieliśmy już do czynienia w pierwszej
części wykładu: krytyka hermeneutyki autorstwa Kamlaha.

Artur Machlarz


Podsumowanie

Podsumowanie

Hermeneutyka rezygnuje z metodycznego początku krytyczngo
myślenia. Wg Lorenzena można, a nawet należy, wypracować
metodycznie także sam język hermeneutyki.
Można metodycznie budować każdą naukę “od samego początku” tzn. znaleźć jej podstawy.

Artur Machlarz


Podsumowanie

Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!
Artur Machlarz
e-mail: artur.machlarz@uni.opole.pl
www: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz

Artur Machlarz


Krytyka hermeneutyki

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (17)

Krytyka hermeneutyki