2. EKOSISTEMI
• EKOSISTEMI ËSHTË BASHKËSI AKTIVE E BIOSFERËS, QË PËRBEHET NGA ORGANIZMAT E GJALLA, VENDOSUR NË NJË
HAPËSIRE TE PËRCAKTUAR MIRE. NË KËTË HAPËSIRE ORGANIZMAT E GJALLA JANË TE LIDHURA NGUSHTE MIDIS TYRE DHE
ME MJEDISIN FIZIK, NË BASHKËVEPRIM TE SHUMËLLOJSHËM PËR SHKËMBIMIN E ENERGJISË E TE LENDES.
• NË PËRBËRJEN E EKOSISTEMIT GJALLESAT SI BASHKËSI QUHEN BIOCENOZE, NDËRSA LËNDA ORGANIKE QUHET BIOTOP.
MIDIS DY EKOSISTEMEVE SHTRIHET NJË ZONE E CILA KARAKTERIZOHET NGA TIPARE TE PËRBASHKËTA TE TE DY
EKOSISTEMEVE.
• BIOSFERA PËRBEHET NGA MILIONA EKOSISTEME, PREJ TE CILËVE FORMOHEN RAJONE TE NDRYSHME TE GJEOGRAFISË SE
GJALLESAVE (BIOGJEOGRAFI). RAJONI ME VETE PËRBEN ATË E QUHE BIOME NË EKOLOGJI DHE ZONE GJEOGRAFIKE NË
GJEOGRAFI.
• GJALLESAT NË NJË EKOSISTEM JANË DISA LLOJESH. SECILI LLOJ PËRBEN NJË GRUP ME VETE, I CILI KA EDHE HAPËSIRËN E
TIJ TE JETËS. NDODH SHPESH QË HAPËSIRAT E JETËS SE GRUPEVE E TE LLOJEVE, JANË TE NDËRTHURURA ME NJËRA-
TJETRËN.
3.
4. KLASIFIKIMI I EKOSISTEMEVE
• EKOSISTEMET FORMOHEN NGA MJEDISI I GJALLE DHE JO I GJALLË. PRA
EKOSISTEMET JANË BASHKËSI TE FORMUARA NGA BIOTIKET (QENIET DHE
MJEDISI I GJALLE) DHE ABIOTIKET(BOTA JO E GJALLE
5. EKOSISTEMET BUJQËSORE TE
KULTIVUARA
• GJATE NJË UDHËTIMI TE ZAKONSHËM MUND TE VESH RE SE PRANË PYLLIT DHE KULLOTËS
GJENDEN EDHE TOKA TE PUNUARA E TE MBJELLA. KËTO JANË DISA EKOSISTEME TE VEÇANTE,
RELATIVISHT TE RINJ, REALIZUAR NËPËRMJET VEPRIMTARISË NJERËZORE (SHPYLLËZIMEVE,
BONIFIKIMEVE, THARJES SE KËNETAVE ETJ.). KËTO JANË QUAJTUR EKOSISTEME TE
BUJQËSISË SE KULTIVUAR, DUKE FORMUAR NJË PEIZAZH TJETËR NGA AI NATYROR.
• NË MJEDISIN BUJQËSOR, ÇDO FERMER PUNON DHE ORGANIZON NJË EKOSISTEM TE TIJIN, TE
BUJQËSISË SE KULTIVUAR. THELBI I TIJ ËSHTË NDRYSHIMI I NATYRËS, DUKE NDRYSHUAR
KOHEN E VEGJETACIONIT DHE DUKE ORIENTUAR PRODHIMIN SIPAS INTERESAVE. NË
GJYSMËN E DYTE TE SHEK. XX NË VENDIN TONE, SI PASOJE E NDRYSHIMEVE NË MJEDIS, U
PRENË PYJET DHE NË VEND TE TYRE U MBOLLËN DRITHËRA, DRUFRUTORE, PERIME, ULLINJ.
7. • BASHKË ME BIMËT E KULTIVUARA JANË ZHVILLUAR EDHE BIME TE TJERA NATYRORE, PA VLERE
EKONOMIKE.EKOSISTEM BUJQËSOR I KULTIVUAR PËRGJITHËSISHT KA NJËLLOJSHMËRI PEMËSH, DRURËSH DHE
LLOJE TE TJERA BARISHTORE. GJATE KOHËS SE LULËZIMIT TE LLOJEVE TE DOBISHME, NË BASHKËSI ME TO,
LINDIN EDHE LLOJE BIMËSH E GJALLESASH PËR TE CILAT NJERIU NUK KA NEVOJE. TOKA GJALLËROHET. BIMËT
DHE KAFSHËT NË PËRGJITHËSIREALIZOJNË EDHE RIPRODHIMIN E TYRE. EKOSISTEMI BUJQËSOR I KULTIVUAR
KA VARËSI TE DYFISHTE, SI NGA NATYRA DHE ELEMENTET E SAJ, EDHE NGA NJERIU ME NDËRHYRJET E TIJ
(PLEHËRIMI,KULLIMI,DRENAZHIMI, UJITJA, ZHDUKJA E BIMËVE TE PANEVOJSHME ETJ.). PEIZAZHET E
EKOSISTEMEVE BUJQËSORE JANË TE NDRYSHËM. KËSHTU PEIZAZHI I MBJELLE ME GRURË NDRYSHON NGA AI I
MBJELLE ME FORAGJERE, PERIME, OSE PEME FRUTORE. NË KRIJIMIN E EKOSISTEMEVE BUJQËSORE E
BLEGTORALE RENDËSI TE MADHE MERR PËRPARIMI TEKNOLOGJIK.EKOSISTEMET NË BIOLOGJI NDAHEN NË
EKOSISTEME TOKËSORE DHE UJORE. EKOSISTEMET UJORE PËRFSHIJNË 71,7 %, KURSE EKOSISTEMET TOKËSORE
PËRFSHIJNË 28,3 %.NË EKOSISTEMET TOKËSORE BËJNË PJESË : E.E PYJEVE, E.E LIVADHEVE E.E KULLOTAVE, E.E
TUNDRAVE, E.E STEPEVE, E.E SHKRETËTIRAVE, E.E ANTROPOLOGJIKE (NGA DORA E NJERIUT).EKOSISTEMET UJORE
NDAHEN :
8. • 1. EKOSISTEMET E UJËRAVE TE ËMBLA (LUMENJTË, LIQENET, PERROJET, KËNETAT,
MOÇALET).
• 2. EKOSISTEMET E UJËRAVE TE NJELMËTA (DETET DHE OQEANET)
• EKOSISTEMET UJORE : 71,7 %
• STEPET DHE TUNDRAT : 11,5 %
• PYJET : 8,5 %
• SHKRETËTIRAT : 6,5 %
• KULTURAT : 2,8 %
10. EKOSISTEMET BREGDETARE
EKOSISTEMET BREGDETARE KU BËJNË PJESË LIGATINAT, ESTATURE (DELTAT)
• KËTO JANË ZONA KU BEHET PËRZIERJA E UJIT TË DETIT ME UJËRAT E LUMENJVE
SI REZULTAT I BATICAVE DHE ZBATICAVE. NË HIDROSFERË TËRËSIA E UJËRAVE
KONTINENTAL ZË 2 %
12. AKUARIUMI - EKOSISTEM NE
MINIATURE
• AKUARIUMI ESHTE NJE EKOSISTEM NE MINIATURE QE NGJAN NE HURDHE
PESHQISH OSE NE LIQEN . AI JU OFRON SHUME KENAQESI DHE PA NDERPRERE
JU A TERHEQ VEMENDJEN , NDERSA NE PERGJITHESI MBAHET LEHTE , DHE
KERKON PAK KUJDES .ÇDO BANOR I AKUARIUMIT LUAN ROL TE CAKTUAR .
LLOJET BIMORE QE JETOJNE ATY "PRODHOJNE" OKSIGJEN DHE USHQIM PER
SHTAZE , P.SH. PER PESHQ , GAFORRE , GUACA , KERMIJ ETJ.
