Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Destaque
Destaque (20)
Anna Stawska
- 2. KRÓTKA HISTORIA POLSKIEGO NEONU W LATACH 50. 60. 70. Atmosfera politycznej odwilży przełomu lat 1955/1956, nowe przepisy zezwalające na stosowanie dużych form reklamy i decyzja władz o neonizacji były przyczyną bujnego rozkwitu neonów. Wcześniej reklama praktycznie w dużej postaci nie istniała, bowiem pozwalano jedynie właścicielom lokali na zamieszczanie niewielkich szyldów w witrynach sklepowych. W 1955 roku w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego opracowano przepisy pozwalające na reklamowanie towarów i usług. Postanowiono też założyć państwowe przedsiębiorstwo „Reklama", które zaczęło działać w lutym 1956 roku i zajęło się reklamą we wszystkich jej aspektach. Władze dały przyzwolenie, natomiast prasa podchwyciła temat i zachęcała do zmiany wyglądu ulic na wzór Paryża, Hamburga czy Londynu, a nawet przedwojennej Warszawy. Było to absolutną nowością w centralnie sterowanej gospodarce PRL-u. Ministerstwo sprawowało ścisłą kontrolę nad rozwojem neonizacji. W 1958 roku powstała Rada Programowa Reklamy, która określała szczegółowe wytyczne dotyczące zasad projektowania neonów. Regulacjom podlegały przede wszystkim kolory, liternictwo oraz kwestie techniczne, Co dziś może wydawać się niezrozumiałe, ówczesna reklama nie miała charakteru komercyjnego - neony stanowiły raczej dziedzinę sztuki użytkowej. Idea neonizacji związana była więc z chęcią nadania Warszawie charakteru nowoczesnego, europejskiego miasta. Neony miały być elementem dekoracyjnym, dobrze wkomponowanym w przestrzeń miejską, zharmonizowanym z architekturą. Ich autorami byli wybitni twórcy, architekci oraz graficy. W swoich projektach nawiązywali do przedwojennej szkoły grafiki, kiedy to tworzenie szyldów i reklam przestało być rzemiosłem, a stało się sztuką. Co więcej, projekty neonów musiały być zgodne z projektami architektonicznymi.
- 3. BIUROKRACJA Rosnąca w Polsce biurokracja utrudniała zatwierdzanie neonowych projektów. W latach 60. systematycznie wydłużała się lista koniecznych uzgodnień, aż w 1969 roku należało uzyskiwać pozytywną opinię i zezwolenie od: dzielnicowego architekta, właściciela budynku, projektanta budynku, konserwatora zabytków (w przypadku obiektu zabytkowego), komisji Pracowni Sztuk Plastycznych, projektanta elektryka, projektanta konstruktora, kierownika technicznego wykonawcy, miejskiego wydziału architektury i specjalistycznej komisji w Urzędzie Miasta. Dopiero po zebraniu tych wszystkich pozwoleń można było otrzymać zgodę na budowę od miejskiego wydziału architektury, co powodowało, że często realizacja neonu mogła trwać do trzech lat. Biurokracja i popularność neonowych reklam przyczyniły się do ekonomicznej niewydolności zakładu „Reklama". Stał się on niejako ofiarą własnego sukcesu. Liczne inspekcje i niepomyślnie zakończone kontrole finansowe doprowadziły do jego likwidacji w 1971 roku. Rok później założono w jego miejsce Stołeczne Przedsiębiorstwo Instalacji Reklam Świetlnych (SPIRÁ), które działało pod tym szyldem do 1993 roku.
- 4. ARTYŚCI Piękno neonów, które zaczęły ozdabiać ulice Warszawy po 1956 roku, zawdzięczamy wybitnym twórcom. Dzięki dokumentacji, która się zachowała, możemy poznać autorów poszczególnych projektów i w ten sposób przyczynić się do wypełnienia luki w dziejach polskiego wzornictwa. Dziś nie ma już wątpliwości, że neony, choć wiele z nich się nie zachowało, na trwałe weszły do historii polskiej sztuki użytkowej. Warto przypomnieć artystów kreujących przestrzeń stolicy, choć nie sposób wymienić ich wszystkich. Warszawskie neony projektowali wybitni architekci i graficy, między innymi: Jan Mucharski, Jan Bogusławski, Bohdan Gniewiewski, „neoniarze" - Tadeusz Rogowski, Maksymilian Krzyżanowski, Zbigniew Labes, a także Marek Brudnicki, Stefan Bernaciński i Ryszard Lech.
- 5. CIEMNA STRONA NEONÓW W początkowym okresie produkcji neonów ich jakość techniczna nie była wysoka. Niezmiennie słabym punktem była technologia produkcji elektrod. Realizacja neonu Jubiler z ulicy Puławskiej i nie obyła się bez problemów. Spór między zleceniodawcą a wykonawcą o złą jakość neonu trwał aż pół roku. Neon zaprojektowano pod koniec 1956 roku z neonowym łańcuchem spływającym po fasadzie budynku, co czyniło go niezwykle zachwycającym i pomysłowym, jednak dosyć trudnym w wykonaniu. Zdarzało się też, że dworzec kolejowy Warszawa Główna na wiele dni tracił literę „Ł", co nadawało mu wyjątkowo niefortunnej wymowy. Także nadmiernie zbiurokratyzowany proces napraw neonów przynosił wiele problemów ich właścicielom. Wniosek o naprawę wpływał do usługodawcy dopiero po dwóch tygodniach od powstania awarii. Z kolei półroczna gwarancja często była zbyt krótka, a późniejsze naprawy zbyt drogie. Pomocą okazał się uruchomiony w 1961 roku przez PUR „Reklama" ośrodek konsultacyjny przy ulicy Kubusia Puchatka 9 w Warszawie. Dyżurowało w nim pogotowie mechaników na wypadek awarii neonowych. Wprowadzono stały objazd po ulicach miast, by jak najwcześniej wyłapywać wszelkie awarie i zapobiegać „figlom neonów". Jednocześnie intensywnie ulepszano rozwiązania techniczne, w czym pomóc miała powołana w 1962 roku przy PUR „Reklama" Rada Techniczna. Pracowano tam nad technologią proszkowania szkła i lepszą jakością obudowy skrzyń transformatorowych. W centrali przedsiębiorstwa gromadzono wszystkie wzory oraz fotografie szyldów w celu racjonalnego ujednolicenia profilu produkcji neonów. Dzięki tym działaniom oraz zdobywanemu doświadczeniu w trakcie produkcji poziom techniczny był coraz wyższy. Niestety w drugiej połowie lat 60. gorsza sytuacja gospodarcza Polski zahamowała rozwój świetlnej reklamy, a pieniędzy brakowało nawet na naprawy.
- 6. LATA 60. Po sprzyjającej dla neonów końcówce lat 50., w 1960 roku pojawiły się nowe reguły dotyczące procesu neonizacji. Neony odtąd miały być tylko na głównych arteriach największych miast w Polsce - w Warszawie przy Alejach Jerozolimskich, Marszałkowskiej, Nowym Swiecie i ich przecznicach. Postanowiono, że więcej będzie neonów semaforowych, które w odróżnieniu od neonów elewacyjnych montowane były nie wzdłuż elewacji budynku, ale w jej poprzek, co dawało bardziej spektakularny efekt. Ponadto ustalono, że należy produkować więcej neonów w kolorach białych i pastelowych (efekt delegacji oficjeli do Paryża). Wskazano, że montowanie wielkich neonów na frontach małych sklepów jest niepożądane. Przychylnie natomiast patrzono na umieszczanie mniejszych neonów wewnątrz sklepów. Postanowiono, że na dachach budynków przy wąskich ulicach w ogóle nie należy umieszczać reklam świetlnych. Stowarzyszenie Architektów Polskich i Związek Polskich Artystów Plastyków ustaliły listę projektantów upoważnionych do projektowania neonów. Zalecono również, by usunąć tak zwanych „monopolistów- architektów", którzy projektowali budynki i neony na nich montowane - co, jak wkrótce się okazało - nie przysłużyło się miejskiej estetyce. Lata 60. to także czasy dominacji PUR .Reklama". Aby uniknąć nieporozumień i konkurencji między największymi producentami neonów: „Reklamą", „Spojnią" i,Lumenem", władze państwowe postanowiły odgórnie przydzielać im zadania, a uprzywilejowany status „Reklamy" został zatwierdzony na konferencji w 1960 roku przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego. Zakład stał się głównym wykonawcą neonów dla państwowych organizacji handlowych, a harmonogram prac był ustalany przez Ministerstwo. Przedsiębiorstwo Usług Reklamowych „Reklama inicjowało nowatorskie na polskim rynku rozwiazania, takie jak chociażby zorganizowanie pod koniec 1961 roku pracowni psychologicznej. Zatrudniono w niej dwóch psychologów, których zadaniem było prowadzenie badań nad strukturą treści haseł reklamowych (w tym neonów), ich trwałością w naszej pamięci oraz wyobrażeniami klienta inspirowanymi informacją reklamową. Analizowano także relację między czasem decyzji klienta a sugestywnością treści reklam i neonów.
- 7. LATA 70 Neony na nowo stały się modne w latach 70. Już w 1969 roku władze zleciły miejskim wydziałom opracowanie szkiców projektowych neonizacji dzielnic. Powstał program perspektywiczny rozwoju reklam neonowych, który przedstawiono do akceptacji najwyższym ówczesnym władzom, czyli sekretarzowi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Projekt został przyjęty i stanowił podstawę do dalszych działań. Wraz z napływem dewiz z zagranicy znów zwiększyły się środki na reklamę. Próbowano walczyć z biurokracją, więc likwidowano stare instytucje oraz powoływano nowe - z nadzieją na uproszczenie procedur. W 1970 roku zlikwidowano Komisję ds. Koordynacji Reklamy, która działała przy wydziale urbanistyki w Urzędzie Miasta. W jej miejsce w 1973 roku powołano Międzyresortową Radę Reklamy pod auspicjami Ministerstwa Handlu Wewnętrznego. Powołano również nowy urząd Naczelnego Plastyka Warszawy, który w miejsce uprzednio działającego Naczelnego Architekta wydawał ostateczne pozwolenia na montaż neonów. W 1971 roku powstały centralne plany neonizacji dla Warszawy przygotowane przez wszystkie władze dzielnicowe. Z tego czasu pochodzi plan neonizacji ulicy Puławskiej. Lista projektowanych neonów zawiera 84 pozycje. Także wydziały urbanistyki innych dzielnic musiały zaplanować projekty neonów dla swoich głównych arterii – np. na Ochocie reklamy świetlne miały pojawić się na 38 budynkach wzdłuż ulicy Grójeckiej. Neony lat 70. różniły się znacząco od tych wcześniejszych przede wszystkim pod względem wymiarów - były dużo większe. Zdecydowanie było też więcej neonów dachowych oraz wielkogabarytowych. Przeważały w większości litery blokowe (jako bardziej czytelne), a zniknęły zawijasy, tak przecież charakterystyczne dla neonów lat 50.
- 8. LATA 1980-1989 Lata 80. to koniec epoki neonów, które znikały z polskich ulic z wielu powodów. Przede wszystkim przyczynił się do tego kryzys gospodarczy, który rozpoczął się jeszcze pod koniec lat 70., oraz trwający w latach 19811983 stan wojenny. Nie bez wpływu dla neonów pozostał także powolny, lecz stały rozkład ekonomiczny i polityczny PRL-u, a także oszczędności w zużyciu prądu. Estetyka ulic (a tylko do takiej roli zostały w tym czasie sprowadzone neony) stała się potrzebą drugiej kategorii. Choć produkcja reklam świetlnych trwała nadal, neony były uboższe i oszczędne. Brakowało pieniędzy na regularne naprawy, w efekcie czego - niegdyś piękne i dekoracyjne neony - straszyły niekompletnymi napisami. Zmianę w postrzeganiu reklam świetlnych, które przed laty nadawały wielkomiejski sznyt stolicy, zapoczątkowało dopiero Muzeum Neonów. Do niedawna jeszcze zapomniane i zdewastowane neony, dzisiaj na nowo cieszą swym blaskiem. Niestety, często już nie w swoich oryginalnych miejscach, a na ścianach wystawowych muzeum. Potrzeba było wiele wysiłku, by tchnąć życie w tę niemodną już przecież reklamę. Jednak udało się. Muzeum opiekuje się coraz większą liczbą starych neonów, ratując je od zapomnienia. Co więcej, coraz śmielej na ulice miast - zwłaszcza Warszawy - wkraczają nowe neonowe szyldy. W większości proste, jednak raz za razem zdarza się coraz ciekawszy projekt. Z modą już tak jest, że przemija i wraca. Oby i tym razem sprawdziła się ta prawidłowość.
- 9. ZIMNA WOJNA 1945 r. KONFERENCJA W JAŁCIE Churchill, Roosevelt i Stalin przywódcy antyhitlerowskiej koalicji - spotykają się w lutym, by uzgodnić kształt powojennej Europy. Omawiane kwestie dotyczą losu i kształtu Polski, podziału Niemiec i utworzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych. 1948 r. BLOKADA BERLINA Związek Radziecki odcina połączenia lądowe prowadzące do zachodnich sektorów Berlina. Zachodnie mocarstwa tworzą most powietrzny - niezbędne zaopatrzenie dostarczane jest za pomocą transportu lotniczego. 1949 r. ZAKOŃCZENIE BLOKADY BERLINA / UTWORZENIE NATO ZSRR kończy blokadę Berlina Zachodniego. Powstaje Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO). Państwa założycielskie to Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Włochy. 1953 r. ŚMIERĆ STALINA Brutalny komunistyczny dyktator, Józef Stalin umiera w wieku 73 lat. Jego następca, Nikita Chruszczow, potępia zbrodnie okresu stalinizmu, co rozpoczyna okres odwilży.
- 10. 1955 r. UKŁAD WARSZAWSKI 14 maja 1955 powstaje Układ Warszawski, będący odpowiedzią na utworzenie NATO. Państwa założycielskie to NRD, Czechosłowacja, Polska, Węgry, Albania, Bułgaria i ZSRR. 1956-1957 r. REWOLUCJA WĘGIERSKA I POLSKI PAŹDZIERNIK Na Węgrzech wybucha gwałtowne powstanie przeciwko władzy co doprowadza do zbrojnej interwencji Związku Radzieckiego i w wielu ofiar. Po krótkotrwałym zawieszeniu interwencji nowy rząd z premierem Imre Nagyem na czele ogłasza szereg działań na rzecz demokratyzacji oraz zwiększenia swobód obywatelskich. Związek Radziecki podejmuje decyzję o powstrzymaniu przemian i Armia Radziecka powraca, by stłumić , kontrrewolucyjne powstanie". Premier Węgier Imre Nagy w wystąpieniu radiowym informuje o ataku Armii Radzieckiej i prosi świat o pilną pomoc. Wezwania te pozostają bez ostatecznie 10 listopada 1956r powstanie upada. Premier Nagy zostaje skazany na śmierć w 1958r. Niezadowolenie wybucha także w Polsce. Aby nie dopuścić do dalszego napięć, strona radziecka godzi się na zmianę kierownictwa partii i liberalizację systemu politycznegooraz ekonomicznego. Odbywają się międzynarodowe konferencje partii komunistycznych Aw Czechosłowacji i w Moskwie, które są odpowiedzią na rosnące w sile oczekiwania wolności i demokracji. Wśród pomysłów znajdują się wprowadzeniekontrolowanego przez państwo konsumpcjonizmu, a także pewna doza swobody i wolności kulturalnej.
- 11. ,,Światła Warszawy... informują, uczą, bawią!" Propagandowy przekaz, 1967 r. WYŚCIG KOSMICZNY W 1957 r. Związek Radziecki dokonuje pomyślnego wyniesienia na orbitę Sputnika 1 - pierwszego sztucznego satelity. 12 kwietnia 1961 r. radziecki kosmonauta Jurij Aleksiejewicz Gagarin zostaje pierwszym człowiekiem w przestrzeni kosmicznej. MUR BERLIŃSKI Władza komunistyczna wznosi trwały system umocnień na wewnątrz niemieckiej granicy w Berlinie. Pospiesznie wzniesiony mur jest szokiem dla Berlińczyków i świata, stając się wymownym symbolem żelaznej kurtyny. Światło innego rodzaju Jak przekonują zwolennicy wprowadzenia reklam electro-graphic symbols will represent the świetlnych do przestrzeni publicznej, neony - swoiste elektrograficzne znaki - mają być symbolem odrodzenia kulturalnego i gospodarczego, a także powrotu nadziei na lepsze jutro.
- 12. 1968 r. PRASKA WIOSNA Nowy premier Czechosłowacji rozpoczyna w styczniu 1968 r. refom, mających na celu zliberalizowanie systemu politycznego i gospodarczego. Rosnące nastroje antysocjalistyczne skłaniają ostatecznie Zwiazek Radziecki do interwencji. 1981 r. STAN WOJENNY W POLSCE Po strajkach w gdańskich stoczniach rośnie mobilizacja społeczeństwa, „Solidarność" rośnie na znaczeniu, stając się ogólnonarodowym ruchem sprzeciwu. 13 grudnia 1981 r. zostaje wprowadzony stan wojenny. który - w związku z nałożonymi na sankcjami - doprowadza do ostatecznego upadku gospodarki. 1991 r. KONIEC UKŁADU WSZAWSKIEGO ROZWIĄZANIA ZWIĄZKU RADZIECKIEGO Od 1989 r. w krajach Bloku Wschodniogo następują spore zmiany polityczne - pierwsze demokratyczne wybory, wolny rynek obywatelskie.