...

1. Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α - Ε Τ Τ Ι Σ Τ Η M A I - T E X ΝΑΙ
ΜΓΓΟΥΤΟΥΡΑ
ΙοοοοοοοΒΟΟθΒηοΜΜίΜ
η I m

2. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ X. ΐΑΠΟΥΤΟΥΡΑ
f Β Α Ρ Ε Ι Σ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
11! ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΥΤ0Η
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ “ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ,,
ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

3. "■ ■■■3 h I Ο ::;·
7-, /··'.-ff C2>,i
■- * ><*»«„, Λ %£ ^4■-v * ^-a· "k.i‘ ?>Τ'* ’ -tf''
·.? * *2.W ^ Is* · ' ’ :-'-:'
' ·.··· i·^.·..;·--·■
»1 »J s| O v* rj
<w#5 .4- I) &
Printed in Greece
Copyright 1931

4. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
“ Ο πως εις δλα τα άλλα σημεία τον πνευματικόν βίου
του ελληνικού λαοΰ, τοιουτοτρόπως και εις τάς προλή­
ψεις του άποδεικννεται ότι παραλλήλως προς την άρχαίαν
παράδοαιν υπάρχει καί άνταξία αυτής νεωτέρα δημιουρ­
γία δφειλομένη εις τούς αντονς ακριβώς λόγους. ΑΧ π ρ ο­
λήψεις αδται εϊνε χαρακτηριστικοί του τρόπον του σκέ-
πτεσϋ·αι τον λαοΰ και άποτνπονσι τάς ήϋικάς και πνευ­
ματικός δυνάμεις αύτοϋ. Διά τον παρόντος δημοσιεύμα­
τος δεν σκοπεϊται η ταντισις ή δ παραλληλισμός τω ν νΰν
προλήψεων προς όμοιας η άναλόγονς αρχαίας ούτε ή
διάκριοις τω ν κοινών προλήψεων από τω ν μεμονωμένως
άπαντωμένων εις τινας τόπους και ό καθορισμός τω ν
τόπων, εν οΊζ έκάστη τω ν μη κοινών προλήψεων απαν-
τάται. °Α πλώ ς αναφέρονται αΐ κυριώτεραι τών νΰν επικρα-
τονσών είς διαφόρους τόπους τής'Ελλάδος προλήψεων μετά
προοπαϋείας συντόμου τίνος ερμηνείας τον σχηματισμού
αυτών, δπον τοϋτο εϊνε δυνατόν. Τδ πρώτον υλικόν τον
δημοσιεύματος τούτον ελήφ/θη εκ πλείστων εκδεδομένων
καί Ανεκδότων συλλογών γλωσσικού και λαογραφίκοϋ υλι­
κόν, ών αί αποραδικαί, άανστηματοποίητοι καί ώς επί τδ
πλέϊστον ανευ ερμηνείας τίνος άναγραφεΊααι σχετικαϊ εί-
5

5. δήσεις ουνηρμολογήϋησαν ϋπ ’ έμοϋ εις σύνολον και ήρμη-
νενϋηααν καταλλήλως. Κατάλογος των ονλλογών τούτων
υπάρχει εν τφ δημοσιενματί μου ΙΙρολεγόμενα εις το
Νεοελληνικόν Λεξικόν.
"Εν Ά&ψαις rfj 3 Ma'tov 1921
f A, X, ΜΓΓΟΥΤΟΥΡΑΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ

6. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Π Η Γ Α Ι Τ Ω Ν Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε Ω Ν
1. Ο ίω ν ισ μ ό ς κ α ι μ αγεία .— Ό άνθρωπος εΰρεθείς
κατ'άρχάς ασθενής καί ανυπεράσπιστος εν μέσω τω ν περι-
κυκλουσών αυτόν δυνάμεων της φύσεωςησθάνδη Ιδίως φ ό ­
βον περί τοϋ μέλλοντος,τό οποίον προσεπάθησε παντοιο-
τρόπως νά προεικάσω και ματαίωσή τά έξ αυτοΰ κακά.'Ως
εχων δέ συναίσθησιν δτι αποτελεί τό κΰριον μέλος της δη­
μιουργίας, έσχημάτισε την γνώμην δτι παν τό πέριξ αυτοΰ
συμβαϊνον ωρίσθη ύπό τω ν διεπόντων τάς τΰχας του υπερ­
φυσικών δυνάμεων προς εξυπηρέτησιν αΰτοΰ. Ε ντεύθεν
άνεπτΰχθη ό οίωνισμός, ή τάσις δηλαδή νά εκλαμβάνω τά
συμβαίνοντα περί αυτόν ως ένεργείας τω ν υπερφυσικών
δυνάμεων, αιηνες εμμέσως προειδοποιούν αυτόν περί τω ν
μελλόντων νά συμβώσι. Ό οϊωνισμός διεμορφώθη είς τέ ­
λειον σύστημα παρά τοΐς αρχαίο ις, άλλα καί νΰν Αποτε­
λεί μίαν τω ν κυρίων πηγών δημιουργίας παρομοίων προς
τάς αρχαίας προλήψεων. A t προλήψεις αΰται έσχηματί-
σθησαν δ ι’ άγχινουστάτων μεταφορών καί παρομοιώσεων
μετ’ άφθονου δόσεως φαντασίας άνακαλυπτοΰσης αναλο­
γίας καί εις τάς ελαχίστας αποχρώσεις τώ ν σημασιών καί
εις τάς άσημοτέρας ομοιότητας ενεργειών καί δή καί είς
7

7. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
αύτάς ακόμη της τυχαίας συμπτώσεις λέξεων ή και συλ­
λαβών αυτών. Έκτος τούτου κατά τάς και παρά τοϊς πλεί-
στοις τω ν άλλων λαών Ιπίκρατούσας δοξασίας, αι υπερ­
φυσικά! δυνάμεις εϊνε διηρημέναι εις δυο αντίθετα στρα­
τόπεδα, εις αγαθοποιούς και κακοποιούς. Α ΐπ ρ ώ τα ικ έν-
τρον εχουσι την έννοιαν τοϋ -θείου, αΐ δεΰτεραι την του
διαβόλου. Περί την έννοιαν τοϋ θείου άνεπτΰχθησαν at
θρησκευηκαι δοξασιαι τής κοινωνίας ολοκλήρου καί κατ“
έξκίρεσιν και προλήψεις τινές τοΰ λαοΰ. Κυρίους ομως
πηγή προλήψεων τοϋ λαοΰ ΰπήρξεν ή έννοια τοΰ δια­
βόλου. Α ί κακοποιοί δυνάμεις εινε πρόξενοι έπηρειών
κακών, «ίίύ τών δποίο^ν δΰνανται νά προφυλάξωσι τούς
άνθριοπους ποικίλαι ενέργειαι. Ταΰτας τάς δυνάμεις επι­
καλούνται “να δι“ Ιπεμβάσεώς των απαλλαγώσιν οί άν­
θρωποι ποικίλων παθημάτων ή Ϊνα προκαλέσοοσι τοιαϋτα
εις τούς εχθρούς των. Ή ιδέα αΰτη παρήγαγε την απ’
αϊώνοον ευρύτατα επικρατούσαν δοξασίαν περί, μαγείας.
Έ κ τής δοξασίας δέ τής μαγείας προήλθον ποικίλαι προ­
λήψεις. Συμφώνως δέ προς τάς παρά πλείστοις λαοΐς
έπικρατούσας άστρολογικάς δοξασίας, πιστεύεται και νΰν
δτι εχουσιν επίδρασιν επί τών ανθρωπίνων πραγμά­
των καί τά ουράνια φαινόμενα και τα φυσικά φαινόμενα
και διά τοϋτο και ταΰτα συνετέλεσαν εις την γένεσιν
προλήψεων.
2. "H 'ibi « α ι έθ ιμ α κ α ί π ο ικ ίλ α ι σ υ μ π τώ ­
σεις.— Ο ι εκ ποικίλων παραδόσεων προκύψαντες τύποι
οί έκδηλούμενοι ε!ς τα ήθη και έθιμα περιεβλήθησαν εν
8

8. ΕΙ2ΑΓΩΓΗ
τώ πνεύματι τοϋ λαοΰ υπό μυστικισμοϋ τίνος, δστις επι­
τάσσει την ακριβή τήρησιν αυτών. Τοΰτο παρατηρεΐται
έν μεγάλφ βαθμφ παρά τω ελληνικφ λαφ, παρ’ φ ή είς
τά πατροπαράδοτα προσήλωσις εινε παραδειγματική καί
άνήχθη είς βαθμόν οίονεί ήθικοϋ καθήκοντος. Ώ ς δέ συμ­
βαίνει εν τη κοινωνία αί ήθικαί έπιταγαί προς τά άτομα
νά στηρίζωνται κάλλιον διά τής απειλής τιμωρίας τώ ν πα­
ραβατών, οΰτω καί τά παραγγέλματα περί της τηρήσεως
τώ ν πατροπαραδότων ηθώ ν καί εθίμων προσέλαβον συν
τφ χρόνφ τον τΰπον απειλής συμφοράς προς τον μή συμ-
μορφού'μενον προς αυτά. Διά τοΰτο πολλά υγιεινά καί
άλλα κοινώνικώς χρήσιμα παραγγέλματα, τώ ν οποίων ή
τήρησις εινε προαιρετική καί επομένως αμφίβολος, έστη-
ρίχθησαν κατά τον αυτόν τρόπον καί εγένοντο πηγή σχε­
τικών προλήψεων. Τέλος πηγή ικανών προλήψεων υπήρξε
καί ψυχολογικός τις λόγος, δστις συγχρόνως έχρησίμευσε
καί ώς τό κύριον στήριγμα τής διατηρήσεως αυτών. Ουτος
εϊνε ελλιπής συλλογισμός προκΰπτων εκ τυχαίας συμπτώ-
σεως γεγονότων τινώ ν προς φαινόμενα ανεξάρτητα κατ’
ουσίαν απ’ αυτών, άλλ’ υποτιθέμενα δτι έ'χουσι σχέσιν προς
ταϋτα. Υ π ή ρ ξα ν δηλαδή φαινόμενα συμπεσόντα τυχαίως
προς γεγονός τι ή ήμερομηνίαι καθ5 ας συνετελέσθη τι.
Επειδή δέ συνέπεσέ ποτε πάλιν κατά τήν έπανάληψιν τώ ν
αυτών φαινομένων ή κατά τάς αΰτάς ημερομηνίας νά έπα-
ναληφθώσι τά αυτά ή παρόμοια γεγονότα, εμορφώθη ή
ιδέα δτι πάντοτε συμβαίνει τοΰτο καί δτι ταϋτα έ'χουσι
προς άλληλα αιτιοίιδη σχέσιν. Καί οΰτω ή προφανής αυτη
σύμπτωσις εγινεν αφορμή γενέσεως πολλών προλήψεων.
9

10. A '
Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α Ι
Ε ΙΣ Τ Α Μ Ε Λ Η Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π ΙΝ Ο Υ Σ Ω Μ Α Τ Ο Σ
Κ Α Ι Τ Α Σ Λ Ε ΙΤ Ο Υ Ρ Γ ΙΑ Σ Α Υ Τ Ω Ν
1. ’Ο φ θ α λ μ ό ς.— Διά τω ν οφθαλμών λαμβάνει κυ­
ρίως ο άνθρωπος γνώ σιν τοϋ εξω κόσμου και εις αυτούς
ενομίσθη δτι υπάρχει ή εδρα της κακοποιού επηρείας
επί τω ν αγαθών του πλησίον του, τής βασκανίας, ητις
διά τοΰτο ονομάζεται φτάρμισμα ( — δφϋάλμιαμα) ή μ ά ­
τιασμα. Πηγή τής προλήψεως ταΰτης εΐνε δ πόθος νά
έ'χη τις δ,τι αγαθόν βλέπει νά έ'χη δ πλησίον του και δ
παρά πολλοΐς προκύπτων φθόνος, δταν στερώνται αΰτοϋ
ή δεν δΰνανται νά to άποκτήσωσιν, δστις ά'γει αυτούς
τέλος εις ειδός τ ι χαι.ρεκακίας καί ευχής νά ΐδω σι κα'ι τον
πλησίον τω ν στερούμενον ή ΰποφέροντα. Ακολούθως διε-
μορφώθη ή πρόληψις δτι ΰπάρχουσιν άνθρωποι, οϊτινες
πάντοτε εχουσι κακο μάτι, είτε διότι διακρίνει αυτούς
πάντοτε κακεντρέχεια, είτε διότι φυσικώς εινε πλασμένοι
κακο7]σκιωτοι ή γουρσούσηόες. Οί τοιοϋτοι πιστεύεται οτι
και γενικώτερον εινε απαίσιοι, έστω κα'ι παρακαθημενοι
απλώς παρά τινι ή συναντώμενοι ύπ’ αΰτοϋ, διότι χρη-
σιμεΰουσιν ώς μέσα τώ ν φθονοΰντων τά αγαθά τω ν άν-
II

11. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
θρώπων κακοποιών πνευμάτων προς βλάβην αυτών. Ή
πρόληψις τής βασκανίας είνε τόσον ισχυρά, ώστε και ή
Εκκλησία καΟιέρωσεν ευχάς κατ' αυτής. Ή υγεία, ή ώραιό-
της καί παν αγαθόν κτήμα τοϋ ανθρώπου πιστεύεται οτι
ΰπόκεινται είς την έπίδρασιν τής βασκανίας και δΰναν-
ται νά καταστραφώσιν. Ιδ ίω ς δέ νομίζεται δτι προσβάλ­
λονται ύπ5αυτής τά βρέφη, πάντως δ ω τι ταϋτα ΰπόκειν-
ται εις πλείονας άσθενείας και συχνοτέρους θανάτους.
,Η βασκανία πιστεύεται οτι δυναται νά προληφθή ή νά
ανασταλή διά διαφόροον ενεργειών. Προληπτικαί τής βα­
σκανίας ενέργειαι νομίζονται αί εξής: προσποιείται δτι
πτΰει άπαξ ή τρις ό φοβούμενος μήπως βασκανη ή και
ο ψοβοχίμένος μήπως βασκανθή αυτός ή κτήμα του. Ό
φοβούμενος μήπως βασκάντ] συνοδεύει την πραξίν του κα'ι
διά τής φράσεως νά μη βασκαΰ·!}. Ό δέ θέλων νά μή βα-
σκανθή κυρίως φτύνει ατόν κόρφο τον. Τό πτυειν πάντως
εινε συμβολισμιός τοΰ αποτροπιασμού προς την κακήν
καί κατάπτυστον βασκανίαν, ή δέ τρις επανάληψις γίνε­
ται διά την ιερότητα τοΰ άριθμοΰ τρία. Άποτρέπει τις
άφ5εαυτοί την βασκανίαν προσηλών το βλέμμα του κατά
την στιγμήν τής βασκανίας είς τούς δνυχάς του, είς συμ­
βολισμόν δτι εις τό σημεΐον τοϋτο δυναται νά μεταδοθή
ή βασκανία άκινδΰνως. Προλαμβάνει τις επίσης την επή­
ρειαν τοϋ βασκάνου οφθαλμού μέ τό δεκάτωμα ή μονν-
τζω μα διά των δέκα δακτύλων τοΰ ατόμου, τό οποίον
νομίζεται εχον βάσκανον οφθαλμόν, ώς οιονεί άνάθεμα
κατά τής επηρείας του. Συντελεστική τής αποφυγής τής
βασκανίας εινε καί ή μετακίνησις απλώς τίνος εκ τής θέ-
12
£

12. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
σεώς του ΰποδηλοϋσα κατ’ αναλογίαν την μετακίνησιν
τής βασκανίας προς άλλην κατεΰθυνσιν. Προφιιλαττει τις
άτομόν τι από της βασκανίας επιθέτων κηλΐδα μέλαιναν
επί τοϋ μετώπου ή τής παρειάς αΰτοϋ, είς συμβολισμόν
δτι, άφοϋ ά'παξ τό άτομον ύπέστη βλάβην τινά, πρέπει
νά μείνη άνεπηρέαστον από τής βλάβης τής βασκανίας.
Προτιμάται δέ προς τοϋτο ή πυρΐτις, ώς συμβολίζουσα
την δι5αυτής καϋσιν τής βασκανίας. Διά τούς παϊδας
προλαμβάνεται ή βασκανία, αν διέλθωσι τρις άνωθεν πυ­
ράς, είς δ δήθεν Ιγκαταλείπουσι πάσαν κακήν επήρειαν.
’Αποφεύγει τις την βασκανίαν και δν φέρη τό ένδυμά του
«α νά π οδα », ϊνα δήθεν ή βασκανία εΰρη αναποδιά.
Κυρίως προφυλάττει άτομόν τι από τής βασκανίας και
γενικώς από των ασθενειών τό φνλαχτό (χαμαλί, αγ-
κόλφι), θήκη συνήθως τριγωνική εξ υφάσματος ή μετάλ­
λου περιέχουσα σταυρόν ξΰλινον και ενίοτε και εΰχάς
εκκλησιαστικός επί χάρτου περικεκλεισμένου εντός κηρού,
Τοϋτο συνήθως περιέχει ως οιονεί ανάθημα είς τον σταυ­
ρόν και τεμάχιον από μοακοΰυμίαμσ. ή μοσκοκάρυδο ή
καμφορά. Π αϊς ή ζφ ον προφυλάσσεται από τής βασκα­
νίας, αν άναρτηθή άπ’ αΰτοϋ λίθος χρώματος κυανοΰ
(γαλαζόπετρα). Άντικείμενον κατ’ εξοχήν προληπτικόν τής
βασκανίας άλλου αντικειμένου εκ τοΰ οποίου άναρτάται
εινε τό σκόροδον ή ενιαχού και τό κρόμμυον, πάντως
επειδή ταΰτα έπιδρώντα επί τώ ν οφθαλμών νομίζονται
καί άντιδρώντα κατά τής κακής επηρείας αυτών. Έ κ τοΰ-
του προήλθε καί ή αποτρεπτική τής βασκανίας φράσις
ακόρδο ατά μάτ’α σου, ακριβώς ως ένεκα τής εκτυφλωτι-

13. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
•/.ής ιδιότητας της τέφρας λέγεται ή παρομοία φράσις
στάχτη ατά μάτίσ. τον. Τοιαύτην προληπτικήν ιδιότητα
εχει κα'ι κλάδος σχοίνου,, πάντως διά τό ομόηχον προς
την λέξιν σχοινί, δ ι’ ης ύποδηλοΰται περιορισμός τής βα­
σκανίας. Διάφορα αηδή η ευτελή αντικείμενα άναρτώ-
μενα εξ άλλων αντικειμένων συμβολίζουσιν δτι ή βα­
σκανία δυναται νά πέση Ιπ* αυτών κα'ι νά προφυλαχι^ή
τό άντικείμενον, εξ οΰ εινε άνηρτημένα. Τοιαϋτα εινε κε­
φαλή βοός (βοϊδοκέφαλο) ή δνου η ήμιόνου ή ίππου,
δδόντες χοίρου, κοχλιάριον τρυπημένον, πόδες ασπάλα­
κας κα'ι παλαιόν σανδάλιον. ’Από τής βασκανίας προφυ-
λάσσει και τεμάχιον δικτύου περιβάλλον τό άντικείμενον,
ως οίονε'ι έμποδίζον την βασκανίαν νά πέση επ’ αυτοΰ.
Επειδή δέ ολαι αΐ άσΟένειαι νομίζεται δτι είνε δυνατόν
νά προήλθον κα'ι εκ βασκανίας, πρέπει εν έκαστη τού­
των νά εξακριβωθώ αν προέρχηται εκ τοιαύτης αιτίας.
Προς έξακρίβωσιν τούτου έμβαπτίζουσιν εντός ποτηριού
ίίδατος τρεϊί άνημμένους άνθρακας μετά μαγικών ρη­
τών. Τότε, δν μέν οί άνθρακες σταθώσιν είς τήν επιφά­
νειαν τοΰ ΰδατος, σημεΐον οτι δεν υπάρχει βασκανία κα'ι
εινε ανάγκη άλλης θεραπείας. ”Α ν δμως οι άνθρακες βυ-
θισθώσιν εΐς τό αΐδωρ, τότε πρόκειται περ'ι βασκανίας
κα'ι κατ’ αυτής κυρίως πρέπει νά ληφθώσι μέτρα. Έ ν τή
μαντεία ταυτη δ μέν αριθμός τρία έγγυαται τήν επιτυχίαν
αυτής, ο! άνημμένοι άνθρακες συμβολίζουσι τό πάθος
και ή παρά τούς φυσικούς νόμους βύθισις αυτών, ένεκα
ίσως άλλης ουσίας περιεχομένης εν τφ έσβεσμένφ αν-
θρακι και βαρυτέρας τοΰ υδατος, συμβολίζει δτι τό πά­
14

14. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
θος εινε παρά φύσιν καί επομένως προέρχεται εκ βα-
σκάνου οφθαλμού (ΐδε και λέξιν ανϋραξ). Ή γενομένη
βασκανία θεραπεύεται διά διαφόρων συμβολικών πρά­
ξεων. Οϋτω περιστρέφουσι περί τήν κεφαλήν τοϋ βασκαν-
θέντος μετ’ έξορκισμών μάχαιραν, άλας καί άρτον, επειτα
δέ τήν μέν μάχαιραν έμπηγνΰουσιν εΐς ξΰλον, τό ά'λας
ρίπτουσιν εξω τής οικίας τον δέ άρτον δίδουσιν εΐς κΰνα.
Ταϋτα συμβολίζουσιν δτι τά κακά τής βασκανίας άφαι-
ροΰμενα από τοΰ βασκαν&έντος ατόμου διασκορπίζονται
κα'ι μεταδίδονται άλλαχοΰ. Τήν βασκανίαν αναιρεί δ βα-
σκάνας αν πτύση τρις εΐς τό στόμα τοΰ βασκανθέντος.
Ή βασκανία αναιρείται αν ρicpvtf] επί τοΰ βασκανθέν-
τος χώμα κρυφίως ληφθέν εκ τω ν ιχνών τώ ν ποδών τοΰ
βασκάναντος, δ'περ εινε συμβολισμός τής δι’ άλλου αντι­
κειμένου τοΰ βασκάναντος άναιρέσεως τής πρώτης επη­
ρείας του. Διά τον αυτόν λόγον νομίζεται δτι αναιρείται
ή βασκανία, αν καπνισθή δ βασκανθείς μέ τεμάχιον εν­
δύματος τοΰ βασκάναντος ή μέ τεμάχιον τοΰ υποδήμα­
τος του ή άν άλειψβή εΐς τό πρόσωπον μέ τον σίελον
τοΰ βασκάναντος ή τέλος αν καταπίχι ολίγον σίελόν του.
Ό βασκανθείς αποβάλλει τήν βασκανίαν αν ούρηση επί
τών όνΰχων του, ίσω ς εΐς συμβολισμόν αποβολής τοΰ κα-
κοΰ έκ τώ ν έ'σω καί μεταβιβάσεο>ς εΐς τό έσχατον καί
άκίνδυνον άκρον τοΰ σώματος. Ε π ίσης αποβάλλει δ βα-
σκανθείς τήν βασκανίαν αν καπνισθη μέ τό άκρον τής
«βρακοζώνας» του, ίσω ς εΐς συμβολισμόν δτι καίει επ’ αν-
τοΰ τό κακόν καταστρέφων εντελώς άντικείμενον άντ* άλ­
λου πολυτιμοτέρου, ένφ τό πάθος του διαλύεται ώς κα-
15

15. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
πνός.’Αποβάλλει ο βασκανθείς τήν βασκανίαν περιστρέ-
φων πέριξ τής κεφαλής του άγγεΐον ΰδατος μετ’ άναλε-
λυμένου αλατος, ΐσως εΐς συμβολισμόν δτι το πάθος του
θά αναλυΟβ ώς τό αλας εντός τοϋ υδάτος. "Αλλαι ενέρ-
γειαι κατά τής βασκανίας εινε α! εξής: ρίπτουσιν εις άγ~
γεΐον ΰδωρ καί εντός αύτοϋ σταγόνας ελαίου τής κανδή-
λας άναλυομένας εντός τοΰ ΰδατος (αν τυχόν δεν άναλυ-
θώσιν αΰυαι, τοϋτο σημαίνει δτι δεν υπάρχει βασκανία)
και νίπτουσι δι5αΰτοϋ τρις τό πρόσωπον τοΰ βασκανθέν-
τος. Ένταΰθα ό αριθμός τρία συμβολίζει τό αίσιον τής
ένεργ^ίας, το άναλυόμενον ελαιον συμβολίζει τήν διάλυσιν
τής βασκανίας καί τό χυνόμενον προς καθαρμόν ΰδωρ
τήν εκβολήν τοΰ κακοΰ εκ τοΰ σώματος. Καπνίζουσι τον
βασκανθέντα μέ μυρωδικά, ΐσω ς διά τήν απολυμαντικήν
ιδιότητα τούτων καί διά τον ανωτέρω μνημονευθέντα
συμβολισμόν διά τοΰ καπνοΰ. Τό βασκανθέν βρέφος περι-
φέρουσι τρις κατά τήν νΰκτα προ τοΰ ΰπνου άνωθεν τοΰ
πυρός τής εστίας διά νά μεταβή τό κακόν εις τό πΰρ.
ΓΙρός απαλλαγήν βρέφους από τής βασκανίας συντελεί
τό γλΰψιμον αΰτοϋ τρις διά τής γλώσσης επί τοϋ προ­
σώπου, δτε, αν τοϋτο εινε ΰφάλμυρον, εΐνε σημεΐον δτι
υπάρχει βασκανία. Τό νοσοΰν εκ βασκανίας βρέφος θε-
ραπεΰουσι διά μείγματος άποξυσμάτων ασβέστου εκ τώ ν
τοίχων τοΰ δωματίου καί αγιασμού, δι3οΰ ποτίζουσιν
αυτό καί νίπτουσιν αυτό τρίς. Ζφα βασκανθέντα και μή
δυνάμενα νά όργώσωσιν άπαλλάττονται τής βασκανίας,
άν δ ζευγηλάτης άλείψΉ διά τοΰ ουρου του τούς δνυχάς
των. Τοΰτο δέ άφ5ενός μέν διότι τό ακάθαρτον ουρον
ιό

16. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
συμβολίζει άντίδρασιν κατά τοΰ μιάσματος τής βασκα­
νίας, άφ5ετέρου δέ δif)τι. έχει τοϋτο -θεραπευτικήν ενέρ­
γειαν. Κ αι ταΰτα μέν περ'ι τής κακής επηρείας τοϋ δφθαλ-
μοϋ. Έ κτος τούτου και ή κίνησις τοΰ ενός ή τοΰ άλλου
οφθαλμού, τό παίξιμο, κατ5αναλογίαν προς τήν κίνησιν
τοΰ μέλλοντος νά έπέλθη γεγονότος, νομίζεται ως προ-
μήνυμα μέλλοντος ευάρεστου ή δυσαρέστου γεγονότος.
Φυσικφ τφ λόγφ κατ=αναλογίαν ή κίνησις τοϋ δεξιοΰ
οφθαλμού προμηνύει αίσιον γεγονός, ενώ ή κίνησις τοϋ
αριστερού οφθαλμού προμηνύει άπαίσιον γεγονός. Έ κ ­
τος τούτου δμως νομίζεται οτι ή κίνησις τοϋ δφθαλμοΰ
εινε μόνον προμήνυμα τοΰ μέλλοντος νά έπέλθη γεγο­
νότος, προς εξακρίβωσιν δέ εκ τίνος μέλλει τοΰτο νά
προέλθη ή αν τοΰτο θά είνε ευχάριστον ή δυσάρεστον
εινε εν χρήσει τό νομάτισμα (δνομάτισμα). Τοϋτο συνί-
σταται εις τον ορισμόν ενός ατόμου δι’ έκαστον τώ ν
οφθαλμών ή τοΰ αισίου διά τον ενα οφθαλμόν καί τοϋ
απαίσιου διά τον άλλον οφθαλμόν καί ή προσπάθεια
έπειτα προς άπόσπασιν διά τής τριβής εκ τώ ν βλεφαρί­
δων τώ ν δύο οφθαλμών τριχός. Ό οφθαλμός έκ τής
βλεφαρίδος τοΰ οποίου θ ’ άποσπασθχί ή πρώτη θριξ ύπο-
δηλοΐ δτι εκ τού όρισθέντος δι’ αυτόν ατόμου θά πρό­
ελθε τό γεγονός ή cm τό γεγονός τοΰτο θά εινε ποιό-
τητος άναλόγου προς τήν όρισθεϊσαν διά τον οφθαλμόν
τοΰτον. Τό νομάτισμα προς ορισμόν τοΰ ατόμου γίνεται
καί αν ζητήση τις από παρακαΟήμενον νά τω εΐπη ενα
αριθμόν. Τ ό γράμμα τοΰ αλφαβήτου, προς δ αντιστοιχεί
δ αριθμός οΰτος, δεικνύει τό αρχικόν γράμμα τοΰ δνό-
Μιιυνΐουρα%Π ρ ο λ ή ψ ε ι ς τ ο ν ε λ λ ΐ } η κ ο ν λ α ο ν 2
17

17. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
ματος τοΰ ατόμου. Τό είδος τοΰτο τοΰ οΐωνισμοϋ ιδίως
είνε εν χρήσει προς εΰρεσιν τοΰ ατόμου, υπό τοϋ οποίου
νομίζει τις οτι μνημονεύεται (ΐδε και λέξιν ρίς).
2. ~Ωτα.— Κ α τ’ αναλογίαν τοΰ ήχου μελλούσης ει-
δήσεως οιωνός προαγγέλλων ταΰτην νομίζεται δ βόμβος
τοΰ ώτός τίνος. Ό βόμβος οΰτος προαγγέλλει νέον τι
καλόν η κακόν. Ένιαχοϋ δ βόμβος τοΰ δεξιοΰ ώτός
νομίζεται προάγγελος αΐσίας ειδήσεως, δ δέ βόμβος
τοΰ αριστερού ωτός προάγγελος κακής. Έ κτος τοΰτου
δ βόμβος τοϋ ωτός νομίζεται δτι ύποδηλοΐ και κακολο-
γίαν εκείνου, τοϋ δποίου τό οΰς βομβεΐ. "Οταν τις ερω-
τώμενος νπ άλλου ποιον οΰς του βομβεΐ επιτύχει, τοΰτο
σημαίνει κατ’ Αναλογίαν η δτι θά ακοΰση δμοΰ μετ’ αΰ-
τοΰ τήν εΐδησιν ή οτι κακολογοΰνται δμοΰ υπό τίνος.
3. Ρ ίς .— 'Ο κνησμός τής ρινός κατ’ αναλογίαν νομί-
ζεται δτι προμηνύει στενοχώριαν. ’Αλλαχού δέ νομίζεται
δτι προμηνύει ένόχλησιν εξ άφίξεως προσώπου τινός. Ό
πταρμός κατ’ αναλογίαν τοΰ ήχου τοΰ παραγομένου υπό
τώ ν επιδοπιμαζόντων θορυβωδώς ενέργειαν τινα νομίζεται
δτι προμηνύει τήν αλήθειαν τών λεγομένων κατά τήν
στιγμήν κ α θ ήν γίνεται ή τήν έπανάληψιν γεγονότος πα­
ρομοίου προς τό τής στιγμής εκείνης (ΐδε καιτάς περί θανά­
του προλήψεις και λέξιν Ά πόκρεφ ). Επίσης δ πταρμός νο·
μίζεται δτι ύποδηλοΐ δτι γίνεται λόγος περί τίνος υπό συγ­
γενών του ή φίλων του. Προς μαντείαν δέ τοΰ δνόμα-
τος τοΰ μνημονεύοντας μεταχειρίζονται τό ανωτέρω μνη-
ι8

18. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
μονευθέν νομάτισμα. Διά τό νομάησμα τοΰτο εκτός τοϋ
μνημονευθέντος τρόπου υπάρχει καί ό εξής: Τρίβουσι
τάς δφρϋς τω ν μνημονεύοντες διάφορα ονόματα συγγε­
νώ ν καί φίλων. Τό όνομα μετά της μνείας τοϋ οποίου
θά συμπέση ή εξαγωγή τριχός έκ τής τριβής τώ ν όφρυοον
ύποδηλοΐ τον μνημονεύοντα. Ε πειδή δέ ο πταρμός πα-
ράγεται συχνάκις εκ κρυολογήματος, νομίζεται καλόν επί
τοϋ πταρμού νά άποτρέπωσι τήν πιθανότητα άσθενείας
διά τής ευχής γειά σον ή με (τΙς) υγείες (σου).
4. Π α ρ εια ί.— Ό κνησμός παρειάς κατ’ αναλογίαν
νομίζεται δτι προμηνύει λύπην καί στενοχωρίαν. Ό παΐς
ό οποίος έχει εΐς τήν παρειάν ή καί γενικώτερον εΐς τό
σώμα έλιά νομίζεται διά τό ομόηχον τής λέξεως οτι θά
γίνη ελεημων.
5. Σ τό μ α .— Π ερί τοϋ πτύσματος έγένετο λόγος ανω­
τέρω εν tfj λέξει οφθαλμός. Τό χάσμημα ως προϊόν κο-
πώσεως ή αδιαθεσίας νομίζεται δτι προμηνύει κακόν καί
διά τοΰτο συνηθίζεται νά γίνεται επί τοΰ στόματος τώ ν
χασμωμένων παιδίων τό σημεΐον τοϋ σταυρού, ΐνα διά
τής χάριτος αΰτοϋ αποτροπή τό επικείμενον κακόν. Ό
υπέρμετρος γέλως ως υπερβολή χαράς θεωρείται κατ’ άν-
τίθεσιν προμήνυμα λύπης, διό εύχονται εις τον ύπερμέ-
τρως γελώντα σε καλό σου. Τό συρίττειν έν -καιρφ νυ-
κτός θεωρείται κακόν, πάντως διά τήν άνησυχίαν ήν προ-
καλεϊ ο πράττων τοϋτο. "Ό πράττων τοϋτο κατ° αναλογίαν
θά ΰποστή ζημίαν έκ ζφου περιφερομένου κατά τήν νύ-
19

19. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
κτα, διότι λαγός ϋά φώ] τη σιτάρια τον. Ό τρώ γω ν
δεν πρέπει νά άφήνη υπόλειμμα άρτου (τη χαψιά τον),
πάντως διότι τοϋτο εινε άπρεπες κα'ι αποτελεί καί σπα­
τάλην. Διά τοΰτο νομίζεται κατ’ αναλογίαν οτι τον μέν
πράττοντα τοΰτο θά τον άφήση ή σΰζυγός του, αν δέ
άλλος τις φάγη τό ΰπολειπόμενον, οΰτος λαμβάνει δυνά­
μεις άφαιρουμένας παρά τοΰ καταλιπόντος τό τεμάχιον
τοϋ άρτου.
8. Ό δ ό ν τε ς .— Οΐ πυκνοί δδόντες ενιαχού κατ’ ανα­
λογίαν (=πλήθος όδόντων καί πλήθος κτημάτων) προ-
μηνύονσι πλούτον, ενφ οΐ αραιοί άντιθέτως προμηνΰουσι
πτο>χείαν. Τουναντίον άλλαχοΰ κατ' ά'λλην αναλογίαν (— ευ­
ρυχωρία καί ευμάρεια) νομίζεται οτι δ εχων αραιούς δδόν-
τας θά πλουτήση. Θεωρείται κακόν νά ρίψη τις κατά γης
εκβληθέντα δδόντα παιδός, πάντως ενεκα σεβασμού προς
μέρος τοϋ σώματος, διότι, αν κατά τΰχην πατηθή οΰτος
ΰπό κυνός, νομίζεται κατ’ αναλογίαν οτι ό εΐς δν ανήκει
θά απόκτηση άντ5 αΰτοϋ σκυλήσιο δόντι. Διά τοΰτο ρί-
πτουσιν αυτόν επί τής στέγης διά νά τον πάρη ή κου­
ρούνα η είς οπήν τινα διά νά τον πάρη ό ποντικός καί
φέρωσιν άλλον στερεόν, παρακινούμενοι διά τής φράσεως
νά κοκκαλένιο και δός μου σιδερένιο.
7. Γ λ ώ σ σ α .— "Α ν τις δαγκάση τήν γλώσσαν του,
τοϋτο κατ’ αναλογίαν τοϋ παραγομένου δυσαρέστου συν­
αισθήματος δηλοϊ οτι κακολογεΐται ΰπό τίνος. "Α ν τις
20

20. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
όμιλγί περί επικειμένων κακών, νομίζεται δη θά άποτρα-
πώσι ταϋτα, αν καταρασθώσι τον όμιλοϋντα διά τής φρά-
σεως δάγκασε τη γλωσσά σου ή νά όαγκάσι] τη γλωσσά
του. Τοϋτο δέ διότι ό δαγκάνων τήν γλώσσαν του παύει
προσωρινώς νά δμιλή και κατ' αναλογίαν νομίζεται δτι
θά έμποδισθή συγκοπτόμενον διά τό μέλλον κακόν.
8. Λ α ιμ ό ς .— "Οταν δ λαιμός τίνος καίγι άνευ ουσίας
προκαλούσης ερεθισμόν, νομίζεται κατ’ αναλογίαν τοΰ
προκαλουμένου δυσάρεστου συναισθήματος δτι οΰτος κα-
κολογεΐται ΰπό τίνος. Ή λυγξ κατ’ αναλογίαν τής παρα-
γομένης δι’ αυτής κινήσεως νομίζεται ώς σημεΐον δτι γί­
νεται που λόγος περί τίνος. Διά νά παύση αΰτη πρέπει
τις νά άναφέρη ονόματα άπόντων φίλων του, πα'ντως
διότι διά τής κινήσεως τής όμιλίας επέρχεται αντιπερι­
σπασμός κατά τής λυγγός.
9. Τ ρ ίχ ες.— ΓΑν βρέφους γεννηθέντος αί τρίχες τής
κεφαλής δέν χωρίζωνται είς τήν κορυφήν, ώς συμβαίνει
συνήθως, άλλ’ ό'πισθεν τής κεφαλής χαμηλά, πιστεύεται
κατ’ Αναλογίαν (= θ έσ ις περι τό τέρμα τής κεφαλής κα'ι
τέρμα τοκετοί) δτι ή μήτηρ του δέν θ ’ απόκτηση ά'λλο
τέκνον. ”Α ν τρίχες τινές επί τής -κεφαλής συστρέφων-
τα ι εις δύο κύκλους, πιστεύεται δτι οΰτος θά νυμφευ-θή
δίς. Α ί κοπτόμεναι τρίχες ώς μέρη τοϋ σώματος δέν θ εω ­
ρείται καλόν νά ρίπτωνται εις τό έ'δαψος καί νά πατών­
ται, άλλά τίθενται εντός οπών. Γυνή κτενιζομένη δέν
ρίπτει τάς πιπτούσας κατά τό κτένισμα τρίχας (άποχτε-
21

21. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
νίδια) εΐς το πϋρ, διότι κατ' αναλογίαν τής επερχομένης
καταστροφής πιστεύεται οτι θά χηρεύση.
10. Ε γ κ έ φ α λ ο ς .— "Οταν δύο σκέπτωνται τό αυτό
πραγμα καί δ είς προλαμβάνουν τον άλλον τό άναφέρη
προηγουμένως, νομίζεται κατ’ Αναλογίαν (=προτεραι.ότης
σκέψεως καί πρωτεία) δτι outoe θά ζήση περισσότερον
τοϋ άλλου.
11. Π α λά μ η .— Ό έ'χων τάς δύο συγκλινούσας γραμ­
μής τής παλάμης μΓ7λλον παραλλήλους νομίζεται κατ’ ανα­
λογίαν (=παραλληλότης γραμμών καί αποφυγή συγκρού­
σεων καί αντιθέσεων) δτι θά ζή ση ευτυχέστερος τοΰ εχον-
τος τάς γραμμάς ταύτας όλιγώτερον παραλλήλους. Ό κνη­
σμός τής παλάμης νομίζεται κατ’ αναλογίαν τοϋ προκα­
λουμένου ερεθισμού δτι προμ,ηνύει λήψιν χρημάτων ή
κέρδος.
12. Δ ά κ τυ λ ο ι.— “Α ν τό άκρον τοϋ μεγάλοι) δακτύ­
λου τής χειρός τίνος άναστρεφομένου δύναται νά φθηογι
καί νά εγγίση τον βραχίονα, τοΰτο κατ3αναλογίαν (= δ ι-
πλότης κάμψεως) σημαίνει δτι οΰτος θά νυμφευθή δίς.
”Α ν ή χείρ τίνος τεινομένη παρουσιάζη τούς δακτύ­
λους καμπτομένους πρός τό άνω καί σχηματίζοντας κοι­
λότητά τινα, οΰτος νομίζεται, κατά μεταφοράν τής κάμ­
ψεως είς τον χαρακτήρα του, δτι εινε εΰσπλαγχνος καί
ελεήμων, ένω τουναντίον πιστεύεται δ ι’ εκείνον, οΰτινος
οϊ τεινόμενοι δάκτυλοι εινε ευθείς καί ά'νευ κάμψεως. "Αν
οί δάκτυλοι τοϋ ποδός τίνος εινε ό εις επί τοΰ άλλου, οΰ-
22

22. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
τος κατ' αναλογίαν τής έννοιας τής συσσο)ρεύσεως νομί-
ζεται οτι θ ά απόκτηση πολλά αγαθά.
13. "Ο νυ χ ες.— Κατά μεταφοράν τής απώλειας εις
τήν ηθικήν έ'λλειψιν πιστεύεται οτι τοΰ αμαρτωλού πί-
πτουσιν εις ή πλείονες όνυχες καί οτι τοΰτο θ ά εινε
σημεΐον τής κακής ηθικής ποιότητος αΰτοϋ εν τφ
ά'λλφ κόσμφ. Διά τοΰτο συμβολικώς πιστεύεται δ τι εκεί­
νος, περί τοΰ οποίου ΰπάρχουσιν ύπόνοιαι. δτι εΰρεν άπο-
λεσθέν tl άντικείμενον ή διέπραξε κλοπήν τινα, οφεί­
λει, δταν τφ ζητηθή, νά δώση τεμάχιον δνυχος εΐς τον
άπολέσαντα εΐς άπόδειξιν τοΰ οτι εινε άθφος· διότι έν
ενδεχόμενη άρνήσει πιστοποιεί τήν ενοχήν του, ώς φ ο­
βούμενος στέρησιν τεμαχίου τινός, δπερ θά τω ζητηθή
έν τφ ά'λλφ κόσμφ. Διά τοΰτο 6 κόπτων τούς όνυ­
χας του ρίπτει τα τεμάχια αυτών συμβολικώς ό'πισθεν
τώ ν ώμιον του εΐς ενδειξιν οτι έξακολουθεΐ νά τά φέρη
καί μετά θάνατον θά τά παρουσίαση εΐς τον θυρωρόν
τοΰ "4·δου διά νά εΐσέλθη ελευθέριος διά τής πΰλης αΰ-
τοϋ, διότι άλλως θεωρούμενος αμαρτωλός θά βληθή εΐς
τήν πίσσαν. Διά τον αυτόν λόγον πιστεύεται καί οτι τοΰ
μή πράττοντος τοΰτο τά τεμάχια ταΰτα τώ ν ονύχων με­
ταβάλλονται εΐς δ'φεις καταδιώκοντας αυτόν. Κ αί άλλως
δέ θεωρείται κακόν νά ρίπτωσι τά τεμάχια τώ ν κοπτο-
μένων ονύχων ως μέρη τοΰ σώματος εΐς τό έδαφος, οπου
θά πατώνται, αλλά θέτουσιν αυτά εΐς οπήν τινα. Διά τον
αυτόν λόγον νομίζεται κακόν νά καίωνται τά τεμάχια τώ ν
κοπτομένων ονύχων. Δέν κόπτει τις τούς όνυχάς του οταν
23

23. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
λάβη άντίδωρον διά νά μή απόρριψη μέρος τοΰ άγια-
σθέντος διά τούτου σώματός του. Τοϋτο αποτελεί και πα­
ράγγελμα καθαρισμού προ τής μεταβάσεως εις τήν εκ­
κλησίαν. Δέν κόπτουσι τούς όνυχας νηπίου μέχρις ηλι­
κίας ενός έτους, διότι ά'λλως τοϋτο θά γίνη κλέπτης. Ή
πρόληψις στηρίζει τό υγιεινόν παράγγελμα τής αποφυ­
γής τής κοπής τώ ν μή άντεχόντων εις αυτήν άπαλωτάτων
ονύχων τοϋ νηπίου. Τ ά τεμάχια τώ ν πρώτων κοπτομένων
ονύχων τοϋ παιδός ή μήτηρ ρίπτει εΐς τό βαλλάντιον τοϋ
πατρός ίου, διότι πιστεύεται δτι ταΰτα θά φέρωσιν ευ­
τυχίαν και τό βαλλάντιον θά εινε πάντοτε πλήρες. Έ ά ν
αύξάνωνται πολύ ταχέως οί δ'νυχές τίνος, οΰτος κατ’ άν-
τίθεσιν νομίζεται δτι θά γίνη πτωχός. Ό εχων στίγματα
επί τών ονύχων νομίζεται δτι θά εινε ευτυχής εις τάς
δοσοληψίας του.
14. Π λ ευ ρ α ί.— Ό κοιμώμενος επί τής άριστεράς
πλευράς δέν άποκτα τέκνα. Ή πρόληψις στηρίζει υγιεινόν
παράγγελμα, διότι εν τή αριστερή πλευρά κεϊται ή καρ-
δία, ήτις εινε ανθυγιεινόν νά πιέζηται.
15. Γ εν ν η τικ ά ό ργα να .— Θεωρείται ακάθαρτος
πασα εργασία προερχομένη εκ γυναικός εχούσης τά εμ­
μηνά της. Εϊδικώς δέ γυνή εχουσα τά εμμηνά της δέν
πρέπει νά εΐσέλθη εΙς μελισσότοπον, διότι αί μέλισσαι «θά
ψοφήσουν».
16. Π ό δ ες.— Ή έκ συμποδισμοϋ πτώσις νομίζεται
επήρεια κακοϋ πνεύματος καί διά τοΰτο ό πεσών εγει­
24

24. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
ρόμενος πτύει τρις εις τό μέρος εκείνο και ποιεί καί τό
σημεΐον τοϋ σταυροΰ προς άποδίωξιν τοϋ κακοϋ πνεύ­
ματος. Θεωρείται κακόν νά διασκελίζϊ] τις άλλον εξηπλω-
μένον, διότι οΰτος δεν μεγαλώνει ή διότι δ διασκελίζουν
τον παίρνει χρόνια. Ή πρόληψις πιθανώς προήλθε κατά
παρομοίωσιν τοϋ διασκελιζομένου προς τον κείμενον ΰπό
τούς πόδας τινός και οίονε'ι υποχείριον τοΰτσυ. Τό κακόν
θεραπεύεται, αν ό διασκελίσας διέλθη πάλιν ΰπεράνω τοϋ
έξήπλωμένου κατ’ αντίθετον διεΰθυνσιν και οιονεί εξου­
δετερώσει ουto) τήν κακήν επήρειάν του. Διά τό άναρ-
μοστον τοΰ πράγματος νομίζεται οτι γυνή διερχομένη
διά μέσου άνδρών καθημένων κΰκλφ θά γέννηση θήλυ
τέκνον, πράγμα μή θεωροΰμενον πολύ ευτυχές παρά τοΐς
χωρικοϊς.
25

25. Β '
Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α ί
ΕΙΣ Τ Α Σ Α Σ Χ Ο Λ ΙΑ Σ Τ Ο Υ Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ
Κ Α Ι Δ ΙΑ Φ Ο Ρ Ο Υ Σ Ε Ν Ε Ρ Γ Ε ΙΑ Σ Α Υ Τ Ο Υ
1. Τ α ξίδ ιο ν .— Α ί ποικίλαι άνάγκαιταϋ βίου γίνονται
αιτία αποδημίας πολλών. Ή αποδημία αΰτη, ιδίως χάοιν
πορισμοϋ τώ ν προς τό ζην η κέρδους γινόμενη, θεωρείται
δικαίως οδυνηρόν πράγμα ώς στερούσα τον άποδημοϋντα
τώ ν αγαθών τής πατρίδος. Ευτύχημα μέγα θεωρείται νά
διαρκέση αΰτη οσον τό δυνατόν δλιγώτερον χρόνον καί νά
έπανέλθη δ άποδη μών ταχέως καί αισίως, άφοϋ Ικτελέση
τον σκοπόν τής αποδημίας του καί συγκομίσω πλούσια
κέρδη. Έ κ τοΰτου προήλθον ποικίλοι οίωνισμοί καί ένέρ-
γειαι συμβολικοί προς πρόγνωσιν τών μελλόντων καί απο­
τροπήν τών υποτιθεμένων κακών τής αποδημίας. Οΰτω
κατά τήν ημέραν τοϋ ταξιδιού δέν πρέπει νά έξαγωσί τι
προς πώλησιν η προς δανεισμόν εκ τής οικίας, διότι κατ’
αναλογίαν (=αφ αίρεσις καί απώλεια αντικειμένου τοϋ τα-
ξιδεΰοντος) θεωρείται τοϋτο άπαίσιον διά τον άποδη­
μοϋντα. Άποφευγουσι νά σαρώσοοσι τήν οικίαν κατά
τήν ημέραν τής αποδημίας προσώπου τινός, εκ φόβου
πάντως μήπως συμβολικώς τό σάρωμα τής οικίας σημάνη
20

26. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
και τό εξ αυτής και τοΰ βίου εν γένει πάρωμα τοϋ άπο-
δημοϋντος. Ό τό πρώτον αποδήμων άπαξ εξελθών τοϋ
χωρίου του καί έλθών εις τον λιμένα τοϋ απόπλου δέν
επιτρέπεται νά έπανέλθη εΐς τό χωρίον, έστω καί εμ­
ποδιζόμενος προσωρινώς δι’ οίονδήποτε λόγον νά εκ-
πλεΰση, άλλα παραμένει εΐς τον λιμένα, διότι ή επιστροφή
του κατ’ αναλογίαν νομίζεται οτι προμηνύει ματαίωσή
τοϋ σκοποί τοϋ δλου ταξιδιού. 'Η πρόληψις εχει καί πρα­
κτικόν σκοπόν; τήν αποφυγήν τής επαναλήψεως τώ ν απο­
χαιρετισμών καί άλλων προετοιμασιών τοϋ άποδημοΰν-
τος. Θέτουσιν εΐς τήν εςώϋνραν τοϋ άποδημοϋντος στα-
μνίον ΰδατος μετ’ οίνου μεμειγμένου καί τεμάχιον άρτου,
ά'τινα διασκελίζει ό άποδημών εΐς συμβολισμόν δτι !ν ττ|
αποδημία θά ΰπερπηδήση τάς δυσχερείας πρός πορισμόν
τώ ν επιτηδείων.Ένιαχοϋ δέ συνηθίζεται νά άνατρέπη οΰτος
διά τοϋ ποδός τό σταμνίον, νά παραλαμβάνη δε μεθ° εαυ-
τοϋ τον ά ρ τον.Ό αποδήμων δέν πρέπει νά στρέφηται μα-
κρόθεν δια νά άποχαιρετήση τινά, διότι άλλως δέν θά επι-
στρέψη ταχέως εκ τής αποδημίας. Ή πρόληψις πιθανώς
προήλθεν εκ τής μεταφοράς τής άποστάσεως τοϋ χαιρε-
τισμοϋ είς τήν άπόστασιν ήν θά τηρη Ιπί πολύ εΐς τό
μέλλον εκ τής πατρίδος του δ άποδημών. ’Ά ν ό άποδη­
μών ελησμόνησέ τι εΐς τήν οικίαν του, τοΰτο σημαίνει δτι
θά επιστρέψη ταχέως εκ τής αποδημίας, πάντως έκ τής
ιδέας δτι, δπως τά πράγματά τοϋ φενγοντος θέλουσι νά
παραμείνωσιν έν τφ οΐκφ, οΰτω καί αυτός θά έπανέλθη
ταχέως εΐς αυτόν. Ό τα ν τήν στιγμήν τής άναχωρήσεως
κοπρίζη τό ζφ ον τήν αυλήν της οικίας, τοΰτο είνε ση~
27

27. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
μεΐον δτι ό αποδήμων θά επανέλθη ταχέως. “Οταν έπι-
στρέψωσιν είς τον οίκον οί προπέμψαντες τον άποδημή-
σαντα, λαμβάνουσιν αμέσως δ?.οι κα'ι κρατοϋσιν επί τινας
στιγμάς κλάδους δένδρων η δεσμίδας χόρτου προς συμ­
βολισμόν τής γενησομενης θριαμβευτικής υποδοχής τοϋ
ταχέως μέλλοντος νά έπιστρέψΐ] αποδημοϋντος. Καλός
οιωνός θεωρείται νά εΰρη δ ταξιδεϋων καθ’ οδόν μέ-
ταλλόν τι, ίδίως πέταλον ή καρφίον, τό οποίον λαμβάνων
θέτει εις τά πράγματά του κατά μεταφοράν τής έννοιας
τοΰ καθ’ δδόν ευρήματος είς τό μέλλον εκ τοϋ ταξιδίου
κέρδος. Τουναντίον κακός οιωνός θεωρείται διά τον αυτόν
λόγον τό νά άπολέσχι τι καθ’ οδόν. Κακός οιωνός κατ’ εξο­
χήν θεωρείται ή συνάντησις (συναπάντημα) καθ’ οδόν
προσώπων, τών δποίων ή συνάντησις κα'ι έν τω καθ5ημέ­
ραν βίφ νομίζεται απαίσιος (ΐδε λέξιν οφθαλμός). Προς
αποφυγήν τοΰτου φροντίζουσι πρ'ιν η έξέλθωσιν έκ τής
οίκίας νά συναντηθώσι μέ τινα άλλον μή απαίσιον (κα-
λοήσκιωτον) ή μόλις συναντήσωσι καθ’ δδόν τον άπαί-
σιον έπιστρέφουσι και άλλάσσουσι διεΰθυνσιν άναχωρή-
σεως, ΐνα διά τής συμβολικής ταΰτης πράξεως έξουδετε-
ρώσωσι τάς συνεπείας τής κακής συναντήσεως. Κακός οιω­
νός θεωρείται καί δταν κόπτεται δ δρόμος τοΰ άποδη-
μοΰντος ΰπό άμάξης ή φορτωμένου ζώου διερχομένου
εμπροσθέν του καί άναγκάζοντος αυτόν νά σταματήση,
κατά μεταφοράν τοϋ έμποδίου εΐς τάς μελλούσας ένερ-
γείας του. Ίδ ίω ς κακός οιωνός θεωρείται νά διέλθη έμ­
προσθεν τοΰ αποδημοϋντος λαγωός, πιθανώς ως συμβο-
λίζων δειλίαν άντικειμένην προς τάς Ιδιότητας, ας δέον

28. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
νά άναπτΰξη δ άποδημών. Κακός οιωνός θεο)ρειται, κατά
μεταφοράν εΐς τά εμπόδια τώ ν μελλουσών ενεργειών, τό
νά προσκόψτ] τό ζφον τοϋ αποδημοϋντος,ιδίως δταν τοΰτο
εινε ήμίονος, διότι τότε δυσκολώτερον δυναται τοΰτο νά
άποδοθή εΐς απλήν σΰμπτωσιν καί άσφαλέστερον νομίζε-
ται ώς προμήνυμα μελλόντων εμποδίων.
2. Ζ ύ μ ω μ α .— Ό τα ν ζυμώνωσι, δεν δίδουσιν αντι­
κείμενα εξω τής οικίας πριν ή τό φΰραμα γίνη ( άνεββ),
διότι άλλως νομίζεται δτι τοΰτο θά μείνη λειψό, κατά με­
ταφοράν τής άφαιρέσεως αντικειμένου εκ τής οικίας εΐς
τήν άφαίρεσιν ιδιοτήτων τοϋ φυράματος. Κατά τήν αυτήν
μεταφοράν, όταν γυνή μεταβή εΐς οικίαν καί εΰρη τήν
οικοδέσποιναν νά ζυμώνη, οφείλει νά παραμείνη μέχρι
τέλους τής ζυμώσεως καί πλάσεως τώ ν άρτων, διότι άλ­
λως πιστεΰεται δτι τό φΰραμα ολιγοστεύει καί δέν εξαρ-
κεΐ διά τον αριθμόν τώ ν προϋπολογισθέντων άρτων (ΐδε
καί λέξιν ζνμη).
3. Ο ίκ ο δ όμ η σ ις.— Έ π ίτώ ν θεμελίων οικοδομήμα­
τος ανάγκη νά θυσιασθή πρόβατον ή αλέκτωρ. Ή πρό-
ληψις εινε αρχαία καί έχει ώς βάσιν τήν ΐδέαν δτι δ κα­
κός δαίμων απαιτεί αίμα διά νά μή καταστρέψΆ τήν ο ι­
κοδομήν, ώς παρατηροΰμεν ιδίως εΐς τήν περί τοϋ γεφυ­
ρώ ν της ’Ά ρτα ς παράδοσιν.
4. Ρ ά ψ ιμ ο ν .— "Οταν κατά τήν ραφήν ενδύματος
ή κλωστή κομποδένεται, τοϋτο σημαίνει οτι δ εΐς ον άνή-
29

29. V ■■'■JtJSi:·5
ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ TOY ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
κει τό ένδυμα θά εχη υγείαν καί ευεξίαν καί θά εινε μα­
κρόβιος, κατά μεταφοράν της έννοιας τοΰ δεσίματος εις
τήν ΐσχυράν σωματικήν συγκρότησιν τοϋ ατόμου. Υπάρχει
δέ καί ή αντίθετος ταΰτης πρόληψις. Δέν πρέπει νά ράπτη
τις ένδυμα φέρων αυτό, διότι θά λησμονήση τά γράμματα.
Ή πρόληψις προήλθεν εκ τοϋ αναρμόστου τής ενεργείας
ταΰτης, διότι έκτος τοϋ κακοΰ ραψίματος πολλάκις ράπτον­
ται διά τής κλωστής καί τά κάτωθεν τοϋ ενδύματος ευρι­
σκόμενα καί ή έννοια αΰτη μετεφέρθη καί εις τήν ιδιό­
τητα τής μνήμης, τής οίονεί άκινητούσης ωσεί ήτο ερραμ-
μένη. Οϋτω εξηγείται διά τό άνάρμοστον καί ή πρόλη-
ψις οτι δέν πρέπει νά ράπτη τις έν πλω ευρισκόμενος,
διότι δήθεν ράβει τον αέρα καί επέρχεται νηνεμία, ήτις
εινε κακή διά τούς πλέοντας δι’ ιστιοφόρου.
5. Σ ά ρ ω μ α .— Θεωρείται κακόν νά σαρώση τις εΐς
οικίαν ξένην, εΐς τήν οποίαν ουδέποτε έκοιμήθη, διότι κατά
μεταφοράν νομίζεται δτι θά σαρώση καί τά αγαθά αυτής.
Ή πρόληψις πιθανώς προήλχ^εν εκ τοΰ αναρμόστου νά
έκτελέση τις έν ξένη olr.iq. πραξιν αποτελούσαν μεγάλην
οικειότητα (ΐδε καί λέξιν ταξίδιον).
6. Ύ φ α ν σ ις .— Ή εργασία αΰτη συντελεΐται διά δυο
ειδών νήματος, άτινα καλούνται στημόνι καί φάδι. Τό τε-
λευτάϊον τοϋτο ενεκα τοϋ ομοήχου προς τό φάγω νομί-
ζεται δτι ενίοτε συντελεί εΐς τό νά φάγτ) τό ύφασμα πε­
ρισσότερον έξ αύτοϋ καί προς αποφυγήν τοΰτου Απο­
φεύγεται νά τίθεται· έπί τοΰ ΰφαινομένου υφάσματος ο
30

30. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
συμβολίζων τό φαγητόν άρτος. Ό τ α ν πρόκειται νά κό­
ψω σι τό ύφασμα εκ τοϋ ίστοϋ, ολοι οΐ ορθιο ι κάθηνται
διά νά μή κοπώσι κατά μεταφοράν οί πόδες των. Ή
αρχή τοΰ ύφαινομένου υφάσματος λέγεται κομπόδεση και
διά τήν ονομασίαν ταΰτην δέν επιτρέπεται έκ ταΰτης νά
κόπτωσιν ύποκάμισον διά τον σύζυγόν τω ν ή διά ναυτι­
κόν, διότι οΰτοι οιονεί δένονται κα'ι δ μέν σΰζυγος καθί­
σταται ανίκανος πρός συνουσίαν, δ δέ ναυτικός είνε ατυ­
χής κατά τον πλοϋν του. Α ί τελευταΐαι κλωστα'ι τοΰ ΰφαν-
θέντος καλοΰμεναιπβρ/σσία, τιΑέμεναι επί της κεφαλής τής
ΰφαντρίας καταπαύουσι τήν κεφαλαλγίαν.
7. Κ υ ν ή γ ιο ν .— Διά τον εξερχόμενον εΐς κυνήγιον
επικρατεί ή αυτή πρόληψις διά τάς κακός συναντήσεις ή
μνημονευθεϊσα ανωτέρω εν λέξει ταξίδιον. Ε πίσης κακόν
θεωρείται νά ερώτηση τις κυνηγόν ποΰ κατευθυνεται, διά
νά μή άναγκασθη νά απαντήση ουτος καί βασκανθή ού­
τως ή μέλλουσα ασχολία του.
8. Ε μ β ο λ ια σ μ ό ς .— Ό άγαμος καί δ μή τεκνο-
ποιήσας ακόμη έγγαμος δέν πρέπει νά εμβολιάζω δέν­
δρα οϋτε καί νά φυτεΰη γενικώς φυτά, διότι προκόπτοντα
αυτά τον παίρνουν την τύχη. Ή πρόληψις έγεννή-θη έκ
τής δμοιότητος τοΰ εμβολιασμοΰ πρός τήν τεκνοποίησιν
καί τής μεταφοράς της Ιννοίας της γεννήσεως καί αΰξή-
σεως εΐς αυτόν.
9. Γ ε ω ρ γ ικ ο ί ά σ χ ο λία ι.— Π ριν ή άρχίση δ γεωρ­
γός εργασίαν τινά, πρέπει νά φάγη, διότι άλλως νομίζε-
3 *

31. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
ται δτι δέν θά προκόψη ή εργασία του. Ή πρόληψις
έ’χει λόγον φυσικόν, διότι ο νηστικός δέν δυναται νά
εργασθή καλώς.
10. Σ π ο ρ ά .— Τήν ημέραν καθ’ ην λαμβάνουσιν έκ
τής οικίας σπόρον διά σποράν θεωρείται κακόν νά δί-
δωσι πραγμά τι εξω τής οικίας, κατά μεταφοράν τής
άφαιρέσεως τοϋ αντικειμένου εις μέλλουσαν απώλειαν τής
σποράς. Ε ντός τοϋ σάκκου τοϋ σπόρου θέτουσι τεμά­
χια χάλυβος διά νά φυτρώσωσιν δλοι οί κόκκοι, ύπαι-
νισσόμενοι διά τής συμβολικής ταύτης πράξεως δτι ή ΐδιό-
τηςτοϋ χάλυβος, ως ισχυροτάτου μετάλλου, μεταδίδεται και
εΐς τον σπόρον και καθιστά αυτόν ά'φθαρτον. Ό τα ν ό
γεωργός αρχίζω τήν σποράν, σκάπτει γωνίαν τινά τής
σπειρομένης γης και θέτει εντός αυτής καρπόν ροιας και
σκόροδον, άτινα παραλαμβάνει μετά τό τέλος τής εργασίας
του. Έ κ τούτων δ μέν καρπός τής ροιάς συμβολίζει τήν
εκ τής σποράς μέλλουσαν νά πρόκυψη ευφορίαν, τό δέ
σκόροδον εινε αποτρεπτικόν τής βασκανίας.
11. 'Α λ ώ ν ισ μ α .— Ό σωρός τοΰ αλωνισθέντος γεν­
νήματος σχηματίζεται εν εΐδει σταυροϋ και επί τής κο­
ρυφής αΰτοϋ εμπήγνυται ξύλινος σταυρός πρός αποτρο­
πήν τής βασκανίας. Πρ'ιν ή μετρήσωσι δέ καί μεταφέρω-
σιν εΐς τήν οικίαν τό καθαρισθέν γέννημα, ποιοΰσι τό
σημεϊον τοΰ σταυροΰ, πτύουσι και εκφέρουσι τήν ευχήν
χίλια μόδια πρός τον αυτόν σκοπόν. Διά τον λόγον τής
αποφυγής τής βασκανίας δέν επιτρέπεται νά παρίσταν-

32. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
ται εις χήν εργασίαν ταΰτην πολλο'ι κα'ι δή ξένοι, πλήν
δΰο γειτόνων κατ’ άνώτατον δριον, και τοΰτων καθη με­
νώ ν δκλαδόν.
12. Κ α τά ρ α .— Προς αποφυγήν τής εκ τής κατάρας
επηρείας ρίπτουσιν εις τήν οικίαν τοΰ καταρασθέντος
τινά αλας, εΐς συμβολισμόν δτι αΐ κατάραι του θά διαλυ -
θώσιν δπως διαλύεται, τό αλας. Ό καταρασθείς τινα δέν
πρέπει νά χύση εΐς αυτόν ΰδωρ διά νά πλυθη, διότι κατά
μεταφοράν νομίζεται δτι θά μεταδώσω είς αυτόν μετά
τοϋ ΰδατος κα'ι τήν κατάραν. Τουναντίον αποβάλλεται η
κατάρα, αν δ καταρασθείς τινα νίψη αυτόν δ ι’ ΰδατος
εχοντος άναλελυμένον αλας.
13. Τ ιμ ω ρ ία ώ τα κ ο υ σ το ΰ .— Ό ωτακουστών καί
μανθάνων οΰτω κρυφίως τά μυστικά τώ ν ά'λλων πιστεύε­
ται δτι θά τιμωρηθώ εΐς τον άλλον κόσμον μέ λόγχας σι­
δηράς τιθεμένας εντός τω ν ώ τω ν του. Ή πρόληψις στη­
ρίζει τό ηθικόν παράγγελμα τής αποφυγής τοϋ ελαττώ­
ματος τοΰτου διά της απειλής τιμωρίας τοϋ οργάνου του.
14. Τ ιμ ω ρ ία σ υ κ ο φ ά ν το υ .— Ό συκοφάντης τι­
μωρείται εΐς τον άλλον κόσμον μέ διαρκή καϋσιν τοΰ λά-
ρυγγός του. Ή πρόληψις προηλθεν ως και ή προηγούμενη.
Μποντονρα, Β ρ α λ ή ψ ε eg τ ο ΰ ξ ί λ η ν ι χ ο ν Λ « ο ν
33
3

33. Γ
Π Ρ Ο Λ Η Ψ Ε ΙΣ Α Ν Α Φ Ε Ρ Ο Μ Ε Ν Α Ι
ΕΙΣ Τ Η Ν Γ Ε Ν Ν Η Σ ΙΝ Κ Α Ι Β Α Π Τ ΙΣ ΪΝ
1 Ε γ κ υ μ ο σ ύ ν η .— Γυνή στείρα τεκνοποιεί αν φαγί]
πλακοΰντιον εκ νέου καί πρώτην φοράν άναφθέντος κλί­
βανου. Έ ν τχί προλήψει ταύιη α μέν κλίβανος αναλογεί
προς την μητέρα, τό πλακοΰντιον πρός τό βρέφος, ή πυρά
πρός τήν εγκυμοσύνην και τό πρώτον ανκμμα πρός τήν
προκοτόκον. Γυνή στεΤρα τεκνοποιεί επίσης αν συλλέξη
άνά ενα οβολόν έξ επτά μονογάμων γυναικών, πάντως
διά τήν επήρειαν τοΰ ίεροΰ αριθμού Ιπτά, A t γε'νώσαι
διαρκώς θηλεα τέκνα βαπτίζουσιν αρρενα βρέφη διά νά
αποκεήσωσι καί «υταί όίρρεν κατά μεταφοράν τής συ­
χνής ΰποβαστάσεως ξένου άρρενος πρός τήν άπόκτησιν
καί ίδίου. Ε πίσης νομίζεται συντελεστικόν γεννήσεως άρ­
ρενος ή άπόδοσις εις τό τελευταίως γεννηθέν ι'ίηλυ τών
ονομάτων Σταμάτα καί Ά γόρω , εξ ών τό μεν πρώτον
περιέχει τήν ευχήν τών γονέων νά σχαμαχήσωόι τά θήλεα,
τό δέ δεύτερον περιέχει τήν ευχήν αυτών δπωςτό επόμενον
τέκνον εινε αγόρι. Α ί κατά πρώτην φοράν εγκυμονοϋσαι
κρύπτουσι τήν εγκυμοσύνην των, διότι νομίζεται οτι ουτω
τό τεχθησόμενον θά εινε ευειδές. Ή πρόληψις εξηγείται
34

34. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
εκ τής εύνοητου αίδοϋς τών τοιοΰτων γυναικών εν συν­
δυασμό) προς τάς περ'ι βασκανίας Ιδέας. "Αν ή γυνή κατά
τον χρόνον τής εγκυμοσύνης της γίνεται εΰειδεστέρα, π ι­
στεύεται κατά μεταφοράν τής έννοιας τής ώραιότητος εις
τό ώραΐον φΰλον δτι τό τεχθησόμενον θά εινε θήλυ. "Α ν
γυνή έγκυος ορέγεται γλυκέων πραγμάτων, θά γέννηση
άρρεν, αν ορέγεται οξέων, θά γέννηση θήλυ. Ή πρόλη-
■ψις πιθανώς προήλθε κατά μεταφοράν έκ τοϋ ευάρεστου
ή δυσαρέστου συναισθήματος τοϋ μέλλοντος νά προέλθη
έκ τοΰ φΰλου τοΰ τεχθησομένου, γνωστοΰ όντος δτι εν
τισι τόποις ιδίως μάλλον επιθυμητά εινε τά άρρενα τώ ν
θηλέων. Διά τον αυτόν λόγον, αν ή έγκυος ορέγεται
κρέατος, θά γέννηση ά'ρρεν, αν ορέγεται Ιχθύος, θά γέν­
νηση θήλυ. “Α ν τό προηγοΰμενον τέκνον έγκΰου τίνος
όμοιάζη πρός θήλυ (κοπελλοφέρνει), νομίζεται κατά με­
ταφοράν δτι αΰτη θά γέννηση θήλυ, αν δέ τό προηγοΰ­
μενον τέκνον όμοιάζη πρός ά'ρρεν (παιδοφέρνει), αΰτη
θ ά γέννηση άρρεν. “Α ν ή έγκυος άκοΰση κατά πρώτον
τήν φωνήν γλαυκός, νομίζεται κατά μεταφοράν τοΰ γέ­
νους τής λέξεως (κουκουβάγια) είς τό γένος τοΰ τεχθη­
σομένου δτι θά γέννηση θήλυ, αν δέ άκοΰση βΰαν, νομί-
ζεται κατά όμοίαν μεταφοράν (μπούφος) δτι θά γέννηση
ά'ρρεν. “Α ν έγκΰου καή που τό νεωστι έρραμμένον ένδυμα
αυτής, τοΰτο νομίζεται σημείον δτι θά γέννηση θήλυ,
κατά μεταφοράν ευνόητον. “Α ν αίφνιδίως ζητηθη παρ5
έγκΰου νά προτείνη τήν χείρά της καί αΰτη δείξη την
παλάμην, τοΰτο προμηνύει δτι θά γέννηση θήλυ κατ’
ευνόητον μεταφοράν, ώς τουναντίον προμηνύει δτι θ ά
35

35. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
γεννήσΐ] αρρεν, αν αΰτη δείξη to άνω μέρος τής χειρός.
Τεμάχιον στυπτηρίας ριπτόμενον εντός πυράς χρησιμεύει
διά τώ ν σχημάτων ατινα λαμβάνει είς οίωνισμόν περί
τοϋ γένους τοϋ μέλλοντος νά γεννηθή τέκνου. Γυνή
έγκυος δέν τρώγει καρπούς φυομένους έκ τοϋ αΰτοϋ μί­
σχου, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θά γέννηση
δίδυμα. Γυνή έγκυος δέν πρέπει νά θέτη είς τήν εστίαν
ξύλον άντιστρόφως, ήτοι τό χονδρόν μέρος πρός τά κάτω
-ίαί τό λεπτόν πρός τά άνω, διότι κατά μεταφοράν νο-
μίζεται δτι άντιστρόφως θά γέννηση καί τό νεογνόν. Δέν
επιτρέπεται εις έγκυον νά βαπτίση νήπιον, πάντως πρός
αποφυγήν τοΰ κόπου εκ τής βαστάσεως άνωθεν τής κοι­
λίας τοσούτου βάρους. Ή έγκυος δέν πρέπει νά ΐδη νε­
κρόν, διότι κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι τό τεχθησό­
μενον θά εχχι χρώμα κίτρινον. Ή πρόληψις πάντως προέ-
κυψεν ΐνα στηρίξη τό υγιεινόν παράγγελμα τής αποφυγής
συγκινήσεων υπό τής εγκύου. Α ί έγκυοι γυναίκες πιστεύε­
ται οτι διατελοϋσιν υπό τήν προστασίαν τοΰ Ά γιου
’Ελευϋερίου, ουτινος ή εορτή εορτάζεται αύστηρώς ΰπ°
αυτών, ενεκα τοΰ ομοήχου τοϋ ονόματος πρός τήν λέξιν
τήν δηλοϋσαν τήν γέννησιν (ελευι%ρώνομαι). Διά τον
αυτόν λόγον εορτάζουσιν αύστηρώς αί έγκυοι τήν εορ­
τήν τοΰ Α γ ίο υ ΕυσταϋΊου, δστις συντελεί είς τό νά ζήση
(νά σταΰγι) τό τεχθησόμενον. 'Ωσαύτως εορτάζουσιν αί
έγκυοι καί τήν εορτήν τοϋ Ά γ ιο υ Συμεών, δστις βο­
ηθέ! είς τό νά μή εινε ελαττωματικόν (σημαδεμένο) το
τεχθησόμενον. Διά τον αυτόν λόγον εορτάζουσιν αί έγκυοι
τήν εορτήν τοϋ "Αγίου Σπυρίδωνος, δστις συντελεί είς τό
36

36. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
νά μή εχη εξανθήματα (σπυριά) το τεχθησόμενον. Προς
στήριξιν δέ τω ν συνηθειών τούτων υπάρχει ή γενικότερα
πρόληψις δτι ή Ιδιότης τοϋ λέβητος ώς μελανός ή γενικώς
τω ν οικιακών αντικειμένων, ά'τινα ήθελε ψαυσει ή έγκυος
κατά την ημέραν ταύτην, θά μεταδοθή εις το τεχθησό-
μενον. “Α ν δέ τυχόν εξ απροσεξίας συμβή τοιοΰτόν τι,
τρίβουσιν αΰται τάς χεΐράς τω ν επί των γλουτών των,
Ι'να τουλάχιστον μεταδοθώ εκεί ή δυσμορφία.
2. Τ ο κ ετό ς.— Διά τίιν ιδιότητα τοϋ 'Αγίου ’Ελευ­
θερίου ώς προστάτου τώ ν έγκΰων πιστεύεται δτι γυνή
επίτοκος απαλλάσσεται ταχέως τοϋ τοκετού, αν ξωσθή διά
ζώνης ίερέως, έφ° ής άνεγνώσθη ευχή του Α γίο υ Έ λευ-
θερίου. Ε πίσης ή επίτοκος απαλλάσσεται ευκόλως τοΰ
τοκετοϋ, αν ζωσθή διά ζώνης άνθρώπου, οστις ήλευθέ-
ρωσε βάτραχον από στόματος δ'ψεως, κατά παρομοίωση'
τής πράξεως τής ελευθερώσεως προς τό ελευθέριομα τής
γυναικδς και τοϋ βατράχου κρατουμένου εν τφ οτόματι
δφεως προς τδ τέκνον τδ κρατούμενον εντός τώ ν γεννη -
τικών οργάνων. Την μαίαν πρέπει νά προσκαλέση συγγε­
νής τις τής επιτόκου οξύθυμος (άψνς), διότι οΰτω και δ
τοκετός θά γίνη ταχΰς (αψύς). 'Η καλοΰσα την μαίαν
πρέπει νά εχη εν τή ζωή άμφοτέρους τούς γονείς, διότι
νομίζεται οτι κατ° αναλογίαν θά διατηρηθώσιν έν τή ζωή
άμφότεροι οι γονείς τοϋ τεχθησομένου. Ή μαία ευθύς ώς
προσέλθη χύνει ύδωρ, προς συμβολισμόν διά τοϋ χυνομέ-
νου ΰδατος της ευκολίας τοϋ τοκετοϋ. Κατά τον τοκετόν
κλείεται καλώς ή θύρα τοΰ δωματίου και εις ούδένα έπι-
37

37. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
τρέπεται ή είσοδος, παρίστανται δέ μόνον, δΰο η τρία
πρόσωπα πεπειραμένα, δυνάμενα νά προσφέρωσι βοή­
θειαν εΐς την μαίαν. Ή προέλευσις τής συνήθειας εΐνε
ευνόητος. Δέν επιτρέπεται νά παρευρίσκηται κατά τον
τοκετόν γυνή εγκυμονούσα, διότι δίνει ή παίρνει πόνους.
Ή πρόληψις αποτελεί υγιεινόν παράγγελμα πρός απο­
φυγήν συγκινήσεων τής εγκύου και τοϋ αναλογισμού
δτι καί αυτή Oct εΰρεθή προσεχώς εις παρομοίαν θέσιν.
Δέν επιτρέπεται νά παρίσταται κατά τον τοκετόν παρθέ­
νος. διότι αΰτη θά μεivy άγαμος. Ή αρχή τής προλή-
ψεως εΐνε ευνόητος. 'Ο επικείμενος τοκετός τηρείται μυ­
στικός πρός αποφυγήν βασκανίας. Προ τοΰ τοκετού θέ-
τουσιν ΰπό τό προσκεφάλαιον τής λεχοϋς σάπωνα πρός
προφύλαξιν αΰτής από επιλοχείου άσθενείας, κατά μετα­
φοράν τώ ν καθαρτικών ιδιοτήτων τοϋ σάπωνος εΐς τήν
καθαρότητα τής λεχοϋς. Επίσης θέτουσιν ΰπό τό προ-
σκεφάλαιον τής λεχοϋς ψαλίδιον πρός προφύλαξιν τοϋ
βρέφους από τώ ν φωνών και τής ανησυχίας, αϊτινες οίο-
■νεί θά κοπώσι διά τοΰ ψαλιδιού. Μετά τον τοκετόν συνη­
θίζεται νά κοιμώνται τάς τρεις πρώτας νύκτας αλληλο­
διάδοχος εΐς τήν οικίαν τής λεχοϋς τρεις γυναίκες φέρου-
σαι τό όνομα Μαρία, ΐνα διά τοΰ ονόματος τής Π ανα­
γίας άποτραπή ή επήρεια τών κακοποιών πνευμάτων.
3. Α ε χ ώ .— A t περί τής λεχοϋς προλήψεις προήλθον
κυρίως έκ παραγγελμάτων άφορώντων εΐς τήν προφύλαξιν
αυτής μετά τον τοκετόν. Π ρώτη τοιαύτη πρόληψις εινε ή
περί βασκανίας, εΐς ήν νομίζεται δτι ΰπόκειται αΰτη μέχρι
3 «

38. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
τής τεσσαρακοστής ημέρας από τοΰ τοκετού, δηλαδή μέ-
χρις δτου επιτροπή ή ελεύθερα κυκλοφορία αυτής, διότι
δήθεν εΐνε επίφθονός διά τή',' ευτυχίαν της. Διά τοΰτο προς
προφυλαξιν θέτουαι σκόροδον υπό το προσκεφάλαιον
τής λεχοΰς. Δεν επιτρέπεται πααουσίο: λεχοϋς βλάσφημος
λόγος, διότι την πιάνει, πάντως προς αποφυγήν διαταρά"
ξεως τής ψυχικής γαλήνης, αυτής. Διά τον αυτόν λόγον
δεν επιτρέπεται νά δμιλώσι περί ασθενειών ενώπιον τής
λεχοϋς. Ή λεχώ πιστεύεται δτι ΰπόκειται εις την επή­
ρειαν κακοποιών πνευμάτων, διό δεν επιτρέπεται νά μεtvη
ποτέ μόνη, Ιδίως κατά την νύκτα- αν δε κατ’ ανάγκην
συμβή νά μείνη μόνη ή λεχώ, θέτουσι παρ3 αυτήν ή
όπισθεν τής θΰρας, ώς οΐονεί αντιπροσώπους τών φυλατ-
τόντω ν αυτήν, σάρωθρον ή ά'ρτον ολόκληρον. Ή πρό-
ληψις πάντως προέκυψεν έκ τής ανάγκης περιποιήσεως
τής λεχοΰς διά νά μή έγείρηται αΰτη και κοπιάζη. Ιδ ίω ς
δέ πιστεύεται δτι, αν ή λεχώ μείνη μόνη την νύκτα, υπάρ­
χει κίνδυνος νά ελθωσιν αι Νεράιδες και νά κλέψο^σι τό
βρέφος αυτής. Διά τοΰτο και νυκτερινά! επισκέψεις δεν
επιτρέπονται εις τον οικον τής λεχοϋς κα'ι απαγορεύεται
ή είσοδος εις τό δωμ άτων αυτής εις τον ερχόμενον εκ
μέρους δασώδους ή χαραδρώδους, οπού πιστευ'εται δτι
ενδιαιτώνται αι Νΰμφαι. Προς αποτροπήν δέ τής επή­
ρειας αυτών χΰνουσιν εξω τοΰ παραθύρου τής λεχοΰς
ΰδρόμελι διά νά πίωσι και γλυκανθώσιν αΰται και οΰτω
γίνωσιν ευμενείς. Τ Ι άπαγόρευσις εισόδου εις οικίαν λε­
χοΰς εν καιρφ νυκτός ενιαχύεται και διά τής προλήψεεος
δτι τό βρέφος αυτής θά απόκτηση εξανθήματα κατά
39

39. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
παρομοίωσή πρός αυτά τω ν άστρων της νυκτός. °Ά ν δέ
τυχόν νυκτιοθη δ σύζυγος της λεχοϋς εις τούς αγρούς,
τότε οφείλει οΰτος νά φιλοξενηθώ επι επτά ημέρας παρά
γείτονι καί έπειτα νά προσέλθη, αφοϋ έγκαταλείψη έξω
τής οικίας εν τώ ν ένδυμάτοον του διά νά μείνη μετ’ αΰ­
τοϋ τό αερικο καί έμπήξη εσοη^εν τής θύρας τής οικίας
μαχαίρι, μαυρομάνικο, ως συμβολικόν τής δι’ αυτοΰ καθ-
ηλώσεως τοϋ κακοποιού πνεύματος. Έ νεκα τής άστα-
θείας τής υγείας τής λεχοϋς μέχρι τεσσαράκοντα ήμερων
άπυ τοΰ τοκετοΰ, πρέπει αΰτη καθ5 δλον τό διάστημα
τοΰτο νά προςίυλάσσηται και εί δυνατόν νά οΐκουρή και
εκ τούτου εξηγούνται αι εξής προλήψεις: Δέν επιτρέπεται
νά εισέλθη αΰτη εις εκκλησίαν, εΐς κήπον, εΐς αγρόν και
ε!ς γειτονικήν οικίαν, δηλαδή σχεδόν οΰδαμοϋ. 5Ά ν δέ
τυχόν εισέλθη εΐς ξένην οικίαν, εις τό εξής τά άγγεΐα τής
οικίας ταύτης θά θραύωνται. Διά τοΰτο, αν παρά τήν
άπαγόρευσιν έγινε τοϋτο, οφείλει αΰτη κατά τήν ημέραν
τοϋ αγιασμού της εν τή εκκλησία νά κρατή λάγηνον
πλήρη ΰδατος, τής οποίας τό ΰδωρ χύνει έπιστρέφουσα έκ
τής εκκλησίας εΐς τήν αυλήν τής ανωτέρω οικίας. Ή
τεσσαρακοστή από τοϋ τοκετοΰ ημέρα εορτάζεται διά
μεταβάσεως τής λεχοϋς εΐς τήν εκκλησίαν ΐνα άγιασθή
(οαραντίσιι) καί οίονει λάβη οΰτως άδειαν ελευθέρας κυ­
κλοφορίας. "Α ν έν τή εκκλησία συναντηθή πρός άλλην
δμοίαν γυναίκα, «σπάζεται ταύτην και πρός αποφυγήν
αμοιβαίας βασκανίας έκάστη θηλάζει τό τέκνον τής άλλης.
Πριν ή αναχώρηση δέ διά τήν εκκλησίαν αφήνει έν τή
οικία τεμάχιον υφάσματος, ό'περ καίεται μετά τήν άνα-
40

40. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
χώρησίν της, εις συμβολισμόν τής απαλλαγής αυτής από
τής μέχρι τής ημέρας εκείνης καταστάσεως. Σπουδαία
θεωρείται ή διατήρησις τοΰ γάλακτος τής λεχοΰς και εκ
τοΰτου προέκυψαν διάφοροι προλήψεις. Έ φ ' δσον ή
λεχώ μένει κλινήρης, προσφέρουσιν εις πάστας τους ft-σερ*
χομένους εις την οικίαν γλΰκυσμα και καφέν, ινα εΰχωνται
νά μή στειρεΰση τό γάλα τής λεχοΰς, Πασαι αι επισκε-
πτόμεναι την λεχώ γυναίκες φέρουσιν εις αυτήν φιαλί-
διον οίνου, πάντοίς διά την τονωτικήν ιδιότητα τοΰ ο ί­
νου. Διά τον αυτόν λόγον προσφέρουσιν εις γυναίκα θη-
λάζουσαν εκ παντός εδωδίμου, οπερ αΰτη ήθελεν ΐδη
τροίγόμενον ή παρασκευαζόμενον έν ξένη ohiiq. Δεν επι­
τρέπεται νά δίδεται εκ τής οικίας λεχοΰς αντικείμενόν τι
εις γυναίκα θηλάζουσαν, διότι κατ' αναλογίαν πιστεύεται
δτι μεταβιβάζεται εΐς αυτήν και τό γάλα τής λεχοΰς. "Α ν
δέ συμβή τοΰτο, τότε προς εξουδετέρωσιν τής επηρείας,
ή δανεισθεΐσα τό αντικείμενόν δίδει εις την λεχώ ΰδωρ,
οφείλει δμως νά εΐπη και την φράσιν κάϋε μια τό δικό
της, διότι ά'λλαις κινδυνεύει νά δώση και τό ίδικόν της
γάλα. Έ ν περιπτώσει στειρεΰσεως τοΰ γάλακτος συνη­
θίζεται ή εξής συμβολική πραξις: δίδουσι την πρωίαν
εΐς βοσκόν άρτον άζυμον, οΰτος δέ παραλαμβάνων αυτόν
μεθ’ έαυτοΰ εις τήν παρ’ αΰτοΰ βοσκομένην αγέλην τον
επαναφέρει τήν εσπέραν. Έ κ τοΰ ά'ρτου τοΰτου τ’ρώγουσα
τό ήμισυ ή '9ηλάζουσα έπαναν.τα, οίονεί παραλαμβάνουσα
αυτό έκ τής αγέλης, τό γάλα της. "Αλλαι προλήψεις περι
λεχοΰς οφείλονται εις διαφόρους μεταφοράς και αναλο­
γίας. Δεν επιτρέπεται ή εκ τής οικίας λεχοΰς εξαγωγή
4 ΐ

41. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
κόπρου πρός λίπανσιν αγρών διά νά μή άφαιρεθί) ή
ευεξία αυτής. Δέν επιτρέπεται ή λεχώ νά ψαύση νεκρόν,
διότι ϋά άσ&ενήση, πάντως προς αποφυγήν συγκινήσεως
Διά τον αυτόν λόγον δέν επιτρέπεται νά παρασκευάση
λεχώ κόλλυβα μνημοσύνου. Δέν επιτρέπεται νά διέλθη
κηδεία άνωθεν οικίας λεχοϋς, διότι κατ’ αναλογίαν πι­
στεύεται οτι αΰτη πατάται ΰπό τοϋ νεκροϋ, αλλά διέρ­
χεται αυτή κάτωθεν τής οικίας. Ο ι επισκεπτόμενοι λεχώ
οφείλουσι, νά άφήσωσιν άντικείμενον τι παρ’ αΰτη, ϊνα
κατ’ αναλογίαν χαρίσεοσιν ΰπνον εις τό βρέφος. "Α ν είσ-
έλί)ΐ| τις είς τήν οικίαν λεχοϋς κρατών κρέας η ίχθύν ή
άρτον θερμόν, μετακινοϋσιν έκ τής θέσεώς του τό βρέφος
πρός αποτροπήν όμοιότητος αΰτοϋ πρός τά αντικείμενα
ταΰτα, εξ ών τό μέν κεκομμένον κρέας συμβολίζει τό
άψυχον, ό ιχθύς συμβολίζει τήν αφασίαν και ο θερμός
άρτος τον πυρετόν. Διά τον αυτόν λόγον δεν είσάγουσιν
εΐς τήν οικίαν τής λεχοϋς θερμούς τούς άρτους τούς εξα­
γομένους εκ τοΰ κλιβάνου. ”Α ν τέκνον τι έγεννήθη καθ’
ην ώραν έγεννήθη και τό στοιχειό (ϋεριό) τοΰ σπηιοΰ
(δεριογεννημένο), ή μήτηρ αΰτοΰ μένει άτεκνος επι επτα-
ετίαν ένεκα τής επηρείας τοΰ δαίμονος, λυόμενης ΰπό
τοϋ αισίου αριθμού έπιά. Ή λεχώ διατελεΐ ΰπό τήν προ­
στασίαν της Παναγίας της *Ελεούσης, ητις διά τοϋτο κατά
παρετυμολογίαν έπωνομασθη Ά γ ια Λεχούσα.
4. Β ρ έφ ο ς.— Πιστεύεται δτι παν βρέφος κατά τήν
δγδόην ημέραν από τής γεννήσεώς του λαμβάνει παρά
τώ ν Μοιρών τήν τύχην του (μοιράζεται), είτε καλήν (κα-

42. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
λορρίζικο, καλόμοιρο),είτε κακήν (κακορριζικο, κακόμηιρο).
Τάς Μοίρας επηρεάζει προηγούμενος Αγιασμός μετά πα-
ραΜ σεως έπ'ι τής τραπέζης τοϋ δωματίου αντικειμένων
συμβολιζόντων προκοπήν τοϋ βρέφους. Ένιαχοΰ ή προ­
παρασκευαστική εργασία προς υποδοχήν τώ ν Μ οιρών
ελαβε μορφήν τελετής ολοκλήρου καλούμενης τά εφτά, ώς
γινόμενης κατά τήν έβδομη·1,’ από τής γεννήσεως ημέραν.
Ό τράχηλος τοΰ βρέφους περιβάλλεται διά χιτώνος τοϋ
πατρός, άν τοΰτο εινε αρρεν η τής μητρος, αν τοΰτο εινε
θήλυ, ΐνα κατά μεταφοράν ζήση τοΰτο τουλάχιστον οσον
οι γονείς του. ’Έ πειτα τίθενται έπ'ι τής τραπέζης τοΰ δ ω ­
ματίου τά δώρα τώ ν συγγενών. Εις τό μέσον τής τρα­
πέζης τίθεται λεκάνη πλήρης μέλιτος διά νά γλυκανθώ-
σιν αι Μ οΐραι κα'ι πέριξ αυτής επτά κηρία άφιεροΰμενα
έκαστον εΐς ένα εξ επτά αγίων κατ’ έκλογήν. Εί.ς τό βρέ­
φος δίδεται το δνομα τοϋ αγίου, οΰτινος τό κηρίον θέλει
σβεσθή πρώτον.Επακολουθεί μετά ταΰτα ευωχία, τώ ν πα-
ρισταμένων άποφευγόντων προς συμβολισμόν νά φέρωσι
μέλαν ένδυμα. Τήν επομένην τής επισκέψεως τώ ν Μ οι­
ρών ημέραν ή μαία εξάγει τό βρέφος εις τον ήλιον και
τό ΰψοΐ τρις προς άνατολάς εις συμβολισμόν τής αισίας
εισόδου του εις τον κόσμον, μεθ5ο τό φέρει εις τήν εκ­
κλησίαν. Τ ά βρέφη πιστεύεται, ως έμνημονεύθη ήδη, οτι
ΰπόκεινται περισσότερον εΐς τήν βασκανίαν καί προς απο­
φυγήν ταύτης συνηθίζονται τά εξής: αποφεύγει τις ερω-
τώμενος νά εΐπη δτι βρέφος τ ι εινε Ιδικόν του, άντ'ι
τοΰτου λέγων οτι εινε τοΰ Θεοΰ. Ό τα ν πρώτην φοράν
ή μήτηρ φέρη βρέφος ενώπιον κλιβάνου, τοϋ κατ’ άνα-
43

43. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
λόγιαν συμβολίζοντας τήν ασθένειαν, αλείφει δι° αιθάλης
μέρος τοϋ μετώπου του διά νά μή πάθη τι, Τό αΰτό
πράττει αυτί] οταν κατά πρώτην φοράν φέρη τό βρέφος
εΐς ξένην οικίαν. Ίδ ίω ς πιστεύεται, οτι επηρεάζουσι τά
βρέφη έν. φθόνου τά πρεσβύτερα τέκνα (άδερφοδιώχτες)
και διά νά έξαφανίσωσι τήν βασκανίαν ταΰτην καίουσιν
ελαφρώς μέρος τοΰ ποδός η τοϋ γλουτοΰ τοΰ πρεσβυτέ-
ρου τέκνου. Τά βρέφη, ώς άσθενεΐξ οργανισμοί, ύπόκειν-
ται μάλλον τώ ν άλλων εΐς τάς άσθενείας κα'ι τον θάνα­
τον, πρός αποφυγήν τώ ν οποίων επικρατοϋσι πάλιν διά­
φοροι προλήψεις. Κατά μεταφοράν πιστεύεται δτι θερα­
πεύεται ασθένεια βρέφους (V επιθέσεως επ’ αϋτοΰ ζύμης
κατασκευασθείσης έξ αλεύρου ληφθέντος εκ τριών γυναι­
κών έχουσών τον πρώτον σύζυγον (πρωτοστέφανες), ών
δέν άπέθανε τέκνον τι. Δέν επιτρέπεται νά εκτίθενται
τήν νύκτα εΐς τό ύπαιθρον τά σπάργανα τοϋ βρέφους,
διότι κατά μεταφοράν έκ τώ ν άστρων νομίζεται ό'τι
τοϋτο θ ’ απόκτηση εξανθήματα. Δέν επιτρέπεται εΐς τον
έπιστρέφοντα εκ νεκροϋ νά εΐσέλθη κατ’ ευθείαν εΐς οι­
κίαν εν f| υπάρχει βρέφος, άλλ5οφείλει οΰτος προ τώ ν
βαθμιδών μέν τής κλίμακος τής οικίας νά περιστροφή
Ιπτάκις, ΐνα οίονει άποδιωχθή τό κακόν διά τοΰ άριθμοϋ
επτά, έπειτα δέ νά εΐσέλθη εις τό άπόχωρητήριον τής
οικίας, Ϊνα οιονεί μεταβή εκεί τό κακόν, καί νά πλύνη
επειτα τάς χεϊράς του, πρός συμβολισμόν δτι έκαθαρίσθη
εκ τοΰ κακοΰ. Δέν επιτρέπεται ή μήτηρ νά άσπασθή τό
βρέφος επί τεσσαράκοντα ημέρας, μετά ταϋτα δέ τό άσπά-
ζεται άλλ5 ούχί επί τής κεφαλής, διότι ένηλικιούμενον θά
44

44. ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ
γίνη ατακτον, οΰδ’ επί τοϋ τραχήλου, διότι θά γίνγι ψεΰ-
στης, οΰδ" εΐς τό πέλμα τοϋ ποδός, διότι θά βραδύνω
τοϋτο νά βαδίση. Π ά ντα ταϋτα στηρίζουσι τό υγιεινόν
παράγγελμα τής προφυλάξεως από τώ ν ασπασμών τοϋ
εϋπαθοϋς νηπίου και τώ ν εΰπαθεστέρων μερών αυτοϋ.
°Ά ν τά τέκνα τινός άποθνήσκωσι μετά τον τοκετόν, πρός
αποτροπήν τοϋ θανάτου νεογεννήτου βρέφους προβαί-
νουσιν εις τάς εξής συμβολικάς ενεργείας: προσκαλοϋσι
γραίαν ήτις «περνά» τό βρέφος διά τοΰ χιτώνόςτης, οίο-
νει ένδϋουσα αυτό διά τοϋ ιδίου αυτής σχήματος διά νά
ζήση τοϋτο δσον και αυτή. Θέτουσι τό βρέφος εσπαργα-
νωμένον εντός κλιβάνου μέτριας θερμοκρασίας διά νά
λάβχι τάς ιδιότητάς του καί διατηρηθΓ) δσον καί αυτός
καί διά νά απόκτηση τοΰτο τόσους φίλους οσους άρτους
εψησεν ό κλίβανος. Προσέχουσι νά μή εγγίση τό βρέ­
φος εΐς τήν γην μέχρι τής βαπτίσεώς του, διότι ή γή συμ­
βολίζει τήν ταφήν του. Θέτουσι τό βρέφος εΐς τό πλη-
σιέστερον σταυροδρόμιον καί τόν πρώτον διερχόμενον
εκεΐθεν διαβάτην, έστω καί αλλόθρησκον (οΰτος δυναται
νά βαπτίση δι’ αντιπροσώπου), εκλέγουσιν ως ανάδοχον
τοϋ παιδός, εΐς συμβολισμόν διά τοΰ τοιοιίτου άναδόχου
δτι συνήντησε τό βρέφος ή διερχομένη Τΰχη. Τά καχε-
κτικά βρέφη διέρχονται ΰπό γέφυραν, διά νά μείνη εκεί
Ϊσως τό καταπονοϋν αυτά κακοποιόν πνεϋμα. Ή γέννη-
σις τριδύμων αποδίδεται εΐς επήρειαν κακοποιοΰ πνεύ­
ματος καί διά τοΰτο τά τρίδυμα εκθέτουσι τό μεσονύ­
κτιον επί δύο ώρας επί τής στέγης τής οικίας διά νά με-
ταβληθή ή τύχη τω ν. "Αλλαι προλήψεις άναφερόμεναι
45