7. LIKAS NA YAMAN
 Tumutukoy sa yamang nakukuha ng tao
mula sa kalikasan na ginagamit upang
matugunan ang kanilang pangangailangan
at kagustuhan.
 Maaaring hilaw na materyales gaya ng
isda bilang pagkain, capital bilang
resources sa paggawa ng produkto gaya ng
troso na ginagawang mesa.
 Mayroong limang uri ng likas na yaman.

8. Yamang Lupa
Yamang Tubig
Yamang Gubat
Yamang Mineral
Yamang Enerhiya

9. Tumutukoy sa mga bagay na
nakukuha mula sa lupa, tulad ng
 hilaw na materyales at pagkain.
 Lupa na ginagamit bilang taniman
 Iba’t ibang impraestruktura
Ang lupa ay nahahati sa dalawang
uri
Lupang Kagubatan
Lupang magagamit

10. Ayon sa DENR mayroong 30
milyong ektaryang lupain sa
pilipinas.
Ang LUPAING KAGUBATAN ay
may kabuuang 15 805 325
ektarya o 52.7% ng kabuuang
lupa.
Ang LUPANG MAGAGAMIT ay
nasa 14 194 675 ektarya o
47.3% ng kabuuang lupain.

11. LUPANG MAGAGAMIT
Ay lupang magagamit bilang;
Lupang residensiyal
 Lupang maaring tayuan ng pribadong bahay.
Lupang pang-agrikultura
 Lupang nakalaan sa pagsasaka.
Lupang komersiyal
 Lupang magagamit sa negosyo at komersiyo.
Lupang industriyal
 Lupang pinagtatayuan ng mga pabrika,
pagawaan, bodega at iba pa.

12. Ahensiya na tagapagpatupad
ng Pamahalaan ng Pilipinas na
responsable sa pagkontrol at
pamamahala ng eksplorasyon,
pagpapaunlad, maayos na paggamit
at pananatili ng likas na yaman ng
bansang Pilipinas.

13.  Tinatayang 2.2 milyon km2 ang kabuuang sukat
ng katubigan sa Pilipinas.
 Mga yaman na makukuha sa tubig tulad ng
isda, koral at iba pang lamandagat
 Isa na ang karagatan na pinagkukunan ng
kabuhayan ng mga mangingisda.
 Ayon sa BFAR, mayroong 1 763 951 na
rehistradong mangingisda ang buong bansa

14.  Ayon sa BFAR, mayroong tatlong uri ng
pangingisda sa bansa ito ay ang mga
sumusunod;
 Pangingisdang Munisipal
Pangingisda sa tubig-tabang at mababaw na
bahagi ng karagatan kung saan hindi lalampas sa
tatlong tonelada ang nahuhuling isda.
 Pangingisdang Komersyal
Ang pangingisda sa laot ng karagatan kung saan
higit pa sa tatlong tonelada ang nahuhuling isda.
 Aquaculture production
Uri ng pangingisda kung saan ang isda ay
pinalalaki sa palaisdaan at baklad.

15. Ahensiya ng pamahalaan
na nangangalaga sa mga
yamang likas na makikita
sa katubigan ng Pilipinas

16. Mga yamang makikita sa mga
kagubatan.
Halimbawa nito ay ang mga
sumusunod;
 mga punong kahoy
Halaman
 mga hayop
Tatlong Uri ng kagubatan batay sa
kapal ng mga pananim na tumatakip
sa lupa.

17. Closed forest areas
Mga kagubatan na ang kalupaan ay
natatakpan ng tinatayang higit sa 40%
na kapal ng mga puno.
Open forest areas
Kagubatan na tinatayang natatakpan
lamang ng 10% hanggang 40% na kapal
ng mga puno.
Mangrove forest
Kagubatan ng mga bakaw na tumutubo
malapit sa baybayin ng karagatan.

18. Yaman na nakukuha sa ilalim ng lupa
Ang mineral ay na uuri sa dalawa
Metaliko
 Kabilang dito ginto, bakal, nickel, tanso, uranium,
cadmium, chromite, manganese at zinc.
Di- metaliko
 Kabilang dito ang batong apog, basalto, silica,
marmol, asbestos, at sulfur

19.  Ginagamit sa pagpapatakbo ng makinarya ng
mga industriya.
 Pinagkukunan ng langis, petrolyo, at
elektrisidad.
 Nauuri sa dalawa;
Nonrenewable
 Enerhiyang may limitadong reserba sa ilalim ng
lupa o karagatan kaya maaari itong maubos.
 Kabilang dito ang carbon fuel, fossil fuel at natural
gas.
 Sa pagdaan ng panahon, mapapansin na tumaas ang
pagkonsumo ng enerhiya sa bansa.

20. Renewable
Mga enerhiya na nagmula sa
kalikasan na hindi nauubos.
Kabilang dito ang sinag ng araw,
hangin, agos ng tubig, at iba pa
Ang enerhiyang hindi nakakasira
ng kalikasan

21. Enerhiyang Solar
 Enerhiyang nanggagaling sa Sinag ng
araw; kinokolekta ng solar panel farmer,
tulad ng sa planta ng San Carlos Solar
Energy sa Negros Occidental.
Enerhiya hydroelectric
 Enerhiyang dulot ng malalakas na agos ng
tubig.
 Halimbawa ;
Angat Dam sa Bulacan
Talon ng Maria Cristina sa Lanao del Norte
San Roque Dam sa Pangasinan

22. Enerhiyang Geothermal
 Enerhiyang galing sa init mula sa lupa.
 Halimbawa;
Tiwi Geothermal Plant sa Albay
Leyte Geothermal Plant
Makiling Geothermal Plant sa Laguna at
Batangas
Enerhiyang Hangin
 enerhiyang mula sa malakas na bugso
ng hangin na nakokolekto ng windmill
 Halimbawa;
Bangui at Burgos Wind Farm sa Ilocos Norte
Pililia Wind Farm sa Rizal

23. Enerhiyang Nuclear
Enerhiyang galing sa lakas at init ng mga
nuclear plants
Halimbawa;
 Bataan Nuclear Power Plant
DOE (Department of Energy)

28. Ang mga tao ang luminang at
gumamit sa mga yaman ng isang
bansa.
Ang mga likas na yaman ay
mahalagang magamit nang wasto sa
kasalukuyan at makonserba para sa
mga sumusunod na henerasyon
Dahil narin sa dami ng tao na
nangangailangan ay kailangang suriin
ang populasyon ng isang bansa.

29.  Tumutukoy sa dami ng tao na naninirahan sa
isang bansa o pook.
Taon Populasyon
1990 (May 1, 1990 Census) 60 703 206
1995 (Sept. 1, 1995 Census) 68 616 536
2000 (May 1, 2000 Census) 76 504 077
2007 ( Aug. 1, 2007 Census) 88 548 366
2010 (May 1, 2010 Census) 92 335 113
2015 (Aug. 1, 2015 Census) 100 979 303

30. DEMOGRAPIYA
Siyentipikong pag-aaral ng populasyon
gamit ang iba’t ibang variable, tulad ng
edad, kasarian, at edukasyon
Tingnan ang talahanayn 2.1 page 31

31. Upang masukat ang pag babago
sa antas ng populasyon ,
ginagamit ng mga eksperto ang
antas ng populasyon.
Isa sa mga pormula ang:

32. Literacy
Kabuuang bahagdan ng lahat
ng taong marunong magbasa at
magsulat sa isang partikular na
populasyon.
Dalawang uri ng literacy

33. Simple literacy
Nangangahulugan na ang isang tao ay
maaaring makapagbasa o
makapagsulat ng mga payak na
mensahe gamit ang anumang wika o
diyalekto.
Functional literacy
Tumutukoy sa kakayahan ng isang tao
na gamitin ang kanyang kaalaman sa
mas kapaki-pakinabang na
pangyayari.

34.  Mahalaga ang mamamayan sa pag-unlad ng
bansa.
 Naging yaman ng bansa ang tao kung
nakakatulong ito sa pag-unlad ng bansa
 Ang populasyon ay may dalawang bahagi
batay sa kakayahan na makagawa o
makapaghanapbuhay.
a. Lakas-paggawa
b. Dependent population

35. Bahagi ng populasyon na
mayroong kakayahan na gumawa
at maghanapbuhay.
Maituturing na lakas paggawa
ang may edad 15 pataas, babae
man o lalaki.
May trabaho o negosyo

36. Ang mga mamamayan na
hindi kabilang sa lakas
paggawa
Kabilang dito ang mga
batang mag-aaral,mga
retiradong manggagawa, o
mga may kapansanan

37. EMPLOYED
 Mamamayan na may edad 15 pataas at may
hanapbuhay sa kasalukuyan.
 Manggagawang naghahanapbuhay nang 40 oras
pataas sa isang linggo o mga full-time na
mangagagawa, at ang hanapbuhay at kita ay
akma sa kakayahan.
UNDEREMPLOYED
 kinabibilangan ng mga mamamayan na nais
magkaroon ng dagdag oras sa pagtatrabaho, mga
mamamayan na may bagong trabaho na mahaba
ang oras o mga mamamayan na hindi akma ang
hanapbuhay at kita sa kanilang kakayahan.

38.  Mga mamamayan na kabilang sa lakas-
paggawa na walang hanapbuhay ngunit
mayroong balak na maghanapbuhay.
 Mga mamamayan na may edad 15 pataas na
walang hanapbuhay ngunit maaaring
maghanapbuhay na hindi nagtatrabaho dahil
sa mga sumusunod na dahilan:
a. pagod o naniniwalang wala siyang
mahahanap na trabaho
b. Naghihintay sa resulta ng trabahong
gustong pasukan

39. c. Panandaliang may sakit o may
kapansanan
d. Nakaranas ng kalamidad sa
kasalukuyang kinaroroonan
e. Naghihintay na makuha muli sa
trabaho (rehired)

40.  Child Labor
 Pagpilit ng mga bata na maghanapbuhay kahit
labag sa kalooban
 Ilegal na gawain na maaaring magdulot ng
masamang epekto sa mga bata, tulad ng panganib
sa kanilang kalusugan o maging sa kanilang buhay.
 RA No. 9231 o Special Protection of Children
against Child Abuse, Exploitation and
Discrimination Act
Nagbibigay proteksiyon sa mga bata laban sa
mapang-abusong paghanapbuhay

41.  Pinapayagang maghanapbuhay ang bata kung:
a. Siya ay direktang nasa ilalim ng superbisyon
ng mga magulang
b. Ang kanilang gawain ay nasa public
intertainment industry o public
information
o Bago maghanapbuhay ang bata ay dapat
may child working permit mula sa DOLE

42. OVERSEAS FILIPINO WORKER
Ang mag pilipino na naghahanapbuhay sa
ibang bansa kung saan may mas mainam na
oportunidad
Maaaring maging suliranin ng isang bansa ang
pagtaas ng bilang ng OFW sapagkat bababa
ang bilang at maaaring hindi sapata ang
lakas-paggawa ng bansa.
Sa ganitong kondisyon ang lakas-paggawa ng
bansa magkaroon ng sitwasyong:
 Barain drain
 Brawn drain

43. Brain Drain
 Nagkakaroon ng matinding pagbaba sa
bilang ng mga propesyonal.
Brawn Drain
Matinding pagbaba ng bilang ng mga
manggagawang bokasyonaln o teknikal.