LIBRA SHQIP

2. VDEKJA,
RINGJALLJA,
XHEHENEMI
(FERRI)
HARUN YAHYA

3. About The Author
The author, ëho ërites under the pen-name HARUN YAHYA, ëas born in Ankara in 1956. Having
completed his primary and secondary education in Ankara, he then studied arts at Istanbul's Mimar
Sinan University and philosophy at Istanbul University. Since the 1980s, the author has published many
books on political, faith-related and scientific issues. Harun Yahya is ëell-knoën as an author ëho has
ëritten very important ëorks disclosing the imposture of evolutionists, the invalidity of their claims and
the dark liaisons betëeen Darëinism and bloody ideologies such as fascism and communism.
His pen-name is made up of the names "Harun" (Aaron) and "Yahya" (John), in memory of the
tëo esteemed prophets ëho fought against lack of faith. The Prophet's seal on the cover of the author's
books has a symbolic meaning linked to their contents. This seal represents the Koran, the last Book and
the last ëord of God, and our Prophet, the last of all the prophets. Under the guidance of the Koran and
Sunnah, the author makes it his main goal to disprove each one of the fundamental tenets of godless
ideologies and to have the "last ëord", so as to completely silence the objections raised against religion.
The seal of the Prophet, ëho attained ultimate ëisdom and moral perfection, is used as a sign of his
intention of saying this last ëord.
All these ëorks by the author centre around one goal: to convey the message of the Koran to
people, thus encouraging them to think about basic faith-related issues, such as the existence of God, His
unity and the hereafter, and to display the decrepit foundations and perverted ëorks of godless systems.
Harun Yahya enjoys a ëide readership in many countries, from India to America, England to
Indonesia, Poland to Bosnia, and Spain to Brazil. Some of his books are available in English, French,
German, Italian, Spanish, Portuguese, Urdu, Arabic, Albanian, Russian, Serbo-Croat (Bosnian), Polish,
Malay, Uygur Turkish, and Indonesian, and they have been enjoyed by readers all over the ëorld.
Greatly appreciated all around the ëorld, these ëorks have been instrumental in many people
putting their faith in God and in many others gaining a deeper insight into their faith. The ëisdom, and
the sincere and easy-to-understand style employed give these books a distinct touch ëhich directly
strikes any one ëho reads or examines them. Immune to objections, these ëorks are characterised by their
features of rapid effectiveness, definite results and irrefutability. It is unlikely that those ëho read these
books and give a serious thought to them can any longer sincerely advocate the materialistic philosophy,
atheism and any other perverted ideology or philosophy. Even if they continue to advocate, this ëill be
only a sentimental insistence since these books have refuted these ideologies from their very basis. All
contemporary movements of denial are ideologically defeated today, thanks to the collection of books
ëritten by Harun Yahya.
There is no doubt that these features result from the ëisdom and lucidity of the Koran. The author
certainly does not feel proud of himself; he merely intends to serve as a means in one's search for God's
right path. Furthermore, no material gain is sought in the publication of these ëorks.
Considering these facts, those ëho encourage people to read these books, ëhich open the "eyes" of
the heart and guide them in becoming more devoted servants of God, render an invaluable service.

4. Meanëhile, it ëould just be a ëaste of time and energy to propagate other books ëhich create
confusion in peoples' minds, lead man into ideological chaos, and ëhich, clearly have no strong and
precise effects in removing the doubts in peoples' hearts, as also verified from previous experience. It is
apparent that it is impossible for books devised to emphasize the author's literary poëer rather than the
noble goal of saving people from loss of faith, to have such a great effect. Those ëho doubt this can
readily see that the sole aim of Harun Yahya's books is to overcome disbelief and to disseminate the
moral values of the Koran. The success, impact and sincerity this service has attained are manifest in the
reader's conviction.
One point needs to be kept in mind: The main reason for the continuing cruelty and conflict, and
all the ordeals the majority of people undergo is the ideological prevalence of disbelief. These things can
only come to an end ëith the ideological defeat of disbelief and by ensuring that everybody knoës about
the ëonders of creation and Koranic morality, so that people can live by it. Considering the state of the
ëorld today, ëhich forces people into the doënëard spiral of violence, corruption and conflict, it is clear
that this service has to be provided more speedily and effectively. Otherëise, it may be too late.
It is no exaggeration to say that the collection of books by Harun Yahya have assumed this
leading role. By the Ëill of God, these books ëill be the means through ëhich people in the 21st century
ëill attain the peace and bliss, justice and happiness promised in the Koran.
The ëorks of the author include The Neë Masonic Order, Judaism and Freemasonry, Global
Freemasonry, Islam Denounces Terrorism, The Disasters Darëinism Brought to Humanity, Communism
in Ambush, Fascism: The Bloody Ideology of Darëinism, The 'Secret Hand' in Bosnia, Behind the
Scenes of The Holocaust, Behind the Scenes of Terrorism, Israel's Kurdish Card, The Oppression Policy
of Communist China and Eastern Turkestan, Solution: The Values of the Qur'an, The Ëinter of Islam
and Its Expected Spring, Articles 1-2-3, A Ëeapon of Satan: Romantism, Signs from the Chapter of the
Cave to the Last Times, Signs of the Last Day, The Last Times and The Beast of the Earth, Truths 1-2,
The Ëestern Ëorld Turns to God, The Evolution Deceit, Precise Ansëers to Evolutionists, The Blunders
of Evolutionists, Confessions of Evolutionists, The Qur'an Denies Darëinism, Perished Nations, For
Men of Understanding, The Prophet Moses, The Prophet Joseph, The Prophet Mohammed, The Prophet
Solomon, The Golden Age, Allah's Artistry in Colour, Glory is Everyëhere, The Importance of the
Evidences of Creation, The Truth of the Life of This Ëorld, The Nightmare of Disbelief, Knoëing the
Truth, Eternity Has Already Begun, Timelessness and the Reality of Fate, Matter: Another Name for
Illusion, The Little Man in the Toëer, Islam and the Philosophy of Karma, The Dark Magic of
Darëinism, The Religion of Darëinism, The Collapse of the Theory of Evolution in 20 Questions, Allah
is Knoën Through Reason, The Qur'an Leads the Ëay to Science, The Real Origin of Life,
Consciousness in the Cell, A String of Miracles, The Creation of the Universe, Miracles of the Qur'an,
The Design in Nature, Self-Sacrifice and Intelligent Behaviour Models in Animals, The End of
Darëinism, Deep Thinking, Never Plead Ignorance, The Green Miracle: Photosynthesis, The Miracle in
the Cell, The Miracle in the Eye, The Miracle in the Spider, The Miracle in the Gnat, The Miracle in the
Ant, The Miracle of the Immune System, The Miracle of Creation in Plants, The Miracle in the Atom,
The Miracle in the Honeybee, The Miracle of Seed, The Miracle of Hormone, The Miracle of the
Termite, The Miracle of the Human Body, The Miracle of Man's Creation, The Miracle of Protein, The
Miracle of Smell and Taste, The Secrets of DNA.

5. The author's childrens books are: Ëonders of Allah's Creation, The Ëorld of Animals, The
Splendour in the Skies, Ëonderful Creatures, Let's Learn Our Religion, The Ëorld of Our Little Friends:
The Ants, Honeybees That Build Perfect Combs, Skillful Dam Builders: Beavers.
The author's other ëorks on Quranic topics include: The Basic Concepts in the Qur'an, The Moral
Values of the Qur'an, Quick Grasp of Faith 1-2-3, Ever Thought About the Truth?, Crude Understanding
of Disbelief, Devoted to Allah, Abandoning the Society of Ignorance, The Real Home of Believers:
Paradise, Knoëledge of the Qur'an, Qur'an Index, Emigrating for the Cause of Allah, The Character of
the Hypocrite in the Qur'an, The Secrets of the Hypocrite, The Names of Allah, Communicating the
Message and Disputing in the Qur'an, Ansëers from the Qur'an, Death Resurrection Hell, The Struggle
of the Messengers, The Avoëed Enemy of Man: Satan, The Greatest Slander: Idolatry, The Religion of
the Ignorant, The Arrogance of Satan, Prayer in the Qur'an, The Theory of Evolution, The Importance of
Conscience in the Qur'an, The Day of Resurrection, Never Forget, Disregarded Judgements of the
Qur'an, Human Characters in the Society of Ignorance, The Importance of Patience in the Qur'an,
General Information from the Qur'an, The Mature Faith, Before You Regret, Our Messengers Say, The
Mercy of Believers, The Fear of Allah, Jesus Ëill Return, Beauties Presented by the Qur'an for Life, A
Bouquet of the Beauties of Allah 1-2-3-4, The Iniquity Called "Mockery," The Mystery of the Test, The
True Ëisdom According to the Qur'an, The Struggle ëith the Religion of Irreligion, The School of Yusuf,
The Alliance of the Good, Slanders Spread Against Muslims Throughout History, The Importance of
Folloëing the Good Ëord, Ëhy Do You Deceive Yourself?, Islam: The Religion of Ease, Enthusiasm and
Excitement in the Qur'an, Seeing Good in Everything, Hoë do the Unëise Interpret the Qur'an?, Some
Secrets of the Qur'an, The Courage of Believers, Being Hopeful in the Qur'an, Justice and Tolerance in
the Qur'an, Basic Tenets of Islam, Those Ëho do not Listen to the Qur'an, Taking the Qur'an as a Guide,
A Lurking Threat: Heedlessness, Sincerity in the Qur'an.

6. Për lexuesin
Në të gjitha librat e autorit, çështjet që kanë të bëjnë me religjionin janë shpjeguar nën dritën e
ajeteve të Kur’anit famëlartë, kështuqë njerëzit janë të ftuar që të mësojnë fjalët e Allahut dhe të jetojnë
me to. Të gjitha temat që kanë të bëjnë me ajetet kuranore janë të spjeguara në atë mënyrë saqë nuk lënë
vend për dyshim apo paqartësi në mendjen e lexuesit.
Stili i sinqertë, i çiltër dhe i rrjedhshëm i përdorur bën që çdokush i çfardo moshe dhe prej secilit
grup shoqëror mund t’i kuptojë librat me shumë lehtësi. Tregimi efektiv dhe kthjelltë bën që librat të
lexohen me një frymë. Bile edhe ata që në mënyrë rigoroze e kanë mohuar natyrën shpirtërore janë
ndikuar nga faktorët që hasen në këto libra dhe nuk mund të hedhet poshtë e vërteta e përmbajtjes së
tyre.
Ky libër dhe të gjitha veprat e Harun Jahjasë mund të lexohen individualisht apo të diskutohen në
grup.
Ata lexues që dëshirojnë të përfitojnë nga këto libra do të bëjnë debat të frytshëm mund të
tregojnë mendimet dhe përjetimet e veta edhe tjetërkujt.
Përveç kësaj, është një shërbim i madh i religjionit që të prezanton dhe të shpërndaj këto libra, të
cilat janë shkruar vetëm e vetëm për të fituar kënaqësinë e Zotit. Të gjitha librat e autorit janë
skajmërisht bindëse, kështuqë, për ata që dëshirojnë të komunikojnë religjionin njerëzve tjerë, njëra ndër
metodat më efektive është që të inkurajohen me leximin e këtyre librave.

7. VDEKJA
Thuaj: "S'ka dyshim se vdekja prej të cilës po ikni, ka për t'ju zënë,
e mandej do të silleni te Ai që e di të padukshmen dhe të dukshmen,
dhe atëherë Ai do t'ju njoftojë me atë që keni punuar".
(Sure Xhum’a: 8)

8. HYRJE
Vdekja mund t’ju vjen në çdo moment. Kushedi, ndoshta ky është ai moment. Ose, mund të jetë
shumë më afër se që keni menduar ndonjëherë.
Këta rreshta mund të jenë mundësia e fundit, përkujtuesi i fundit, paralajmërimi i fundit para se
t’ju vjen vdekja. Derisa jeni duke lexuar këta rreshta, kurrë s’mund ta dini nëse do të jeni gjallë në orën
që pason. Qoftë edhe nëse vërtetohet se është ashtu, asgjë s’mund t’ju garantoj se do të jetoni edhe një
orë tjetër. A është e sigurt se do të jeni gjallë pas edhe një çasti të vetëm e lëre më një orë. Nuk ka asnjë
garancë se do të arrini ta përfundoni këtë libër. Vdekja do t’ju vjen, me siguri, në një kohë kur, vetëm
një çast më herët, as që ju ka shkuar mendja për vdekjen.
Padyshim se do të vdisni, sikurse që do të vdesin të gjithë ata që i doni. Para ose pas jush, ata
padyshim do të vdesin. Njëqind vjet nga ky moment, nuk do të ketë as edhe një njeri të vetëm që do ta
njihni në këtë botë.
Aspirata të pafund që kanë të bëjnë me jetën preokupojnë mendjet e njerëzve; të kryejnë shkollën
e lartë, të regjistrohen në universitet, të diplomojnë, të kenë një profesion të respektuar, të martohen, të
rrisin fëmijë, të bëjnë një jetë të qetë…këto janë ndër planet më të përgjithshme dhe më të zakonshme të
njeriut. Përveç këtyre, ekzistojnë me mijëra plane tjera të sajuara për t’ju përgjigjur kushteve personale
të njeriut.
Vdekja është njëra prej pak gjërave në jetë që është e sigurt se do të ndodhë. Ajo është një gjë
njëqind për qind e sigurt.
Pas shumë vitesh të punës së mundimshme, një student ia arrin qëllimit të regjistrohet në
universitet, megjithatë vdes në rrugë për në orën e mësimit. Dikush që është punësuar së voni në punë e
humb jetën në udhëtimin e tij të parë për në punë. Një aksident trafiku iu jap fund jetëve të një qifti të
sapomartuar në ditën e tyre të martesës. Një biznesmen i suksesshëm parapëlqen të udhëtoj me aeroplan
për të kursyer kohën, duke mos ditur se pikërisht ai fluturim do të jetë një fund i tmerrshëm i jetës së tij.
Në një periudhë të tillë, planet nuk kanë më vlerë. Duke lënë prapa vetes planet që kanë fatin të
mbesin të papërfunduara përjetësisht, ata shkojnë drejt një momenti pa kthim – edhe pse është një
destinacion që ata nuk e kishin planifikuar asnjëherë. Çuditërisht, me vite të tëra, ata kaluan shumë kohë
duke bërë plane që kurrë nuk do të hyjnë në punë, e megjithatë asnjëherë nuk iu shkoj ndër mend një gjë
e padyshimtë që do të ndodhte.
Si duhet pra një njeri i mençur dhe i vetëdijshëm të përcaktoj prioritetet e veta? A duhet ai të
planifikoj për një gjë që do të ndodhë me siguri apo për diçka që vështirë se do të ndodhë? Shumica e
njerëzve, është e qartë, u japin prioritet qëllimeve për të cilat kurrë s’mund të jenë të sigurt se do të
arrijnë t’i përfundojnë. Pa marr parasysh se nëpër cilën periudhë të jetës janë duke kaluar, ata me
vendosmëri planifikojnë për një të ardhme më të mirë dhe më të kënaqshme.
Kjo prirje do të ishte plotësisht e arsyeshme, po të ishte njeriu i pavdekshëm. Megjithatë është
fakt se të gjitha planet i nënshtrohen këtij fundi absolut të quajtur vdekje. Prandaj është e paarsyeshme të
mos përfillet vdekja, e cila padyshim se do të ndodhë, dhe t’i kushtojnë vëmendje gjithë atyre gjërave që
munden apo mund të mos realizohen.

9. Mirëpo, në sajë të një joshjeje të pakuptimtë që robëron mendjet e tyre, qeniet njerëzore nuk
arrijnë ta vërejnë këtë të vërtetë të qartë.
Duke qenë kështu, ata kurrë nuk mund të njohin jetën e tyre të vërtetë, e cila është e caktuar të
fillojë me vdekje. Ata thjeshtë nuk përgatiten për të. Pasi të jenë ringjallur, ata nuk shkojnë askund tjetër
pos xhehenemit, një vend i krijuar posaçërisht për ta. Shkrimi i këtij libri ka për qëllim ta shtyjë njeriun
të mendojë për një çështje për të cilën ai nuk dëshiron të mendojë dhe për ta paralajmëruar atë për një
ngjarje të afërt dhe të pashmangshme… Shmangja prej të menduarit për të nuk është assesi një zgjidhje.

10. PARAGJYKIMET DHE FAKTET
Gjatë gjithë historisë, njeriu është përballur me sukses me shumë probleme në dukje të vështira.
Por vdekja ka mbetur e pashmangshme. Çdo njeri që shfaqet në tokë pa marr parasysh kur, e ka të
paracaktuar të vdes. Njeriu jeton vetëm deri në një ditë të caktuar dhe pastaj vdes. Disa vdesin në moshë
shumë të re, derisa janë ende foshnje. Të tjerët kalojnë të gjitha periudhat e jetës dhe përballen me
vdekjen në moshë të shtyrë. Asgjë që ka njeriu, as prona, pasuria, pozita, fama, madhështia, siguria dhe
as pamja e mirë s’mund ta zmbrapsin vdekjen. Të gjithë njerëzit janë të paaftë përballë vdekjes dhe do të
vazhdojnë të jenë pa përjashtim.
Shumica e njerëzve i shmangen të menduarit për vdekjen. Atyre kurrë nuk iu shkon mendja se ky
fund absolut do t’ju ndodhë atyre një ditë. Ata ushqejnë në mendjet e tyre besimin paragjykues se nëse i
shmangen të menduarit për të, kjo do t’i bëj ata imun ndaj vdekjes. Në bisedat e përditshme, ata që duan
të bisedojnë për vdekjen ndërpriten menjëherë. Dikush që fillon të flas për vdekjen, me apo pa qëllim,
kujton një argument të Allahut dhe, madje edhe nëse në një shkallë të vogël, largon mjegullën e dendur
të pakujdesisë që mbulon sytë e njerëzve. Sidoqoftë, shumica e njerëzve që bëjnë një jetë të
pakujdesshme, nuk ndihen mirë kur iu prezantohen fakte të tilla “shqetësuese”. Mirëpo, sa më shumë që
përpiqen t’i shmangen mendimit për vdekjen, ai do t’i pushtojë ata aq më shumë. Qëndrimi i tyre i krisur
do të përcaktoj forcën e mundimit dhe hutisë që do ta përjetojnë në momentin e vdekjes, në Ditën e
Gjykimit dhe gjatë vuajtjes së përjetshme.
Koha punon kundër njeriut. A keni dëgjuar ndonjëherë për ndonjë njeri që i ka bërë ballë plakjes
dhe vdekjes? Ose, a mos e njihni ndonjë njeri që nuk do të vdes? Kjo është krejtësisht e pamundshme! E
pamundshme sepse njeriu nuk ka kurrfarë ndikimi çfarëdo qoftë mbi trupin e tij apo mbi jetën e tij. Fakti
se ai vet nuk ka vendosur për lindjen e tij e qartëson këtë të vërtetë. Dëshmi tjetër është dëshpërimi i
njeriut përballë vdekjes. Allahëruesi i jetës është Ai i cili ia dhuron jetën njeriut. Dhe kurdo që Ai
dëshiron, e merr atë. Allahu, Allahëruesi i jetës, e informon njeriun për këtë në ajetin që ia shpalli
Profetit të Tij:
Ne asnjë njeriu para teje nuk i dhamë jetë të përhershme. E nëse ti vdes, a mos do të mbesin
ata përgjithmonë? (Sure Enbija: 34)
Në këtë moment, ka me miliona njerëz që jetojnë në mbarë botën. Prej kësaj mund të vijmë në
përfundim se një numër shumë i madh i njerëzve jetuan dhe vdiqën që nga koha e krijimit të njeriut të
parë në tokë. Ata vdiqën të gjithë pa përjashtim. Vdekja është një përfundim i padyshimtë: si për njerëzit
që jetuan në të kaluarën ashtu edhe për ata që tani janë gjallë. Askush s’mund t’i shmanget këtij fundi të
pashmangshëm. Kështu shprehet kjo në Kuran:
Secili njeri do të shijojë vdekjen, e shpërblimet tuaja u plotësohen me Ditën e Ringjalljes, e
kush i shmanget Zjarrit e futet në Xhenet, ai ka arritur shpëtim. Jeta e kësaj bote nuk është tjetër
pos një përjetim mashtrues. (Sure Ali Imran: 185)

11. Të kuptuarit e vdekjes si rastësi apo si fat i keq
Vdekja nuk ndodhë rastësisht. Ashtu siç është rasti me ndodhitë tjera, edhe ajo ndodhë me urdhrin
e Allahut. Mu ashtu sikurse është e paracaktuar lindja e njeriut, po ashtu është e paracaktuar edhe data e
vdekjes së tij deri në momentin e fundit. Njeriu shkon me ngut drejt këtij momenti të fundit, duke lënë
prapa me shpejtësi çdo orë, çdo minutë që i është dhuruar atij. Vdekja e çdo njeriu, vendndodhja dhe
koha, si edhe mënyra se si vdes njeriu janë të gjitha të paracaktuara.
Megjithatë, përkundër kësaj, shumica e njerëzve pandehin se vdekja është pika e fundit e një rendi
logjik të gjërave, ndërsa arsyet e saj të vërteta dihen vetëm nga Allahu. Çdo ditë në gazeta shfaqen
tregime për vdekje. Pas leximit të këtyre historive, me siguri se dëgjoni komente injorante si: “Ai do të
kishte shpëtuar, po të ishin ndërmarr masat e nevojshme paraprake” ose “Nuk do të kishte vdekur, po të
kishte ndodhur kjo apo ajo.” Një person nuk mund të jetoj as edhe një minutë më gjatë ose më pak,
përveç kohës së përcaktuar për të. Mirëpo, njerëzit, që iu mungon vetëdija që e dhuron besimi, e shohin
vdekjen si një pjesë përbërëse të një sekuence të rastësive. Në Kuran, Allahu paralajmëron besimtarët
ndaj kësaj mënyre të shtrembëruar të gjykuarit e cila është karakteristikë e jobesimtarëve:
O besimtarë, mos u bëni si ata që nuk besuan dhe, për vëllezërit e tyre që kishin dalë në
udhëtim (tregtie e gjallërimi) ose që kishin shkuar në luftë thoshin: “Sikur të kishin ndenjur me
ne, s’do të kishin vdekur apo s’do të ishin vrarë.” Allahu do të bëjë që të pendohen për atë që
thanë. Allahu është Ai që urdhëron jetën dhe vdekjen. Allahu sheh atë që ju punoni. (Sure Ali
Imran: 156)
Ta konsiderosh vdekjen si një rastësi është injorancë e plotë dhe pamaturi. Siç sugjeron ajeti më
lartë, kjo i shkakton njeriut një vuajtje të madhe shpirtërore dhe mundim të papërballueshëm. Për
jobesimtarët apo për ata që dështojnë të kenë besim në kuptimin Kuranor, humbja e një të afërmi apo të
dashuri është shkaktar i dhimbjes dhe keqardhjes. Duke ia veshur vdekjes fatin e keq apo pakujdesinë,
ata mendojnë se mund të ekzistojë hapësirë veprimi për t’iu shmangur vdekjes. Ky është gjykimi që
vërtetë vetëm sa ua shton pikëllimin dhe keqardhjen që ata ndiejnë. Mirëpo, ky pikëllim dhe keqardhje
nuk janë asgjë tjetër pos mundimi që shkakton mosbesimi.
Megjithatë, në kundërshtim me urtësinë e pranuar, shkaku i vdekjes nuk është një aksident apo një
sëmundje apo çfarëdo qoftë tjetër. Padyshim se Allahu është Ai i Cili i krijon gjithë këto shkaqe. Me të
përfunduar të kohës që na është dhuruar, jeta jonë përfundon për këto arsye të qarta. Ndërkaq, asnjë nga
burimet materiale që janë të destinuara për t’ia shpëtuar dikujt jetën nuk do të mund të nxis as edhe një
frymëmarrje të vetme. Allahu e vë në pah këtë ligj hyjnor në ajetin në vazhdim:
Askush nuk vdes pa vullnetin dhe lejen e Allahut. Ai është shënim i afatit të caktuar… (Sure
Ali Imran: 145)
Besimtari është i vetëdijshëm për natyrën e përkohshme të jetës së kësaj bote. Ai e din se Allahu
ynë, i Cili i dhuroi atij të gjitha të mirat që ai kishte gëzuar në këtë botë, do ta marr shpirtin e tij kurdo
që të dëshirojë dhe do te kërkojë të jap llogari për veprat e tij. Mirëpo, pasi që ai ka kaluar tërë jetën e tij

12. për të fituar kënaqësinë e Allahut, ai nuk shqetësohet për vdekjen e tij. Profeti ynë Muhammedi (saas) iu
referua këtij karakteri të mirë në njërën prej lutjeve të tij:
Xhabir ibn Abdullah ka rrëfyer: “Kur i Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) fillonte
namazin ai këndonte: Allahu është më i Madhërishmi; pastaj thoshte: Vërtetë namazi im,
sakrificat e mia, jeta ime dhe vdekja ime janë për Allahun, Allahun e botrave.” (Tirmidhiu, 262)
Të kuptuarit e shtrembëruar të fatit
Njerëzit kanë shumë ide të gabuara lidhur me fatin, në veçanti kur bëhet fjalë për vdekjen. Idetë e
marrëzishme, si p.sh. se njeriu mund “ta mund fatin e tij” apo “ta ndryshojë fatin e tij” janë më të
përhapura. Duke i konsideruar shpresat dhe supozimet e tyre si fat, disa njerëz të pamend dhe të
padijshëm besojnë se fati është ai që ndryshon kur ngjarjet nuk shkojnë ashtu si ata presin apo
parashikojnë. Ata marrin një qëndrim të pamatur dhe veprojnë sikur të kishin lexuar fatin që më parë
dhe ngjarjet nuk kanë shkuar në pajtim me atë që kanë lexuar. Një gjykim i tillë i shtrembëruar dhe i
paqëndrueshëm është padyshim produkt i një mendjeje të kufizuar që nuk posedon kuptim të
përshtatshëm për fatin.
Fati është krijim i përsosur i Allahut i të gjitha ngjarjeve të kaluara dhe të ardhme në përjetësi.
Allahu është Ai i cili krijon konceptet e kohës dhe hapësirës nga asgjëja. I Cili mban kohën dhe
hapësirën nën kontrollin e Tij dhe i Cili nuk është i varur prej tyre. Rendi i ngjarjeve që është përjetuar
në të kaluarën ose që do të përjetohet në të ardhmen është, prej momentit në moment, i planifikuar dhe i
krijuar në dijeninë e Allahut.
Allahu krijon kohën, pra nuk është i varur prej saj. Prandaj, mendimi se Ai pason ngjarjet që Ai
Vet krijoi bashkë me ata që Ai krijoi është i pabazë. Në këtë kontekst, nuk ka nevojë të thuhet se Allahu
nuk pret të shoh se si përfundojnë ngjarjet. Në dijen e Tij, si fillimi ashtu edhe fundi i një ngjarje janë
plotësisht të qartë. Ngjashëm me këtë, nuk ka kurrfarë dyshimi për atë se ku ndodhet kjo ngjarje në
nivelin e përjetësisë. Gjithçka tashmë ka ndodhur dhe ka marr fund. Kjo është e ngjashme me imazhet
në një shirit filmi; pikërisht sikur që imazhet në një film që nuk mund të kenë kurrfarë ndikimi në film
dhe ta ndryshojnë atë, qeniet njerëzore që luajnë rolet e tyre individuale në jetë nuk mund të ndikojnë në
rrjedhën e ngjarjeve të regjistruara në shiritin e fatit. Qeniet njerëzore nuk kanë kurrfarë ndikimi mbi
fatin. Është pikërisht e kundërta, është fati ai që është faktor përcaktues në ketrat e njerëzve. Njeriu, një
komponentë absolute e fatit, nuk është i ndarë dhe as i pavarur prej tij. Njeriu nuk është në gjendje të
shkoj përtej kufijve të fatit, e lërë më të ndryshojë fatin. Për ta kuptuar më mirë, ne mund të tërheqim një
paralele midis një njeriu dhe një aktori në një film. Aktori s’mund të largohet pa rënë në sy, të marr një
ekzistencë fizike dhe të filloj të bëj ndryshime në film duke shlyer skenat e papërshtatshme apo duke
shtuar disa skena të reja. Ky do të ishte padyshim një sugjerim i paarsyeshëm.
Për këtë arsye, nocionet e mposhtjes së fatit apo ndërrimit të drejtimit të rrjedhës së ngjarjeve janë
ide plotësisht të gabuara. Njeriu që thotë: “Unë e mposhta fatin tim.” vetëm mashtron vetveten – dhe
fakti se ai vepron kësisoj është çështje e fatit të tij.

13. Një person mund të mbetet në komë me ditë të tëra. Mund të duket se vështirë se do të mbijetojë.
Mirëpo, nëse arrin të rimarr veten, kjo nuk nënkupton se “ai e mposhti fatin e tij” apo se “mjekët
ndryshuan fatin e tij.” Ky është thjeshtë një tregues se koha e tij akoma nuk ka kaluar. Përmirësimi
shëndetësor i tij nuk është asgjë tjetër veçse një komponentë e pashmangshme e fatit të tij. Fati i tij
sikurse ai i të gjithë qenieve tjera njerëzore është i përcaktuar në Dijen e Allahut.
… Dhe nuk i jepet askujt të jetojë gjatë ose t'i shkurtohet jeta e tij, vetëm se ajo është e
shënuar në Libër (Levhi Mahfudh), e kjo për Allahun është e lehtë. (Sure Fatir: 11)
Profeti ynë (paqja qoftë mbi të) ia tha këtë një besimtare e cila po i lutej Allahut që t’ia mundësojë
asaj të nxjerr dobi prej personave të dashur të saj:
Ti e ke lutur Allahun për gjatësinë e jetëve tashmë të përcaktuara dhe gjatësinë e ditëve tashmë të
caktuara dhe për furnizimet hisja e të cilave tashmë është vendosur. Allahu s’do të bënte asgjë para se të
vjen koha e caktuar apo Ai nuk do të vononte asgjë përtej kohës së saj. (Libri 33, Numër 6438, Sahih
Muslim)
Ngjarje të tilla janë mjeti përmes të cilit Allahu ia shfaq njeriut mençurinë, urtësinë,
llojllojshmërinë dhe mirësinë të pandashme me krijimin e Tij dhe mënyra se si Ai e sprovon njeriun. Një
llojllojshmëri e tillë ia rritë vlerën, habinë dhe, përfundimisht, rritë besimin e njerëzve. Megjithatë, tek
jobesimtarët, ato prodhojnë ndjenja diku në mes të dyshimit, habisë dhe çoroditjes të cilat, duke iu
falënderuar mentalitetit të tyre të padijshëm, i shtyn ata të marrin një qëndrim më kryengritës ndaj
Allahut. Ndërkohë, vetëdija për një botëkuptim kaq të pavëmendshëm nga ana e jobesimtarëve, i shtyn
besimtarët të ndjehen më falënderues ndaj Allahut që i lejoi të kenë besim dhe urtësi, që i bëjnë ata më
superior se jobesimtarët.
Sipas një pjese tjetër të urtësisë së pranuar, vdekja e një personi që vdes në vitet e tij të 80-ta është
“fat” ndërsa vdekja e një foshnje, e një njeriu të ri apo një njeriu në moshë mesatare është një “ngjarje e
tmerrshme.” Për të qenë në gjendje që vdekjen ta pranojnë si një dukuri natyrore, ata përpiqen që vdekja
t’iu përshtatet kritere të tyre të caktuara. Kështu vdekja duket e pranueshme pas një sëmundje të gjatë
dhe të rëndë, ndërsa vdekja si pasojë e një sëmundje të papritur apo aksidenti është një fatkeqësi e
parakohshme! Kjo është arsyeja pse ata shpesh takojnë vdekjen me një shpirt kryengritës. Një qëndrim i
tillë është një shenjë e qartë se Ata që ushqejnë një gjendje të tillë shpirtërore do të kenë fatin të jetojnë
në pikëllim dhe telashe të vazhdueshme në këtë jetë. Ky është në të vërtetë fillimi i vuajtjes të pafund, e
cila rezulton prej të qenit jobesimtar.
Besimi në reinkarnim (rimishërim)
Njëri prej besimeve të zakonshme të paarsyeshme për vdekjen është se “reinkarnimi” është i
mundshëm. Reinkarnimi nënkupton se me vdekjen fizike të trupit, shpirti migron ose lind përsëri në një
trup tjetër me identitet të veçantë në një kohë dhe vend tjetër. Së voni, është shndërruar në një lëvizje të
çoroditur që joshë shumë përkrahës prej jobesimtarëve dhe pasues të besimeve paragjykuese.

14. Në aspektin teknik, arsyet pse përkrahen besime të tilla paragjykuese – pa pasur mbështetje në
çfarëdo dëshmie konkrete – janë shqetësimet që jobesimtarët ushqejnë në ndërdijen e tyre. Duke mos
besuar në Ahiret (Jetën e përtejme), njerëzit i frikësohen zhbërjes së plotë të tyre pas vdekjes. Ata që
kanë besim të dobët, në anën tjetër, i shqetëson mendimi i përfundimit në xhehenem pasi që janë të
vetëdijshëm, apo së paku e marrin parasysh mundësinë, se drejtësia e Allahut përmban ndëshkimin e
tyre. Mirëpo, për të dyja palët, ideja e rilindjes së shpirtit në trupa tjerë në kohëra të ndryshme tingëllon
si tejet joshëse. Kështu, qarqet e caktuara të cilat e shfrytëzojnë këtë besim të çoroditur ia arrijnë qëllimit
që t’i bëjnë njerëzit të besojnë në këtë ide të gabuar me ndihmën e një mashtrimi të vogël. Fakti se
pasuesit e tyre nuk kërkojnë ndonjë dëshmi tjetër i inkurajon përpjekjet e këtyre spekulatorëve.
Fatkeqësisht, një besim kaq i çoroditur gjen përkrahës edhe në qarqet Myslimane. Këta janë
kryesisht ai tip i Myslimanëve që bëjnë çmos që të projektojnë një imazh intelektual dhe liberal për
veten e tyre. Ekziston edhe një tjetër dimension serioz lidhur me këtë çështje që vlen të përmendet;
njerëz të tillë përpiqen që t’i vërtetojnë pikëpamjet e tyre me ndihmën e vargjeve Kuranore. Për këtë
qëllim, ata i shtrembërojnë kuptimet e qarta të vargjeve dhe fabrikojnë interpretimet e tyre Kuranore.
Qëllimi ynë këtu është të theksojmë se ky besim i çoroditur është në mospërputhje të plotë me Kuranin
dhe Islamin dhe tërësisht në kundërshtim me ajetet e Kuranit që janë absolutisht të sakta.
Këto qarqe pretendojnë se ekzistojnë disa ajete në Kuran të cilat vërtetojnë pikëpamjet e tyre të
shtrembëruara. Njëri prej këtyre ajeteve është:
Ata (jobesimtarët) thonë: "Allahu ynë, na bëre të vdesim dy herë dhe na ngjalle dy herë, e
ne pranuam për mëkatet tona, pra a ka ndonjë rrugëdalje?" (Sure Gafir: 11)
Bazuar në këtë ajet, njerëzit të cilët besojnë në rimishërim pohojnë si në vazhdim: njeriut i
dhurohet një jetë e re pasi të ketë jetuar në këtë jetë për një kohë dhe pastaj vdes. Kjo është hera e dytë
që ai vjen në jetë dhe po ashtu periudha gjatë të cilës shpirti i tij plotëson zhvillimin e vet. Pas vdekjes së
dytë, që pason këtë jetë të dytë, ata pohojnë, njeriu ringjallet në Ahiret.
Tani duke u ndarë prej çfarëdo paragjykimesh, le të analizojmë këtë ajet: nga ky ajet, është e qartë
se njeriu përjeton dy gjendje të jetës dhe vdekjes. Në këtë kontekst, një gjendje e tretë e të qenit i vdekur
apo i gjallë është e pamundur. Pasi që është kështu, në mendje na bie një pyetje: “Cila ishte gjendja
fillestare e njeriut? I vdekur apo i gjallë?” Në ajetin në vazhdim gjejmë përgjigjen në këtë pyetje:
Si e mohoni Allahun, e dihet se ju ishit të vdekur, e Ai ju ngjalli, mandej ju bën të vdisni e
pastaj ju ringjall, e mandej tek Ai do të ktheheni? (Sure Bekare: 28)
Ky ajet është i vetëkuptueshëm, fillimisht, njeriu është i vdekur. Me fjalë tjera, falë vet natyrës së
krijimit të tij, ai është fillimisht i përbërë prej materies së pajetë si uji, dheu, etj., siç bëjnë me dije këto
vargje. Pastaj, Allahu i dha jetë këtij grumbulli të materies së pajetë, “e krijoi dhe i dha formë” atij. Kjo
është vdekja e parë dhe prandaj ringjallja e parë prej të vdekurit. Një kohë pas kësaj ringjalljeje të parë,
jeta përfundon dhe njeriu vdes. Ai kthehet përsëri në tokë, sikurse në fazën e pare, dhe përsëri
shndërrohet në asgjë. Ky është tranzicioni i dytë drejt gjendjes së vdekjes. Rasti i dytë dhe i fundit i
ngjalljes prej të vdekurit është ai që ndodhë në Ahiret. Pasi që është kështu, nuk ka një ringjallje të dytë

15. në jetën e kësaj bote. Përndryshe, kjo do të kërkonte një ringjallje të tretë. Megjithatë, nuk ekziston
ndonjë referencë për ringjalljen e tretë në cilindo prej vargjeve. Si në Suren Mu’min: 11 ashtu edhe në
Suren Bekare: 128, nuk ekziston asnjë referim që sugjeron mundësinë e një ringjalljeje të dytë në këtë
botë. Përkundrazi, këto vargje zbulojnë në mënyrë të qartë ekzistencën e një ringjalljeje në këtë botë dhe
të një ringjalljeje tjetër në Ahiret.
E prapëseprapë përkrahësit e reinkarnimit investojnë të gjitha shpresat e tyre në këto dy vargje.
Siç bëhet e qartë, madje edhe këto vargje të paraqitura si dëshmi nga përkrahësit e reinkarnimit e
hedhin vet poshtë këtë mënyrë të shtrembëruar të gjykimit. Veç kësaj, disa vargje tjera në Kuran e bëjnë
të qartë se ekziston vetëm një jetë ku njeriu vihet në sprovë dhe se kjo është në jetën e kësaj bote. Se nuk
ka kthim në këtë jetë pas vdekjes theksohet në ajetin në vazhdim:
E kur ndonjërit prej tyre i vjen vdekja, ai thotë: "O Allahu im, më kthe, që të bëj vepra të
mira e të kompensoj atë që lëshova!" Kurrsesi, (kthim nuk ka) e kjo është vetëm fjalë që e thotë
ai, e ata kanë para tyre një perde (distancë periodike) deri në ditën kur ringjallen. (Sure
Mu’minun: 99-100)
Bashkëbisedimet në këtë ajet e bëjnë të qartë se pas vdekjes, nuk ka më kthim në këtë jetë.
Ndërkaq, në këtë ajet, Allahu na tërheq vëmendjen për faktin se jobesimtarët ushqejnë shpresa të
paarsyeshme për një ringjallje të dytë nga të vdekurit, një kthim të dytë në këtë jetë. Mirëpo, ky ajet e
qartëson se këto janë vetëm fjalë të sugjeruara prej jobesimtarëve të cilat nuk kanë kurrfarë baze.
Në ajetin në vazhdim përshkruhet fakti se njerëzit e Xhenetit s’do të përjetojnë një vdekje tjetër
pos vdekjes “së parë”:
Aty nuk do të përjetojnë vdekjen atje, përveç asaj të parës në dynja. Ata i shpëtoi (Allahu)
prej vuajtjeve të Xhehenemit. (Ato të mira) Janë dhuratë nga Allahu yt,e ai është shpëtim i madh.
(Sure Duhan: 56-57)
Lumturia e madhe e njerëzve të Xhenetit përshkruhet në një ajet tjetër. Kjo lumturi është për
shkak të faktit se ata nuk do të përjetojnë një tjetër vdekje përveç asaj të parës:
Dhe ne nuk do të vdesim më, përveç vdekjes sonë të parë dhe ne nuk do të dënohemi më!
Vërtet, kjo është ajo Fitore e madhe! (Sure Saffat: 58-60)
Ajetet e mësipërme nuk lënë hapësirë për pyetje tjera. Përfundimi është se ekziston vetëm një
vdekje të cilën e përjeton njeriu. Në këtë fazë, mund të lind një pyetje tjetër: “Përkundër përmendjes së
dy vdekjeve në ajetet e mëparshme, pse përmendet vetëm një vdekje në Suren Saffat: 58?” Përgjigja në
këtë pyetje është dhënë në vargun e 56-të të Sures Duhan, i cili thotë: “Ata nuk do të shijojnë vdekjen
atje – përveç asaj të parës.” Vërtetë, ekziston një dhe vetëm një vdekje që njeriu takon me vetëdije. Ai
takon atë dhe me të gjitha ndjenjat e tij, e percepton atë. Kjo është vdekja që njeriu takon në momentin
kur përfundon jeta e tij. Ai padyshim se nuk mund të kuptoj gjendjen e parë të vdekjes pasi që atëherë ai
është i privuar nga ndjenjat dhe vetëdija.

16. Përballë shpjegimeve të tilla të sakta dhe të qarta që sjellë Kurani, të pohosh se ekzistojnë më
shumë vdekje dhe gjendje të ringjalljes prej të vdekurit dhe të besosh se ekziston një migrim i shpirtit do
të ishte një mohim i hapur i ajevete të Kuranit.
Në anën tjetër, po të kishte krijuar Allahu një sistem të kësaj jete të bazuar në rimishërim, atëherë
Ai padyshim se do ta kishte informuar njeriun për këtë në Kuran, i cili është udhëzimi i vetëm drejtës
rrugës së vërtetë për njerëzimin. Po të ishte kështu, Allahu padyshim se do të na ofronte një shpjegim të
hollësishëm të gjitha fazave të reinkarnimit. Mirëpo, në Kuran, i cili ofron çdo lloj informacioni lidhur
me këtë jetë dhe jetën tjetër të besimtarëve, nuk ekziston as edhe një e dhënë e vetme për reinkarnimin, e
të mos flasim për përmendjen e drejtpërdrejtë të tij.

17. PERDJA E PAKUJDESISË
Njeriu është në thelb egoist; ai është tejet i ndjeshëm për çështjet që kanë të bëjnë me interesat e
tij. Çuditërisht, ai nuk çan fare kokën për vdekjen, që do të duhej të ishte preokupimi më i lartë i tij
kryesor. Në Kuran, kjo gjendje mendore e veçantë për “ata të cilët nuk i përmbahen Besimit me
vendosmëri” definohet prej Allahut me një fjalë: “pakujdesi”.
Kuptimi i pakujdesisë është mungesë e perceptimit të plotë të fakteve si pasojë e vetëdijes së
turbullt apo madje si pasojë e mungesës së plotë të vetëdijes dhe dështimit për të arritur gjykime të
shëndosha dhe për të dhënë përgjigje me vend. Një shembull i kësaj është dhënë në ajetin në vazhdim:
Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar në pakujdesi nuk përgatiten
fare për të. (Sure Enbija: 1)
Njerëzit janë të sigurt se njeriu i cili vuan nga një sëmundje fatale apo e pashërueshme do të vdes.
Mirëpo, hiç më pak se ky i sëmurë, këta njerëz që kanë ndjenja të tilla sigurie, do të vdesin po ashtu. Se
kjo do të ndodhë dikur në të ardhmen apo shumë shpejt kjo nuk e ndryshon këtë fakt. Shpeshherë,
pakujdesia e turbullon këtë të vërtetë. Për shembull, është shumë e mundshme që dikush që është i
infektuar nga virusi HIV do të vdes në një të ardhme të afërt. Mirëpo, mbetet fakti se gjithashtu është
shumë e mundshme – nëse thuhet e vërteta, është e sigurtë – se një person i fuqishëm pranë tij një ditë
do të vdes. Ndoshta vdekja do t’i vjen atij shumë më herët se që do t’i vjen atij “të sëmurit të infektuar
me virusin HIV”. Kjo sipas të gjitha gjasave do të ndodhë në një moment krejtësisht të papritur.
Anëtarët e familjes brengosen për të sëmurët para vdekjes së tyre. Megjithatë, ata vështirë se
brengosen ndonjëherë për veten e tyre, që padyshim se një ditë do të vdesin. Megjithatë, pasi që është e
pashmangshme, përgjigja s’duhet të ndryshojë varësisht nga ajo se a do të ndodhë së shpejti apo në një
kohë më të largët.
Nëse, përballë vdekjes, pikëllimi është përgjigja e saktë që duhet dhënë, atëherë çdo njeri do të
duhej menjëherë të filloj të qajë për veten e tij apo për dikë tjetër. Ose, do të duhej ta tejkaloj këtë
pikëllim dhe të përpiqet të ketë një kuptim më të thellë për vdekjen.
Për këtë qëllim, njohja me arsyet e pakujdesisë do të jetë e dobishme.
Shkaktarët e pakujdesisë
Mungesa e mendjemprehtësisë: Shumica e individëve që e përbëjnë një shoqëri nuk janë të
mësuar të mendojnë për çështje të rëndësishme. Duke e bërë pakujdesinë mënyrë të jetës, ata nuk
shqetësohen për vdekjen. Secili problem i përditshëm që ata nuk arrijnë ta zgjedhin i mban mendjet e
tyre vazhdimisht të preokupuara. Çështje të parëndësishme, që tashmë “mbushin” mendjet e tyre të
kufizuara, nuk i lejojnë ata që t’ju kushtojnë vëmendjen e duhur çështjeve me rëndësi. Kështu, ata
kalojnë jetën e tyre duke lëvizur me rrjedhën e ngjarjeve të përditshme. Ndërkohë, me rastin e vdekjes së

18. dikujt, apo kur bisedohet për vdekjen, ata ngushëllohen me shprehje që pa dashje dalin prej gojëve të
tyre dhe thjeshtë i shmangen kësaj teme. Ata janë njerëz me mendje të kufizuar që ushqejnë mendime të
kufizuara dhe boshe.
Kompleksiteti dhe gjallëria e jetës: Jeta rrjedh shumë shpejtë dhe ka një gjallëri joshëse. Në
mungesë të përpjekjes së jashtëzakonshme mendore, njeriu ka mundësi të mos i kushtoj vëmendje
vdekjes, e cila është gati ta pushtoj atë herët a vonë. Duke mos pasur besim në Allahun, ai është shumë
larg koncepteve si fati, mbështetja në Allahun dhe nënshtrimi ndaj Tij. Nga momenti që bëhet i
vetëdijshëm për nevojat materiale, ai përpiqet të sigurojë jetesë të mirë. Një person i tillë as që lodhet
madje t’i shmanget vdekjes sepse ai tashmë është zhytur në brengat e dynjasë. Ai vazhdimisht vrapon
pas planeve, interesave dhe qëllimeve të reja dhe, një ditë, pa mundësi parashikimi dhe prandaj pa
kurrfarë përgatitje, ballafaqohet me realitetin e vdekjes. Ai atëherë pendohet dhe dëshiron të kthehet në
jetë, por pa dobi.
— Rritja e mashtrimit të popullatës: Njëra prej arsyeve të pakujdesisë janë lindjet. Popullsia
botërore vazhdon të rritet, ajo kurrë nuk pakësohet. Mirëpo, me t’u futur në spiralen e jetës, njeriu
mundet, për arsye të ideve të gabuara, të besojë në nocionet joshëse e prapëseprapë krejtësisht iluzore si
“lindjet zëvendësojnë vdekjet”, duke mbajtur në këtë mënyrë një baraspeshë të popullatës. Një përsiatje
e tillë i bën kushtet e pjekura për formimin e një botëkuptimi të pavëmendshëm mbi vdekjen.
Megjithatë, nëse që nga ky moment e tutje, nuk do të ndodhte më asnjë lindje në mbarë botën, ne ende
do të ishim dëshmitarë të vdekjeve që do të ndodhnin njëra pas tjetrës dhe, si pasojë, një popullsi
botërore që zvogëlohet. Atëherë do të fillonte të hetohej llahtari i vdekjes. Njeriu do të shihte humbjen e
njerëzve që e rrethojnë njërin pas tjetrit dhe do të kuptonte se edhe ai po ashtu do ta përjetonte këtë fund
të pashmangshëm. Kjo i ngjason asaj që ndiejnë ata që janë të dënuar me vdekje në radhën e vdekjes.
Çdo ditë ata përjetojnë marrjen e një apo dy njerëzve për t’u ekzekutuar. Numri i njerëzve në qeli
vazhdimisht zvogëlohet. Vitet kalojnë, por ende çdo ditë, ata që janë ende gjallë shkojnë të flenë në
gjendje ankthi mos në ditën e ardhshme do t’u vjen radha atyre. Ata kurrë s’pushojnë së kujtuari
vdekjen, as edhe për një sekondë.
Çuditërisht, gjendja e tanishme nuk ndryshon nga shembulli i lartpërmendur. Të porsalindurit nuk
kanë kurrfarë ndikimi çfarëdo qoftë mbi ata që e kanë të paracaktuar të vdesin. Kjo është vetëm një ide e
gabuar psikologjike. Banorët e tokës të cilët jetuan 150 vite më herët sot nuk janë më. Gjeneratat që
erdhën pas tyre nuk i shpëtuan ata nga vdekja. Gjithashtu, 100 vite më vonë, ata që jetojnë tani, me disa
përjashtime, s’do të jenë gjallë. Kjo për arsye se dynjaja nuk është një vend i përhershëm për njeriun.
Metodat e mashtrimit të vetvetes
Prej arsyeve të cilat bëjnë që ne të harrojmë vdekjen dhe të zhytemi në pakujdesi, ekzistojnë po
ashtu mekanizma të caktuar mbrojtës të cilat njerëzit përdorin për të mashtruar vetveten. Këta
mekanizma, disa prej të cilave janë përmendur më poshtë, e poshtërojnë njeriun deri në nivelin e strucit,
i cili fut kokën e tij në rërë për t’ju shmangur një situate të papëlqyeshme.
— Shtyrja e të menduarit për vdekjen për në vitet e vona të jetës: Njerëzit në përgjithësi e marrin
si gjë të sigurt se do të jetojnë deri në mesin e të gjashtëdhjetave apo shtatëdhjetave të tyre. Kjo
shpjegon arsyen pse në përgjithësi të rinjtë dhe ata me moshë mesatare e përdorin këtë mekanizëm
mbrojtës. Me kalkulime të tilla në mendje, ata e shtyjnë të menduarit për çështje të tilla “të zymta” për

19. vitet e vona të jetës së tyre. Në rininë e tyre – apo në kulmin e jetës së tyre – ata nuk duan t’i
“turbullojnë” mendjet e tyre me çështje “dëshpëruese”. Vitet e vona të jetës janë në mënyrë të
pashmangshme koha kur njeriu nuk mund ta nxjerr më të mirën nga jeta dhe kjo periudhë e jetës
mendohet prej shumë njerëzve të jetë faza më e përshtatshme për të menduar më me zell për vdekjen
dhe për t’u përgatitur më mirë për jetën e ardhshme. Kjo sjell po ashtu lehtësim shpirtëror, pasi që jep
ndjenjën e të punuarit për Ahiretin.
Megjithatë, është e qartë se bërja e planeve të tilla afat-gjata dhe jo përfundimtare nuk kanë
kurrfarë kuptimi për atë të cilit nuk i garantohet as edhe frymëmarrja e ardhshme e tij. Çdo ditë ai sheh
shumë njerëz të moshës së tij apo edhe më të rinj që vdesin. Lajmërimet e vdekjeve përbëjnë një pjesë të
konsiderueshme të gazetave të përditshme. Kanalet televizive japin lajme për vdekje në çdo kohë. Njeriu
është shpesh dëshmitar i vdekjes së njerëzve të tij të afërt. Mirëpo, ai pak mendon për faktin se njerëzit
që e rrethojnë atë do të jenë dëshmitar të vdekjes së tij apo do të lexojnë për këtë në gazetë. Në anën
tjetër, edhe nëse jeton për një kohë të gjatë, asgjë nuk do të ndryshojë në jetën e tij, pasi që mentaliteti i
tij do të mbetet i njëjtë. Derisa ai nuk ballafaqohet vërtet me vdekjen, ai vetëm shtyn të menduarit për
vdekjen.
Supozimi se njeriu do të “kryej dënimin e tij” në xhehenem vetëm për një periudhë të caktuar:
Kjo pikëpamje, e cila dominon në shoqëri, nuk është asgjë tjetër pos një paragjykim. Në fund të fundit,
nuk është një besim që i ka rrënjët në Kuran. Në asnjë pjesë të Kuranit nuk gjejmë përmendje të
“ndëshkimit të njeriut” në xhehenem për një kohë të caktuar dhe pastaj të falet. Është krejtësisht e
kundërta, në të gjitha ajetet relevante, në mënyrë specifike përmendet ndarja e besimtarëve dhe
jobesimtarëve në Ditën e Gjykimit. Përsëri ne e dimë nga Kurani se besimtarët do të mbesin në Xhenet
përjetësisht, derisa jobesimtarët do të hidhen në xhehenem, ku do të përjetojnë vuajtje të përjetshme:
Ata edhe thanë: "Neve nuk do të na kapë zjarri vetëm për disa ditë të numëruara!" Thuaj:
"A mos keni marrë prej Allahut ndonjë premtim, e Allahu nuk e then premtimin e vet, ose jeni
duke thënë për Allahun atë që nuk e dini? Po, (do t’ju kapë zjarri) ai që bën keq dhe që e
vërshojnë gabimet e tij, ata janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë. E ata që besuan dhe
bënë vepra të mira, ata janë banues të Xhenetit, aty janë përgjithmonë. (Sure Bekare: 80-82)
Një tjetër ajet thekson të njëjtën gjë:
E atë (e bënin) ngase ata thoshin: "Neve nuk do të na djegë zjarri vetëm për pak ditë të
numëruara, e ajo që shpifën për fenë e tyre, i mashtroi keq. (Sure Ali Imran: 24)
Xhehenemi është një vend i vuajtjes së paimagjinueshme. Rrjedhimisht, edhe po të ishte qëndrimi
në xhehenem vetëm për një kohë të caktuar, një njeri me vetëdije kurrë nuk do të pajtohej të kalonte
nëpër atë vuajtje. Xhehenemi është vendi ku vetitë e Allahut, el-Xhabar (Imponuesi) dhe el-Kahar
(Nënshtruesi) manifestohen gjer në shkallën më të lartë. Vuajtjet e xhehenemit janë të pakrahasueshme
me çdo dhimbje në dynja. Një person i cili nuk mund të durojë madje një djegie të gishtit të tij të thotë
se do të ishte i gatshëm t’i nënshtrohet një vuajtje të tillë thjeshtë shpreh mendjelehtësi. Veç kësaj, një

20. person që nuk ndihet i tmerruar nga Zemërimi i Allahut nuk arrin t’i jap respektin që Ai meriton. Një
person i tillë, tërësisht i privuar nga besimi, është një njeri i dobët i cili s’meriton madje as të përmendet.
Të menduarit “Unë tashmë meritoj Xhenetin”: Ekziston po ashtu një grup njerëzish të cilët e
konsiderojnë veten si banorë të Xhenetit. Duke bërë disa vepra të vogla që ata supozojnë të jenë vepra të
mira dhe duke iu shmangur disa veprave të këqija, ata mendojnë se janë të pjekur për të hyrë në parajsë.
Të zhytur në paragjykime dhe duke folur herezi/kufër të cilat i lidhin me fenë, këta njerëz në të vërtetë i
mbeten besnik një besimi të ndarë plotësisht prej atij të Kuranit. Ata e paraqesin veten si besimtarë të
vërtetë. Mirëpo, Kurani i radhit ata midis atyre që i bëjnë shok Allahut:
E ti sillu atyre (që kërkuan t'i largosh varfanjakët) si shembull dy njerëz; njërit prej tyre i
dhamë dy kopshte (vreshta) nga rrushi dhe ato i rrethuam me hurma, e në mes atyre dyjave bimë
tjera. Të dy kopshtet jepnin frutat e veta pa munguar prej tyre asgjë, e në mesin e tyre bëmë të
rrjedhë një lumë. Ai kishte edhe pasuri tjetër. E ai atij shokut të vet (që ishte besimtar) i tha: -
duke u krenuar - "Unë kam pasuri më shumë se ti e, kam edhe krah më të fortë!" Dhe ai hyri në
kopshtin e vet (e me besimtarin për dore), po duke qenë dëmtues i vetes (duke mos besuar dhe
duke u krenuar) tha: "Unë nuk mendoj se zhduket kjo kurrë!" Dhe nuk besoj se do të ndodhë
kiameti, (dita e gjykimit), por nëse bëhet që të kthehem te Allahu im, padyshim do të gjej
ardhmëri edhe më të mirë se kjo. Atij ai shoku i vet (besimtari) i tha - duke e polemizuar atë -: "A
e mohove Atë që të krijoi ty nga dheu, pastaj nga një pikë uji, pastaj të bëri njeri të plotë?" "Por
për mua, Ai Allahu është Allahu im, e Allahut tim unë nuk i bëj shok askënd!" (Sure Kehf: 32-38)
Me fjalët: “Por nëse do të kthehem te Allahu im”, pronari i kopshtit shpreh mungesën e besimit të
shëndoshë në Allah dhe në Ahiret dhe si pasojë zbulon se ai është një idhujtar i cili ushqen dyshime.
Ndërkohë, ai pretendon se është një besimtar superior. Veç kësaj, ai nuk ndjen dyshime se Allahu do ta
shpërblejë atë me Xhenet. Ky karakter i pafytyrë dhe i ulët i idhujtarit është shumë i rëndomtë midis
njerëzve.
Këta njerëz, thellë në veten e tyre, e dinë se ata janë krejtësisht mashtrues, mirëpo posa të merren
në pyetje për këtë, ata përpiqen të dëshmojnë pafajësinë e tyre. Ata pohojnë se zbatimi i urdhrave të fesë
nuk është aq me rëndësi. Për më tepër, ata përpiqen të shfajësojnë vetveten, duke pohuar se njerëzit në
dukje besimtar që shohin rreth vetes së tyre janë të pamoralshëm dhe të pandershëm. Ata përpiqen të
vërtetojnë se janë “njerëz të mirë” duke pohuar se nuk i duan të keqen askujt. Ata pohojnë se nuk
ngurrojnë t’u japin të holla lypësve, se kanë shërbyer me ndershmëri në shërbim publik me vite të tëra
dhe këto janë gjërat që e bëjnë një Mysliman të sinqertë. Ata ose nuk e dinë ose thjeshtë bëhen kinse nuk
e dinë se ajo që një njeri e bën Mysliman nuk është se shkon mirë me njerëzit por të qenit rob i Allahut
dhe zbatimi i urdhrave të Tij.
Në një përpjekje për të mbështetur fenë e tyre të shtrembëruar mbi njëfarë shpjegimi të
arsyeshëm, ata pajtohen me disa ide të gabuara. Kjo është në të vërtetë tipike për josinqeritetin e tyre.
Për të legjitimuar jetën e tyre, ata kërkojnë strehim në sloganet si: “Forma më e mirë e adhurimit është të
punosh” ose “ajo që ka rëndësi është sinqeriteti i zemrës.” Me fjalët e Kuranit, kjo është pikërisht
“shpikje e gënjeshtrave ndaj Allahut” dhe meriton ndëshkimin e Xhehenemit të përjetshëm. Në Kuran,
Allahu përshkruan gjendjen e njerëzve të tillë si vijon:

21. Ka disa njerëz që thonë: "Ne i kemi besuar Allahut dhe jetës tjetër (Ahiretit), po në realitet
ata nuk janë besimtarë. (Sure Bekare: 8)
— Shpjegimet e arsyeshme me standarde të dyfishta: Ndonjëherë kur njerëzit mendojnë për
vdekjen, ata supozojnë se do të zhduken përjetësisht. Një ide e tillë befasuese i shtyn ata të zhvillojnë
një tjetër mekanizëm mbrojtës; ata i kushtojnë vetëm gjysmën e besimit faktit se “ekziston një jetë e
amshueshme e premtuar prej Allahut.” Një përfundim i tillë ngjallë pak shpresë tek ata. Kur ata t’i
marrin parasysh përgjegjësitë e një besimtari ndaj Krijuesit të tij, ata parapëlqejnë që tërësisht ta
shpërfillin faktin e një jete të amshueshme. Ata ngushëllohen duke menduar: “Në fund të fundit, ne do të
zhdukemi plotësisht. Nuk ekziston jeta pas vdekjes.” Një supozim i tillë shtyp të gjitha frikët dhe
shqetësimet, siç është dhënia e llogarisë për veprat që ka punuar njeriu në Ditën e Gjykimit apo vuajtja
në zjarrin e xhehenemit. Në të dyja rrethanat, ata çojnë jetët e tyre në pakujdesi deri në fund të jetës së
tyre.
Pasoja e pakujdesisë
Siç kemi thënë në pjesët e mëparshme, vdekja pashmangshmërisht ia tërheq vëmendjen njeriut sa
të jetoj. Këta përkujtues nganjëherë dëshmojnë të jenë të dobishëm, duke e shtyrë njeriun të bëj një
rishikim të prioriteteve të tij në jetë dhe të rivlerësojë botëkuptimin e tij në përgjithësi. Por ka kohë tjera
kur mekanizmat e lartpërmendur mbrojtës marrin kontrollin, dhe me kalimin e secilës ditë, perdja e
pakujdesisë përpara syve të njeriut bëhet më e dendur.
Nëse jobesimtarët e presin vdekjen të qetë dhe kanë një ndjenjë të paarsyeshme të rehatisë, madje
edhe kur janë plotësisht të vetëdijshëm për afrimin e saj në vitet e fundit të jetës së tyre, është për shkak
se ata janë plotësisht të mbështjellur me këtë perde. Kjo për shkak se vdekja tek ata ka domethënien e
gjumit të rëndë dhe çlodhës, prehjes dhe qetësisë dhe një lehtësimi të përjetshëm.
Mirëpo, përkundër asaj që ata mendojnë, Allahu, Ai i Cili krijon çdo qenie prej asgjëje dhe Ai i
Cili i bën ata të vdesin dhe i Cili do t’ju jap jetë të gjitha krijesave në Ditën e Gjykimit, ju premton atyre
pendim dhe pikëllim të përjetshëm. Ata gjithashtu do të jenë dëshmitarë të këtij fakti në momentin e
vdekjes, një kohë kur ata pandehin se do të bien në një gjumë të amshueshëm. Ata e kuptojnë se vdekja
nuk është një zhdukje totale, por momenti fillestar i një bote të re përplot vuajtje. Shfaqja e llahtarshme
e engjëjve të vdekjes është shenja e parë e kësaj vuajtjeje të madhe:
E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t'ua marrin shpirtin duke i rrahur fytyrave
dhe shpinave të tyre? (Sure Muhammed: 27)
Në këtë moment, mendjemadhësia dhe pafytyrësia e jobesimtarëve para vdekjes shndërrohen në
llahtar, pendim, dëshpërim dhe dhimbje të përjetshme. Në Kuran, kësaj i referohet si vijon:
E ata thanë: "A pasi që ne të tretemi në tokë, a thua ne rishtazi do të krijohemi?" Por (çka
është edhe më keq) ata nuk besojnë se do të dalin para Allahut të tyre. Thuaj: "Engjëlli i vdekjes, i

22. cili është caktuar për ju, ua merr shpirtrat, e pastaj do të ktheheni te Allahu juaj". E, sikur të
shihje mëkatarët se si ulin kokat e veta pranë Allahut të tyre: "Allahu ynë, tash pamë dhe
dëgjuam, na kthe pra edhe një herë e të bëjmë vepra të mira, se tash jemi të bindur". (Sure
Sexhde: 10-12)
Nuk ka ikje nga vdekja
Vdekja, posaçërisht në moshë të re, rrallëherë na shkon në mendje. Duke e konsideruar këtë si
fundin, njeriu madje i shmanget edhe të menduarit për të. Mirëpo, pikërisht sikur që shmangja fizike nuk
siguron shërim për vdekjen, po ashtu as shmangja e të menduarit për të. Veç kësaj, është e pamundshme
të shpërfillet vdekja. Çdo ditë, gazetat mbajnë tituj lidhur me vdekjen e aq shumë njerëzve. Ju shpesh
hasni në makina varrimi apo kaloni pranë varreve. Të afërmit dhe bashkëpunëtorët vdesin. Funeralet e
tyre apo vizitat për të ngushëlluar anëtarët e familjes pashmangshmërisht e sjellin vdekjen në mendjen
tonë. Meqenëse njeriu është dëshmitar i vdekjes së tjerëve dhe në veçanti vdekjes së njerëzve të dashur
të tij, ai pashmangshmërisht mendon për vet fundin e tij. Ky mendim e lëndon atë thellë në zemër, duke
e bërë të shqetësohet.
Pa marr parasysh se sa shumë reziston individi, kudo që kërkon mbrojtje apo sado që përpiqet të
ik, ai në të vërtetë mund të takoj vdekjen e tij në çdo moment. Ai nuk ka zgjidhje tjetër. Përpara tij nuk
ekziston asnjë rrugëdalje tjetër. Numërimi nuk mbaron kurrë, as edhe për një moment. Kudo që ai
kthehet, vdekja e pret aty. Qarku mbyllet vazhdimisht dhe përfundimisht i arrin ata:
Thuaj: "S'ka dyshim se vdekja prej së cilës po ikni, ka për t'ju zënë, e mandej do të silleni te
Ai që e di të padukshmen dhe të dukshëm, dhe atëherë Ai do t'ju njoftojë me atë që keni punuar".
(Sure Xhum’a: 8)
Kudo që të jeni vdekja do t'ju kapë, po edhe në qoftë se jeni në pallate të fortifikuara. (Sure
Nisa: 78)
Kjo është arsyeja pse ne duhet të ndalojnë së mashtruari veten apo të shpërfillim faktet dhe të
përpiqemi të fitojmë kënaqësinë e Allahut gjatë kësaj periudhe të paracaktuar prej Tij. Vetëm Allahu e
din kur do të kalojë kjo kohë.
Profeti ynë Muhammedi (saas) ka thënë po ashtu se njëra prej mënyrave më të mira që të ndalohet
ngurtësimi i ndërgjegjes së njeriut dhe të arrijë karakter të mirë është duke përkujtuar shpesh vdekjen:
Abdullah ibn Umari ka rrëfyer: “I Dërguari i Allahut (paqja qoftë mbi të) ka thënë: ‘Këto
zemra ndryshken mu sikurse hekuri kur preket nga uji.’ Në pyetjen se çfarë do të mund t’i
pastronte ato ai u përgjigj: ‘Përkujtimi i vazhdueshëm i vdekjes dhe këndimi i Kuranit.’”
(Tirmidhiu 673)

23. VDEKJA E VËRTETË DHE AJO QË
VËZHGOHET LIDHUR ME VDEKJEN
Vdekja e shpirtit (vdekja e vërtetë)
A keni menduar ndonjëherë për mënyrën se si do të vdisni, si duket vdekja dhe çfarë do të ndodhë
në momentin e vdekjes?
Deri më tani, askush prej atyre që kanë vdekur nuk është ringjallur dhe që do të mund të ndante
me ne përvojat dhe ndjenjat e tij të vërteta për vdekjen. Duke qenë puna kështu, teknikisht është e
pamundshme të mblidhen informata lidhur me atë se çfarë është vdekja dhe çfarë ndjenë njeriu në
momentin e vdekjes.
Allahu, Ai i Cili i dhuron jetën njeriut dhe e merr atë në kohën e caktuar, na informon në Kuran
për mënyrën se si ndodhë vdekja në të vërtetë. Pra, Kurani është burimi i vetëm prej të cilit mund të
mësojmë për mënyrën se si vdekja ndodhë në të vërtetë dhe çfarë përjeton dhe ndien në të vërtetë ai i cili
vdes.
Vdekja, siç përmendet në Kuran, është krejtësisht e ndryshme nga “vdekja mjekësore” që njerëzit
e vëzhgojnë së jashtmi.
Së pari, disa vargje na njoftojnë me ngjarje ashtu siç shihen ato nga vet personi që po vdes, të cilat
kurrë nuk mund të perceptohen prej të tjerëve. Kjo rrëfehet në Suren Vakia
Përse, pra kur arrin shpirti në fyt. E ju në atë moment shikoni (se ç’po i ngjet). E Ne jemi
më afër se ju, por ju nuk shihni. (Sure Vakia: 83-85)
Për dallim nga vdekja e jobesimtarëve, vdekja e besimtarëve është e lumtur:
Të cilëve duke qenë të pastër, engjëjt ua marrin shpirtin, duke u thënë: ‘Esselamu alejkum’
- gjetët shpëtimin, hyni në xhenet, për hir të asaj që vepruat. (Sure Nahl: 32)
Këto vargje zbulojnë një fakt shumë të rëndësishëm dhe të pandryshueshëm për vdekjen: në
momentin e vdekjes, ajo nëpër të cilën kalon personi që po vdes dhe ajo që ata pranë tij shohin janë
përvoja të ndryshme. Për shembull, një njeri që ka kaluar tërë jetën e tij si jobesimtar i paepur mund të
perceptohet se po përjeton një “vdekje të qetë” së jashtmi. Megjithatë, shpirti, tani në një dimension
krejtësisht tjetër, e shijon vdekjen në një mënyrë shumë të dhimbshme. Në anën tjetër, shpirti i një
besimtari, përkundër asaj se duket që po përjeton dhimbje të madhe, e lëshon trupin e tij “në një gjendje
të mirë”.
Thënë shkurt, “vdekja mjekësore e trupit” dhe vdekja e shpirtit, që përmendet në Kuran, janë
ngjarje krejtësisht të ndryshme.

24. Duke qenë të pavetëdijshëm për këtë të vërtetë me të cilën na njofton Kurani, jobesimtarët, të cilët
supozojnë se vdekja është një gjumë i përjetshëm dhe i qetë, po ashtu përpiqen të gjejnë mënyra që
momenti i vdekjes të jetë pa dhimbje dhe i lehtë. Pasojat e një ideje të tillë të gabuar mund të shihen
qartë në shembujt e atyre që bëjnë vetëvrasje duke marrë barna, duke thithur gaz natyral apo duke iu
drejtuar ndonjë forme pa dhimbje të vdekjes për t’i ikur një sëmundjeje që shkakton dhimbje.
Siç kemi përmendur më herët, vdekja “e shijuar” prej jobesimtarëve është një burim i madh i
vuajtjes për ta, ndërsa për besimtarët rezulton të jetë lumturi. Kurani jap një shpjegim të hollësishëm të
vështirësisë nëpër të cilën kalojnë jobesimtarët derisa të merren shpirtrat e tyre, për shkak të mënyrës me
të cilën sillen engjëjt me shpirtin e një jobesimtari në momentin e vdekjes:
E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t'ua marrin shpirtin duke i rrahur fytyrave
dhe shpinave të tyre? E atë (dënim) për shkak se ata ndoqën rrugë të cilën Allahu e urren, kurse e
urryen atë që Ai e pëlqen, prandaj ua asgjësoi veprat e tyre. (Sure Muhammed: 27-28)
Në Kuran po ashtu përmendet “agonia e vdekjes,” e cila është në të vërtetë rezultati i dhënies së
lajmit prej engjëjve për vuajtjen e amshueshme në momentin e vdekjes:
…E, sikur t'i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e engjëjt kanë shtrirë duart e veta
(me ndëshkim) e (u thonë): "Shpëtoni pra vetveten (nëse mundeni)". "Tash përjetoni dënimin e
turpshëm për shkak se e thoshit të pavërtetën për Allahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit
kryeneç. (Sure En’am: 93)
Sikur t'i kishe parë engjëjt kur ua marrin shpirtin atyre që mohuan (do të shihje tmerr), u
binin fytyrave dhe shpinave të tyre: "Shijoni dënimin e djegies!" Këtë (dënim e morët) për
shkakun e asaj që fituat. Allahu nuk është i padrejtë për robërit e Tij. (Sure Enfal: 50-51)
Siç bëjnë të qartë këto vargje, vetëm vdekja e një jobesimtari është një periudhë e tërë e
agonisë në vetvete. Derisa njerëzit që e rrethojnë atë shohin një vdekje në dukje të qetë në shtratin
e tij, një vuajtje e madhe shpirtërore dhe fizike fillon për të. Engjëjt e vdekjes marrin shpirtin e
tij, duke i sjellë atij dhimbje dhe poshtërim. Në Kuran, engjëjt që marrin shpirtrat e
jobesimtarëve përshkruhen si: “ata (engjëj) që marrin shpirtrat me rrëmbim!” (Sure Nazi’at: 1)
Faza e fundit e mënyrës se si merret shpirti shpjegohet si vijon:
Jo dhe jo! Po kur të arrijë (shpirti) në gurmaz dhe thuhet (nga familja e të afërmit): "Kush
do ta shërojë?" Dhe ai bindet se ai po ndahet. (Sure Kijame: 26-28)
Në këtë moment, jobesimtari ndeshet me të vërtetën që ai e ka mohuar gjatë gjithë jetës së tij. Me
vdekje, ai do të fillojë të vuaj pasojat e fajit të tij të madh, mohimit të tij. Engjëjt “që iu bien shpinave të
tyre” dhe “që marrin shpirtrat me rrëmbim” janë vetëm fillimi dhe një tregues më i vogël i pikëllimit që
e pret atë.

25. Përkundrazi, vdekja për besimtarin është fillimi i fatmirësisë dhe lumturisë së përjetshme. Për
dallim nga shpirti i jobesimtarit i cili vuan dënim të hidhur, shpirti i besimtarit “merret me lehtësi”
(Sure Nazi‘at: 2) duke u thënë engjëjt: “Esselamu alejkum - gjetët shpëtimin, hyni në xhenet, për
hir të asaj që vepruat.” (Sure Nahl: 32) Kjo është e ngjashme me gjendjen e gjumit. Në gjumë, shpirti
kalon lehtë në një dimension tjetër, siç dëshmohet në vargun në vazhdim:
Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), e
edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen),
e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në
afatin e caktuar… (Sure Zumer: 42)
Kjo është e vërteta përfundimtare për vdekjen. Së jashtmi, njerëzit përjetojnë vetëm vdekjen
mjekësore: një trup që gradualisht humb funksionet e veta trupore. Ata të cilët shikojnë prej së jashtmi
një person në buzë të vdekjes nuk shohin as fytyrën e tij as shpinën e tij që rrahet, dhe as shpirtin e tij që
arrin në gurmaz. Vetëm shpirti i personit në fjalë përjeton këto ndjenja dhe i sheh këto pamje. Mirëpo,
vdekja e vërtetë “shijohet” në të gjitha aspektet e saj nga personi që vdes në një dimension të panjohur
për ata që përjetojnë vdekjen së jashtmi. Me fjalë të tjera, ajo që përjetohet gjatë rrjedhës së vdekjes
është një “ndryshim në dimension.”
Ne mund t’i nënvizojmë faktet e zbuluara në vargjet që kemi analizuar gjer më tani si vijon: qoftë
besimtar apo jobesimtar, vdekja e një personi as nuk vonohet as nuk shpejtohet madje as edhe për një
çast. Kudo që të jenë qeniet njerëzore, vdekja i arrin ata, nëse ka ardhur koha e caktuar për ta. Gjatë
përjetimit të vdekjes, ata individualisht pranojnë trajtime krejtësisht të ndryshme, edhe pse kjo nuk është
e dukshme prej së jashtmi.
Vdekja e besimtarit
— Duke qenë i vetëdijshëm se vdekja është e pashmangshme, besimtari përgatitet për
vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe në fund ndërron jetë.
— Engjëjt e vdekjes e përshëndesin atë dhe ia komunikojnë lajmin e mirë të xhenetit.
— Engjëjt e marrin shpirtin e një besimtari me butësi.
— Besimtari ndien nevojën t’u jap lajmin e gëzueshëm besimtarëve tjerë në botë se
premtimi i Allahut është i garantuar dhe se nuk do të ketë as frikë dhe as pikëllim për besimtarët.
Sidoqoftë, kjo nuk është e lejuar.
Vdekja e jobesimtarit
— Ai takon vdekjen të cilës i është shmangur gjithmonë gjatë gjithë jetës së tij.
— Ai vuan nga goditje të fuqishme të dridhjes gjatë vdekjes.
— Engjëjt zgjasin duart e tyre ndaj tij dhe i japin atij lajmin për ndëshkimin poshtërues të
Djegies në zjarr.
— Engjëjt e çojnë atë në vdekje, duke e rrahur atë në fytyrë dhe shpinë.

26. — Shpirti merret me një dhimbje të brendshme të madhe.
— Shpirti merret me të arritur gurmazin dhe në atë moment nuk mbetet askush aty që ta
shpëtojë atë.
— Shpirti merret me zor ndërsa ai zhytet në mohim.
— Në momentin e vdekjes, nuk lejohet asnjë shprehje e besimit të tij apo e pendimit të tij.
Nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e përjetojnë prej së jashtmi mund të nxirren po ashtu mësime.
Mënyra se si vdekja mjekësore e shndërron trupin e njeriut në asgjë e bën njeriun të shoh disa fakte
shumë të rëndësishme. Prandaj, “vdekja mjekësore” dhe varri, që presin secilin prej nesh, po ashtu
meritojnë të përmenden dhe të mendohet për to.
Vdekja e trupit (ashtu siç përjetohet prej së jashtmi)
Në momentin e vdekjes, me të lëshuar shpirti dimensionin në të cilin jetojnë qeniet njerëzore, lë
prapa trupin e pajetë. Sikurse në rastin kur gjallesat ndërrojnë lëkurën e tyre, ai lë prapa veshjen e
jashtme dhe lëvizë drejt jetës së vërtetë të tij.
Mirëpo, tregimi për “veshjen e jashtme” e cila mbetet këtu në këtë botë është i rëndësishëm,
posaçërisht për ata të cilët i kushtojnë më shumë rëndësi trupit në këtë jetë se që ai vërtet e meriton…
A keni menduar ndonjëherë në hollësi se çka do t’i ndodhë kësaj “veshje të jashtme” kur vdes
njeriu?
Një ditë ju do të vdisni. Ndoshta në një mënyrë që kurrë nuk e keni pritur. Derisa shkoni në një
dyqan ushqimor për të blerë bukë, një veturë do t’ju godas. Apo, një sëmundje fatale do t’i jap fund jetës
suaj. Apo, thjeshtë, zemra juaj do të pushojë së rrahuri pa asnjë arsye.
Kështu, ju do të filloni të shijoni vdekjen
Që nga ai moment, ju nuk do të keni kurrfarë lidhje me trupin tuaj. Ai trup, që ju pandehet të jetë
“vetja juaj” gjithë jetën tuaj, do të shndërrohet në një sasi të zakonshme mishi. Me vdekjen tuaj, trupin
juaj do ta bartin të tjerët. Përreth do të ketë njerëz që do të qajnë dhe mbajnë zi. Pastaj ai trup do të bartet
në morg, ku do të qëndrojë për një natë. Ditën e ardhshme, do të fillojnë punët e varrimit. Trupi i pajetë,
tani krejtësisht i ngurtë, do të lahet i tëri me ujë të ftohtë. Ndërkohë, gjurmët e vdekjes do të fillojnë të
shfaqen dhe disa pjesë të trupit do të fillojnë të marrin ngjyrë të purpurt.
Pastaj, trupi do të mbështjellët me një qefin dhe do të vendoset në një tabut prej druri. Duke
shkuar drejt varrezave, jeta do të jetë si gjithmonë në rrugë. Duke e parë se një makinë varrimi po kalon
andejpari, disa njerëz do të shfaqin respekt, por shumica do të vazhdojë punët e tyre të përditshme. Në
varreza, tabuti do të bartet prej atyre që ju duan ose prej atyre që duket se ju duan. Me siguri, përsëri do
të ketë njerëz përreth që qajnë dhe mbajnë zi. Pastaj, njerëzit do të mbërrijnë në destinacionin e
pashmangshëm: varrin. Në gurin e mermertë, do të skalitet emri juaj… Trupi juaj do të nxjerrët prej

27. tabutit dhe do të vendoset në gropën e varrit. Do të këndohen lutje për ju. Më në fund, njerëzit do të
fillojnë ngadalë t’ua mbulojnë trupin me dhe. Dheu do të hidhet po ashtu edhe në qefin. Do t’ua mbush
gojën, fytin, sytë dhe hundën. Pastaj dheu do ta mbulojë gradualisht qefinin tuaj. Së shpejti, ceremonia e
varrimit do të përfundojë dhe njerëzit do të largohen nga varrezat. Pastaj, varrezat do të kthehen në
qetësinë e tyre të thellë. Ata që do të marrin pjesë në ceremoninë e varrimit do të vazhdojnë me jetët e
tyre të përditshme dhe për trupin tuaj të varrosur, jeta më s’do të ketë kuptim. Një shtëpi e bukur, një
person i bukur, një peizazh marramendës nuk do të ketë më asnjë domethënie. Trupi juaj s’do të takojë
më kurrë ndonjë mik. Prej atij momenti, gjëja e vetme e sigurt për trupin do të jetë dheu dhe krimbat dhe
bakteret që jetojnë aty.
A keni menduar ndonjëherë për atë se
si do të duket trupi juaj pas vdekjes?
Me varrim, trupi juaj do t’i nënshtrohet një procesi të shpejtë të kalbjes, të shkaktuar nga faktorë
të jashtëm dhe të brendshëm.
Menjëherë pasi t’ju kenë vendosur në varr, do te fillojnë të veprojnë bakteret dhe insektet që
shumohen në kufomë për shkak të mungesës së oksigjenit. Gazrat e liruara prej këtyre organizmave do
të fryjnë trupin, duke filluar nga barku, duke e ndryshuar formën dhe pamjen e tij. Shkuma e përzier me
gjak do të dal nga goja dhe hunda për shkak të presionit të gazrave në diafragmë. Me vazhdimin e
prishjes, qimet e trupit, thonjtë, shputat dhe pëllëmbët do të bien. Organet e brendshme si mushkëritë,
zemra dhe mëlçia do të kalben po ashtu, duke e shoqëruar këtë ndryshim të jashtëm të trupit. Në
ndërkohë, skena më e llahtarshme ndodhë në bark, ku lëkura më s’mund t’i bëj ballë gazrave dhe befas
shpërthen, duke përhapur një erë tmerrësisht të neveritshme. Duke filluar prej kafkës, muskujt do të
ndahen prej vendeve të tyre. Indet e lëkura dhe indet e buta do të shpërbëhen plotësisht. Truri do të
kalbet dhe do të fillojë të duket si argjilë. Ky proces do të vazhdojë derisa i tërë trupi të bëhet skelet.
Trupi juaj, që e mendoni të jetë vetja juaj, do të zhduket kështu në një mënyrë të tmerrshme dhe të
neveritshme. Ndërsa ata që ju leni pas vetes kryejnë ritualet e zakonshme, krimbat, insektet dhe bakteret
që ndodhen në dhe do ta hanë trupin.
Nëse vdisni aksidentalisht dhe nuk varroseni, atëherë pasojat do të jenë edhe më tragjike. Trupin
tuaj do ta hanë krimbat, si një copë mishi e lënë në temperaturën e dhomës për një kohë të gjatë. Kur
krimbat të kenë ngrënë copëzën e fundit të mishit, trupi juaj do të shndërrohet në skelet.
Kjo është mënyra si, jeta e një qenie njerëzore, e krijuar në “formën më të bukur”, përfundon në
mënyrën më të tmerrshme të mundshme.
Përse?
Padyshim se me Vullnetin e Allahut trupi pushon së ekzistuari në një mënyrë aq drastike. Arsyeja
që ndodhë kjo me të vërtetë bart një porosi shpirtërore shumë të rëndësishme në vetvete. Fundi i

28. tmerrshëm që pret njeriun duhet të ndikojë që ai të pranojë se nuk është vetëm një trup, por një shpirt “i
mbyllur” brenda trupit. Me fjalë tjera, njeriu duhet të pranojë se posedon një ekzistencë përtej trupit të
tij. Një fund aq i habitshëm, që përmban në vete aq shumë mësime, është përgatitur për njeriun ashtu që
të mund të kuptojë se ai nuk përbëhet thjeshtë prej “eshtrave dhe mishit”.
Njeriu duhet ta konsideroj këtë trup të cilit i kushton rëndësi, sikurse do të qëndronte në këtë botë
të përkohshme përgjithmonë dhe do të duhej të mendonte për fundin e tij – vdekjen e tij. Sepse ai do të
kalbet nën dhe, do ta hanë krimbat dhe në fund do të shndërrohet në një skelet.

29. JETA E PËRKOHSHME E KËSAJ BOTE
A keni menduar ndonjëherë se njeriut i duhet t’i kushtojë aq shumë kohë dhe mund mbajtjes së
trupit të tij të pastër? Pse një trup i papastër, një gojë që mban erë, lëkura apo flokë të yndyrshme duken
aq të pahijshme? Pse njeriu djerset dhe pse era që e shoqëron djersën është aq e padurueshme?
Për dallim prej njeriut, bimët kanë erëra jashtëzakonisht të këndshme. Një trëndafili apo karafili
kurrë nuk i vjen erë e keqe, përkundër faktit se rritet në tokë dhe qëndron në një mjedis në të cilin ka
pluhur dhe papastërti. Megjithatë, njeriu vështirë se mund të arrijë një aromë aq të qëndrueshme, pa
marr parasysh se sa kujdeset për trupin e tij.
A keni menduar ndonjëherë pse njeriu është krijuar me kaq shumë dobësi? Pse Allahu i krijoi
lulet me aroma aq të bukura por trupin e njeriut e bëri të prirur të lëshojë një aromë të pakëndshme?
Dobësitë e njeriut nuk kufizohen me erërat e trupit: ai lodhet dhe bëhet i uritur, ndihet i dobët,
lëndohet, neveritet, sëmuret…
Të gjitha këto mund të duken gjëra të zakonshme për njeriun, mirëpo kjo ka një aspekt mashtrues.
Fare lehtë mund të ndodhë që kjo erë e keqe të mos ketë buruar kurrë prej trupit. Gjithashtu, njeriu mund
t’mos ketë kurrë dhimbje koke apo mund t’mos sëmuret kurrë. Të gjitha këto sëmundje të njeriut nuk
ndodhin “rastësisht” por janë të krijuara nga Allahu me qëllim. Allahu ia caktoj njeriut një qëllim të
veçantë dhe e bëri atë të dobët qëllimisht.
Një strategji e tillë arrin dy qëllime: së pari, ta bëj njeriun të kuptoj se ai është një qenie e dobët,
një “rob” i Allahut. Të qenit i përkryer është një veti e Allahut. Robërit e Tij, në anën tjetër, janë
pafundësisht të brishtë dhe prandaj natyrshëm kanë nevojë për Krijuesin e tyre. Kjo gjë është shpjeguar
në Kuran si në vazhdim:
O ju njerëz, ju keni nevojë për Allahun e Allahu nuk ka nevojë për ju; Ai është i
falënderuari. Po të dojë Ai, juve ju zhduk e sjell krijesë të re. E për Allahun ajo nuk është e
vështirë. (Sure Fatir: 15-17)
Dobësitë e trupit të njeriut vazhdimisht ia përkujtojnë njeriut dobësitë e tij. Njeriu mund ta
konsiderojë veten e tij si një qenie superiore dhe e përkryer. Megjithatë, fakti se ai ka nevojë të shkojë
në tualet përditë dhe ajo që ai përjeton atje e bën atë ta njoh veten e tij të vërtetë.
Qëllimi i dytë të cilit i shërbejnë këto dobësi është që t’ia përkujtoj njeriut natyrën e përkohshme
të kësaj jete. Kjo për arsye se këto dobësi janë karakteristike për trupin në këtë botë. Në Ahiret, Banorët
e Kopshtit do të pajisen me një trup të përsosur. Trupi i mangët, jo i përkryer dhe i dobët në këtë botë
nuk është trupi i vërtetë i besimtarit por një kallëp i përkohshëm në të cilin ai qëndron për një kohë të
caktuar.
Kjo është arsyeja pse në këtë botë kurrë nuk është e arritshme bukuria e përkryer. Personi që është
fizikisht më tërheqësi, që është më i përkryeri dhe më i bukuri po ashtu shkon në tualet, djersitet, i vjen
erë e keqe e gojës në mëngjes dhe kohë pas kohe i paraqiten puçrrat në fytyrë. Njeriut i nevojitet t’ju
nënshtrohet rutinave të pafund për ta mbajtur veten të pastër dhe të freskët. Disa njerëz kanë fytyra të

30. bukura por nuk kanë trupa me formë të hijshme. Ka po ashtu raste ku vlen pikërisht e kundërta e kësaj.
Disa prej tyre kanë sy të bukur por hundë të madhe. Ekzistojnë shembuj të tillë të panumërt. Një person
me pamje të përkryer të jashtme mund të vuaj prej ndonjë sëmundje të rëndë.
Mbi gjitha këto, madje edhe personi me pamjen më të përkryer në fund plaket dhe vdes. Në një
aksident të papritur trafiku, trupi i tij mund të lëndohet në mënyrë të pandreqshme. Nuk është vetëm
trupi i njeriut që është jo i përkryer, me të meta dhe i përkohshëm në këtë botë. Të gjitha lulet vyshken,
ushqimi më i shijshëm prishet dhe kalbet. Të gjitha këto janë karakteristike për këtë botë. Jeta e shkurt
në këtë botë që na është dhuruar si edhe ky trup janë mirësi të përkohshme të dhuruara prej Allahut. Një
jetë e përjetshme dhe një krijim i përkryer janë të mundshme vetëm në Ahiret. Siç thuhet në Kuran:
Çka u është dhënë nga ndonjë send, ajo është kënaqësi në këtë botë, e ajo që është te Allahu
është shumë më e mirë dhe e përjetshme, por për ata që besuan dhe që vetëm Allahut të tyre i
mbështeten. (Sure Shura: 36)
Në një ajet tjetër thelbi i vërtetë i kësaj bote shpjegohet si vijon:
Ju njerëz dijeni se jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se lojë, kalim kohe në argëtim,
stoli, krenari mes jush dhe përpjekje në shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve, e që është si shembull i
një shiu prej të cilit bima i habit bujqit, e pastaj ajo thahet dhe e sheh atë të verdhë, mandej bëhet
e thyer e llomitur, e në botën tjetër është dënimi i rëndë, por edhe falje mëkatesh dhe dhurim i
kënaqësisë nga Allahu; pra jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se përjetim mashtrues. (Sure
Hadid: 20)
Thënë shkurt, në këtë botë, Allahu, si dëshmi të fuqisë dhe dijenisë së Tij të pafund, krijon shumë
gjallesa të bukura dhe mahnitëse si edhe shumë gjallesa me të meta. Përhershmëria dhe përsosmëria janë
kundër ligjeve të kësaj bote. Asgjë që mendja njerëzore mund të përfytyroj, duke përfshirë teknologjinë
e avancuar, kurrë s’do të mund ta ndryshojë këtë ligj të Allahut. Kjo është kështu në mënyrë që njerëzit
të mund të bëjnë përpjekje të arrijnë Ahiretin dhe t’ia shprehin Allahut respektin dhe mirënjohjen që i
takon. Gjithashtu, kjo është kështu në mënyrë që njerëzit të mund të kuptojnë se banesa e vërtetë e
këtyre të mirave nuk është kjo botë e përkohshme, por banesa e përjetshme e përgatitur për besimtarët.
Në Kuran, në këtë aludohet si vijon:
Por ju i jepni përparësi jetës së kësaj bote, E dihet se jeta e botës tjetër është më e dobishme
dhe e përjetshme. (Sure A’la: 16-17)
Një ajet tjetër thotë: Kjo jetë e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se dëfrim e lojë, e jetë e vërtetë,
padyshim është ajo e botës së ardhme (Ahiretit), sikur ta dinin. (Sure Ankebut: 64) Ekziston një ndarje
shumë e hollë në mes të kësaj bote, e cila është banesë e përkohshme dhe “jetës sonë të vërtetë”,
Ahiretit. Vdekja është instrumenti i cili e ngrit këtë perde. Me vdekjen, njeriu do t’i shkëpus të gjitha
lidhjet e tij me trupin e tij dhe këtë botë; ai do të fillojë jetën e tij të amshueshme me trupi e tij të
rikrijuar.

31. Pasi që jeta e vërtetë është ajo që fillon me vdekjen, “ligjet e vërteta të natyrës” janë ato që i
përkasin Ahiretit. Mungesat, të metat dhe përkohshmëria janë ligjet e kësaj bote, e prapëseprapë ato nuk
janë ligje të vërteta dhe të pandryshueshme. Ligjet e vërteta janë të formuluara në parimet e pafundësisë,
përsosmërisë dhe pavdekshmërisë. Me fjalë të tjera, ajo që është normale është një lule që nuk vyshket,
një njeri që nuk plaket kurrë, një fryt që kurrë nuk kalbet. Ligjet e vërteta përmbajnë realizimin e
menjëhershëm të secilës dëshirë të njeriut apo largimin e dhimbjes dhe sëmundjeve, apo madje djersitjen
ose ndjenjën e të ftohtit. Megjithatë, ligjet e përkohshme vlejnë në këtë jetë të përkohshme, derisa ligjet
e vërteta vlejnë për jetën e ardhshme. Të gjitha të metat dhe mungesat me të cilat ndeshemi në këtë botë
ekzistojnë përmes shtrembërimit të qëllimshëm të ligjeve të vërteta.
Banesa e ligjeve të vërteta, domethënë Ahireti, nuk është larg, siç mendohet. Allahu mund t’i jap
fund jetës së njeriut në secilin moment që Ai dëshiron dhe të bëj që ai të kalojë në Ahiret. Ky kalim do
të ndodhë në një periudhë shumë të shkurt; sa çelë e mbyllë sytë. Kjo i ngjason zgjimit nga një ëndërr.
Një ajet Kuranor përshkruan kohëzgjatjen e shkurt të kësaj bote si vijon:
Ai thotë: "E sa vjet keni kaluar në tokë?" Ata thonë: "Kemi qëndruar një ditë ose një pjesë
të ditës, pyeti ata që dinë numërimin!" Ai thotë: "Mirë e keni, sikur ta dinit njëmend pak keni
qëndruar!" A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do ktheheni ju te Ne? (Sure Mu’minun:
112-115)
Kur të vjen vdekja, ëndrrat përfundojnë dhe njeriu fillon jetën e tij të vërtetë. Njeriu, i cili qëndroi
në tokë për një periudhë po aq të shkurt sa “rrahja e qerpikëve” vjen në praninë e Allahut për të dhënë
përgjegjësi për veprat e tij në këtë botë. Po qe se nuk e ka harruar vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe ka
jetuar për të fituar kënaqësinë e Allahut, do të shpëtojë. Në Kuran, fjalët “kujt t’i jepet libri i vet nga e
djathta e tij” janë përmendur si vijon:
Kujt t'i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: "O ju, ja, lexoni librin tim!" Unë
kam qenë i bindur se do të jap llogarinë time. (Sure Hakka: 19-20)

32. GJENDJA E ATYRE QË NUK NXJERRIN
MËSIME NGA VDEKJA NË KËTË
BOTË DHE NË AHIRET
Shumica e njerëzve kanë një kuptim joadekuat për vdekjen. “Vdekja është momenti kur jeta
mbaron” është njëri prej këtyre. Shkoni një hap më tutje dhe njeriu do ta kuptojë se vdekja është
momenti kur fillon jeta tjetër. Ky botëkuptim i shtrembëruar bën që jobesimtarët të përmbledhin gjithçka
dëshirojnë ata në kohën shumë të shkurt të kësaj jete. Kjo është arsyeja pse ata të cilët nuk arrijnë të
kuptojnë të vërtetën e Ahiretit duan ta shfrytëzojnë këtë jetë sa më shumë që të munden duke mos
menduar shumë për të. Duke mos bërë dallim në mes të së drejtës dhe të gabuarës, ata duan t’i kënaqin
të gjitha dëshirat e tyre në këtë botë. Ky qëndrim në thelb mbështetet mbi mendimin se vdekja do t’i jap
fund të gjitha gëzimeve dhe kënaqësive të kësaj bote. Duke besuar se ende u mbesin shumë vite për të
jetuar, ata ndjekin planet afatgjata. Ata e konsiderojnë veten si shumë të zgjuar derisa mendojnë se
besimtarët, të cilët kanë besim të patundur në Allahun dhe në Ahiret dhe prandaj e përgatitin veten e tyre
për këtë, nuk janë të mençur. Kjo është njëra prej metodave më klasike të përdorura nga Shejtani për të
mashtruar njeriun. Allahu na tërheq vëmendjen ndaj kësaj “metode mashtruese” në ajetin në vazhdim:
Nuk ka dyshim se ata që u kthyen prapa (në mosbesim) pasi që u ishte sqaruar rruga e
drejtë, djalli ua hijeshoi dhe shpresë të rrejshme u premtoi. (Sure Muhammed: 25)
Ai u premton atyre dhe i bën të shpresojnë, por djalli nuk premton tjetër vetëm se
mashtrim. (Sure Nisa: 120)
Duke grumbulluar pasuri në këtë botë sikur jeta të zgjaste përgjithmonë, jobesimtarët e kuptojnë
jetën si një lloj gare. Gjatë gjithë jetës së tyre, ata krenohen me pasuri dhe fëmijë. Kjo krenari u jap atyre
një ndjenjë të superioritetit të rrejshëm, gjë që bën që ata të largohen plotësisht nga mendimi për
Ahiretin. Mirëpo, vargjet në vazhdim zbulojnë se për atë që i pret ata për shkak të këtij gabimi të madh.
A mos mendojnë ata se me atë që jemi duke u dhënë atyre nga pasuria dhe fëmijët, nxitojmë
t'u ofrojmë atyre të mirat? Jo, kurrsesi, por ata nuk po e kuptojnë. (Sure Mu’minun: 55-56)
Prandaj, mos të mahnitë pasuria e tyre e as fëmijët e tyre, Allahu do vetëm t'i dënojë me to
në jetën e kësaj bote e t'ju nxjerrë shpirtrat duke qenë ashtu qafirë. (Sure Teube: 55)
Allahu i jap njeriut shumë paralajmërime dhe porosi ta bëj atë të mendoj për vdekjen dhe
Ahiretin. Në një ajet, Allahu tërheq vëmendjen ndaj sprovave që përjeton njeriu si mësim për të:
A nuk e shohin ata se për çdo vit sprovohen një herë apo dy herë, e përsëri nuk pendohen e
as nuk marrin mësim. (Sure Teube: 126)

33. Me të vërtetë, shumica e njerëzve ndeshen me sprova të ndryshme, ashtu që ata shpesh të luten
për falje dhe të jenë të vëmendshëm. Ato mund të ndodhin shumë rrallë, një apo dy herë në vit, siç
përmendet në këtë ajet. Përndryshe, ato mund të jenë telashe të vogla të përditshme. Njeriu është
dëshmitar i aksidenteve, vdekjeve apo lëndimeve. Gazetat janë përplot me lajme për vdekje apo
lajmërime të vdekjeve. Përballë ngjarjeve të tilla, njeriu duhet të përkujtojë se fatkeqësitë mund t’i
ndodhin atij në çdo kohë dhe në çdo moment mund të përfundojë koha testuese e tij. Një vetëdije e tillë
e bën njeriun që t’i drejtohet me sinqeritet Allahut, të kërkojnë strehim tek Ai dhe të kërkojnë falje prej
Tij.
Mësimet që besimtarët i nxjerrin nga fatkeqësia që u ndodhë atyre janë të qëndrueshme. Mirëpo,
të njëjtat ndodhi kanë ndikim krejtësisht tjetër në jobesimtarët. Duke qenë të tmerruar nga mendimi për
vdekjen, jobesimtarët ia kthejnë shpinën realitetit të vdekjes apo thjeshtë përpiqen ta harrojnë atë. Duke
bërë kështu, ata kërkojnë ngushëllim. Megjithatë, kjo metodë mashtruese vetëm u shkakton dëm atyre.
Kjo për arsye se Allahu “ua shtyn atyre afatin deri në një kohë të caktuar” (Sure Nahl: 61) dhe kjo
kohë, përkundër asaj që ata mendojnë, punon kundër tyre. Një tjetër ajet Kuranor thotë:
Të mos mendojnë ata që nuk besuan se afatin që u dhamë Ne atyre të jetojnë, është në dobi
të tyre. Ne i lamë të jetojnë vetëm që të shtojnë edhe më shumë mëkate, se ata i pret dënim
nënçmues. (Sure Ali Imran: 178)
Një person i pavëmendshëm, i cili nuk nxjerr mësim madje edhe atëherë kur vdekja i ndodhë
dikujt shumë të afërt me të, bëhet shumë i sinqertë ndaj Krijuesit të tij, kur ai vet të përballet me
vdekjen. Kjo psikologji rrëfehet në Kuran si vijon:
Ai (Allahu) ua bëri të mundshëm udhëtimin në tokë e në det, deri kur jeni në anije që
lundrojnë me ta (me udhëtarët) me anë të një ere të lehtë dhe janë të lumtur me të (me erën e
lehtë), ia beh një erë e fortë dhe nga të gjitha anët rrethohen nga valët dhe binden se janë
shkatërruar, e lusin Allahun pa farë përzierje të idhujve (duke thënë): Nëse na shpëton nga kjo
(katastrofë), ne do të jemi gjithnjë falënderues!" (Sure Junus: 22)
Mirëpo pas shpëtimit, këta njerëz i kthehen gjendjes së tyre fillestare të pavëmendshme. Duke
harruar premtimin e tyre, ata shfaqin një qëndrim të ultë dhe të rrejshëm dhe, duke vepruar kështu, kurrë
nuk ndiejnë as brejtjen më të vogël të ndërgjegjes. Megjithatë, kjo pabesi do të jetë dëshmitare kundër
tyre në Ditën e Gjykimit:
E kur Ai (Allahu) i shpëtoi ata, ja, ata veprojnë mbrapshtë në tokë, pa arsye. O ju njerëz,
kryeneçësia juaj është vetëm kundër vetes suaj, është përjetim i jetës së kësaj bote, pastaj kthimi
juaj është te Ne, e Ne ju shpërblejmë për veprimet tuaja. (Sure Junus: 23)
Në dëshpërim, njeriu përpiqet përsëri ta bëj të njëjtën gjë në momentin e vdekjes. Mirëpo, koha e
caktuar për të tashmë ka mbaruar:

34. E, sikur të shihje mëkatarët se si ulin kokat e veta pranë Allahut të tyre: "Allahu ynë, tash
pamë dhe dëgjuam, na kthe pra edhe një herë e të bëjmë vepra të mira, se tash jemi të bindur".
Sikur të kishim dëshiruar Ne, secilit do t'i jepnim udhëzimin, por fjala (vendimi) Ime ka marrë
fund (definitiv) se do ta mbushë Xhehenemin së bashku me xhinë e njerëz. Prandaj shijoni këtë
(dënim) për shkak se ju e patët harruar takimin tuaj në këtë ditë, e edhe Ne tash u harruam juve,
ndaj, për shkak të asaj që keni vepruar, shijoni dënimin e përjetshëm. (Sure Sexhde: 12-14)
Të njëjtat përpjekje të paepura do të vazhdojnë po ashtu në xhehenem (ferr):
Dhe ata do të klithin aty: "O Allahu ynë, nxirrna e të bëjmë vepra të mira, e jo si ato që i
bënim!" Po a nuk u dhamë juve jetë aq sa që ai ka dashur të mendojë, ka mundur të mendojë
gjatë asaj kohe, madje juve u ka ardhur edhe pejgamberi, pra shijoni, se për zullumqarët nuk ka
ndonjë ndihmëtar. (Sure Fatir: 37)
Këto përpjekje të dëshpëruara në Ahiret dhe mbarimi i dhimbshëm janë padyshim rezultatet e
njohjes së pamjaftueshme të njeriut për qëllimin e vërtetë të ekzistencës së tij në tokë dhe të vlerës së tij.
Ai që nuk beson nuk nxjerr mësime prej atyre që ndodhin rreth tij, nuk ua vënë veshin paralajmërimeve
të zbritura prej Allahut, nuk do ta dëgjojë zërin e ndërgjegjes së tij apo nuk e përfill atë dhe vdekjen e
merr si një ndodhi që vështirë se do t’i ndodhë atij. Ai i bindet dëshirave të anës së ligë të shpirtit të tij
në vend se të kërkojë të fitojë kënaqësinë e Allahut. Të gjitha këto e përgatitin udhën që vdekja ta
mbërthej atë në befasi dhe të bëj që ai atë të bie në një situatë të dëshpëruar të përshkruar në vargjet e
mësipërme. Kështu, para se vdekja ta mbërthej njeriun, njeriu duhet të zgjohet nga gjumi i thellë i
pakujdesisë, pasi që momenti i vdekjes është moment tejet i vonshëm për një rimarrje të tillë të vetvetes:
Dhe jepni nga ajo që Ne u kemi dhënë juve, para se ndonjërit prej jush t'i vijë vdekja, e
atëherë të thotë: "O Allahu im, përse nuk më shtyve edhe pak afatin (e vdekjes), që të jepja
lëmoshë e të bëhesha prej të mirëve!" Po, Allahu kurrsesi askënd nuk e shtyn për më vonë, kur
atij t'i vijë afati i vet. Allahu hollësisht është i njohur me atë që ju punoni. (Sure Munafikun: 10-
11)
Një person i mençur duhet vazhdimisht të mendojë për vdekjen në vend se të vazhdojë t’i
shmanget mendimit për të. Vetëm në këtë mënyrë ai mund të veprojë në pajtim me vullnetin e
Allahut dhe ta pengojë anën e ligë të shpirtit të tij dhe Shejtanin ta mashtrojnë atë me këtë jetë të
shkurt. Me të vërtetë, marrja e jetës së kësaj bote për qëllimin e vetëm të njeriut është rreziku më
i madh për njerëzit. Profeti ynë (saas) i paralajmëroi po ashtu besimtarët për këtë me lutjen e tij
“mos lejo që punët e dynjasë të jenë gajlja jonë më e madhe për të cilën dijmë.” (Rrëfyer nga
Abdullah ibn Umar, Tirmidhiu: 783)

35. Përgatitja për vdekjen
Kjo botë është një vend ku njeriu përgatitet. Allahu e ka ngarkuar njeriun me shumë përgjegjësi
në këtë botë dhe e ka bërë me dije për kufijtë që Ai ka përcaktuar për të. Nëse njeriu i respekton këto
kufizime, iu bindet urdhrave të Tij dhe iu shmanget veprave të ndaluara, ai do të arrijë pjekuri personale
dhe një gjendje më të mirë të urtësisë dhe vetëdijes. Me atribute të tilla, besimtari tregon durim të
pashtershëm pa marr parasysh se çka i ndodhë atij; i drejtohet vetëm Allahut dhe kërkon ndihmë vetëm
prej Tij. Kjo është rruga për të nderuar Allahun dhe për të ndier një nënshtrim të brendshëm dhe një
besim të pakufishëm në Të. Duke e kuptuar vlerën e vërtetë të mirësive të dhuruara nga Allahu, ai
shpreh një mirënjohje më të thellë ndaj Allahut dhe ndihet më i afërt me Të. Si rezultat, ai bëhet një
besimtar ideal i pajisur me tipare superiore të urtësisë dhe moralit. Veç kësaj, ai bëhet person i tillë që
meriton të arrijë parajsën, një vend të përsosmërisë. Por nëse njeriu nuk mëson asgjë për të vërtetat e
kësaj bote, ai nuk arrin të shfaq përsosmëri të sjelljes dhe, madje edhe kur është në pozitën më të mirë në
aspektin material, mbetet i prirur ndaj të gjitha formave të dështimit.
Me të vërtetë, Profeti Adem u dërgua në tokë të marr mësimin e duhur dhe u vu në sprovën e
sajuar me qëllim prej Allahut për ta përgatitur atë për jetën e tij të përjetshme. Në fund, ai u bë një
person i dalluar me moral dhe karakter të lartë dhe tejet i lavdëruar në Kuran.
Njeriu vazhdon të sprovohet me anë të ngjarjeve të panumërta që i ndodhin atij; suksesi i tij në
përballje me to i siguron atij shpërblime në jetën e tij të përjetshme, ndërsa dështimet e tij i sigurojnë
ndëshkimin e tij. Askush nuk e di se kur do të mbarojë koha e tij e sprovimit. Sipas Kuranit: “Ai është
shënim i afatit të caktuar.” (Sure Ali Imran: 145). Kjo kohë ndonjëherë mund të jetë e gjatë, por po
ashtu ndonjëherë mund të jetë e shkurt. Mirëpo, e vërteta është se madje edhe koha që ne e
konsiderojmë si të gjatë rrallëherë tejkalon 7 apo 8 dekada.
Kjo është arsyeja pse, në vend se të përfshihet në bërjen e planeve afat-gjata, njeriu duhet të
udhëzohet prej Kuranit dhe të jetojë sipas parimeve të tij, duke e ditur se do të jap përgjegjësi për të
gjitha veprat e tij në Ahiret. Përndryshe, dështimi për t’u përgatitur për jetën e përjetshme, duke e
lëshuar mundësinë e vetme të dhënë për këtë qëllim, dhe fitimi i xhehenemit përjetësisht do të jetë një
gjendje vërtetë e dhimbshme. Nuk duhet harruar kurrë se destinacioni i vetëm i atij që është i privuar
nga parajsa përgjithmonë nuk është askund tjetër pos në ferr. Për këtë arsye, çdo moment i kaluar kot në
këtë botë është një humbje e madhe dhe një hap gjigant i ndërmarr drejt një fundi mizor.
Pasi që puna qëndron kështu, ky fakt duhet të ketë përparësi ndaj çdo gjëje tjetër në këtë botë.
Sikurse që përgatitemi për situatat e mundshme me të cilat do të përballemi gjatë jetës sonë, duhet të
bëjmë përpjekje të ngjashme madje edhe më të mëdha, për t’u përgatitur për ahiret. Kjo për arsye se ai i
cili do të vdes do të jemi ne. Do të përjetojmë gjithçka ndodhë pas vdekjes krejtësisht të vetmuar.
Prandaj, kjo çështje ka të bëj drejtpërdrejt me “ne”, me fjalë të tjera, “veten tonë”. Për ata që kërkojnë
shpëtimin e amshueshëm, Allahu urdhëron si vijon:
O ju që besuat, keni parasysh frikën ndaj Allahut dhe le të shikojë njeriu se çka ka bërë për
nesër, dhe keni frikë Allahun, e s'ka dyshim se Allahu është që e di në detaje atë që punoni! E mos
u bëni si ata që e harruan Allahun, e Allahu bëri që ata ta harrojnë vetveten! Të tillët janë ata të
prishurit. (Sure Hashr: 18-19)

36. RINGJALLJA
…Por, njeriu dëshiron të vazhdojë edhe më tej në mëkate. Andaj edhe pyet: "Kur është
Dita e Ringjalljes?" E, kur të merren sytë (të parët)? E të zëhet hëna (errësohet), Dhe të
bashkohet dielli e hëna. Atë ditë njeriu do të thotë: "Nga të iket!" Jo, nuk ka strehim!
Atë ditë vetëm te Allahu yt është caku! (Sure Kijame: 5-12)