การศึกษาสัตว์ป่า ปีงบประมาณ 2557

1. การศึกษาสัตว์ป่า
ปีงบประมาณ 2557
 ผีเสื้อกลางวัน
 นก
 แมงกะพรุนน้้าจืด
สถาบันนวัตกรรมอุทยานแห่งชาติและพื้นที่คุ้มครอง

2. การส้ารวจผีเสื้อกลางวันในเส้นทางศึกษาธรรมชาติ
อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่
: กรณีศึกษาเส้นทางศึกษาธรรมชาติ กม. 33-หนองผักชี
และเส้นทางศึกษาธรรมชาติน้้าตกกองแก้ว
ศูนย์นวัตกรรมอุทยานแห่งชาติและพื้นที่คุ้มครอง จังหวัดนครราชสีมา

3. 3
พื้นที่ศึกษา
เส้นทางศึกษาธรรมชาติ กม.33 – หนองผักชี เส้นทางศึกษาธรรมชาติน้้าตกกองแก้ว

4. วิธีการศึกษา
4
1) สารวจและเก็บภาพถ่ายผีเสื้อ
2) ใช้วิธีการวางแนวสารวจ (Transect) กว้าง 2 เมตรโดยวางแนวสารวจตลอดเส้นทางศึกษา
ธรรมชาติ จาแนกระดับวงศ์และชนิดผีเสื้อโดยใช้หนังสือ Butterflies of Thailand และ
Thailand ButterflyGuide (พิสุทธิ์ เอกอานวย) และ (เกรียงไกร สุวรรณภักดิ์) และเอกสาร
อื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง
3) ระยะเวลาที่ใช้ในการดาเนินงานตั้งแต่เดือนตุลาคม 2557 ถึง เดือนกุมภาพันธ์ 2558

5. ผลการศึกษา
5
จากการสารวจผีเสื้อกลางวัน กรณีศึกษาเส้นทางศึกษา
ธรรมชาติ กม.33 - หนองผักชี ในช่วงเดือนตุลาคม 2557 พบ
จานวนผีเสื้อกลางวันทั้งสิ้น 5 วงศ์ 37 ชนิด ได้แก่
- วงศ์ผีเสื้อสีน้าเงิน (LYCAENIEAD) จานวน 2 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อขาหน้าพู่ (NYMPHALIDAE) จานวน 16 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อหนอนกะหล่า (PIERIDAE) จานวน 5 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อหางติ่ง (PAPILIONIDAE) จานวน 9 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อบินเร็ว (HESPERIIDAE) จานวน 5 ชนิด
ผีเสื้อกลาสีธรรมดา
ผีเสื้อเณรยอดไม้ผีเสื้อหางติ่งปารีส

6. ผลการศึกษา
จากการสารวจผีเสื้อกลางวัน กรณีศึกษาเส้นทางศึกษาน้าตก
กองแก้ว ในช่วงเดือนตุลาคม 2557 พบจานวนผีเสื้อกลางวันทั้งสิ้น 4
วงศ์ 21 ชนิด ได้แก่
- วงศ์ผีเสื้อสีน้าเงิน (LYCAENIEAD) จานวน 2 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อขาหน้าพู่ (NYMPHALIDAE) จานวน 12 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อหนอนกะหล่า (PIERIDAE) จานวน 4 ชนิด
- วงศ์ผีเสื้อหางติ่ง (PAPILIONIDAE) จานวน 3 ชนิด
ผีเสื้อหางมังกรขาว
ผีเสื้อกลาสีแดง ผีเสื้อเคาท์มลายู

7. ศูนย์นวัตกรรมอุทยานแห่งชาติและพื้นที่คุ้มครองทางทะเล จังหวัดตรัง
การศึกษาความหลากชนิดนก
ในอุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหม ปี 2557

8. แนวเชื่อมต่อ
ป่าชายเลน
กับป่า
ชายหาด
ป่าชายเลน
ป่าชายหาด
ชายหาด
ป่าพรุ
(บ่อน้้าร้อน)
เส้นทางในการศึกษา

9. วิธีการส้ารวจแบ่งเป็น 2 วิธี
สารวจโดยวิธี Line transect จะกาหนดเส้นทางมีความ
ยาวเส้นทางละประมาณ 1 กิโลเมตร วิธีนี้ได้กาหนดเส้นทางเดินไว้
3 เส้นทาง ได้แก่ เส้นทางที่ 1 ป่าชายหาด เส้นทางที่ 2 แนว
เชื่อมต่อป่าชายเลนกับป่าชายหาดและเส้นทางที่ 3 ป่าพรุ (บ่อน้า
ร้อน)
สารวจแบบ Point count วิธีนี้
ให้ผู้สารวจหยุดอยู่กับที่ แล้วนับจานวนนกที่พบ
หรือจากการได้ยินเสียงใช้เวลาในการนับจุดละ
ประมาณ 10–20 นาที แล้วจึงเปลี่ยนจุดใหม่
วิธีนี้กาหนดไว้ 2 เส้นทาง คือ ป่าชายเลน และชายหาด เนื่องจาก
สภาพพื้นที่เป็นพื้นที่มีความยาวมาก และบางพื้นที่
ไม่สามารถเดินเข้าไปถึงได้
เส้นทางแนวเชื่อมต่อป่าฯ
เส้นทางป่าพรุ (บ่อน้้าร้อน)บริเวณป่าชายเลน

10. จากการศึกษาความหลากชนิดของนกในอุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหม เดือนธันวาคม
2556 – เดือนกรกฎาคม 2557 พบนกทั้งสิ้น 92 ชนิด 38 วงศ์ เป็นนกประจาถิ่น 70 ชนิด นก
อพยพ 22 ชนิด
ป่าเชิงทรง
พบนก 55 ชนิด 29
วงศ์
ป่าชายหาด
พบนก 23 ชนิด 14 วงศ์
ป่าชายเลน
พบนก 32 ชนิด 21
วงศ์
ป่าพรุ (บ่อน้้าร้อน)
พบนก 21 ชนิด 12 วงศ์ชายหาด
พบนก 17 ชนิด 10
วงศ์
ผลการศึกษา

11. - สถานภาพใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered : CR) ได้แก่ นกเปล้าแดง
- สถานภาพใกล้สูญพันธุ์ (Endangered : EN) ได้แก่ นกหัวโตมลายู
- สถานภาพมีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable : VU) ได้แก่ นกออก
นกเปล้าแดง นกหัวโตมลายู นกออก
นกในพื้นที่อุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหมที่อยู่ในสถานภาพตาม
ทะเบียนรายการชนิดพันธุ์ที่ถูกคุกคามของประเทศไทย
(Thailand Red Data)

12. - สถานภาพใกล้ถูกคุกคาม (Near Threatened : NT) ได้แก่ เหยี่ยวแดง , นกกะเต็นแดง
นกพญาปากกว้างท้องแดง , นกกะเต็นใหญ่ปีกสีน้าตาล , นกกระติ๊ดขี้หมู , นกหัวขวานเขียว
คอเขียว และนกทึดทือพันธุ์มลายู
เหยี่ยวแดง
นกกระเต็นแดง
นกพญาปากกว้างท้องแดง
นกกะเต็นใหญ่ปีกสีน้าตาล
นกกระติ๊ดขี้หมู
นกในพื้นที่อุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหมที่อยู่ในสถานภาพตาม
ทะเบียนรายการชนิดพันธุ์ที่ถูกคุกคามของประเทศไทย
(Thailand Red Data) (ต่อ)
นกทึดทือพันธุ์มลายู

13. พื้นที่ศึกษา ค่าความหลากชนิด ค่าความร่้ารวยของชนิด
ค่าความ
สม่้าเสมอ
ป่าเชิงทรง 3.60 54.82 0.90
ป่าชายหาด 1.75 22.79 0.56
ป่าชายเลน 1.32 31.80 0.38
ป่าดิบ 1.05 20.76 0.35
ชายหาด 1.62 16.75 0.57
ค่าความหลากหลายทางชีวภาพในแต่ละพื้นที่ศึกษา

14. พื้นที่ที่ท้าการส้ารวจ ค่าความคล้ายคลึง
ของชนิดนก
ป่าเชิงทรง - ป่าชายหาด 41.03
ป่าเชิงทรง - ป่าชายเลน 39.08
ป่าชายหาด - ป่าชายเลน 36.36
ป่าเชิงทรง - ป่าพรุ (บ่อน้าร้อน) 26.32
ป่าชายหาด - ชายหาด 25
ป่าชายเลน - ชายหาด 24.49
ป่าชายเลน – ป่าพรุ (บ่อน้าร้อน) 15.09
ป่าเชิงทรง - ชายหาด 13.89
บ่อน้าร้อน - ชายหาด 10.53
ป่าชายหาด – ป่าพรุ (บ่อน้าร้อน) 9.09
จากผลการศึกษาจะเห็นว่า
บริเวณป่าเชิงทรง กับบริเวณป่าชายหาด
มีค่าความคล้ายคลึงกันมากที่สุด
รองลงมาคือ บริเวณป่าเชิงทรง กับ
บริเวณป่าชายเลน ทั้งนี้เนื่องจากสภาพ
ป่า และโครงสร้างของป่าเป็นพื้นที่ที่มี
ความซ้าซ้อนกัน หรือมีความคล้ายคลึง
กันมาก ส่วนบริเวณป่าชายหาดกับป่า
พรุ(บ่อน้าร้อน) จะมีค่าความคล้ายคลึง
กันน้อยที่สุด
ค่าความคล้ายคลึงของชนิด (Species similarity)

15. พื้นที่ศึกษา
ความหลากหลาย
ของชนิดพันธุ์
2554 2557
ป่าเชิงทรง 3.13 3.60
ป่าชายหาด 2.65 1.75
ป่าชายเลน 2.59 1.32
ป่าพรุ (บ่อน้าร้อน) 2.82 1.05
ชายหาด 1.32 1.62
เมื่อเปรียบเทียบผลการศึกษาที่ได้
จากค่าความหลากหลายของชนิดพันธุ์ในปี
2557 กับปี 2554 พบว่าในป่าเชิงทรง ของทั้ง
2 ปีที่สารวจ มีค่าความหลากชนิดพันธุ์ ที่
ใกล้เคียงกันมากที่สุด จากข้อมูลที่ได้นี้แสดงให้
เห็นว่าลักษณะของโครงสร้างป่า ปัจจัย
แวดล้อมทางกายภาพและชีวภาพ ช่วงเดือน
และฤดูกาลที่ทาการ ศึกษา ล้วนมีอิทธิพลต่อ
การปรากฏตัวของนกทั้งสิ้น
เปรียบเทียบค่าความหลากหลายของชนิดพันธุ์
ในปี 2554 กับปี 2557
นอกจากนี้นกบางชนิดยังสามารถบ่งบอกถึงความสมบูรณ์ของสภาพป่าได้อีกด้วย เช่น
นกกะเต็นใหญ่ปีกสีน้าตาล จะอาศัยในป่าชายเลนที่มีความสมบูรณ์เท่านั้น ซึ่งการสารวจพบนก
ชนิดดังกล่าวนั้น แสดงว่าป่าชายเลนในพื้นที่อุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหม ยังมีความอุดมสมบูรณ์อยู่

16. การศึกษา ส้ารวจ และติดตามสัตว์ประจ้าถิ่นหายาก
แมงกะพรุนน้้าจืดสายพันธุ์น้้าไหล (Craspedacusta sowerbyi)
ศูนย์นวัตกรรมอุทยานแห่งชาติและพื้นที่คุ้มครอง จังหวัดพิษณุโลก

17. พื้นที่ดาเนินการศึกษา
แมงกะพรุนน้าจืด
สายพันธุ์น้าไหล
(Craspedacusta sowerbyi)

18. วิธีการศึกษา
1. ตรวจเอกสารที่เกี่ยวข้องกับพื้นที่ศึกษา และข้อมูลเบื้องต้นเกี่ยวกับแมงกะพุรนน้าจืด
2. สารวจในพื้นที่เป้าหมายในบริเวณลาน้าเข็ก 12 จุดสารวจ
3. เก็บข้อมูล ในแต่ละจุดของพื้นที่ศึกษา ได้แก่
3.1 สัมภาษณ์กลุ่มบุคคลเพื่อศึกษาแนวความคิดต่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและระบบนิเวศ
ในพื้นที่
3.2 ศึกษาสภาพแวดล้อมบริเวณพื้นที่
3.3 สารวจในแหล่งน้าธรรมชาติ เมื่อพบแมงกะพรุนน้าจืด นาขึ้นมาวัดขนาดโดยใช้
เหรียญกษาปณ์ขนาดต่างๆ สังเกตพฤติกรรม และปล่อยกลับคืนสู่ลาน้าธรรมชาติต่อไป
3.4 บันทึกข้อมูลคุณภาพน้า ได้แก่ อุณหภูมิอากาศ อุณหภูมิของผิวน้า อุณหภูมิใต้น้าโดย
ความลึกจากผิวน้า ที่ความลึก 1 เมตร และ 2 เมตร และค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH)
4. ระยะเวลาทาการสารวจข้อมูล ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ – เดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2557

19. จุดส้ารวจ
อุณหภูมิเฉลี่ยของน้้า
บริเวณจุดส้ารวจ ค่าความเป็นกรด-ด่าง
(pH) เฉลี่ย
พบ/
ไม่พบ
หมายเหตุ
อากาศ ๐
C ผิวน้้า ๐
C
1. แก่งสอง 29 26.8 6.8 กรดอ่อนๆ  นอกเขตอุทยานฯ
2. ท่าน้้าสถานที่ปฏิบัติธรรมแก่งบางระจัน 28 27 7.4 ด่างอ่อนๆ  นอกเขตอุทยานฯ
3. แก่งบางระจัน 27 26.5 7.2 ด่างอ่อนๆ  นอกเขตอุทยานฯ
4. แก่งวังน้้าเย็น 24.5 23 7.5 ด่างอ่อนๆ  ในเขตอุทยานฯ
5. แก่งหักไพรี 27 26 8.1 ด่าง  ในเขตอุทยานฯ
6. สวนป่าทุ่งแสลงหลวงหน่วยที่ 2 (จุดสกัด) 25.5 25 7.6 ด่างอ่อนๆ  ในเขตอุทยานฯ
7. หน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ ที่ สล.1 (สะพานสลิง) 26 24.5 7.2 ด่างอ่อนๆ  ในเขตอุทยานฯ
8. แก่งฮอม 28.5 27 7.1 ด่างอ่อนๆ  ในเขตอุทยานฯ
9. แก่งจิก 29 27 7 กลาง  ในเขตอุทยานฯ
10. น้้าตกแก่งโสภา 27 25 7.2 ด่างอ่อนๆ  ในเขตอุทยานฯ
11. น้้าตกปอย 28 27 7.4 ด่างอ่อนๆ  นอกเขตอุทยานฯ
12. หน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ ที่ สล.4 (ล้ากระโดน) 28 27.5 7.2 ด่างอ่อนๆ  นอกเขตอุทยานฯ
ผลการส้ารวจแมงกะพรุนน้้าจืด ระหว่างวันที่ 13 – 25 มีนาคม 2557 ช่วงเวลา 10.00 น.–13.00 น.

20. สรุปผลการส้ารวจแมงกะพรุนน้้าจืดในรอบ 5 ปี (พ.ศ.2553 -2557)
ที่ จุดส้ารวจ
การปรากฏตัวของแมงกะพรุนน้้าจืด
ปี พ.ศ. ที่ส้ารวจ หมายเหตุ
2553 2554 2555 2556 2557
1 แก่งสอง -     นอกเขตอุทยานฯ
2 ท่าน้้าสถานที่ปฏิบัติธรรมแก่งบางระจัน      นอกเขตอุทยานฯ
3 แก่งบางระจัน      นอกเขตอุทยานฯ
4 แก่งวังน้้าเย็น -     ในเขตอุทยานฯ
5 แก่งหักไพรี -     ในเขตอุทยานฯ
6 สวนป่าทุ่งแสลงหลวงหน่วยที่ 2 (จุดสกัด) -     ในเขตอุทยานฯ
7 หน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ ที่ สล.1 (สะพานสลิง) -     ในเขตอุทยานฯ
8 แก่งฮอม      ในเขตอุทยานฯ
9 แก่งจิก      ในเขตอุทยานฯ
10 น้้าตกแก่งโสภา -     ในเขตอุทยานฯ
11 น้้าตกปอย -     นอกเขตอุทยานฯ
12 หน่วยพิทักษ์อุทยานแห่งชาติ ที่ สล.4 (ล้ากระโดน) -     นอกเขตอุทยานฯ
รวมจุดส้ารวจ/แห่ง 4 12 12 12 12
นอกเขตอุทยานฯ 5 แห่ง
ในเขตอุทยานฯ 7 แห่ง
จ้านวนจุดที่พบ 1 4 2 1 2
จ้านวนจุดที่ไม่พบ 3 8 10 11 10

21. ร่วมกับ คุณผ่องศรี โสภา เจ้าหน้าที่วิเคราะห์นโยบาย
และแผน องค์การบริหารส่วนตาบลหนองแม่นา
อาเภอเขาค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์
และคณะ ผศ.ดร.ไพรัช ทาบสีแพร
อาจารย์ประจาภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์
มหาวิทยาลัยขอนแก่น

23. Contact :
ฝ่ายวิจัยฯ email :hnukool@hotmail.com
www.dnpii.org