Nama: M .Azril Ilham Kelas: XI MIPA 2 No. Absen: 20

1. TEMBANG
MACAPAT
M. Azril Ilham
NAMA
XI MIPA 2/ 20
KELAS/NO.ABSEN
SEKOLAH
SMAN 1 PASURUAN

2. DAFTAR
ISI
01
02
03
04
05
filosofi tembang macapat
ancase tembang macapat
guru gatra, lagu, wilangan
unsur kebahasaan
tembang macapat
tabel tembang macapat

3. filosofi tembang macapat
wali sanga nurunake budaya lan nilai
nilai urip yaiku, tembang macapat,
tembang macapat miturutwali sanga
yaiku maca papat papat, miturut wong
jawa yaiku filasafat utawa nggoleki jati
diri, lan tembang macapat ana sewelas
saben saben nduweni watak dhewe dhewe.
Ing macapat ana 3 yaitu gatra yaiku
guru gatra (cacahing gatra) guru
wilangan (cacahing gatra ing saben
gatra) lan guru lagu (gamblang swara
vokal ing saben gatra/dhong dhing)
1.

4. 1. MASKUMAMBANG
maskumambang
proses lelempahan
kahanan manungsa nalika
ing gawa garba/alam roh.
nduweni watak nalangsa,
kanggo medharake rasa
prihatin.
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
2. MIJIL
mijil yaiku proses laire
manungsa ing ndunyo. watake
mijil yaiku gandrung, prihatin
anggone golek ilmu, metuning
ras pitutur, medharake
bukaning crita,
mangayubagya
2.

5. 3. SINOM
sinom asale saka tembung
enom kang tegese enom.
nom nom an digunakake
gawe sinau, golek kanca
jati diri. watake sinom
yaiku grapyak, sumanak,
renyah.
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
4. KINANTHI
kinanthi asale saka tembung
kinanthi yaiku tuntunan kanggo
ngayuh dalan kang bener atau
periode pembentukan identitas
kanggo ngayuh tujuan. watake
kinanthi yaiku seneng, tresna,
asih, grapyak, prayogi kagem
suka pitutur raos tresna.
3.

6. 5. ASMARADANA
asmaradana nggambarake
geger asmara ing panguripan
manungsa. periode iki
diwiwiti nalika manungsa
wiwit nduweni minat marang
lawan jenis, yaiku nalika isih
remaja. watake yaiku sedhih
prihatos , sengsem
gandhrung.
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
6. GAMBUH
gambuh dipuntegesi jumbuh
ingkang utawi sarujuk,
nggambarake bab enggal
gesangipun manungsa, inggih
nalika melbet bebrayan. watake
gambuh yaiku wani, wanuh,
rumaket lan kulina. Prayogi
kanggo paring pitutur.
4.

7. 7. DHANDHANGGULA
dhandanggula ngandharake
proses munggah lan mudun
ing omah sing kudu dilewati
bebarengan. wiwit mapan ing
kaluarga lan bisa nyukupo
kebutuhan urip bebrayan.
watake kewes, luwes, resep
prayoga kanggo apa wae.
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
8. DURMA
durma asale saka tembung kang
tegese manehi rejeki marang
wong liya. nalika kabeh kebutuhan
wis kecukupan lan ora ana
kekurangan apa apa, manungsa
wiwit mikir babagan mbagi rejeki
marang wong liya nanging ora
jarang sawise rumangsa cukup
dheweke malah tumindak
sombong dll
5.

8. 9. PANGKUR
pangkur asale saka tembung
mungkur (mudun/mungkur)
manungsa wiwit mundhur saka
kepinginan keduniaan lan mikir
bab urip sawise mati mengko.
sawise kabeh kebetahen ing
ndunyo wis kacukupan, mula
manungsa banjur golek bekal
kanggo urip ing tembe
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
10. MEGATRUH
megatruh yaiku tembang
macapat kang gambarake
manungsa ing setengahing pati.
megay tegesipun pisah
tegesipun gesang ingkang
tegesipun misahaken raga
kaliyan nyawa lajeng wangsul
dhateng asalipun
6.

9. 11. POCUNG
pocung yaiku
raga kang wis ditinggal roh banjur disuciake
sakdurunge dibalekke ing lemah. layon banjur
dikumbau lan dibungkus nganggo kain kafan lan
diarani pocong. tembang macapat pocung yaiku
tembang kang ngelingake marang pati. tembang
iki minangka pungkasan saka sewelas tembang
macapat, watake pocung kendho tanpa greget
saur, bisa kanggo medharake sembrana, lsp
FILOSOFI TEMBANG
MACAPAT
7.

10. ANCASE
TEMBANG
MACAPAT
Senadyan mangkono, tembang
macapat dipercaya dening
saperangan masyarakat jawa
wujudake kumpulan tembang
kang nduweni teges proses uripe
manungsa, nganti manungsa bali
marang kang nitahake. sifat
manungsa wiwit lair nganti mati
kagambarake ing a koheren ing
tembang macapat sewelas.
8.

11. GURU GATRA GURU WILANGAN GURU LAGU MACAPAT
Pangerten
Guru gatra yaiku cacahing
gatra ing saben pada
(banyaknya jumlah baris
dalam satu bait).
Guru wilangan yaiku
cacahing wanda ing saben
gatra (banyaknya jumlah
suku kata dalam setiap
larik/baris).
PAUGERAN
TEMBANG MACAPAT
Guru lagu yaiku tibaning
swara ing saben pungkasaning
gatra( jatuhnya persamaan
bunyi sajak dalam setiap
larik/baris).
PAUGERAN NDUENI
FUNGSI DADI CIRI-CIRI
ING SABEN
PANEMBANGAN
MACAPAT. PAUGERAN IKI
ADHEDASAR ING
CACAHING BARIS (GURU
GATRA), CACAH WANDA
(GURU WILANGAN), LAN
VOKAL (GURU TEMBANG).
9.

12. tembang macapat
Tabel
guru lagu, wilangan, gatra
10.

13. kaidah
kebahasaan
11.

14. •Tembung kang kedadeyan saka
gandhenge tembung loro
utawa luwih
tuladha:
. Lumebwing = Lumebu + ing
Dhemenyar = Dhemen + anyar
Jiwangga = Jiwa + angga
tembung garba
12.

15. TEMBUNG KAWI
gabungan tembung sing digunakake
minangka jeneng, julukan, utawa
simbol kanthi ati atu sing bisa
nyatakake makna perasaan, konsep,
kahanan.
Tuladha: musimesamirana
udyana panggon sing penak dinikmati
atma sing sregep sinau
13.

16. Tembung
dasanama
•Dasanama : jenenge wonng
utawa aran siji nduweni jeneng
utawa aran nganti sepuluh
(utawa luwih) kang padha utawa
meh padha tegese.
tuladha:
Angin =riwut, bajra, sindhung,
anila, bayu, aliwawar, tata, barat,
samirana, wirayang.
Aran =ngaran, kêkasih, panêlah,
juluk, parab, panêngran,
wêwangi.
Arêp =arsa, apti, ayun, arsi, yun,
hyun.
Asu =sona, srênggala, basu, anjing,
swa, kuwaka, cêmêra, kicika,
purisika, calura.
14.

17. sandi asma
•Sandi asma : jenenge pangarang,
pangripta, utawa
pujangga kang diwedharake kang
satemene kang dipilah-pilah adhapur
wanda-wanda utawa aksara-aksara
tuladha:
Ing alas iku akeh (as)thi lan kewan
liane
kaendahan alas iku ketok yen (r)awi
suminar
lan onok e (i)malaya (l)uhur iku
ing alas iku onok kali seng isine iwak
(I)ma
yen wengi kewan kewan (l)umebeng
nang panggonane dewe Dewe
alas iku dadi setengah de(ha) tekan
bumi iki
(m)angkane iku alas iki kudu dijogo
15.

18. SANDI
KARSA
write your
journey here
tujuan,ancas utawa karep kang sinamun
utowo sinawar ana ing tembang
ono uga wong kang ngarani sandi karsa
kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane
kanggo medharake cipta,gagasan,rasa
pangrasa,utawa kekarepan)
Tuladha
(P)enginginan kang samya kae
(E)sthining tyas maujud
(N)aning mulya
(D)ina dina kepungkur
(I)ku dadi landhasaneki
(D)ina kang bakal teka
(I)ng pangangkah tumus
(K)ita bangsa Indonesia
(A)nemahi jaman
(N)yrambahi Nuwsantara
16.