1. 8-5-2012
De zin van toekomstbewustzijn
Geschreven door:
Jeffrey Pennings, Johan Kuin,
Patras Haumahu, Mark Veen,
Tobias Ligtenberg & Iris
Smeekes
In opdracht van Mario van Rijn
2. Inhoudsopgave
Executive summary ............................................................................................................... 2
Probleemstelling en aanleiding .............................................................................................. 3
Theoretisch kader.................................................................................................................. 4
Toekomstbewustzijn in het onderwijs .................................................................................... 4
Toekomstbewustzijn vanuit de overheid ................................................................................ 5
Toekomstbewustzijn vanuit het werkveld ............................................................................... 6
Conclusies interviews lectoraten ........................................................................................... 7
Conclusie en aanbevelingen.................................................................................................. 8
Bronnenlijst ........................................................................................................................... 9
Bijlage 1: interview Michel van Driel .....................................................................................10
Bijlage 2: interview Esther van der Ham ...............................................................................11
Bijlage 3: interview Jan Venselaar ........................................................................................12
Bijlage 4: interview Anja Kursten ..........................................................................................13
Bijlage 5: interview Lolo Timp ...............................................................................................14
1
3. Executive summary
Het nadenken over de toekomst, actief kijken naar welke ontwikkelingen en trends relevant
kunnen zijn en logisch nadenken over wat er eventueel zou kunnen gebeuren binnen de
meso- en macro-omgeving van organisaties is iets wat van veel meer zou mogen gebeuren.
Er zijn honderden voorbeelden te noemen waarin het beter rekening houden met wat er
hypothetisch zou kunnen gebeuren veel tijd, moeite en geld zou kunnen hebben gescheeld.
De Noorse overheid had rekening kunnen houden met de teleurstellingen van sommige
burgers in het in hun ogen gefaalde multiculturele beleid. Vodafone had de storing van een
aantal weken geleden kunnen incalculeren en had van te voren al kunnen kijken of zij een
deel van de netwerkcapaciteiten konden overhevelen naar bijvoorbeeld KPN, wat ze nu
achteraf moesten proberen en uitzoeken, toen dit eigenlijk al te laat was. Dezelfde
telecomproviders hadden duidelijk een scenario kunnen uitwerken van wat er zou gebeuren
als de massa internet op mobieltjes zou omarmen en dit zou gebruiken voor VoIP-diensten
als Skype, die het verdienmodel onder druk zetten. Europese regeringen hadden al jaren van
te voren kunnen bedenken wat er zou gebeuren wanneer er gespeculeerd wordt over
speculaties op speculaties op geld, een systeem dat in een keer in elkaar kan vallen, zoals
ook gebeurd is.
In al deze en vele andere gevallen hadden de organisaties van te voren de gebeurtenissen
in meer of minder mate al kunnen zien aankomen. Door na te denken over een plotselinge of
geleidelijke discontinuïteit en deze situaties te schetsen in diverse toekomstscenario‟s,
kunnen organisaties zich bewust worden van de mogelijke gebeurtenissen in de toekomst
en worden zij uitgedaagd na te denken over hoe er op deze gebeurtenissen gereageerd zou
kunnen worden. Mocht er dan iets gebeuren, zowel abrupt als geleidelijk, dan is de
organisatie eerder en beter in staat hierop in te spelen en daardoor zich boven andere
organisaties in de meso-omgeving te plaatsen die zich hier niet mee bezig houden.
Aangezien Nederland steeds meer een kenniseconomie wordt, is het goed om te kijken hoe
hier binnen het aanbod van opleidingen al rekening mee gehouden kan worden. Avans
Hogeschool heeft als kernwaarden “Inspiratie, geborgenheid en openheid”, waarbij deze
laatste zich ook wel laat vertalen als naar buiten gericht zijn. Bij twee van deze drie
kernwaarden past het onderdeel toekomstbewustzijn al. Inspiratie opdoen door naar buiten
te kijken en je te laten inspireren door het verleden en het heden om een beeld te vormen
over mogelijkheden in de toekomst, en naar buiten gericht zijn door open te staan voor
ontwikkelingen, trends en mogelijkheden die zich voor doen en voor kunnen gaan doen, en
hier scenario‟s voor uitschrijven.
2
4. Probleemstelling en aanleiding
Wat is de aanleiding?
- Avans Hogeschool heeft geen goed beeld of het „toekomstbewustzijn‟ een kwaliteit is,
die voor de Hogeschool van waarde kan zijn.
- Daarnaast vragen zij zich af of ze zichzelf kunnen onderscheiden door alle studenten
competent te maken in het toekomstbewust handelen en denken?
Wat is de context?
- Antwoorden op deze kwesties worden verzameld vanuit de rol van onderzoeker. We
zullen ons hierbij focussen op (h)erkenbaarheid vanuit het belang vanuit de rol van
onderzoeker binnen Avans en (h)erkenbaarheid in relatie tot de arbeidsmarkt.
Wat is de doelstelling?
- Door middel van onze onderzoeksresultaten willen wij graag aan het eind van dit
traject een goed onderbouwd, duidelijk en voorschrijvend advies opleveren en
overbrengen aan de Avans Hogeschool.
Wat is de onderzoeksvraag?
- Is toekomstbewustzijn een kwaliteit van onderscheidende waarde die voor zowel de
Hogeschool als haar studenten een competentie is die van toegevoegde waarde kan
zijn.
Wat zijn de deelvragen?
- Wat is toekomstbewustzijn, wanneer spreken we van toekomstbewustzijn?
- Wat bied Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn wat van
onderscheidende waarde kan zijn?
- Waar wordt dit reeds aangeboden?
- Is er ruimte binnen de opleiding tot toekomstgericht handelen?
- Is toekomstbewustzijn een thema wat binnen jullie afdeling al actief wordt behandeld
(lectoraat)?
- In hoeverre is er vraag vanuit de markt naar de kwaliteit toekomstbewustzijn?
- Welke methode zijn er beschikbaar om de kwaliteit „toekomstbewustzijn‟ te
introduceren en te beheersen?
- Hoe zou „toekomstbewustzijn‟ toegepast kunnen worden binnen de Avans?
- Hoe kan toekomstbewustzijn bijdrage aan de „feedforward‟? (ipv feedback)
Opzet en uitvoering van het onderzoek
Welke methode van onderzoek? Wie zijn de participanten? Hoe ben je omgegaan met
betrouwbaarheid en validiteit?
We zullen twee vormen van onderzoek gaan hanteren.
Het deskresearch wordt gebruikt om de Meso omgeving in kaart te brengen. De meso-
omgeving spitsen we toe op hoe andere scholen staan in het onderwerp
„toekomstbewustzijn‟ en of hier mogelijkheden zijn om deze competentie als
onderscheidende factor te waarborgen. Hierbij leggen we onze branchefocus op de
Hogescholen.
Fieldresearch zullen we inschakelen om achterliggende motieven, ervaringen, meningen te
polsen onder onze participanten. Hierin zullen we gebruik maken van een vooropgesteld
raamwerk, wat tijdens het interview gezamenlijk wordt ingevuld met de participanten. Op
deze manier laten we ruimte over voor de participanten om een eigen blik op de toekomst te
3
5. creëren. Het uitgangspunt is het achterhalen van kwalitatieve data. Tevens zijn de
participanten bezig met hun „eigen‟ toekomstbewustzijn.
Theoretisch kader
“Bij toekomstscenario‟s werk je vanuit een gerichte vraagstelling, die je bij voorkeur uitwerkt
in een business case. Je ontwikkelt of gebruikt vervolgens scenario‟s die aansluiten op het
doel dat je voor ogen hebt. Kenmerkend is dat ze vooral explorerend van karakter zijn en
zich richten op zaken die als organisatie niet onder controle hebt: de externe omgeving. Het
denken in discontinuïteiten vormt hierbij het uitgangspunt. Het zijn immers de kleine abrupte
verschuivingen die grote gevolgen voor een paradigma kunnen hebben. Voorzie je
verschuivingen in de markt voordat de concurrent dit doet dan creëer je zowel
overlevingskansen als groeimogelijkheden. Scenario‟s die gebruikt worden bij
scenaroplanning kunnen tevens ook trends en controversies bevatten. Sommige elementen
ervan kun je voorvertalen in onoverkomelijke zaken om de zekere gevolgen van hoger
liggende oorzaken te schetsen. Hoe dan ook, de doelstelling is en blijft om de toekomst, in al
zijn mogelijke varianten, breed in de schijnwerpers te zetten.”1
Toekomstbewustzijn in het onderwijs
lectoraat Scenarioplanning bij Stenden Hogeschool
Op de hogeschool Stenden gevestigd in Leeuwarden, Emmen en Meppel is een lectoraat
ingesteld voor scenarioplanning. Dit lectoraat word geleid door Albert Postma. Het doel van
het lectoraat is om scenarioplanning te ondersteunen binnen de Stenden Hogeschool en de
ontwikkeling hiervan te initiëren en te coördineren.
Stenden is van mening dat vooral in de sector van vrijetijd, recreatie en toerisme een
belangrijke stap te maken is op het gebied van scenarioplanning. De behoefte aan inzicht zal
stijgen de aankomende jaren volgens Postma.2
Lectoraat Trendwatching
Het lectoraat Trendwatching ontwikkelt kennis en geeft kennis door over de wereld van
trends en trendonderzoek en om deze kennis vervolgens te vertalen naar inzichten in
consumentengedrag, waarmee bedrijven en/of organisaties beter hun strategische keuzen
kunnen bepalen.
Aan de hand van die inzichten worden conclusies getrokken over de kansen en bedreigingen
die dit de betrokken beroepsbeoefenaars biedt. Deze conclusies leiden tot aanbevelingen
om bijvoorbeeld markt, bedrijf, merk, product of dienst te verbeteren of te vernieuwen.
Zodoende kan een lectoraat Trendwatching een belangrijke bijdrage leveren aan de
innovatie van betreffende beroepen en van bedrijven/organisaties, die willen innoveren.
Trendwatchen is het cultuursociologisch verklaren van mentaliteitstrends, het in kaart
brengen van veranderingen in de maatschappij . Dit lectoraat wil daarmee bijdragen leveren
aan de vertaling van trends naar vernieuwende (bedrijfs)concepten.
De impact van trends wordt steeds groter. Diverse maatschappelijke ontwikkelingen zorgen
immers voor veranderende tendensen in meningen en houdingen, levensstijlen, opinies,
behoefte- en keuzepatronen en in consumptiegedrag. Doelgroepanalyse blijkt steeds minder
een goede basis voor strategievorming vanwege de toegenomen onvoorspelbaarheid en
1
Handboek Scenarioplanning, Mario van Rijn en Rene van der Burgt, Kluwer 2010. Geraadpleegd op:
8-5-2012.
2
Link: http://www.lectoren.nl/2012/albert-postma-lector-scenarioplanning-bij-stenden-hogeschool.html.
Geraadpleegd op: 8-5-2012
4
6. grilligheid van de consument. Tegenwoordig is het effectiever de juiste groep op het juiste
moment binnen de juiste trends aan te spreken.
Om hierop als bedrijf en/of organisatie te kunnen anticiperen, is het zinvol om inzicht te
hebben in hoe de samenleving zich vormt en verandert door de tijd heen. En dan niet alleen
op socio-economische en demografische kenmerken. Minstens zo belangrijk is de mentaliteit
en de houding van consumenten ten aanzien van toonaangevende maatschappelijke issues.
Het in kaart brengen van trendmatige ontwikkelingen is vaak de eerste stap op weg naar het
oplossen van vraagstukken in het werkveld, naar het ontwikkelen van producten/diensten en
naar het doen van innovaties.
Op de hogeschool Fontys is er een lectoraat Trendwatching ingesteld. Trendwatching is het
naar buiten kijken, trends herkennen en zien, meestal vanuit een cultuursociologische
invalshoek en deze vertalen naar mogelijke scenario‟s, iets wat erg dicht bij scenarioplanning
ligt dus. Fontys laat door een lectoraat in te stellen zien dat zij zich bewust zijn van de
toegevoegde waarde van toekomstbewustzijn voor zowel de opleiding als de studenten. 3
Haagse Hogeschool
De Haagse hogeschool bied op dit moment en masterclass “bouwen aan een toekomstig
bestendig scenario”. Deze masterclass speelt in op de veranderingen binnen de
verschillende markten in Nederland. Voorbeelden hiervan zijn: de financiële markt en de
woningmarkt. Ze bieden een hulpmiddel aan om scenario‟s te ontwikkelen en hoe je het best
op deze scenario‟s kan inspelen om bijvoorbeeld marktleider te zijn, een ondergang te
voorkomen of een bepaalde gebeurtenis te beïnvloeden die van belang is op de organisatie.
De opleiding die de Haagse Hogeschool aanbied is een deeltijdopleiding die bestaat uit 4
lessen verdeelt over een tijdspad van 3 maanden. In de tussentijd zal men zelf een
toekomstscenario opstellen. Daarnaast vraagt de Haagse Hogeschool een bedrag van
€1.650 euro. Dit laat zien dat het zeker de moeite waard is voor Avans Hogeschool om iets
dergelijks aan te bieden. 4
Toekomstbewustzijn vanuit de overheid
Rapport Actie Beter Presteren “Het beste uit leerlingen halen”
De volgende informatie is voortgekomen uit bovenstaand rapport, dit rapport is opgesteld na
gesprekken met onder andere organisaties zoals Leraren in Actie, Landelijke Actiecomité
Scholieren, Stichting Leerplan Ontwikkeling.
Vanuit dit rapport hebben we een aantal kernpunten gehaald die interessant kunnen zijn in
het adviseren, het creëren van toekomstbewustzijn onder de Hogescholen. Dit initiatief is
mede gelanceerd door de overheid, een belangrijke partner voor het voortgezet onderwijs en
de Hogescholen. Dit rapport schetst een toekomstbeeld in adviserende stijl over hoe
onderwijs in de toekomst eruit kan komen te zien.
De actielijnen op gesteld vanuit het rapport van de Commissie Dijsselbloem vormen een
algemene uitgangspunt nieuwe blauwdrukken van toekomstig onderwijs.
“Cultuur van opbrengstgericht werken
Deze nieuwe manier van werken is gericht op het optimaliseren van de leerresultaten van
alle leerlingen, waarin een cruciale rol is weggelegd voor de docent.
Ambities:
3
Link: http://www.fontys.nl/lectoraten/trendwatching/home.296350.htm. Geraadpleegd op 8-5-2012
4
Link: http://www.dehaagsehogeschool.nl/professional-courses/overzicht-opleidingen-
trainingen/masterclass-scenarioplanning/in-het-kort. Geraadpleegd op 8-5-12.
5
7. A. Toegevoegde waarde en Opbrengstgericht werken.
o Er starten experimenten prestatiebeloning waarin nadrukkelijk verband wordt gelegd met
betere prestaties van scholen.
o In 2015 werkt minstens 50% van de vo-scholenopbrengstgericht, in 2018 90% (nu: circa
20%).
B. Leerlingvolgsystemen en een tussentijds toets. In het studiejaar
2014/2015 wordt het gebruik van een leerlingvolgsysteem verplicht.
Onderdeel daarvan is een landelijke diagnostische toets aan het eind van
de onderbouw.
Een ambitieuze leercultuur
Hierin wordt er speciale aandacht gecreëerd voor topprestaties van de beste leerlingen en
het hoog leggen van de lat.
Ambities:
A. Excellente en hoogbegaafde leerlingen krijgen maatwerk aangeboden.
B. Excellente en hoogbegaafde leerlingen doorlopen de leerloopbaan vanprimair, voortgezet
naar hoger onderwijs met erkenning van hun capaciteiten.
C. Excellente en hoogbegaafde leerlingen hebben een podium voor presteren en kunnen
tonen dat tot de allerbesten behoren loont.
D. Excellente scholen krijgen het predicaat „excellent‟ uitgereikt.
Cultuur van bewust kiezen
Deze cultuur is gericht op het doelmatige en zo effectief mogelijke besteding van de
schaarse middelen.
Ambities:
A. Meer aandacht in het curriculum voor doorstroomvakken.
B. Een eenvoudiger profielstructuur, met meer ruimte voor scholen en met waarborgen voor
doorstroming naar het hoger onderwijs.
C. Meer regelruimte voor scholen.”5
Een korte samenvatting geeft aan dat er vanuit de overheid zeer sterk wordt gekeken naar
de toekomst van het onderwijs. Dit heeft zij gedaan om het onderwijs op een hoger niveau te
tillen. In het Regeerakkoord is aangekondigd dat er verplichte leerlingvolgsystemen met
uniforme toetsen in het primair en voortgezet onderwijs komen. In het rapport wordt er nog
veel gedetailleerder ingegaan om alle randvoorwaarden gekoppeld aan deze voorgaande
actiepunten, echter, geldt dit rapport wel als bakermat om het beter presteren van het
onderwijs in de toekomst te stimuleren. Dit kan voor Hogescholen een goede reden bieden
om het begrip „toekomstbewustzijn‟meer te gaan integreren in de huidige opleidingsvormen.
Cultuuraanpassingen zoals genoemd in het rapport kunnen hiervoor richtlijnen bieden.
Toekomstbewustzijn vanuit het werkveld
Toekomstbewustzijn heeft in het werkveld ook een grote impact. Het word voor veel
bedrijven steeds belangrijker om scenario‟s van de toekomst te ontwikkelen. Bedrijven die
zich vooral bezig houden met toekomstbewustzijn zijn consultancy bedrijven. Bedrijven die
duidelijk naar buiten communiceren met toekomstbewustzijn bezig te zijn, zijn;
Ernst & Young
Ernst & Young profileert zich op de website met scenarioplanning. Ze zeggen
scenarioplanning toe te kunnen passen binnen verschillende bedrijven om op deze manier
beelden van de toekomst te kunnen schetsen waar bedrijven op in kunnen spelen. 6
5
Actieplan vo Beter presteren (2011). Link: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/voortgezet-
onderwijs/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/05/23/actieplan-vo-beter-presteren.html.
Geraadpleegd op 8-5-12
6
Link: http://www.ey.com/NL/nl/Issues/Scenarioplanning_home. Geraadpleegd op: 8-5-2012.
6
8. Atos
Atos houd zich zelfs voornamelijk bezig met scenarioplanning. Ze brengen regelmatig
publicaties uit waarin ze verschillende scenario‟s hebben uitgewerkt. Deze informatie is
inzichtelijk voor andere bedrijven waar ze hun voordeel uit kunnen winnen. 7
Syntens
Syntens profileert zich net als Ernst & Young met scenarioplanning. Op hun website is een
overzicht te vinden met hoe ze dit aanpakken, en wat je zelf zou kunnen doen om
scenarioplanning op een goede manier te gebruiken binnen je organisatie8
Deze consultancy bedrijven laten zien dat toekomstbewustzijn voor bedrijven van groot
belang is. Het kan voor bedrijven een groot verschil maken als ze zich hier op richten of niet.
Conclusies interviews lectoraten
We hebben diverse lectoraten en hogeschool docenten uit verschillende afdelingen vragen
gesteld met betrekking tot toekomstbewustzijn. We hebben de volgende vragen voorgelegd:
Wie bent u?
Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?
Is dit een thema wat in uw afdeling speelt?
Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied toekomstbewustzijn?
Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?
Heeft u behoefte om toekomstbewustzijn te zijn/ worden en dit over te brengen aan
uw studenten?
De antwoorden van deze vragen zijn te vinden in bijlage 1. Door de antwoorden met elkaar
te vergelijken, zijn er de volgende bevindingen uitgekomen:
Veel opleidingen verschillen van visie op het begrip toekomstbewustzijn.
Opvallend is dat bij verschillende opleidingen behoefte is naar toekomstbewustzijn,
maar er is nog niet voldoende tijd geïnvesteerd om er daadwerkelijk iets mee te gaan
doen.
Lectoraten zien het belang van toekomstbewust voor de toekomst in op het hoger
onderwijs. Alleen is er nog weinig interesse vanuit docenten en studenten om er
daadwerkelijk iets mee te gaan doen, doordat een visionair beeld ontbreekt bij deze
mensen.
In het bedrijfsleven staat toekomstbewust zijn hoog in het vaandel, omdat de wereld
snel veranderd in 5, 10 en 20 jaar tijd en dat is niet alleen op producten en
technieken maar meer op maatschappelijke context.
Het is belangrijk dat er in de toekomst onderwijs geleverd wordt waar men later nog
veel plezier van heeft in functie. Toekomstbewustwording hierbij een toevoegende
waarde kunnen zijn.
Elke respondent ziet de essentie van toekomstbewustzijn en wil dit graag
overbrengen naar haar/zijn studenten.
Ook geven de respondenten aan dat er ruimte binnen Avans is, voor een lange
termijn beleid om toekomstbewustzijn te implementeren.
De algemene visie op toekomstbewustzijn is erg positief, daardoor heeft deze waarde
veel potentie.
7
Link: http://www.nl.atosconsulting.com/nl-nl/business_insights/scenario_planning/default.htm.
Geraadpleegd op: 8-5-2012.
8
Link: http://www.syntens.nl/Artikelen/Artikel/Scenarioplanning-geeft-richting-aan-onzekere-
toekomst.aspx.geraadpleegd op: 8-5-2012.
7
9. Conclusie en aanbevelingen
Na het deskresearch dat we hebben uitgevoerd hebben wij kunnen concluderen dat er een
stijgende lijn zit in de vraag naar mensen die bewust kijken naar welke ontwikkelingen
of mogelijkheden er in de toekomst liggen. Aangezien Nederland steeds meer een
kenniseconomie wordt, is het bewust bezig zijn met de toekomst hier steeds meer een
wezenlijk onderdeel van. Vanuit het werkveld is er dan ook meer vraag naar mensen die
de kunde en de open houding hebben om hiermee om te gaan. Vanuit andere
opleidingen zijn er onder andere lectoraten in Trendwatching en Scenarioplanning opgericht,
die zich bezig houden met het creëren van draagvlak binnen de opleidingen en met het
vraagstuk hoe toekomstbewustzijn kan worden geïntegreerd binnen de opleidingen.
Vanuit ons fieldresearch is naar voren gekomen dat er veel interesse is onder de diverse
leden van lectoraten die wij hebben gesproken. De meesten wisten hier nog niet veel van
af, maar stonden open voor meer informatie.Elke respondent ziet de essentie van
toekomstbewustzijn en wil dit graag overbrengen naar haar/zijn studenten, ook geven
ze aan dat er ruimte is binnen Avans voor een lange termijn beleid om toekomstbewustzijn
eventueel te implementeren.
Aanbevelingen die voortvloeien uit ons onderzoek is onder andere actief kennis en
noodzaak gaan delen onder de diverse lectoraten en belanghebbenden binnen Avans.
De mensen staan er open voor en snappen dat op vrijwel alle werkvelden, van
verpleegkunde tot marketing, hier meer vraag naar komt.
Een andere aanbeveling die wij doen is samenwerkingsverbanden aangaan met andere
hogescholen die zich bezig houden met toekomstbewustzijn. Deze hogescholen kunnen
worden gezien als concurrenten omdat er in eerste instantie minder gedifferentieerd kan
worden wanneer meerdere hogescholen toekomstbewustzijn aanbieden, maar die invulling
van al deze scholen, en dus ook Avans in details en het precieze aanbod kunnen door de
opleidingsinstituten zelf ingevuld worden, waarmee er toch een eigen draai en gezicht aan
gegeven kan worden.
Een glazen bol is geen antwoord, een waarzegger zit er misschien naast. In het verleden
behaalde resultaten bieden geen zekerheid voor de toekomst . In een wereld waarin
onzekerheid baas is wordt er meer en meer waarde gehecht aan onderbouwde
voorspellingen. Toekomstbewustzijn creëren door gebruik te maken van tools als
Scenarioplanning en Business Model Creation, geeft mensen houvast en richtlijnen om
een bepaalde mate van zekerheid te vangen.
Wij, ABC-studenten, hebben in de luxepositie verkeerd waarin wij deze tools overhandigd
hebben gekregen en op meerdere manieren en projecten toe hebben kunnen passen. Dit
maakte de theoretische gedachte achter de stof begrijpelijk maar vooral de vrijheid van
gebruik in de praktijk. Wij raden aan om deze tools verder te implementeren, opleiding
breed, om wat te voorkomen? Het onnodig toekomstige leed.
8
11. Bijlage1: interview Michel van Driel
We doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans en
haar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. We
zouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door deze
vragen in te vullen.
Wie bent u?
Michel van Driel, hogeschool docent verpleegkunde; gezondheidszorg.
Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?
Een voorspelling doen wat ontwikkelingen in de toekomst zijn en hierop nu al anticiperen.
Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?
Wij hebben dit niet als apart thema. Maar we hebben wel aandacht voor de toekomst van
verpleegkundigen. Bijvoorbeeld door de komst van het nieuwe beroepsprofiel.
Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?
Ik heb mijzelf hier niet in verdiept dus ik heb geen idee.
Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?
Jazeker, de studenten bewust maken van de nieuwe positie van de verpleegkundige, door
de veranderingen in de functieverdeling, bijvoorbeeld verschil MBO en HBO verpleegkunde.
Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uw
studenten?
Ja in principe wel.
10
12. Bijlage2: interview Esther van der Ham
We doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans en
haar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. We
zouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door deze
vragen in te vullen.
Wie bent u?
Esther van der Ham, lectoraat duurzaam bedrijfsvoering.
Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?
Dat je de strategie van een bedrijf of instelling zo vaststelt dat de doelen op de lange termijn
zijn gericht en niet alleen op de korte termijn. Hiermee rekening houdend met de omgeving in
de breedste zin van het woord. Niet alleen hier in de directe omgeving maar ook breder.
Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?
Ja, we zijn met niets anders bezig met het expertisecentrum Duurzame innovatie en de
bijbehorende lectoraten.
Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?
Nog te weinig. Er gebeurt al wel iets via bijvoorbeeld het duurzaamheidscafé en de
duurzame minoren projectweken. Er zijn best wat docenten bij verschillende academies
bezig met dit onderwerp. Nog niet gestuctureerd en zeker niet alle docenten zien het nut
ervan in.
Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?
Ik merk dat het wel steeds belangrijker wordt, maar nog niet gesteund door iedereen. Veel
docenten en studenten zien het nut er niet van in of denken dat ze er al goed genoeg mee
bezig zijn.
Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uw
studenten?
Ja, ik ben het al en wil het blijven, ik denk ook dat wij onze studenten op moeten leiden met
een goed beeld van de wereld om hen heen.
11
13. Bijlage 3: interview Jan Venselaar
We doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans en
haar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. We
zouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door deze
vragen in te vullen.
Wie bent u?
Jan Venselaar, lector kenniskring.
Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?
Begrijpen dat de 'wereld' er over 5, 10, 20 jaar in vele opzichten anders uitziet dan dat dat nu
is. En dan bedoel ik niet alleen qua producten entechnieken maar ook hoe we onze
maatschappij en economie inrichten en wat we belangrijk vinden. En dan in staat zijn dat
zoveel als mogelijk is, nu al in je besluitvorming mee te nemen.
Als voorbeeld: je studeert nu maar veel zul je ook en soms zelfs pas gebruiken over 10, 15
jaar. Dus wat kies je en waar let je nu in je studie op?
Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?
Absoluut. Ook ondernemingen moeten bij hun besluitvorming over wat ze doen, investeren
en welke strategie verstandig is,
kijken in welke mate ze zicht kunnen hebben op komende veranderingen. Anders kan die
investering van een miljoen wel eens over 5 jaar toch verspeld geld blijken te zijn.
En bij duurzaamheid (MVO) geven we dan met name ook veel aandacht aan dat je dan
brede economische en maatschappelijke randvoorwaarden en hoe zich die ontwikkelen,
moet meenemen.
Studenten die straks in bedrijven gaan werken, moeten we dus de kennis en de
instrumenten meegeven dat te kunnen.
Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?
Er ontwikkelt zich vanuit de verschillende (duurzame) lectoraten kennis en visie om het
bewustzijn over die ontwikkelingen en over het feit dat de wereld niet statisch is aan
studenten mee te geven.
Met alle andacht en goede wil, constateer ik dat veel studenten (met de boeken die ze
gebruiken en de opdrachten die ze krijgen) toch voornamelijk alleen op het hier en nu
geconcentreerd zijn. De meeste studenten zijn ook weinig 'visionair' merk ik in discussies.
Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?
Wiens beleid bedoel je? Van de Hogeschool? Of bij docenten en studenten?
Ruimte bij de hogeschool: absoluut (als voorbeeld duurzaamheid is een speerpunt), en
uitspraken van het CvB: we moeten studenten onderwijs geven waar ze niet alleen nu, maar
juist waar ze straks ook plezier van hebben, onderschrijven dat.
Bij studenten en docenten: bij niet allemaal nog. Blijven liever bij het vertrouwde hier en nu.
(hebben de bijsluitertekst: 'resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst',
niet gelezen)
Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uw
studenten?
Ja.
12
14. Bijlage 4: interview Anja Kursten
We doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans en
haar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. We
zouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door deze
vragen in te vullen.
Wie bent u?
Anja Kursten, adviseur Avans.
Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?
Je realiseren wat er in de toekomst kan gebeuren binnen je werk en privé.
Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?
Niet dagelijks, wel maak je jaarplannen.
Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?
Ik weet niet wat Avans aanbiedt. Wat zou de organisatie kunnen bieden?
Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?
Ja, er is ruimte voor lange termijn beleid. Alleen is het lastig om stil te staan bij lange termijn
planningen, omdat de waan van de dag sterk is.
Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uw
studenten?
Het is belangrijk om regelmatig te kijken naar de toekomst en uiteraard dit ook over te
brengen op studenten.
13
15. Bijlage 5: interview Lolo Timp
We doen onderzoek naar toekomstbewustzijn binnen Avans en vragen ons af, of Avans en
haar studenten zich competent kan maken in het toekomstbewust handelen en denken. We
zouden het erg op prijs stellen als we vijf minuutjes van uw tijd mogen hebben, door deze
vragen in te vullen.
Wie bent u?
Lolo Timp, hogeschool docent; academie financieel management
Wat is volgens u de definitie van toekomstbewustzijn?
Voorbereiden op toekomstige ontwikkelingen.
Is dit een thema wat bij uw afdeling speelt?
Impliciet wel.
Wat biedt Avans op dit moment aan op het gebied van toekomstbewustzijn?
We bereiden studenten voor op de beroepen die studenten in de toekomst gaan uitoefenen.
Is er ruimte voor een lange termijn beleid en wat is uw visie daarop?
?
Heeft u behoefte om toekomstbewust te zijn/worden en dit over te brengen aan uw
studenten?
Ja.
14
