Türkiye'de İklim Elemanları

1. Türkiye'de İklim Elemanları

2. 1. SICAKLIK
a) Yıllık Ortalama Sıcaklık Dağılışı: Türkiye'de yıllık
ortalama sıcaklıklarının dağılışı şöyledir:

3. Gerçek Sıcaklık Ortalamalarına Göre:
 Kıyı bölgeler, iç bölgelere göre daha sıcaktır. Bu
durum, yüksekliklerinin ve denizellik - karasallık
özelliklerinin farklı olmasındandır.
 En yüksek ortalamalar 20°, 21°C'lerle Güneydoğu
Anadolu'dadır. Nedeni; enlemi, deniz etkilerine kapalı
olması (karasallık) ve güneyden gelen sıcak hava
kütlelerinin etkili olmasıdır.

4.  Kıyılarda en yüksek ortalamalar Akdeniz kıyılarında
görülür. Kıyılarda sıcaklık kuzeye gidildikçe enlem
etkisiyle azalır.
Not: Antalya'da 18.5°C, İzmir'de 17.6°C, Çanakkale'de
14.8°C, Samsun'da 14°C yıllık ortalama sıcaklıklar
görülür. Güneye doğru, sıcaklık ortalamalarının
artmasının nedeni enlem faktörüdür.

5.  İç kesimlerdeki sıcaklık,batıdan doğuya doğru hızla
azalır. Nedeni doğuya doğru yaklaşıldıkça yüksekliğin
ve karasallığın şiddetinin artmasıdır.
Not: Yıllık sıcaklık ortalamaları, Balıkesir'de (147 m),
14.5°C, Ankara'da (891 m) 11.7°C, Sivas'ta (1285 m),
8.6°C, Erzurum'da (1758 m) 5.9°C, Kars'ta (1775 m)
4.2°C dir. Batıdan doğuya doğru sıcaklıktaki bu azalma
enlem etkisine uymaz. Bu durumun nedeni
yüksekliğin doğuya doğru artmasıdır.

6. İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarına Göre:
Yükseklik etkisinin ortadan kaldırılarak, deniz
seviyesine indirgenmiş yıllık sıcaklık ortalamalarına
göre, Türkiye'de sıcaklığın dağılışı şöyledir:

7.  En düşük ortalamalar 13°C, 14°C' lerle Kuzeybatı ve
Kuzeydoğu Anadolu'dadır. Nedeni; enlem ile karasallık
ve denizellik özellikleridir.
 Sıcaklık ortalamalarının güneyden kuzeye doğru
nispeten düzenli olarak azaldığı görülür. Nedeni,
enlem faktörüdür.
 En düşük ve en yüksek ortalamalar arasında 8°C yi
aşan fark görülür. Nedeni enlem faktörüdür.

8. b) Ocak Ayında Ortalama Sıcaklık Dağılışı
Bu mevsimde, kıyı bölgeler, denizin ılıtıcı etkisinde
kalırken, İç bölgeler: Sibirya kökenli, soğuk havanın
etkisindedir. Kıyılara paralel uzanan yüksek sıradağlar
ise kıyıdaki ılık havanın iç bölgelere, iç bölgelerdeki
soğuk havanın da kıyı bölgelere ulaşmasını
engellemektedir.

9. Gerçek Sıcaklık Ortalamalarına Göre:
 En yüksek sıcaklıkların Akdeniz kıyılarında olduğu görülür.
Nedeni; tropikal hava kütlelerinin etkisinde kalması ve
enlem faktörüdür.
 Kıyılarda sıcaklıklar güneyden, kuzeye çıkıldıkça enlem
faktörüyle azalır.
Not: Ocak ayı sıcaklık ortalamaları Anamur'da 11.4°C,
Adana'da 9.9°C, Antalya'da 10.5°C, İzmir'de 8.6°C,
Ç.Kale'de 5.3°C, İstanbul'da 5.6°C, Samsun 'da 6,9°C
Trabzon 'da 7.3 °C dir.

10.  İç bölgelerde sıcaklık değerleri oldukça düşüktür.
Doğuya doğru iyice azalır. Nedeni yükseklik ve
karasallığın artmasıdır.
Not: Ocak ayı ortalama sıcaklıkları;Balıkesir'de (147 m)
4.9°C, Ankara'da (891 m) -0,1 °C, Erzurum'da (1758 m)
-8.7°C, Kars'ta (1775 m) ise -11.5°Cdir.

11. 2. TÜRKİYE'DE BASINÇ VE RÜZGÂRLAR
Türkiye'deki iklim özelliklerinin oluşmasında, basınç
ve rüzgârların da önemli katkısı bulunur. Rüzgârlar,
kendilerini oluşturan hava kütlelerinin özelliklerine
göre, sıcak, soğuk, nemli veya kurutucu etkiler
yaparlar. Rüzgârların karadan veya denizlerden esmesi
de farklı etkiler yapar. Rüzgârların etkileri mevsime
göre farklılaşır.

12. Kış Mevsiminde:
Bu mevsimde, Anadolu karasallığına etkisiyle,
Sibirya yüksek basınç merkezinin etkisine girer. Bu
soğuk hava Anadolu'dan çevredeki denizlerde bulunan
alçak basınç merkezlerine doğru yayılır. Bu nedenle kış
mevsiminde; Karadeniz kıyılarına güney yönlü,
Akdeniz kıyılarına ise kuzey yönlü rüzgârlar eser.

13. Kış mevsiminde Doğu Karadeniz ve Akdeniz
kıyılarına doğru esen bu soğuk rüzgârlar, yüksek
dağlardan aşağıya doğru inerken, her 100 m'de 1°C
ısınarak fon rüzgârlarının oluşmasına yol açar. Fön
karakterli rüzgarların esmesi, Rize ve çevresinin
mikroklima özellik kazanmasını sağlar. Bu nedenle
yörede turunçgil tarımı yapılabilmektedir.

14. Yaz Mevsiminde:
 Bu mevsimde, Türkiye Asor yüksek basıncı ile Basra
alçak basıncının etkisindedir. Basınç dağılışı ve
rüzgârların yönü, kış mevsimine göre daha düzenlidir.
 Türkiye genelinde kuzeybatı yönlü rüzgârlar (Batı
rüzgârları) egemendir. Doğu Akdeniz kıyılarında ise
güney yönlü rüzgârlar eser.
 Kuzeybatı yönlü rüzgârlar, Karadeniz bölgesinde,
denize dönük dağ yamaçlarına bol miktarda yağış
bırakırlar.

15. Türkiye’de Etkili Olan Yerel Rüzgârlar
 Lodos: Kış mevsimi ve bahar aylarında, batı ve güney
kıyılarımıza, güneybatıdan esen ılık ve nemli
rüzgârlardır. Bu kıyılara yağış bırakırlar. Anadolu
içlerine sıcak ve kuru olarak eserler.
 Samyeli:Güneydoğu Anadolu'da yaz aylarında,
güneydeki çöllerden esen sıcak ve kuru rüzgârlardır.

16.  Karayel ve Yıldız: Kış mevsiminde esen, kuzey yönlü
rüzgârlardır. Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde
şiddetli eser. Yağmur ve kar yağışları getirir. Deniz
ulaşımını güçleştirir. Bu rüzgârlar Balkanlar üzerinden
Türkiye'ye ulaşır.
 Poyraz: Kuzeydoğu yönlü eser. Kış mevsiminde soğuk
ve kuru rüzgârlardır. Ayaz oluşturur. Yaz aylarında ise
denizden geçerek geldiklerinden, Karadeniz kıyılarına
yağış bırakır. Anadolu içlerinde ise serin ve kuru olarak
eser.

17.  Etezyen: Yaz mevsiminde, Ege kıyılarına doğru esen
kuzeybatı yönlü serin rüzgarlardır.
 İmbat: Ege kıyılarında, gündüz denizden karaya
doğru esen, serin deniz meltemlerine verilen addır.

18. TÜRKİYE'DE NEMLİLİK VE YAĞIŞ
Türkiye'de;
 Bulutluluk oranları, bağıl nem oranına bağlı olarak kış
mevsiminde artar, yaz mevsiminde azalır.
 Bulutluluk oranları kıyı bölgelerde fazla, iç bölgelerde
ise azdır.
 Bulutluluk oranının en fazla olduğu yerler Doğu
Karadeniz kıyıları, en az olduğu yerler ise Güneydoğu
Anadolu bölgesindedir.

19. Türkiye'de Sisler:
Ilık - nemli hava kütlelerinin, soğuk zeminlerde,
alttan soğuması ile oluşan sisler, ulaşım faaliyetlerinde
ve tarımsal faaliyetlerde etkilidir.
• Sis oluşumlarının en fazla olduğu yerler 20 - 30 günle
Trakya'nın iç kesimleri, İç ve Doğu Anadolu
bölgeleridir.

20.  Sis oluşumlarının en az görüldüğü bölgeler ise, 5
günden az olarak, Ege ve Akdeniz kıyılarıdır.
 Kış mevsiminde sis oluşumları fazladır. Nedeni ılık
denizlerden gelen hava kütlelerinin, Anadolu'nun iç
kesimlerinde soğumasıdır.
 Yaz mevsiminde sis oluşumları çok azdır. (1 günden
az). Nedeni iç bölgelerde zeminin sıcak olmasıdır.

21. Türkiye'de Yağışların Dağılışı
 En fazla yağışların, kuzey ve güneydeki dağ sıralarının,
denize bakan yamaçlarında olduğu görülür. Nedeni,
ılık denizlerden buharlaşmayla yükselen nemli
havanın, bu dağlara çarparak yükselmesi ve yamaçlara
yağış bırakmasıdır.
 En az yağışların, iç bölgelere düştüğü görülür. Nedeni,
nemin kaynağı olan denizlere uzaklığı ve deniz
etkilerinin buralara ulaşamamasıdır.

22.  İç bölgelerde yağışların az olmasında, kış mevsiminde
etkili olan yüksek basınç koşullarının yağış oluşumunu
engellemesi, yaz aylarında ise, havanın; çok sıcak
olmasıyla, havadaki nemin yoğunlaşmasının
güçleşmesi de etkili olur.
 Bakı etkisiyle Doğu ve Batı Karadeniz Dağları ile Batı
Toroslar ve Amanos Dağlarının denize dönük
yamaçları bol yağış alır.

23.  Ege dağları, denize dik uzandığından, nemli hava
yükselmeden iç kesimlere ulaşır, bu durum Ege
kıyılarında yağışları azaltır.
 Yüksekliğin azalması Marmara Bölgesi, Orta
Karadeniz ve Çukurova'da yağışları azaltır.
 Doğu Anadolu'da yüksekliğin artması ise yağışları
artırır

24.  Çevresi yüksek dağlarla kuşatılmış, Tuz Gölü çevresi,
Malatya ve Iğdır Ovası gibi çukurluklarda yağışlar
azalır.
Not: Türkiye 'de yağışın dağılışında dağların uzanış
doğrultusu, cephesel depresyonların geçiş yollarına
göre dağların konumu (bakı koşulu) ve mevsime göre
değişen basınç koşulları rol oynar.

25. Türkiye'de Kuraklık:
İnsanlar ve bitkiler için su eksikliğine kuraklık denir.
Yer altı sularının, topraktaki nemin, akarsuların ve
göllerdeki suların ana kaynağı yağışlardır. Yağışların
yeterli olmaması kuraklığı oluşturur.

26. Türkiye'de kuraklığın dağılışı şöyledir:
 Kuraklığın en çok hissedildiği yerler Tuz gölü çevresi,
Güneydoğu Anadolu ve Iğdır yöresidir. Bu durum yağış
azlığı ve buharlaşmanın şiddetli olmasının bir
sonucudur.
 Yurdumuzun büyük bir kesiminde (Karadeniz Bölgesi
ve Kars - Ardahan yöresi dışında) iklimin genel
karakteri olarak,yaz yağışları azdır. Bu durum yaz
kuraklığı oluşturur.

27.  Kuraklığın hissedilmediği veya çok az hissedildiği
yerler Karadeniz kıyıları ve Marmara Bölgesi'dir.
Nedeni yaz aylarında da yeterli yağış almasıdır.

28. Türkiye'de kuraklığa bağlı olarak;
 Tarımsal verimde azalmalar olur.
 Hidroelektrik üretimi azalır.
 İçme ve sulama suyunda yetersizlik oluşur.
 Doğal bitki örtüleri kurur.
 Tarım toprakları nadasa bırakılır.