1. Propuesta de tratamientu didáuticu de la llectura:
EL VIAXE DE
TIN TON Y
de Miguel Rojo y María Díaz Perera
Trabayu de:
Alba Llaneza Carrio
Santiago Fano Méndez
LA LLITERATURA ASTURIANA NEL AULA D'EDUCACIÓN PRIMARIA
Universidá Asturiana de Branu · Agostu 2010

2. EL VIAXE DE TIN Y TON
de Miguel Rojo y María Díaz Perera
Propuesta didáutica de:
Alba Llaneza Carrio
Santiago Fano Méndez
CONTESTU
• Físicu: La escuela pa la que plantegamos les xeres que van darréu ye un
Centru Públicu de Candás, de llinia 2. Asítiase, poro, nuna zona semi-
urbana, d'aniciu mariñán. Les families de los neños y neñes del centru
escolar tienen un nivel socioeconómicu mediu.
• Temporalización: Les xeres didáutiques que plantegamos dende'l llibru “El
viaxe de Tin y Ton”, de Miguel Rojo y María Díaz Perera, tán pensaes pa
inxertase en 4 sesiones durante dos selmanes.
• Agrupamientu: 16 (9 neñes y 7 neños).
Carauterístiques sociollingüístiques del rodiu:
- Bona presencia ambiental del asturianu urbanu. Fasteres d'aniciu rural y
pescador con abonda presencia ambiental del asturianu.
- Variedá dominante del asturianu: Norte-central (palatización de les "n"
iniciales llatines, caltenimientu residual de metafonía nos demostrativos y
abonda pervivencia del léxicu marineru) y asturianu urbanu.
- Castellanización: interferencies de la llingua castellana en dellos falantes
por puxu social diglósicu.
Carauterístiques sociollingüístiques del grupu d'escolinos:
- Mayoría d'escolinos con raigaños familiares nel conceyu y residentes nél.
Poro, trátase de falantes de variedaes urbanes del asturianu de la contorna,
—en contautu con bonos falantes nativos dientro les sos families—
qu'amuesen interferencies de la llingua A del entornu (el castellanu).
- Hai falantes del castellanu y d'otra llingua estranxera (1 alumna d'orixe
chinu mandarín y 1 alumnu rumanu).
RECURSOS
Contamos con un aula específicu pa la clas d'asturianu.
• Llibru: “El viaxe de Tin y Ton”, de Miguel Rojo y María Díaz Perera.
• Informáticos: Ordenador con conexón a Internet y proyector.
El viaxe de Tin y Ton Alba Llaneza y Santiago Fano 2

3. OXETIVOS
• Familiarizase con delles espresiones y vocabulariu asturianu.
• Desendolcar la comprensión llectora y el gustu polo lliterario per aciu de
xeres llúdiques (xuegos d'equipu, Verdá o Mentira, etc.).
• Participar en práutiques colectives de llectura.
• Esfrutar cola interpretación y dramatización de un pequeñu testu
lliterariu.
• Lleer con entonación y ritmu afayadizu diálogos curtios.
• Respetar les producciones ayenes y propies n'actividaes grupales
acordies coles normes básiques de comportamientu.
CONTENÍOS
• Llectura individual guiada d'un testu lliterariu.
• Llectura coleutiva y dramatizada de diálogos pente medies d'un xuegu de
rol.
• Pallabreru básicu n'asturianu rellacionáu con un testu lliterariu.
• Represantación plástica, creativa ya individual, de léxicu asturianu.
• Dramatización corporal d'una llectura.
• Grabación de les llectures de los escolinos y les escolines y tresformación
de testos lliterarios en testos audiovisuales.
• Recoyida de pallabreru entomolóxicu asturianu nel rodiu familiar y
próximu.
XERES
SESIÓN 1 [50 mins]
Primero d'escomenzar la llectura, y col enfotu d'afalar la motivación de los y
les escolinos, el o la docente tendrá engalanada la clas coles ilustraciones del llibru.
Habrá algamase un ambiente afayadizu y prestosu pa les xeres lliteraries, per aciu
de música, illuminación, etc.
• Xera 1: Entamu
Pente medies d'entrugues y rempuestes nuna xunta oral abierta, preséntase
a los y les escolines el llibru col que vamos trabayar. Al tiempu, anticípase'l
vocabulariu nuevu qu'habremos remanar.
El viaxe de Tin y Ton Alba Llaneza y Santiago Fano 3

4. • Xera 2: Llectura de la parte I
Fitándonos nuna proyeición multimedia n'OpenOffice –con semeyes, testu y
grabaciones d'audio-, fadremos una llectura guiada de la primer parte'l llibru.
Darréu, empobinaremos un alderique sobre'l conteníu de la narración,
arriendes del vocabulariu nuevu qu'apaez nella.
• Xera 3: Xuegu de rol dialogáu
Prauticaremos la entonación de diálogos (entrugues, esclamaciones, etc.) al
traviés d'una llectura dramatizada per pareyes.
Les aiciones habrán dramatizase corporalmente d'un mou perespresivu,
sorrayando lo que diz el diálogu y asumiendo la personalidá de les pulgues.
Ton: ¿Sabes lo que te digo, Tin?
Tin: ¿Qué?
Ton: Que yá toi fartu de vivir siempre nel culu del mundu. Prestaríame muncho
vivir na tiesta'l Trosky pa poder ver l'atapecer.
Tin: ¿Qué ye l'atapecer?
Ton: La verdá ye que yo nunca nun lu vi; dende equí, colos pelos tan llargos del
Trosky, nun se pue ver nada... Pero dicen que'l sol monta una folixa y enllena'l
cielu de color. ¡Ye guapísimo!
Tin: ¿De verdá? ¡Güei sí que tien que ser guapo! Amás, de xuru qu'ellí, na
cabeza, nun hai qu'aguantar los fedores que s'escapen pequí atrás, ḥa, ḥa, ḥa.
• Xera 4. Pallabreru de bichos – 1/2 (deberes):
Recoyida de nomes d'inseutos nel rodiu familiar y social cercanu de los y les
escolines.
Pidímos-yos a los y les escolines que-yos entruguen nomes de bichos a los
sos familiares, pa crear un vocabulariu escolar que depués va asoleyase nun llibru
coleutivu.
SESIÓN 2 [50 mins]
• Xera 1. Pallabreru de bichos – 2/2:
El viaxe de Tin y Ton Alba Llaneza y Santiago Fano 4

5. Como entamu, pidímos-y al alumnáu que comunique a los sos compañeros
los nomes de los bichos qu'atropara en casa. El/La maestru/maestra apunta nel
enceráu les pallabres, dixebrando los términos asturianos y los castellanos
(ufriendo l'alternativa n'asturianu, si ye posible, cuando'l términu que surda seya
en castellanu).
El maestru guetará n'internet les semeyes de los inseutos que surdan,
p'amosalos a la clas.
Darréu, esbillaránse los nomes más representativos. Cada escolín habrá
escoyer ún de los inseutos qu'atropara y facer una tarxeta d'él, escribiendo
correutamente'l so nome y dibuxándolu nella.
De mou paralelu, el/la docente prepara una portada pal llibru –col títulu
“BICHINOS D'ASTURIES”- que va facese emplegando les tarxetes, onde neños y
neñes van ser los propios autores. L'oxetivu d'esti llibru ye'l so asoleyamientu fuera
la clas:
o Inxertaráse na biblioteca escolar.
o Espondráse en dalgún llugar públicu de la escuela, bien visible.
o Viaxará peles cases de tolos/es nuestros/es escolinos.
o Escanearáse y xubirase al blogue d'actividaes de l'asignatura.
SESIÓN 3 [50 mins]
• Xera 1. Xunta:
Pente medies d'una xunta oral, repásase la primer parte del llibru que se ta
trabayando.
• Xera 2. Llectura de la parte II:
Llueu, continuaremos y finaremos la so llectura, fitándomos nuna
presentación multimedia col software Prezi: les diapositives amosarán el testu'l
llibru y los escolinos lleerán de mou individual, un a un, en voz alto y con
ritmu/entonación afayadizos.
Toles llectures de los escolinos habrán grabase n'audio, de mou que puedan
inxertase en diapositives. Darréu, l'alumnáu podrá sentir la so propia narración del
cuentu.
Llueu, fadremos un alderique sobre'l conteníu del testu, arriendes del
vocabulariu y les espresiones qu'apaecen nél.
Xera 3. “Verdá o Mentira”:
Dixebramos la clas en dos equipos y, cola ayuda d'unes diapositives
audiovisuales, fadremos un concursu de comprensión llectora con entrugues tipu
"Verdá o Mentira" al rodiu del conteníu'l testu.
Los equipos habrán escoyer un voceru y trabayar en comuña p'apautar la
rempuesta bona. Tolos/es escolinos/es tendrán d'escribir nuna ficha (coles mesmes
entrugues que nel sofitu visual) les rempuestes correutes.
SESIÓN 4 [50 mins]
Xera 1. Alderique sobre'l llibru:
El viaxe de Tin y Ton Alba Llaneza y Santiago Fano 5

6. Nuna xunta oral, faise un resume coleutivu del argumentu del llibru,
imaxinando en comuña alternatives a delles situaciones del testu. Por exemplu:
• ¿Que pasaría si nun alcontraren al so amigu'l dibuxante?
• ¿Y si les pulgones de la tiesta fueren bones?
Darréu, pedirémos-yos a los neños y neñes que voten soxetiva ya
individualmente'l grau de prestosidá del cuentu, coles opciones que van darréu:
nada, un pocoñín, ta bien, ¡prestome pola vida!
Les puntuaciones xenerales apuntaránse nel enceráu. Darréu, apurriráse-yos
una ficha na que van tener qu'escribir los vinientes puntos:
• Títulu
• Autor
• Prestosidá
La ficha habrá inxertase nel cartafueyu personal nel que los escolinos/es
recueyen les fiches lliteraries de les obres trabayaes nel cursu. De la mesma
manera, amestaráse'l llibru a la llista de “los 10 cimeros” –asoleyada nun cartelu na
clas- na que se gradúen los llibros que más-yos prestaron a los y les estudiantes a
lo llargo'l cursu.
Xera 2. Xuegos d'estrañamientu:
Propondrémos-yos a los escolinos qu'imaxinen les situaciones estremaes que
van darréu, de mou oral:
• ¿Qué diba pasar si en llugar de nun perru, Tin y Ton vivieren nun elefante?
• ¿Qué diba pasar Tin y Ton fueren dos perros que vivieren nuna pulga?
• ¿Y si nunca nun llegaren a la tiesta'l Trosky?
• etc.
Xera 3. L'autor fálanos del so llibru:
Pente medies d'esta entrada nel blogue escolar
(http://lliteraturaprimaria.wordpress.com/2010/08/12/conocemos-al-autor-miguel-
rojo-falamos-de-el-viaxe-de-tin-y-ton), fitarémonos na entrevista que la Biblioteca
Virtual M.ª Josefa Canellada-y fizo al autor del llibru pa facer un alderique sobre
l'envís éticu del llibru: ye importante enfotase y puxar polos suaños d'ún,
arreblagando penriba toles torgues y falcatrúes que s'atopen nel camín,
p'algamalos (moralina: a veces nun somos a facer les coses que queremos a la
primer vuelta, pero hai que siguir puxando por elles).
Depués, pidirémos-yos a los neños qu'escriban nun papel dalgo que-yos
pruya consiguir: un deséu, un suañu, etc.
El viaxe de Tin y Ton Alba Llaneza y Santiago Fano 6

7. DOCUMENTACIÓN
ROJO, M. y DÍAZ, M. (2008): El viaxe de Tin y Ton. Pintar Pintar, Uviéu.
DÍAZ TRANCHO, I., ARMESTO, X. y RODRÍGUEZ MEDINA, P. (2010): Notes
presenciales del Cursu “La lliteratura asturiana nel aula d’Educación Primaria”,
UABRA.
BIBLIOTECA VIRTUAL Mª JOSEFA CANELLADA (2009): Entrevista a Miguel Rojo.
http://www.youtube.com/watch?v=haifrcROmLM
El viaxe de Tin y Ton Alba Llaneza y Santiago Fano 7