1. Jos van der Lans
Inspiratiebijeenkomst
Noord-Hollandse bestuurders
Zaanstad, 19 juni 2013 @@josvanderlansjosvanderlans
Sociale wijkteams en de
lokalisering van de
verzorgingsstaat

2. TRANSITIETRANSITIE
Andere verhoudingen tussen burgers enAndere verhoudingen tussen burgers en
professionals/instituties.professionals/instituties.
WIJKEN ALS LABORATORIUMWIJKEN ALS LABORATORIUM

3. tegengas
 Geen zorgplicht voor je buren / verplicht
vrijwilligerswerk
 Geen of / of-vraagstuk, of substitutie-
vraagstuk (minder overheid, meer burgers;
minder profs, meer zelf doen)
 Geen verandering die afgedwongen wordt
door bezuinigingen als gevolg van de
financieel economische crisis van 2008.
Wat dan wel? / Andere framing?

4. Het systeem loopt vast
complex
duur
ontoegankelijk
werkt slechter bij meer problemen tegelijkertijd
etiketteert
consumentistisch
bureaucratisch
gulzig
expertocratie

5. Uitgaven
Uitgaven zorg sinds 1972 (=100) bron: CBS
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
1972
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2005
2009
2010**
2011**
Totaal uitgaven zorg
Uitgaven gezondheidszorg
Uitgaven w elzijnszorg
Uitgaven AWBZ
Bevolking in Nederland
Uitgaven per hoofd van de
bevolking

7. Herontwerp van dienstbaarheid, omdat
- er verkokerde systemen functioneren die zowel
burgers als professionals hebben gegijzeld in
bureaucratische logica en perverse prikkels.
- we maatschappelijke hulpbronnen (burgerkracht)
nu suboptimaal benutten
- er nieuwe institutionele arrangementen nodig
zijn om de kracht van burgers/netwerken en
professionals optimaal te combineren.
- => sociale wijkteams zijn daar een voertuig voor.

9. Inventarisatie Noord-Holland

10. Twee bewegingen
Professionals manifesteren zich in de
leefwereld van burgers – organisatie van
professionele nabijheid.
PROFESSIONELE EN
INSTITUTIONELE BEWEGING
Instituties openen zich voor burgers,
ontdoen zich van hun
leveranciersmonopolie en herontwerpen
professionele dienstbaarheid.
BURGERKRACHT

11. BURGERKRACHT
PROF.KRACHT

13. BURGERKRACHT
precizeren
►Relationeel – microniveau
MACHTSWISSELING - Eigen kracht
►Sociaal – mesoniveau
ONTINDIVIDUALISEREN
sociale veerkracht: netwerken
►VERBINDEN - altruïsme-overschot
Burgers als co-professionals
maatjes, mentoren, buddies
►Mogelijk maken EIGENAARSCHAP
Burgers als producenten
Trusts, BewonersBedrijven, zelfbeheer,
coöperaties

14. Institutionele en professionele beweging

15. Opkomst generalisten
/ sociale wijkteams
Van veelvoud naar eenvoudVan veelvoud naar eenvoud
EERSTE LIJN (Enschede/Leeuwarden)EERSTE LIJN (Enschede/Leeuwarden) –– TWEEDE LIJNTWEEDE LIJN
Weg uit deWeg uit de
systeemwereldsysteemwereld
Leefwereld alsLeefwereld als
spreekkamerspreekkamer

16. Uitweg uit bureaucratie
/ systemen / dure instituties
 1 gezin/systeem, 1 professional, 1 plan/
programma, 1 budget
 Gebiedsgerichte aanpak, organisatie van
nabijheid / korte lijnen
 Kleinschaligheid
 Netwerkorganisaties (Buurtzorg,
Opvoedpoli) met zelfsturende teams
 Vermaatschappelijking 2.0 (zorg in
woonsituatie) – Housing First.

17. Talloze vraagstukken
 De breedte - alles of multiprobleem => DWI
 De aanpak – inschakelen burgerkracht?
 De bezetting – generalisten / specialisten
 De buurt / burgers – zeggenschap over sw
 De organisatie – gemeentelijk of op afstand?
 De financiering - gebiedsgericht

18. Inventarisatie Noord-Holland

19. 1 GEMEENTE STUURT KRACHTIG (met of zonder burgers)
Alles-in-een => Leeuwarder/Eindhovense model
Nieuwe organisatie => nieuw voor oud
Generalisten voor de burger / specialist in team
Gebiedsgebonden/populatiegebonden financiering / wijkagenda’s
2 HYBRIDE STURING èn gemeente en instellingen
Lichte organisaties => detacheringsmodel
Netwerksamenwerking => sterke coördinatie
Oud maakt nieuw in wijksamenwerking / professionals krijgen ruimte
3. INSTELLINGEN sturen
Iedere koker apart de wijk in: jeugd&opvoeding&gezondheidssteam, ggz,
maatschappelijk werk en schuldhulpverlening
VERLENGDE ARM-constructies
Wie stuurt?
Eenvoudiger?

20. Sturing sociaal domein Amsterdam

21. Winstwaarschuwing
- Zet een duidelijke stip op de horizon
- bouw teams op de wijkwerkelijkheid en niet
vanaf papier
- voorkom blauwdrukken (totaal ingevulde
compententielijsten van teamprofessionals)
- laat het zich ontwikkelen, in plaats van het van te
voren vast te leggen
- het moet geen eenheidsworst worden
- betrek burgers er bij, gooi het open en verbind
- kies een bottom up innovatiestrategie
- geef strakke financiële kaders aan

22. CRAFTING COMMUNITIES
sociale smederijen
- Nieuwe institutionele arrangementen / sociale
wijkteams
- Frisse associaties van burgers en sociale
ondernemers / professionals
- Vrijplaatsen / onbepaalde ruimtes
- Lokale werkplaatsen van publieke waarde
- Niet-economische wederkerigheid
- Lab voor lokale solidariteit / inclusiviteit
- Ankerpunten voor herontwerp dienstbaarheid en
inzet van professionele deskundigheid

23. TRANSITIETRANSITIE
Discussie gaat niet over wat burgers alDiscussie gaat niet over wat burgers al
dan niet moeten doen, de discussiedan niet moeten doen, de discussie
gaat over hoe instituties functionerengaat over hoe instituties functioneren
HERONTWERP DIENSTBAARHEIDHERONTWERP DIENSTBAARHEID
RUIMTE VOOR PROFESSIONALSRUIMTE VOOR PROFESSIONALS
ONTINSTITUTIONALISERINGONTINSTITUTIONALISERING
BURGERKRACHT ALS UITGANGSPUNTBURGERKRACHT ALS UITGANGSPUNT
EIGENAARSCHAP ALS DOELEIGENAARSCHAP ALS DOEL

24. Framing?
- Praat over jezelf (de overheid, de
instituties) niet over de ander (burgers)
- Wees kritisch over jezelf (het is een
bureaucratisch moloch geworden)
- Erken dat de overheid de problemen niet
de baas kan worden, en hulp nodig heeft.