Hội thảo Hợp tác Phát triển CNTT-TT Việt Nam lần thứ 17 sẽ diễn ra tại khách sạn Xanh thành phố Huế từ ngày 29 đến 31/8/2013. Hội thảo do Bộ Thông tin và Truyền thông, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, Hội Tin học Việt Nam và Hội Tin học thành phố Hồ Chí Minh đồng tổ chức với chủ đề “Xây dựng hạ tầng CNTT-TT đồng bộ từ Trung ương đến địa phương tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội” http://ict2013.thuathienhue.gov.vn/

1. Phần mềm tự do nguồn mở: giải pháp hiệu quả, an toàn cho xây dựng Hạ
tầng thông tin quốc gia và hợp tác cùng phát triển.
Nguyễn Hồng Quang
Chủ tịch CLB PMTDNM Việt Nam (VFOSSA)
Email : nguyen.hong.quang@vfossa.vn
Tóm tắt:
Trong bài tham luận này, chúng tôi phân tích những yêu cầu về phần mềm và ứng dụng trong
xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia. Chúng tôi cũng chỉ ra những vấn đề và thách thức mà hạ
tầng thông tin quốc gia của Việt Nam đang phải đối mặt trước mắt và trong tương lai. Chúng tôi
góp phần chứng minh rằng để xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia an toàn, hiệu quả và bền
vững thì Phần mềm tự do nguồn mở (PMTDNM) là sự lựa chọn tốt nhất cho Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay. Cuối cùng, chúng tôi đề xuất một số kiến nghị của CLB PMTDNM Việt
Nam (VFOSSA) về tăng cường phát triển ứng dụng PMTDNM để xây dựng Hạ tầng thông tin
quốc gia.
Vai trò và yêu cầu của phần mềm trong Hạ tầng thông tin quốc gia
Hạ tầng thông tin quốc gia theo định nghĩa quốc tế1
là một khái niệm rất rộng, là sự kết nối trên
qui mô quốc gia của tất cả các mạng thông tin, máy tính, cơ sở dữ liệu và các thiết bị điện tử
tiêu dùng nhằm cung cấp những lượng thông tin khổng lồ cho người sử dụng. Hạ tầng thông tin
quốc gia còn bao gồm tất cả các thiết bị cho phép tiếp nhận, lưu trữ, xử lý, hiển thị và truyền tải
thông tin trên mạng kết nối nói trên. Toàn bộ Hạ tầng thông tin này tựu trung được con người
điều khiển hầu hết thông qua các chương trình hay phần mềm máy tính viết bằng hàng trăm
ngôn ngữ lập trình khác nhau, chạy trên hàng triệu bộ xử lý khác nhau và thực hiện trăm ngàn
giải thuật khác nhau để đáp ứng những nhu cầu thông tin hết sức đa dạng và phong phú của
người sử dụng và các hệ thống thông tin khác.
Như vậy, phần mềm sử dụng trong Hạ tầng thông tin là hết sức đa dạng về cả qui mô và chúng
loại. Việc xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia, gồm mua sắm và sử dụng thiết bị cũng như các
phần mềm đi kèm cần thỏa mãn một số tiêu chí sau đây:
1. Tính mở: Hạ tầng thông tin quốc gia là hệ thống mở cho phép kết nối tới mọi hệ thống
thông tin, trong nước và quốc tế. Muốn vậy các giao thức trao đổi, các định dạng dữ liệu
truyền tải giữa các hệ thống thông tin phải tuân theo các chuẩn quốc gia và quốc tế.
2. Tính an toàn, bảo mật: an toàn, bảo mật thông tin là một nhu cầu thiết yếu mà Hạ tầng
thông tin quốc gia phải đảm bảo. Tuy nhiên đây cũng là một phạm trù rất rộng, có liên
quan đến rất nhiều vấn đề và đối tượng. Phần mềm chỉ là một phần trong đó. Yêu cầu
với phần mềm là phải đảm bảo không chứa các phần mềm gián điệp, mã độc hại, có cơ
chế thuận lợi cho việc tìm và sửa lỗi, vá lỗ hổng an ninh, phát hiện, ngăn chặn xâm nhập
trái phép, …
3. Tính độc lập với nhà cung cấp: Hạ tầng thông tin quốc gia không thể bị chi phối hay lệ
thuộc vào bất cứ nhà phân phối thiết bị hay phần mềm độc quyền nào, đặc biệt với các
hệ thống thông tin của Đảng, Nhà nước, Chính phủ và các cơ quan công quyền.
Vấn đề và thách thức của Hạ tầng thông tin quốc gia
Sự tiến bộ và phát triển như vũ bão của công nghệ đã đưa loài người bước sang một kỷ nguyên
1
http://www.thefreedictionary.com/national+information+infrastructure

2. mới: xã hội thông tin và kinh tế tri thức. Hội nhập, « thế giới phẳng » đã và đang trở thành trào
lưu và xu thế toàn cầu. Hạ tầng thông tin quốc gia của Việt Nam trong hai thập niên gần đây đã
có những bước phát triển ngoạn mục. Tuy nhiên chúng ta cũng có thể dễ dàng nhận thấy Hạ
tầng thông tin của chúng ta đang phải đối mặt với những vấn đề và thách thức lớn lao. Tựu
trung về phần mềm, chúng ta có thể thấy những vấn đề nổi cộm như sau:
1. Sự phụ thuộc nặng nề vào phần mềm sở hữu độc quyền nước ngoài: chưa có con số
thống kê cho biết chính xác tỷ trọng phần mềm sở hữu độc quyền nước ngoài trên toàn
bộ phần mềm sử dụng trong các hệ thống thông tin của các cơ quan, xí nghiệp, trường
học, … và trong các máy tính, thiết bị điện tử cá nhân, nhưng quan sát thực tế, chúng ta
có thể phỏng đoán tỷ lệ này không xa 100% lắm. Hệ lụy của sự phụ thuộc này là rất lớn,
đặc biệt nó tạo ra sức ỳ và ngại thay đổi. Các chương trình đào tạo CNTT tại các trường
học, từ phổ thông đến Đại học đều huấn luyện sử dụng chủ yếu các PM sở hữu độc
quyền. Lực lượng lao động CNTT cũng vì thế càng ngày càng bị lệ thuộc vào các sản
phẩm của Microsoft, Oracle, IBM, ...
2. Nguy cơ mất an toàn hệ thống thông tin và bị tấn công từ ngoài ngày càng gia tăng: đây
cũng là một hệ quả của việc phụ thuộc nặng nề vào các phần mềm sở hữu độc quyền.
Việt Nam là điểm tựa ưa thích cho tin tặc triển khai các botnet cho nhiều mục đích mờ
ám khác nhau. Đặc biệt thông tin về những vụ việc vỡ lở gần đây về nghe trộm thông tin
trong « Chương trình gián điệp PRISM trên không gian mạng »2
của Mỹ càng làm dấy
lên những lo ngại của chính phủ tất cả các nước về việc bị rò rỉ thông tin, trong đó có
Việt Nam, vụ việc đặc biệt có liên quan đến các phần mềm của Microsoft.
3. Vấn nạn sử dụng phần mềm lậu và sự đe dọa của các hãng PM quốc tế về sở hữu trí tuệ:
Việt Nam mặc dù đã có nhiều cố gắng, song vẫn nằm trong số các nước có tỷ lệ dùng
PM ăn cắp cao trên thế giới. Phần mềm lậu là nguyên nhân gia tăng các nguy cơ về an
ninh an toàn do không được cập nhật và do đó là môi trường lý tưởng để lan truyền các
loại virus máy tính và phần mềm độc hại. Việt Nam đang đứng trước sự lựa chọn khó
khăn: để có thể hợp pháp hóa các phần mềm không hợp lệ hoặc nâng cấp lên phiên bản
mới sẽ cần những khoản đầu tư khổng lồ về phí giấy phép, gây tổn hại đáng kể đến nền
kinh tế. Còn không thì sẽ phải hứng chịu hậu quả mất an toàn hệ thống do không sử
dụng PM không còn được hỗ trợ.
Phần mềm nguồn mở để xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia
Phần mềm nguồn mở (PMNM), nói đầy đủ là Phần mềm tự do nguồn mở (PMTDNM), trong
hai thập niên gần đây đã có những bước phát triển vượt bậc. PMNM đã trở thành sự lựa chọn
không thể bỏ qua trong việc xây dựng các giải pháp công nghệ thông tin. PMNM đã được sử
dụng để xây dựng các mạng thông tin lớn nhất thế giới. Chính phủ nhiều nước, trong đó có Việt
Nam, đã ban hành các chính sách khuyến khích, ưu tiên và bắt buộc sử dụng PMNM cho hệ
thống thông tin của mình. Trong khuôn khổ tham luận này, chúng tôi tập trung chứng minh
những lợi ích to lớn mà PMNM có thể đem lại và tính khả thi của các giải pháp PMNM trong
việc xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia.
1. PMNM là giải pháp tốt nhất cho xây dựng nền tảng mạng thông tin: điều này gần như
hiển nhiên vì mạng Internet được xây dựng trên nền tảng giao thức TCP/IP với mã
nguồn tự do của Đại học Berkely (Mỹ). Trên 2/3 máy chủ web trên Internet sử dụng
PMNM Apache. Tất cả các siêu máy tính mạnh nhất thế giới đều sử dụng một tùy biến
của hệ điều hành Linux, v.v...
2. PMNM đảm bảo tính mở cho hạ tầng thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tích hợp
và tương tác giữa các thành phần của hệ thống thông tin và giữa các hệ thống thông tin
với nhau, do việc mọi giao thức và khuôn dạng dữ liệu của mọi PMNM đều là công khai
2
http://vnfoss.blogspot.com/2013/07/cac-bai-dich-lien-quan-toi-chuong-trinh.html

3. và tự do sử dụng.
3. PMNM về nguyên tắc không gây ra sự lệ thuộc vào một nhà cung cấp giải pháp độc
quyền, khuyến khích cạnh tranh cung cấp dịch vụ trên nền tảng mã nguồn tự do chia sẻ,
khuyến khích sự phát triển và tăng cường tính độc lập tự chủ cho Hạ tầng thông tin quốc
gia.
4. PMNM tăng cường an ninh, an toàn, bảo mật cho hệ thống thông tin vượt trội hơn hẳn
PM sở hữu nguồn đóng. Nghịch lý « mở mới an ninh » đã và đang ngày càng được thực
tế chứng minh là đúng. Tốc độ vá lỗi an ninh của PMNM vượt xa các PM nguồn đóng.
Các chuyên gia an ninh mạng đều thống nhất rằng các công cụ PMNM đảm bảo an ninh,
an toàn cho hệ thống có chất lượng tốt hơn hẳn các công cụ nguồn đóng cùng chủng
loại. Hệ điều hành GNU/Linux hiệu quả, an toàn và đáng tin cậy hơn hẳn bất cứ hệ điều
hành nguồn đóng nào do mã nguồn công khai và được cộng đồng kiểm tra, phát hiện và
sửa lỗi.
5. PMNM cho phép làm chủ hạ tầng thông tin. Sự làm chủ ở đây không chỉ dừng ở việc
thành thạo cài đặt cấu hình và sử dụng mà còn có thể đảm bảo phần mềm « sạch », tức
là không chứa các loại mã gián điệp, cửa hậu tinh vi do khả năng có thể kiểm tra mã
nguồn, có thể biên dịch, đóng gói phần mềm từ mã nguồn. Sự làm chủ ở mức cao hơn là
chủ động tùy biến, cải tiến chương trình và hệ thống theo yêu cầu cụ thể. Điều này chỉ
có thể làm được với PMNM. Trong chuyên đề buổi chiều « Hạ tầng Thông tin và Phần
mềm nguồn mở » của Hội thảo sẽ có nhiều thuyết trình cụ thể về chủ đề này.
6. PMNM tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững của Hạ tầng thông tin quốc
gia nhờ đặc trưng dựa vào cộng đồng, điều chỉ có được với PMNM. Cộng đồng PMNM
rất rộng, bao gồm nhiều thành phần, tất cả đều có mục tiêu chung là đóng góp và cải
tiến PM ngày một tốt hơn lên. Cũng trong chuyên đề buổi chiều sẽ có những bài giới
thiệu về một số cộng đồng PMNM Việt Nam đã hình thành và đang phát triển thời gian
qua.
7. PMNM giúp tiết kiệm ngân sách của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân phải chi trả
cho giấy phép bản quyền phần mềm, đảm bảo tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ theo thông
lệ và luật pháp quốc tế, nâng cao vị thế của Việt Nam trong con mắt cộng đồng quốc tế.
8. Cộng đồng PMNM Việt Nam đã hình thành từ nhiều năm và đã đạt được sự trưởng
thành nhất định với sự ra đời của CLB PMTDNM Việt Nam (VFOSSA), tổ chức chính
thức đại diện cho cộng đồng bên cạnh Hội Tin học Việt Nam. VFOSSA là tổ chức phi
lợi nhuận đóng vai trò tập hợp và phát huy sức mạnh cộng đồng PMNM vì lợi ích của
dân tộc và có đóng góp cho cộng đồng PMNM quốc tế. Đây sẽ là chỗ dựa đáng tin cậy
cho Nhà nước và doanh nghiệp để xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia độc lập, tự chủ
và phát triển bền vững.
Kết luận và kiến nghị
Như đã phân tích ở trên, PMNM đáp ứng đẩy đủ các yêu cầu và tiêu chí của Hạ tầng thông tin
quốc gia. PMNM cho phép triệt tiêu hoặc giảm thiểu các hạn chế và thách thức mà Hạ tầng
thông tin quốc gia đang và sẽ phải đối mặt. PMNM có thể đem lại những lợi ích to lớn không
thể chối cãi để xây dựng Hạ tầng thông tin quốc gia. PMNM ngày nay đã trở thành một hệ sinh
thái hoàn chỉnh và đang được ứng dụng mạnh mẽ trên thế giới, đặc biệt tại các nước công
nghiệp phát triển.
Với những nước nghèo như Việt Nam, đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng PMNM là con đường
ngắn nhất để nhanh chóng làm chủ công nghệ thông tin, thu hẹp khoảng cách số với các nước
phát triển. PMNM cũng là con đường đúng đắn để giúp Việt Nam thoát dần khỏi sự lệ thuộc,
khóa trói về công nghệ của các hãng PM độc quyền, tăng cường tôn trọng sở hữu trí tuệ, góp

4. phần tích cực thực hiện thành công Đề án của Chính phủ « Đưa Việt Nam trở thành nước mạnh
về CNTT ».
Chúng tôi nhận thấy trong dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị về CNTT không có một chỗ
nào đề cập đến PMNM. Theo chúng tôi đây là một sự thiếu sót vì PMNM là một trào lưu quốc
tế đang ngày càng lớn mạnh, một xu hướng công nghệ và mô hình dịch vụ đang ngày càng
khẳng định tính ưu việt và sức sống của mình. PMNM không phải của riêng một hãng công
nghiệp hay một quốc gia nào. Ứng dụng thành công PMNM chỉ có thể đem lại lợi ích cho đất
nước, tăng cường độc lập, tự chủ của quốc gia. Vì thể chúng tôi kiến nghị bổ sung việc tăng
cường ứng dụng PMNM như là một trong những giải pháp chủ yếu để xây dựng Hạ tầng thông
tin quốc gia.
CLB PMTDNM Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục tuyên truyền, cổ vũ và hỗ trợ tích cực cho
việc ứng dụng và phát triển PMNM tại Việt Nam. Chúng tôi luôn sẵn sàng hợp tác, chia sẻ với
Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng những hiểu biết và kinh nghiệm của mình về PMNM vì
mục tiêu chung xây dựng một Hạ tầng thông tin quốc gia vững mạnh, tự chủ, an toàn và phát
triển bền vững.